Transcript สมองเสื่อม

การดู แลผู ป
้ ่ วย
่
ภาวะสมองเสือมใน
ผู ส
้ ู งอายุ
ยุพา บุญจันทร ์
พยาบาลวิชาชีพชานาญการ
โรงพยาบาลอุตรดิตถ ์
่
สมองเสือม
ทาไมจึงต้องสนใจ
• โรคทันสมัย
้ อย
่
• พบมากขึนเรื
• มียาพอจะช่วยได้บา้ ง
• เป็ นภาระต่อครอบคร ัวและ
ประเทศชาติ
่
อุบต
ั ก
ิ ารณ์ สมองเสือม
5% ในประชากร > 65 ปี
20% ในประชากร > 80 ปี
่ พบมากแค่
สมองเสือม
อายุ
ไหน
(ปี )
60 -64
65-69
70-74
75-79
80-84
85+
้ ่ วย1 คน
เปอร ์เซ็น พบผู ป
ต์
ในปชช
1
2
4
8
16
32
100
50
25
13
6
3
ปู่ นี่แหละ
ผู ส
้ ู งอายุ
ตัวจริง
สมองเสื่อมคืออะไร
คือ ภาวะที่ผป
ู้ ่วยมีความสามารถ
ทางสติปัญญาลดลง คิดและจา
ไม่ได้เป็นโรคทีม
่ ักพบในผู้สูงอายุ
ทาให้ผู้ที่เป็นมีอาการหลงลืม การ
ใช้ภาษาผิดปกติ และพฤติกรรม
รวมถึงอารมณ์เปลี่ยนไป
่
เธอๆๆชือ
อะไรอ่ะ
555
ล้อเล่นใช่ป
ล่าว
หลงลืมกับขี้ลืม
ต่างกันอย่างไร
หลงลืม มีความเสื่อมของสมองทาให้
ความรอบรูเ้ ปลี่ยนแปลงไป ( ความ
รอบรู้ประกอบด้วย การรับรู้ ความจา
ความคิด เหตุผล จินตนาการ การ
ตัดสินใจของเดิมดีอยู่แล้วเลวลง)
ขี้ลืม มีความผิดปกติเรือ
่ งความจา
เท่านั้น คือจาไม่ค่อยได้ ส่วน
ความสามารถอื่นของสมองปกติ
ลักษณะการลืม
ขี้ลืม
หลงลืม
- ไม่ทราบว่าเอากุญแจ - จาไม่ได้เลย
ว่าหยิบกุญแจ
ไปวางไว้ไหน
- เอ! เราล็อคประตูบ้าน - เอ! เราจะ
เปิดประตู
หรือยังนะ
ยังงัย
- เราจ่ายค่าอะไรไป
- นี่เงินใคร
สาเหตุของสมอง
เสื่อม
โรคอัลไซเมอร์ ( Dementia of
AlzheimerType )
ภาวะสมองเสื่อมที่เกิดจากการ
เสื่อมสภาพของเซลล์สมองและไม่
สามารถรักษาให้หายได้ส่วนใหญ่มัก
เกิดกับผู้สูงอายุ เป็นสาเหตุที่พบบ่อย
ที่สุดของภาวะสมองเสื่อม พบราวร้อย
ละ 50-60
สาเหตุของสมอง
เสื่อม
ภาวะสมองเสื่อมซึ่งเกิดจากโรค
หลอดเลือดสมอง
( Vascular Dementia ) ซึ่งเกิด
จากหลอดเลือดตีบหรืออุดตันหรือ
แตก อาการสมองเสื่อมจะเกิดตาม
หลังจากสมองขาดเลือดไปเลีย
้ ง
พบราวร้อยละ 20 ของผู้ปว
่ ย
สาเหตุของสมอง
เสื่อม
ภาวะสมองเสื่อมซึ่งเกิดจากสาเหตุ
ที่รักษาได้
ซึ่งสาเหตุเหล่านี้อาจไม่พบบ่อย
พบราวร้อยละ 10
แต่มค
ี วามสาคัญเพราะถ้าวินิจฉัย
ได้เร็วอาจทาให้ผูป
้ ่ วยอาการดี
้ เช่น การกินยาทีมี
่ ผลต่อการ
ขึน
ความแตกต่างของภาวะ
สมองเสื่อม
โรคอัลไซเมอร์กับโรคหลอดเลือด
สมอง คือเนื้อสมองของผูป
้ ่วยอัลไซ
เมอร์จะตายทั่วไปพร้อมๆกันจึงทาให้
