Transcript นิวตริจีโนมิกส์ - ชีวเคมี

ปิ ยะร ัตน์ โตสุโขวงศ ์ ฐสิณส
ั ดิษย
บุตร ภรณี เหล่าอิทธิ
้
เนื อหา
การสร ้างเสริมสุขภาพ
่ ขภาพ
อาหารและการออกกาลังกายเพือสุ
อาหารและสมอง
่
อาหารและการจัดการความเครียดเพือ
สุขภาพ
่ องกันโรค
• การสร ้างเสริมสุขภาพเพือป้
้ ังและโรคมะเร็ง
เรือร
• นิ วตริจโี นมิกส ์
• รู ปแบบของอาหารป้ องกันโรคและอาหาร
•
•
•
•
Health-Promoting Program
่
เป็ นทียอมร
ับว่าการสร ้างเสริมความสามารถใน
การดู แลตนเองให้ผูป
้ ่ วยสามารถควบคุม
่
ปร ับเปลียนแบบแผนการด
าเนิ นชีวต
ิ ได้แก่
่ สด
่ นการ
-การร ับประทานอาหารทีได้
ั ส่วนทีเน้
บริโภคผักและผลไม้
-การออกกาลังกายให้พอดี
-การผ่อนคลายความเครียด
และการจัดกลุ่มให้ความช่วยเหลือ (group
support) ให้คาปรึกษา (counseling) และการ
Health promotion in coronary artery disease patients
440 coronary artery disease patients
low-fat, whole
foods, plant-based
The lifestyle change program
<10% of total
calories from fat
Decrease in
Blood pressure
Heart rate
Body weight
Total cholesterol
(M)
LDL (M)
Triglyceride (M)
% Calorie from fat
Increase in
HDL (M)
Exercise capacity
Exercise
Stress
management
moderate exercise
3 hours/week
stress management
for 1 hour/day
group support
session twice/week
Jenny K, Dean O. Am J Cardiol 2003;91:1316 –1322
Effects of lifestyle modification on oxidized LDL,
reactive oxygen species production and endothelial
cell viability in patients with coronary artery disease.
P =0.039
Baseline 6months 12months
Baseline 6months 12months
Srimahachota S,Wunsuwan R,Siritantikorn A,Boonla C,Chaiwongkarjohn S,Tosukhowong
P. Clin Biochem. 2010 Jul;43(10-11):858-62. Epub 2010 Apr 21.
การเสริมสร ้างสุขภาพ (Health
promotion, HP)
การสร ้างเสริมสุ่ขภาพ จะครอบคลุมกับทุก
บุคคลสามารถควบคุ
มและ
• กระบวนการที
้
่
่
คนทังบุคคลทีปกติหรือผู ป
้ ่ วย ซึงมีหลักสาคัญ
ดาเนิ นการสร ้างเสริมสุขภาพให้กบ
ั ตน ่
คือ สามารถควบคุมสุขภาพของตนเองได้
ที
้
ส่งผลให้สุขภาพของตนดีขน
ึ
บ้าน มีคนป่ วยมาโรงพยาบาลน้อยลง
่ าให้เกิดความรู ้การพัฒนา
• กระบวนการที
ท
่
เน้นการเพิมพลังอานาจให้ผูป
้ ่ วยดู แล
่
ทั
ก
ษะ
สามารถปร
ับเปลี
ยนพฤติ
กรรมชี
ิอยู ่
ตนเอง(สร ้างนาซ่อม) ให้หายจากโรค
หรืว
อต
่
่ ขภาพทีดี
่
และสิ
งแวดล้
อ
มเพื
อสุ
กับโรคอย่างมีคณ
ุ ภาพชีวต
ิ ด้วยการดู แล
่
•ผู ป
สุ
ข
ภาพดี
หมายถึ
ง
ภาวะที
ประกอบด้
ย
้ ่ วยอย่างใกล้ชด
ิ ร่วมกับ health care วteams
ความสมบู
ร
ณ์
ท
างกายภาพ
จิ
ต
ใจ
และสั
ง
คม
่
ให้คาแนะนา ให้ความรู ้แก่ผูป
้ ่ วยเพือให้
ปราศจากโรคภั
ยไข้เจ็บบต
สามารถมี
แนวทางปฏิ
ั ต
ิ อ
่ ไปได้ทบ้
ี่ าน
กลยุทธ ์และกิจกรรม
หลักของการสร ้าง
เสริมสุขภาพ
กลยุทธ ์และกิจกรรมหลักของการ
สร ้างเสริ
ม
สุ
ข
ภาพ
่
ระยะแรก ให้ความรู ้เพือให้เห็นประโยชน์ความสาคัญของ
่
การสร ้างเสริมสุขภาพ มีกจ
ิ กรรมทีสามารถน
าไปปฏิบต
ั ิ
่
จริงด้วยตนเองได้ สามารถสารวจและปร ับเปลียนตนเอง
นาหลักการไปถ่ายทอดต่อ
1.
Health care – การดู แลสุขภาพ ป้ องก ันโรค แนวทางร ักษา
แบบองค ์รวม กระทาอย่าง
ต่อเนื่ อง
2. Participation – เน้นการมีส่วนร่วมของบุคคลและผู ป
้ ่ วย ให้
เข้าใจในการดู แลตน และ
กรณี ทต้
ี ่ อง
กลับไปพักฟื ้ นต่อ
่
่ ผลต่อโรคเรือร
้ ัง
3. Environment – เน้นให้สนใจสิงแวดล้
อมทีมี
ตระหนักและร่วมมือในการ
่
ปร ับสิงแวดล้
อมให้เหมาะสม เหนี่ ยวนาให้
้ อการดู แลสุขภาพ
เกิดภาวะเอือต่
่
4. Community - จัดให้ความรู ้เรืองการสร
้างเสริมสุขภาพใน
การแบ่งการ
ป้ องกันโรค
และสร ้างเสริม
สุขภาพ
การแบ่งการป้ องกันโรคและสร ้าง
เสริมสุขภาพ
1. Primary Prevention (ป้ องกันก่อนเป็ นโรค)
่ องกันหลีกเลียง
่
• ตระหนักในการดูแลตนเพือป้
่
ความเสียงของการเกิ
ดโรค
่
้
• ปร ับเปลียนพฤติ
กรรมการดาเนิ นชีวต
ิ ทังการ
เลือกบริโภคอาหาร ออกกาลังกายและใช้
พลังงานให้สมดุล
่ อต่
้ อสุขภาพดี (บ้าน ที่
• สร ้างสภาพแวดล้อมทีเอื
ทางาน ชุมชน)
• มีบริการให้คาปรึกษาและตรวจสอบทางการ
แพทย ์ก่อนเป็ นโรค
่
– เช่น การแนะให้ออกกาลังกายสม่าเสมอ หลีกเลียง
่ saturated fat ให้ < 7% เพือไม่
่
อาหารทีมี
ให้คา
่ ของ
cholesterol, LDL ในเลือดสู ง ป้ องกันไม่ให้เกิดโรค
การแบ่งการป้ องกันโรคและสร ้าง
เสริมสุขภาพ
2. Secondary
Prevention (เกิดโรค
่ ด
แล้ว แต่ทาให้ตรวจพบเร็วทีสุ
่ ด)
นาไปสู ก
่ ารร ักษาเร็วทีสุ
 เป็ นการเฝ้ าระวังโรค (surveillance) ได ้แก่ การ
่ ดโรคแล ้ว หลักการทีส
่ าคัญ
ดูแลสุขภาพเมือเกิ
่ ด (early
คือ การตรวจพบโดยเร็วทีสุ
detection) และการร ักษาอย่างทันท่วงที
(prompt treatment) และป้ องกัน
่
้
ภาวะแทรกซ ้อนทีอาจเกิ
ดขึนตามมา
การแบ่งการป้ องกันโรคและสร ้าง
เสริมสุขภาพ
้
3. การดูแลสุขภาพขันตติ
ยภู ม ิ (การบาบัดบรรเทา
่
โรคในระยะทีโรคทวี
ความรุนแรงจนเกิด
้
ภาวะแทรกซ ้อนขึนแล
้ว)
 ได ้แก่ การยับยัง้ ร ักษาและฟื ้นฟู จุดประสงค ์ของการดูแลใน
่
่ นตราย
ระยะนี ้ เพือลดความพิ
การถาวรและภาวะแทรกซ ้อนทีอั
ถึงชีวต
ิ ช่วยให ้ผูป้ ่ วยกลับมามีสภาวะใกล ้เคียงกับคนปกติมาก
่ ด
ทีสุ
่
 อาศัยผูเ้ ชียวชาญจากหลากหลายสาขา
มีกจิ กรรมการสร ้าง
เสริมสุขภาพให ้ผูป้ ่ วยได ้อย่างเหมาะสมกับโรคนั้นๆ เช่น การ
กาหนดอาหาร การออกกาลังกาย การบริหารจัดการ
ความเครียด รวมถึงอาจจาเป็ นต ้องใช ้ยาหรือการผ่าตัดเข ้า
ช่วย ตัวอย่างของการบาบัดและฟื ้ นฟู
การออกกาลัง
กายและ
สารอาหาร
การออกกาลังกาย
่
่
• •มี
การออกก
าลั
ง
กายและการเคลื
อนไหวของร่
าา
งกาย
รายงานว่
ใน
ห
ลายการศึ
ก
ษาที
้
ต้องอาศ ัยกล้ามเนื อหดตัวดึงกระดู กขาและแขน
้
่
่
รวมทั
งระบบอื
นๆ
ในหลายส่
วนของร่
างกาย
โดยอ
คนทีออกก
าลั
ง
กายเป็
นประจ
าหรื
้ ทางานเปลียนพลั
่
กล้ามเนื อ
งงานเคมี (chemical
่ ญคือ ATP
่าจะมี
่ าคัยนแปลง
energy)
งๆฬ
ทีมี
อยู ่ในเซลล
์ ทีส
กลุ่ ่มนัต่กากี
การเปลี
เปลียนเป็ นพลังงานกล (mechanical energy)
ของเมแทบอไลท
างๆ และฮอรดหด
์โมน
สาหร ับการทางานให้เกิด์ต่กระบวนการการยื
้
ตัวและการพั
ก
ตั
ว
ของกล้
า
มเนื
อ
่
ส่
งผลดีตอ
่ สุขภาพของร่
างกาย
ที
่ นใยประสาทจะ
(contraction/relaxation)
ทีเส้
้ าให้ม ี
ถ่ายทอดสัญญาณไป สู ่เส้นใยกล้ามเนื อท
่
การเคลือนตั
วของของระบบ myosin thick
filament/ actin thin filament ต้องการประจุ
แคลเซียมอิสระในซาร ์โคพลาสซึมและความ
เข้มข้นของ Mg-ATP complex สมดุลของ Ca,