ความสามารถของผู้ป่วยลดลงทุกๆ
ด้าน แต่ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง
เนื้อสมองจะตายเฉพาะส่วนจึงพบ
ความผิดปกติที่เกิดขึ้นทันทีทันใดและ
เป็นความผิดปกติเฉพาะด้าน เช่น ขับ
การวินิจฉัยแยกโรค/ภาวะ
อื่นออกจากภาวะสมองเสื่อม
ภาวะหลงลืมตามอายุ ภาวะนี้เกิดกับ
ผู้สูงอายุบางรายมีอาการหลงลืมอย่าง
เดียว ซึ่งมักเป็นเรื่องไม่สาคัญ อาการ
ไม่ค่อยเปลี่ยนแปลง ไม่สูญเสีย
ความสามารถในการดูแลตนเอง
ภาวะซึมสับสนเฉียบพลัน ต่างจาก
สมองเสื่อมตรงที่ ประวัติความเจ็บป่วย
สั้น อาการเกิดขึ้นรวดเร็ว มักสับสน
การวินิจฉัยแยกโรค/ภาวะ
อื่นออกจากภาวะสมองเสื่อม
โรคซึมเศร้า ผู้ป่วยอาจมาด้วยอาการ
คล้ายสมองเสื่อมได้แต่ผป
ู้ ่วยโรค
ซึมเศร้ามักเป็นคนมาบอกแพทย์วา่
ความจาไม่ดี ประวัติค่อนข้างสัน
้ บาง
รายอาจมีประวัติโรคซึมเศร้า เมื่อตรวจ
สภาพสมองจะไม่ค่อยตั้งใจทาเต็มที่
และผลอาจไม่แตกต่างกันในการตรวจ
ปัจจัยเสี่ยงของภาวะ
สมองเสื่อม
-โรคหลอดเลือดสมอง
- โรคประจาตัว ได้แก่ โรคความดัน
โลหิตสูง เบาหวาน โรคหลอดเลือด
หัวใจ โรคซึมเศร้า
- การสูบบุหรี่ ดื่มสุรา
- กรรมพันธุ์ คนที่พ่อหรือแม่มีภาวะนี้
มีโอกาสเกิดมากกว่าคนทีพ
่ ่อแม่ปกติ
อาการและอาการแสดง
1. บกพร่องด้านความจาสิ่งใหม่ ทาให้
พูดทบทวนเรื่องเก่า ถามซ้าๆ
รับประทานอาหารแล้วบอกว่ายังไม่ได้
รับประทาน
2. บกพร่องด้านการรับรูห
้ รือเรียนรูส
้ ิ่ง
ใหม่ ขาดสมาธิ ไม่สามารถตัดสินใจ
ได้ คิดเลขไม่ได้
อาการและอาการแสดง
3. บกพร่องในการประกอบกิจกรรมที่
ซับซ้อนหลายขั้นตอนเช่น ไม่สามารถ
ทาอาหารได้ ไม่สามารถต่อโทรศัพท์
ได้ทั้งที่เคยทากิจกรรมเหล่านี้ได้
4. บกพร่องในการตัดสินใจแก้ปัญหา
เช่น นั่งมองฝนสาดเข้าบ้านเฉยๆ
เพราะไม่รู้จะแก้ปัญหานี้อย่างไร
อาการและอาการแสดง
5. หลงทาง เช่นเดินออกจากบ้านแล้ว
หาทางกลับบ้านไม่ถูก
6. บกพร่องในการใช้ภาษา ได้แก่ พูด
ไม่เป็นประโยค พูดตะกุกตะกัก พูด
เพี้ยนเช่น เรียกแปรงสีฟันเป็นปากกา
เรียกรีโมทเป็นโทรศัพท์
อาการและอาการแสดง
7. บกพร่องในการประกอบกิจกรรมที่
เคยทาได้มาก่อน เช่น ไขกุญแจบ้าน
ไม่ได้ เดินขาลาก โทรศัพท์ไม่เป็น
เดินช้าลง เปิดทีวีไม่เป็น
8. มีการประกอบกิจวัตรประจาวันด้วย
ตนเองบกพร่อง เช่น ไม่อาบน้า ไม่
แต่งตัว กลั้นปัสสาวะหรืออุจจาระ
การตรวจวินิจฉัยสมอง
เสื่อม
•ซักประวัติ
- ระยะเวลาที่มีอาการ ช้า เร็ว