ผลของการออกกาลังกายต่อการทางาน
นอกจากนี ้ ของส่
การออกก
าลั
วนต่า
งๆงยังลดระด ับ
่ างกาย
่ ลด
ไขมั
น
ในเลื
อ
ด
เพิ
มระด
ับไขมั
น
ที
ดี
ของร่
่
 เพิมกระบวนการเมแทบอลิ
ซม
ึ
ระด
ับความด
ันโลหิ
ต
ลดการเต้
น
ของ
่
 เพิมอุณหภู มริ า่ งกาย
หั
ว
ใจ
ท
าให้
ห
ว
ั
ใจท
างานน้
อ
ยลง
อ
ัตรา
่
 เพิมอต
ั ราการทางานของหัวใจ
การเกิ
ดโรคหลอดเลื
อดสมองจะลดลง
 กระตุ
น
้ การท
างานของระบบประสาท
้
ร ้อยละ 30ามเนื อ
 กระตุน
้ การทางานของกล้
้
 กระตุน
้ การทางานของกล้ามเนื อลาย
(skeleton muscle)
่
 เพิมประสิ
ทธิภาพการทางานของระบบ
น้ าเหลือง
ประโยชน์ของการออกกาลังกาย
•
•
•
•
การออกกาลังกายแบบ หนัก-ปานกลาง ช่วยให้อายุขย
ั
้ และลดอุบต
่ น
ั ก
ิ ารณ์การเสียชีวต
ิ ก่อนว ัยอ ันควร
เพิมขึ
ลงร ้อยลง 60
ทาให้มค
ี วามสุข และรู ้สึกสบายใจจากสารเอ็นดอร ์ฟิ น
้ ป้ องกัน
่
่ งออกมาจากสมอง
ช่วยให้คด
ิ ได้เร็วขึน
ทีหลั
่ ลดอ ัตราการเกิดโรคหลอดเลือดสมอง
โรคสมองเสือม
ร ้อยละ 30
ออกกาลังกายลักษณะการยืดเส้นยืดสาย การฝึ ก
สมาธิ หรือลมปราณควบคู ่ก ันไป เช่น การรามวยจีน
่ เป็ นการบริหารข้อต่อ ทาให้มเี ยือเมื
่ อก
ฝึ กโยคะ ซีกง
้
หล่อเลียงข้
อต่อป้ องก ันไม่ให้ขอ
้ ยึดติดก ัน
เดินเร็ว 30 นาที หรือนานพอ ช่วยป้ องกันไตรกลีเซอร ์
ไรด ์และกลูโคสในเลือดสู ง
 สารอาหารสาหร ับคนปกติ
ต้องการพลังงานจาก คาร ์โบไฮเดรต
้
่
 ด ังนันในคนที
ออกก
าลังกายและ
โปรตีน และไขมั
น
เป็
นสั
ด
ส่
ว
น
่ physical activity
นักกีฬา ซึงมี
45-55% (3-5
g/kg/day)
:
10่
มากกว่าคนทัวไป
จึงต้องการปริมาณ
15%
(0.8-1.0
g/kg/day)
:
25สารอาหารให้ เหมาะสมต่อชนิ ด
35% (0.5-1.5
g/kg/day)
ระยะเวลา
และความหนั
กและเบาของ
ตามลาดับ าลังกาย
กิจกรรม ในขณะออกก
่ กกีฬาต้องการพลังงาน
 ขณะทีนั
่ นเล็
้
จากคาร ์โบไฮเดรตเพิมขึ
กน้อย
่
การปร ับพฤติกรรมและให้กาลังใจเพือ
่ นการออกกาลังกาย
เริมต้
1. จากัดเวลา: จำกัดเวลำกำรดูทว
ี ี เล่นเกมส ์ หรือ
ขณะดูทวี อ
ี ำจมีกำรออกกำลังกำยร่วมด ้วย
่
่
2. เพิมการเคลื
อนไหวของร่
างกาย ทากิจกรรม
้
ต่างๆให้มากขึน
่ การออกแรงแบบปานกลาง:
3. เลือกกิจกรรมทีมี
กำรเดิน กำรขีจ
่ ักรยำน เต ้นแอโรบิก 2-3 ครัง้ /
ั ดำห์
สป
่
4. เริมออกก
าลังกายดีกว่าการอยู ่นิ่งเฉย: อำจจะ
เริม
่ ต ้นด ้วยกำรเดิน วันละ 10 นำที
่ านวนการออกกาลังกาย ค่อยๆเพิม
5. เพิมจ
่ เวลำ
และจำนวนครัง้ ของกำรออกกำลังกำยแบบ ค่อยๆ
่
การปร ับพฤติกรรมและให้กาลังใจเพือ
่ นการออกกาลังกาย
เริมต้
่
6. เลือกการออกกาลังกายแบบแอโรบิก: เชน
กำรเต ้น แอโรบิก ออกกำลังกำยในน้ ำ กำรเดิน ต ้องเดิน
ติดต่อกันไปเรือ
่ ยๆ อย่ำงน ้อย 30 นำที เดินให ้เร็ว ก ้ำวขำ
ั ดำห์ละ 6 ครัง้ หรือทุก
ยำวๆ แกว่งแขน และควรเดินให ้ได ้สป
วัน
่ วยเพิม
่
รายงานพบว่าการออกกาลังกายทีช่
้
ความแข็งแรงของกล้ามเนื อและกระดู
ก คือ
้
กำรเดินแบบชำพอดี
สลับแบบเร็วอย่ำงต่อเนือ
่ ง
่
เช่น เริมเดิ
นให้มจ
ี งั หวะ แกว่งแขนมีน้ าหนักประมาณ
่
ร ้อยละ 50 ติดต่อก ันไปเรือยๆ
ประมาณ 3 นาทีหรือ 300 ก้าวให้ตอ
่ เนื่ องตามด้วยการ
่
เดินให้มม
ี จ
ี งั หวะ ก้าวขายาวๆ แกว่งแขนมีน้ าหนักเพิม
ต้องการพลังงานจาก
สารอาหารเป็ นไปตามตาม
หลักการทีว่่ า “ปริมาณของ
่ ร ับในแต่ละวันเพือ
่
อาหารทีได้
นาไปเผาผลาญเป็ นพลังงาน
แก่รา่ งกายต้องสมดุลกับการ
ใช้พลังงานในแต่ละวัน
(daily energy
่ ามาใช้เป็ นแหล่งพลังงาน
สารอาหารทีน
้
หลักให้แก่กล้ามเนื อมาจากคาร
์โบไฮเดรต
้ plasma
1.คาร ์โบไฮเดรต
้แก่ muscle glycogen
ไขมันได
รวมและโปรตี
น ดังนีและ
่ กใช ้มากขณะมีการออก
glucose เป็ นแหล่งพลังงานหลักทีถู
่ บปานกลางถึงทีระดั
่ บความหนักสูงขึน้
กาลังกายทีระดั
2.ไขมัน ได ้แก่ plasma free fatty, muscle triglycerides
acids และ adipocytes triglycerides โดยการออกกาลังกายที่
ใช ้เวลานานแต่ใช ้แรงไม่มาก (low-intensity prolonged
exercise) พลังงานประมาณ 80% จะมาจากไขมัน อีก 20% จะ
มาจากคาร ์โบไฮเดรต แหล่งพลังงานจะได ้มาจาก plasma fatty
acid oxidation และmuscle triacylglycerols โดยจะมีการดึง
แหล่งพลังงานจากในเลือด (plasma fatty acids) ไปใช ้ก่อนเสมอ
่ บสะสมในรูป
แล ้วจึงตามด ้วยการนาเอา fatty acids ทีเก็
triacylglycerols ใน muscle และ adipocytes มาใช ้ มีเพียง
คาร ์โบไฮเดรตก ับการออกกาลัง
กาย
่ าค ัญ
้ นแหล่งพลังงานทีส
คาร ์โบไฮเดรตเป็
 เพราะฉะนันควรร ับประทานไฟเบอร ์นับเป็ น
่ งผล
ทต้
ี่ องการพลั
งงานวันละ 2,500
คารในคนปกติ
์โบไฮเดรตประเภท
Polysaccharide
ทีส่
่
kcal
งได้ร ับคาร
์โบไฮเดรตวันละ
300-400
ดีตอ
่ จะต้
สุขอภาพ
ขณะที
คาร
์โบไฮเดรตประเภท
่ างกายมี
กรนัม้ าตาล
ในขณะที
ร่
การใช้แรงมากหรื
ประเภท
monosaccharide
หรือออก
่ หรือ
กาลั
งกายจะต้องการคาร
์โบไฮเดรตถึง จะเพิ
60%มระดับ
disaccharide
ถ้าร ับประทานมากๆ
้ เซอไรด ์ และ LDL อีกทังลดระด
้
มากกว่
านัน
ของไตรกลี
ับ
่
่ ับประทานคาร
่
HDL
แนะน
าให้นก
ั กีฬเพิ
ารมความเสี
ในพลาสมา
ยงต่
อ์โบไฮเดรตเพื
ภาวะอ้วน อ
่ งงานประมาณ
่
เป็เพิ
นพลั
มความเสี
ยงของการเกิ
ดโรคหลอดเลือดหัวใจ
6 อาหาร
-10 กร ัมต่อน้ าหนักต ัว 1 กิโลกร ัมต่อวัน โดย
้ ประเภทคาร
่ ทีกควรร
้
่ กีฬาคนนั
ขึ
นกับ
ปริมาณพลั
งงานทีนั
นใช้
ตอ
่ วัน
์โบไฮเดรต
ับประทานควร
่ า เพศของนัจกะดี
จะเป็
ประเภทของกี
กีฬ
มาจากผลไม้
ด
นน้ าตาลทีฬ
ทสุ
ี่าและ
ด ัชนี น้ าตาล (Glycermix index,GI)
และการออกกาลังกาย
่ GI ตา
่
• ก่อนการออกกาลังกายต ้องได ้อาหารทีมี
้
่ นอย่
้
กว่า 55 ทาให ้ระดับนาตาลในเลื
อดเพิมขึ
าง
ช ้าๆ
่
• ถ ้าก่อนการออกกาลังกายได ้อาหารทีมี
GIucose สู งกว่า 70 ทาให้น้ าตาลในเลือด
้ ว ถ ้า insulin สูง
และ insulin ในเลือดสู งขึนเร็
้
จะส่งผลให ้ยับยังการสลาย
glycogen ในตับ ทาให ้
การส่ง Glucose เข ้าสูก
่ ระแสเลือดลดลง
• ในขณะเดียวกันหลังการออกกาลังกายหรือ
่ GI สู ง จะ
หลังการแข่งขัน ถ้าได้ร ับอาหารทีมี
้
ราว 20-30% ของอาหารทังหมด
การบริโภคไขมัน
่ ว

ประเภทของไขมั
น
3
ประเภท
ไขมั
น
อิ
มตั
เป็ นพลั
งงานน้
อยกว่
า 15% ของสัดส่าลั
วนสารอาหาร
ไขมั
น
กั
บ
การออกก
ง
กาย
่
1.
(saturated
fatty
acid):
เมื
อมี
ก
ารบริ
โภค
้
่
ทั
งหมดจะให
้ผลเสี
ย
เพราะไขมั
น
เมื
อเข
้าสู
ร
่
า
่
งกายจะถู
ก
่
่
มากๆจะเพิมระดับของ LDLในพลาสมา ซึงมี
นาไปสร
้างเป็
เซอไรด
์ phospholipid
และสเต
ความสั
มพั
นธนไตรกลี
์กับการเกิ
ดโรคเบาหวาน
โรคหลอดเลื
อด
่ วามสาให้
่
อรอล
ไขมั
นมีคแนะน
าคัญ
นแหล่
งงาน
หั
วใจ ปริ
มาณที
บในการเป็
ริโภคคือต
ากว่
างพลั
10%
ของ
่
้
่ าตงกายควรได้
ช่วงยในการละลายวิ
ามินทีสามารถละลายได
้ในไขมัน
พลั
งานทังหมดที
ร่
ร ับ
Monounsaturated
acid
เป็ นกรด
เช่น วิ2.