- ลักษณะการลืม
- อาการร่วมอื่นๆ
- ลักษณะการดาเนินชีวต
ิ การ
บาดเจ็บทางสมอง
- ลักษณะอาหารการกิน ยา
- โรคประจาตัว อัมพาต อัมพฤกษ์
แบบประเมินภาวะสมอง
เสื่อมMMSE-Thai
้
ทาอย่างไรจะยิมสดใส
่
เมือ
ต้องอยู ่กบ
ั คนสมอง
่
เสือม
อยู่กับสมองเสื่อม ทาไม
เครียด
- ถามซ้า พูดซ้าๆ ราคาญที่สุด
- เอาแต่ใจตนเอง ไม่รู้จักรอ จะเอาไรก็
จะเอาให้ได้อย่างใจ
- ไม่มีเหตุผล พูดไม่รู้เรือ
่ งเลย
- ทาตัวแปลกๆ
- หวาดระแวง ชี้แจงก็ไม่ฟัง
อยู่กับสมองเสื่อม ทาไม
เครียด
- อาการไม่แน่นอน บางวันดีบางวันร้าย
- ไม่รับฟังคนอื่น ไม่เปลี่ยนความคิด
สุดท้าย ญาติเบื่อหน่าย ขัดแย้งกัน ตอบ
โต้ทางวาจา บางทีใช้กาลัง จนหมดรัก
ในที่สุด
หลักในการดูแลผู้ป่วย
ภาวะสมองเสื่อม
1. ให้คาแนะนาผู้ดูแลและครอบครัว
ของผู้ป่วยเพื่อให้ความเข้าใจกับ
ภาวะสมองเสื่อม จะทาให้สามารถหา
วิธีในการดูแลกับปัญหาที่เกิดขึ้นได้
อย่างเหมาะสม
2. ทาความเข้าใจกับผู้ป่วย จะใช้ได้
หลักในการดูแลผู้ป่วย
ภาวะสมองเสื่อม
3. แก้ไขอารมณ์และพฤติกรรมที่มี
ปัญหามากที่สุดก่อน
4. ผู้ดูแลผู้ป่วยควรได้รับการพักผ่อน
ที่เพียงพอ
5. ใช้สัญชาติญาณและจินตนาการ
ให้มาก อย่าไปยึดติดความถูกต้อง
หลักในการดูแลผู้ป่วย
ภาวะสมองเสื่อม
6. พยายามทาจิตใจให้แจ่มใส มี
อารมณ์สดชืน
่ สนุกสนาน ถ้าผู้ดูแล
อารมณ์ดจ
ี ะมีผลต่อการดูแลผูป
้ ่วย7.
พยายามจัดรูปแบบการดูแลที่
สม่าเสมอ ไม่เปลี่ยนไปเปลีย
่ นมา
เช่น การรับประทานอาหาร การเข้า
หลักในการดูแลผู้ป่วย
ภาวะสมองเสื่อม
8. พยายามพูด สื่อสารกับผู้ป่วย
อธิบายสั้นๆว่ากาลังทาอะไร เป็น
ขั้นๆทีละขั้นตอน เช่น การอาบน้า
9. หลีกเลี่ยงการพูดถึงผู้ป่วยกับคน
อื่นต่อหน้าผู้ปว
่ ย
โดยเฉพาะการวิพากษ์วจ
ิ ารณ์ผู้ป่วย
พฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบ
บ่อย
ปัญหา ชอบค้นของ
การแก้ไข
- ใส่กุญแจลิน
้ ชักหรือตู้ที่ใส่ของมี
ค่าหรือเป็นอันตราย
- ใส่สิ่งของที่ผู้ป่วยอาจจะสนใจ
ในลิ้นชักบนๆหรือในที่ๆผู้ป่วย
อาจจะค้นก่อน
พฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบ
บ่อย
ปัญหา ชอบสะสมของ
การแก้ไข
- พยายามเก็บของให้เป็นที่เป็น
ทาง
- เก็บของมีค่าไว้ในที่ทป
ี่ ลอดภัย
- ทาสิ่งต่างที่ชิ้นเล็กๆให้มองหา
ง่ายยิ่งขึ้น เช่นใส่พวงกุญแจ
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา หยิบฉวยสิ่งของ
การแก้ไข
- วันไปซื้อของนอกบ้านอาจเลือก