ตามิ
นเอ วิตามินอี วิตามิfatty
นดี วิต
ามิน:เค
กรด
่ ตอ
่
ไขมั
น
ที
ดี
่
สุ
ข
ภาพ
ลดระดั
บ
ของ
LDL
ลดความเสี
ยง
้
ไขมันเป็ นสารตังต ้นในการสังเคราะห ์ eicosanoid
ของการเกิ
ด
โรคหลอดเลื
อ
ดหั
ว
ใจ
กระตุ
น
้
การท
างาน
่
้
ทาให ้เกิดความรู่ ้สึก้ อิม เป็ นสารตังต ้นในการสร ้าง
ของระบบการหลังนาดี
่ ไขมัน
adipose
tissue
แต่
ก
ารร
ับประทานอาหารที
มี
3. Polyunsaturated fatty acid : พบได้ใน
่่
่ ้ อภาวะอ ้วน ้ มีความสัมพันธ ์กับ
สู
ง
มี
เ
พิ
มความเสี
ยงต่
้
นามันถวเหลื
ั
อง นามันข้าวโพด นามันเมล็ดดอก
่ งเตโอเมก้
่ งาคั
่ างกายไม่
การเกิดมะเร็
้านม ามะเร็
ร ังไข่
งอัณฑะ
และมะเร็ง
ทานตะว
ัน ซึงมี
ทีส
ญทีมะเร็
ร่
สามารถ
่ าเป็ นต่อร่างกาย เช่น
ลาไส
้
สร
้างเองได้
นับเป็ นกรดไขมันทีจ
่
น้ ามันตับปลาจะพบโอเมก้า-3 ซึงจะช่
วยลดระดับของ
โปรตีนกับการออกกาลังกาย
่
่
การร ับประทานโปรตีนทีมากเกิ
นไปจะเพิมปริ
มาณ
่ าจัดออกทางปัสสาวะ และ
่ นของเสียทีก
ของยูเรีย ทีเป็
่
ไม่พบว่าการร ับประทานโปรตีนทีมากเกิ
นไป แม้ใน
่
ขนาดทีมากกว่
า 2 กร ัมต่อนน.ตัว 1 กก.ต่อวัน จะ
่
สามารถเพิมสมรรถนะในการออกก
าลังกาย หรือ
่
ช่วยเพิมมวลกล
้ามเนื อ้ ความแข็งแรงของกล ้ามเนื อ้
่ าการ
แต่อย่างใด แต่นักกีฬาหลายคนเชือว่
ร ับประทานโปรตีนมากๆ นั้นจะช่วยชดเชยโปรตีนที่
่ นความ
สูญเสียไปในระหว่างการออกกาลังกาย ซึงเป็
่ ผิ
่ ด
เชือที
่ างกายต้องการขณะ
ปริมาณของโปรตีนทีร่
ปกติและขณะออกกาลังกาย
โปรตีน (g)/น้ าหนัก
ตัว (kg)
ขณะปกติไม่มก
ี ารออกกาลังกาย
0.8
การฝึ กฝนกล ้ามเนื อ้
1.4
การสร ้างกล ้ามเนื อ้
1.7
ฝึ กความอดทนของกล ้ามเนื อ้
1.21.61.2-
การออกกาลังกายก ับกรดอะมิโนโซ่กงิ่ (branch
chain amino acid, BCAA)
้
มีรายงานพนว่าถ้ากล้ามเนื อมี
BCAA
เป็ นแหล่งพลังงาน ซึง่ พบสู งในอาหาร (Soy
protein17% Egg albumin 22% Whey
protein 26%) มีผลดีคอ
ื
่
• ลดจานวนโปรตีนทีจะถู
กสลายต ัวในระหว่างออก
กาลังกาย
้ สึ
่ กหรอจากการ
• ช่วยซ่อมแซมเซลล ์กล้ามเนื อที
ออกกาลังกายทีรุ่ นแรง ทาให้
้ ขนาดไม่เล็กลง BCAA เป็ น
เซลล ์กล้ามเนื อมี
่
ต ัวกระตุน
้ ให้มก
ี ารหลังฮอร
์โมน
่ วยให้สมองมีความจาดีนน
้ั
อาหารทีช่
่ ตอ
นอกจากพิจารณาว่าเป็ นอาหารทีดี
่ สุขภาพแล้ว
่
้
ต้องเลือกบริโภคอาหารทีหลากหลายไม่
มี
ซาซาก
ปริมาณคาร ์โบไฮเดรตเพียงพอต่อความต้องการ
่
ของสมอง เพราะมีงานวิจ ัยทีพบว่
าการบริโภค
่ คาร ์โบไฮเดรตตา
่ หรือในกรณี ทลด
อาหารทีมี
ี่
น้ าหนักจะส่งผลเสียต่อความจา
้
ดังนันการควบคุ
มระดับกลูโคสในเลือดให้คงที่
มีความสาคัญต่อการทางานของสมองและการมี
้
ชีวต
ิ อยู ่อย่างมีคณ
ุ ภาพ นอกจากนี ควรบริ
โภคผัก
่
่
ผลไม้หลากสีซงมี
ึ่ ประโยชน์ในเรืองชะลอการเสื
อม
ของสมอง และช่วยป้ องกันไม่ให้สมองถูกทาลาย
่
้
วิตามินบี
1
โอ
เมก ้า-3
โคลีน
แมงกา
นี ส
โฟเลท
วิตามินบี
5
วิตามินบี
6
วิตามินบี
ต้องทาควบคูไ่ ปกับการรู ้จักเลือกกินอาหารบารุง
สมองคือ






ไม่งดอาหารเช้า
ร ับประทานอาหารให้ตรงเวลา
่
่
่ มี
่ แอลกอฮอล ์
หลีกเลียงเครื
องดื
มที
มีทศ
ั นคติเชิงบวก
ออกกาลังกายอย่างสม่าเสมอ
ฝึ กการใช้สมอง(ความคิด) ด้วยกิจกรรมฝึ ก
่
สมอง เช่น การเปลียนบรรยากาศหรื
อตาแหน่ ง
่
การว่างของสิงของต่
าง ๆ ในห้อง การคิดเลข
การเล่นเกม
่
้
สิงเหล่
านี จะช่
วยบารุงร ักษาและชะลอการ
เปลียนแปลงตามมา เช่น การสู บบุหรี ดืม
แอลกอฮอล ์ ร ับประทานมากเกินไป
้ น
ทางานมากเกินไป
เป็ นต้น รวมทังเป็
่
่งของการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ
ปั จจัยเสียงหนึ
จากภาวะเครียด ซึมเศร ้า ความโกรธและ
ก้าวร ้าว บุคลิกภาพแบบเอ ความเหงา เป็ นต้น
(Price, 1982; Kozicz & Casey, 1999)
้ การตอบสนองของจิ
้
ทังนี
ตใจอารมณ์ ต่อ
ภาวะสุขภาพทางกายมีความสัมพันธ ์กันอย่าง
้
มาก ดังนันการควบคุ
มภาวะของจิตใจและ
อารมณ์ (stress management) ต่อ
่ านเข้ามาใน
สถานการณ์ตา
่ งๆทีผ่
ชีวต
ิ ประจาวันได้จงึ นับว่ามีความสาคัญ
กระบวนการตอบสนองของร่างกายต่อภาวะ
้
เครียดนันประกอบด้
วยระบบหลัก 2 ระบบ
วยกัตนแิ ละต่
คือ อมหมวกไตชนใน
้ั
1. ระบบประสาทอด้ัตโนมั
(sympathoadrenomedullary, SMA) กระตุน
้ ให้
้ั
วนของสมองเกิดการ
ต่อมหมวกไตชนในและบางส่
่
หลังฮอร
์โมน epinephrine norepinephrine
่ ผลต่อระบบต่างๆ เช่น
(cathecholamines) ซึงมี
- ระบบหัวใจและหลอดเลือด
- กระบวนการเมแทบอลิซม
ึ
้ั
2. ระบบต่อมใต้สมองและต่อมหมวกไตชนนอก
หรือ
hypothalamus-pituitary-adrenocortical (HPA)
้ั
กระตุน
้ ให้ตอ
่ มหมวกไตชนนอกสร
้างและหลัง่ cortisol
สรุป
catecholamine ทาให้ระดับน้ าตาลใน
่ าคัญ โดยทาให้
เลือดสู ง ผ่านกลไกทีส
เกิดการสร ้างน้ าตาลในตับ
(gluconeogenesis) เกิดการสลายไกล
โคเจน (glycogenolysis) และทาให้
ระดับโคเลสเตอรอลและกรดไขมัน
่ น
้
(fatty acid ) ในกระแสเลือดเพิมขึ
จากกระบวนการสลายไขมัน
(lipolysis)
่
การส่งเสริมดูแลตนเองโดยปร ับเปลียนพฤติ
กรรม
การดาเนิ นชีวต
ิ อย่างเข้มข้นในผู ป
้ ่ วยหลอดเลือด
่
หัวใจ ซึงประกอบด้
วย
- การควบคุมอาหาร
- การผ่อนคลายความเครียด
(relaxation)
- เทคนิ คการสร ้างจินตภาพ
(Imaginary technique)
- การออกกาลังกายแบบโยคะ
- การจัดกลุ่มให้ความช่วยเหลือ
ปรึกษาแก้ไขปั ญหาสุขภาพ
- การใช้ยา
่
พบว่า ระด ับ total antioxidant state เพิม
้ าให้ oxidative stress ลดลงในผู ป
มากขึนท
้ ่ วย
หลายการศึกษาพบว่า การผ่อนคลาย
้
่
กล้ามเนื อเพื
อลดความเครี
ยดและการทาสมาธิ
่ น
สามารถลดระด ับของ cortisol ในน้ าลาย ซึงเป็
้
่ มต
ตัวบ่งชีวัดความเครี
ยดและเพิมภู
ิ า้ นทานได้
เช่น
• ในการศึกษาโดยการว ัดระด ับ cortisol และ
alpha-amylase ใน
น้ าลายโดยใช้วด
ี โี อการผ่าต ัดกระจกตาเป็ น
ตัวกระตุน
้ ภาวะเครียดพบว่า
่ นทั
้ งสองต
้
ระด ับของสารด ังกล่าวเพิมขึ
ัว โดยมี
ระด ับ alpha–amylase
การกาจัดความเครียดโดยการผ่อนคลาย
(relaxation)
้
1.Deep breathing exercise เป็ นพืนฐานใน
่
การผ่อนคลายวิ
ธ
อ
ี
ื
นๆ
่ กต้อง
หายใจทีถู
มี O2 ในเลือด
เหมาะสม
เพียงพอ
นาของเสียออกจาก
ลด
เลือด
Stress
การมีออกซิเจนในเลือดน้อย อาจทาให้เกิด
อาการ fatigue, mental confusion,
anxiety, muscle tension ได้
การผ่อนคลายความเครียดมีหลายรู ปแบบ ได้แก่
1. Deep breathing exercise การหายใจที่
เหมาะสมและถูกต้องสามารถลด stress ลงได้
่
เพราะมีออกซิเจนในเลือดเพียงพอทีจะสามารถ
นาของเสียออกจากเลือดได้ การมีออกซิเจนใน
เลือดน้อย อาจทาให้เกิดอาการ fatigue,
mental confusion, anxiety, muscle
tension ได้
2. Progressive muscle relaxation การฝึ กเกร็ง
้
และผ่อนคลายกล้ามเนื อ
้
คิดค้นขึนโดยนายแพทย
์ Edmund
่
Jacobson ในช่วงปี ค.ศ. 1930 เพือ
3. การสร ้างสมาธิ (Meditation) และการฝึ กโยคะ
การสร ้างสมาธิ หรือการทาสมาธิ สามารถ
่ ยบไม่มเี สียงรบกวน
ทาได้หลายวิธ ี เลือกสถานทีเงี
พยายามตัดปั ญหาความคิดฟุ้ งซ่าน โดยการให้
่
่
่ ง เพียงการทาใจ
ความสนใจจดจ่ออยู ่ทสิ
ี่ งใดสิ
งหนึ
่
้ อาจใช้การ
ให้สงบเพือการผ่
อนคลายเท่านัน
กาหนดลมหายใจเข้าช่วย ควรนั่งปฎิบต
ั เิ ป็ น
ประจาวันละ 5-15 นาที หรือการฝึ กโยคะด้วยตัวเอง
่
ในท่าทีชอบ
เป็ นต้น
4. การนวด ( Massage )
่
อนคลาย เป็ นการบาบัด
การนวด เพือความผ่
แบบโบราณ อาจมีการนาน้ ามันหอมระเหยมาใช้
่
่ ารืนรมย
่ น่
์ เป็ นผลดีตอ
เป็ นการนึ กภาพในสิงที