ชุดที่ไม่มีกระเป๋า
- ให้ผู้ป่วยถืออะไรบางอย่างทีท
่ า
ให้มือไม่ว่างเช่น ถือของเบาๆ หรือ
เข็นรถเข็น
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา การรับประทานอาหารแล้ว
รับประทานอีกการแก้ไข
- ใส่อาหารที่ให้ผู้ป่วยกัด
รับประทานทีละเล็กละน้อย เช่น
ขนมปังกรอบ แตงกวา
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา การแต่งตัว ไม่รู้ว่าเสื้อผ้า
ใส่อย่างไร
การแก้ไข
- เตรียมเรียงลาดับเสือ
้ ผ้าไว้ให้
คงที่เสมอ เลือกแบบเสือ
้ ผ้าทีใ
่ ส่ง่าย
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา อาการหูแว่วหรือเห็นภาพ
หลอน
การแก้ไข
- ควรได้รับการตรวจการมองเห็น
และการได้ยิน
- ถ้าผู้ป่วยไม่เคยเป็นมาก่อนอาจ
ต้องพาพบแพทย์
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา เดินหลงออกจากบ้าน
การแก้ไข
- เขียนข้อมูลในการติดต่อกลับลง
บนเสื้อผ้า/สร้อย
- บ้านควรมีรั้วขอบชิด
- อาจบอกเพื่อนบ้านให้เป็นหูเป็น
ตา
การดูแลปัญหาพฤติกรรมของ
ผู้ป่วยสมองเสื่อมที่พบบ่อย
ปัญหา หยิบฉวยสิ่งของ
การแก้ไข
- วันไปซื้อของนอกบ้านอาจเลือก
ชุดที่ไม่มีกระเป๋า
- ให้ผู้ป่วยถืออะไรบางอย่างทีท
่ า
ให้มือไม่ว่างเช่น ถือของเบาๆ หรือ
เข็นรถเข็น
เคล็ดลับการป้องกันสมอง
เสือ
่ ม
การพัฒนาศักยภาพสมองแบ่งเป็น
สองส่วน
่ า ตังใจจ
้
1. ฝึ กเพือจ
า พู ดออกมา
ดังๆว่ามีกจ
ิ กรรมอะไรบ้างในแต่ละ
วัน มีสติเสมอ
่
2. ฝึ กเพือลดสนิ
มสมอง เช่น การ
ฝึ กคิดเลข เกมส ์ต่างๆ การทา
ก า ร ฝึ ก ร ะ บุ สี ข อ ง ต ั ว อ ั ก ษ ร
่
่ ดทีจะ
่
ให้บอกชือของสี
ดงั ๆให้เร็วทีสุ
ทาได้ไม่ใช่อา
่ นตามตวั อก
ั ษรแต่เป็ น
การระบุ ส ี ข องต ว
ั อก
ั ษรที่ พิ ม พ ไ์ ว้
เขียว ฟ้า แดง
เหลือง
ฟ้า
ดา เหลือง
แดง
การฝึ กคิดเลข
9+13=
8-2=
6+8 =
10-4=
20– 6=
11+11=
17-9 =
7+8=
การฝึ กจาคาศ ัพท ์ให้ได้มาก
่ ดเท่าทีจะท
่
ทีสุ
าได้ในเวลา 2
นาที
ยางลบ บันได ไม้กวาด
ประตู บา้ น
แชมพู ผ้าห่ม โทรศ ัพท ์
กระดาษ
เคล็ดลับการป้องกัน
สมองเสื่อม
ท่าการบริหารสมอง
สมอง
รูปแบบการดาเนิน
คลินิกความทรงจา
้
่
ขันตอนการดู
แลสมองเสือมใน
ผู ส
้ ู งอายุ.doc
รูปแบบการดาเนิน
คลินิกความทรงจา
ระบบเครือข่ายส่งต่อจาก
คลินิกความทรงจา.doc
คุณภาพในการดูแล
ผู้ป่วยขึ้นอยู่กับความ
รักใคร่และจิตใจที่ดี
ของผู้ดูแลร่วมกับ
ความรู้ความเข้าใจ
สู ้ สู ๆ้ ๆๆๆจร ้า