่ บุคคล
้
่ ่
ทังในด้
านความคิด สรีระ และอารมณ์ความรู ้สึก คิดถึงสิงที
้
้
เคยเกิดขึนและท
าให้เรามีความสุขมาก่อน หรือจะเกิดขึน
่
่ เพือให้
รู ้สึกถึงความทุกข ์ทรมานและ
ภายหน้าในทางทีดี
่ พลานามัย
ความท้อแท้ลดลง เช่น คิดถึงร่างกายทีมี
่ ความเจ็บป่ วย หรือกล้ามเนื อที
้ ่
สมบู รณ์แข็งแรงในขณะทีมี
่ าตัวในขณะทีมี
่ ความเครียด
ผ่อนคลายทัวล
การศึกษาในประเทศไทยโดย ปริญญา สนิ กะวาที (
่ ้างจินตภาพ
2540) พบว่า ผู ป
้ ่ วยโรคมะเร็งเต้านมทีสร
้ั
สามารถลดความทุกข ์ได้ทงทางกายและทางใจได้
ช ัดเจน
่ ได้กระทา เชือว่
่ าสามารถลดความเครียดที่
กว่ากลุ่มทีไม่
้
เกิดขึนภายใน
ทาให้การทางานในระบบต่างๆ ของร่างกาย
และฮอร ์โมนกลับสู ่สภาวะปกติ การต้องการใช้ออกซิเจน
่ ดจากการ
ของสมองและหัวใจลดลง ทาให้อนุ มูลอิสระทีเกิ
่ มต
เผาผลาญพลังงานและออกซิเจนลดลง เพิมภู
ิ า้ นทาน
่
งแรงของกล ้ามเนื อ้ เป็ นการฝึ ก
1. การฝึ กยืดและเพิมความแข็
่
่
ซึงนอกจากจะเพิ
มความทนทานและความแข็
งแรงของ
่
่
กล ้ามเนื อ้ เพิมความหนาแน่
นของกระดูก ยังช่วยเพิม
้
ความไวของฮอร ์โมนอินซูลน
ิ ในการควบคุมระดับนาตาล
ในเลือด
2. การร ับประทานอาหารบางชนิ ดช่วยคลายเครียดและลด
ความอ่อนล ้าลงได ้ เช่น ในหลายการศึกษา พบว่า อาหารที่
่ ดเป็ นแบคทีเรียทีมี
่
ประกอบด ้วย probiotics ซึงจั
้ หรือ
ประโยชน์ สามารถพบได ้ในโยเกิร ์ต นมเปรียว
่ ก สามารถลด oxidative stress
ผลิตภัณฑ ์จากนมทีหมั
ช่วยคลายเครียดและลดความอ่อนล ้าลงได ้ โดยเฉพาะสาย
่
พันธุ ์ทีรู่ ้จักกันดี คือ Lactobacillus spp. ซึงนอกจากจะ
่ มค
่
ลดความเครียดแล ้ว ยังเพิมภู
ด
ิ ุ้มกันโดยหลังสารบางชนิ
เช่น lactate, acetate ทาให ้มีสภาวะไม่เหมาะสมต่อการ
แมกนี เ
ซียม
แมงกา
นี ส
สารอาหารช่วย
คลายเครียด
Trypto
phan
แคลเซี
ยม
วิตามิน
ซี
วิตามิน
บี 1
ไนอา
ซีน
วิตามิน
ซี
วิตามิน
บี 6
อาหารคลาย
ความเครียด (ต่อ)
้
o คาร ์โบไฮเดรต (carbohydrate) จาพวกแป้ งและนาตาล
จะ
่
่
่
ยนเป็
ดซึมทริปโตแฟน (tryptophan) ซึงจะเปลี
ช่วยเพิมการดู
นซี
่ ยวกั
่
โรโตนิ น (serotonin) ในสมอง ทาหน้าทีเกี
บการแสดงออก
ทางอารมณ์ ความรู ้สึก และควบคุมวงจรการนอนหลับ โดยซีโร
โตนิ นจะทางานเฉพาะในบริเวณสมองส่วนกลาง (brain rewards
system) ทาให ้เกิดความรู ้สึกพอใจ โดยพบว่าภายใน 30 นาที
หลังร ับประทานคาร ์โบไฮเดรตจะทาให ้รู ้สึกผ่อนคลายและสงบได ้
่
่ ป ริมาณคาร ์โบไฮเดรตสูง มีโปรตีนต่า
นานหลายชัวโมง
อาหารทีมี
่ั
และมีทริปโตแฟนสูง เช่น ข้าว ถวเมล็
ดแห้งต่างๆ พาสต้า ผัก
ประเภทหัว ธ ัญพืช และขนมปั ง
o ช็อกโกแลต (Chocolate) มีคณ
ุ ประโยชน์ตอ
่ สุขภาพของ
หัวใจ ประโยชน์ของช็อกโกแลตอยูใ่ นสารโกโก ้ (Cocoa) นั่นคือ
่
สารกลุม
่ ฟลาโวนอยด ์ (Flavonoids) ทีพบในพื
ชผักหลายชนิ ด
อาหารคลาย
ความเครียด (ต่อ)
o อาหารเส้นใยสู ง (High fiber) ความเครียดทาให ้เกิดอาการ
ในระบบทางเดินอาหารได ้ เช่น ปวดแสบท ้อง ท ้องผูก ท ้องเสีย เป็ น
่ เส ้นใยสูง จะช่วยให ้ระบบย่อยอาหารทางานดี
ต ้น ดังนั้นอาหารทีมี
่ เส ้นใยสูงประมาณ 25 กร ัมต่อวัน แหล่ง
ขึน้ ควรบริโภคอาหารทีมี
่ าคัญ ได ้แก่ ผัก ผลไม้ ข ้าวกล ้อง และธัญพืชต่างๆ
เส ้นใยอาหารทีส
เป็ นต ้น
o Sulforaphane มีอยูใ่ นพืชตระกูลครูซเิ ฟอร ์ร ัส (ตระกูล
กะหล่า) และพืชใบเขียวจัด ช่วยให ้ตับเผาผลาญไขมันได ้ดีขน
ึ ้ ลด
่
่ ความเครียด
ฮอร ์โมนคอร ์ติโซนซึงจะมี
คา่ สูงในคนทีมี
่ ้มเส ้นใย
o ไขมัน ส่วนประกอบของสมองมากกว่าร ้อยละ 60 ทีหุ
่
ประสาท ทาให ้เพิมความเร็
วในการขนส่งกระแสประสาท และช่วย
่
่
เพิมความจ
าด ้วย กรดไขมันโอเมก ้า- 3 ทีประกอบด
้วย EPA และ
DHA มีผลต่อประสิทธิภาพการทางานของสมอง ผูท้ ได
ี่ ้ร ับกรด
อาหารคลาย
ความเครี
ย
ด
(ต่
อ
)
้
่
o โปรตีน เนื อสัตว ์เป็ นแหล่งของโปรตีนทีเป็ นโครงสร ้าง
้ ้างสารสือประสาทที
่
่
ของอวัยวะต่างๆ ในร่างกายรวมทังสร
้ ตว ์มีกรดอะมิโน 2
ช่วยในการทางานของสมอง ในในเนื อสั
่ ผลต่อการสร ้างสารสือประสาท
่
ชนิ ดทีมี
ได ้แก่ ทริปโตแฟน
เป็ นกรดอะมิโนทีจ่ าเป็ น เนื่ องจากร่างกายไม่สามารถสร ้าง
่ าไปสร ้างสารสือ่
เองได ้ จาเป็ นต ้องได ้ร ับจากอาหาร เพือน
ประสาทซีโรโตนิ น และไทโรซีน ทีร่่ างกายสามารถผลิต
้
ขึนมาเองได
้จากเฟนนิ ลอะลานี น
่
โดยจะนาไปใช ้ในการสร ้างสารสือประสาทโดปามี
น อาหาร
่ ป ริมาณโปรตีนสูง มีคาร ์โบไฮเดรตตา่ และมีไทโรซีนสูง
ทีมี
่
้ ตว ์ต่างๆ ไข่ และ
เช่น อาหารทะเล ถัวเหลื
อง เนื อสั
่
อาหารคลาย
ความเครียด (ต่อ)
่ วย
oกล้วย อุดมด ้วยโพแทสเซียม และเกลือแร่ตา่ ง ๆ ทีช่
ลดความตึงเครียด ในกล ้วยยังมีทริปโตเฟน และกรดอะมิ
้
โน รวมทังสารเมลาโทนิ
นในกล ้วยยังช่วยให ้หลับสบายอีก
ด ้วย
o ชา พบว่าชาอุน
่ ๆ สามารถลดความเครียดได ้ เช่น ชา
่
เขียว ชาขิง ซึงชาขิ
งยังสามารถลดอาการท ้องอืด
ท ้องเฟ้ อ ร ักษาอุณหภูมใิ นร่างกาย และยังช่วยผ่อนคลาย
จิตใจอีกด ้วย
อาหารคลาย
ความเครียด (ต่อ)
o เวย ์โปรตีนเข้มข้น (Whey Protein) เป็ นแหล่ง
่
ของกรดอะมิโนจาเป็ นทีครบถ
้วน เวย ์โปรตีนจะถูกย่อยได ้
่ ด
ง่ายและดูดซึมเข ้าสูก
่ ระแสเลือดได ้เร็ว ในช่วงทีเกิ
่
ความเครียด ลดความวิตกกังวล คลายความเครียด เพิม
่
สมาธิ และยังพบว่าช่วยเพิมระดั
บของกลูตาไธโอน
้ ผลการวิจยั พบว่า
(Glutathione) ในสมอง นอกจากนี มี
่ branch chain amino
หากร่างกายได ้ร ับเวย ์โปรตีนซึงมี
acid (BCAA: leucine isoleucine valine) สูงร ้อยละ
26 และเป็ นแหล่งพลังงานให ้แก่รา่ งกายโดยเฉพาะ ทาให ้
้
งช่วยซ่อมแซม
สามารถออกกาลังกายได ้มากขึนและยั
(Repair) และเสริมสร ้าง (Rebuild) เซลล ์กล ้ามเนื อ้ ช่วย
่
่
อาหารเพิมความเครี
ยด
o คาเฟอีน พบในกาแฟ ชา ช็อกโกแลต โค ้ก เป็ นต ้น หาก
่
สามารถกระตุ ้นให ้ร่างกายเกิดการ
ร ับประทานปริมาณทีเหมาะสม
่ วกระตุ ้นการทางานของกล ้ามเนื อ้ ระบบประสาทและหัวใจ
ตืนตั
่ มเหล่
่
้ าให ้มีการหลังอะดรี
่
ในทางตรงกันข ้าม เครืองดื
านี ท
นาลีน
่
ยดให ้แก่รา่ งกายได ้ และหากร ับประทาน
สามารถเพิมความเครี
ปริมาณมากเป็ นระยะเวลานานจะส่งผลให ้เกิดความดันโลหิตและ
โคเลสเตอรอลสูง
่
o แอลกอฮอล ์ มีประโยชน์ในการป้ องกันโรคหัวใจถ ้าดืมใน
่
่
ปริมาณทีพอเหมาะ
อย่างไรก็ตามถ ้าดืมมากเกิ
นไปจะส่งผลให ้
่
ร่างกายเกิดภาวะเครียดและเป็ นอันตรายถึงแก่ชวี ต
ิ ได ้ การดืม
่
่ งผลต่อระบบ
แอลกอฮอล ์จะกระตุ ้นการหลังอะดรี
นาลีน ซึงส่
ประสาท ทาให ้ศูนย ์ควบคุมการนอนของร่างกายทางานผิดปกติ
เกิดอาการนอนไม่หลับ เกิดภาวะไขมันอุดตันหลอดเลือดหัวใจ ลด
้
้
o น้ าตาล นาตาลเป็
นแหล่
ง
ให
้พลั
ง
งานระยะสั
นแก่
รา่ งกาย
่
ด ของต่อม
่
้
เมือระดั
บอาหารเพิ
นาตาลในเลื
อดสูมความเครี
ง อาจเกิดความผิดย
ปกติ
่ cortisol
หมวกไตและเพิม
าให
(ต่ทอ
) ้เกิดพิษต่อสมอง
่
o เกลือ จะไปเพิมความดั
นโลหิต ส่งผลต่อต่อมหมวกไต
ทาให ้ทางานผิดปกติ เกิดอารมณ์แปรปรวน ดังนั้นจึงควร
่
่ ป ริมาณโซเดียมสูง
หลีกเลียงพวกอาหารฟาสต
์ฟู้ ด ซึงมี
ได ้แก่ เบคอน แฮม ฮอทดอก อาหารดอง เป็ นต ้น
่ ว่่ าการสูบบุหรีท
่ าให ้คลายเครียดเป็ นสิง่
o บุหรี่ ความเชือที
่ ด การสูบบุหรีอาจช่
่
ทีผิ
วยสนองความต ้องการทางอารมณ์
่ าให ้รู ้สึกผ่อนคลายก็จริง แต่เป็ นเพียงชวระยะเวลาสั
่ั
้
ทีท
นๆ
่ าให ้เกิดมะเร็งต่างๆได ้มากมาย ความดัน
การสูบบุหรีท
โลหิตสูง ระบบหายใจขัดข ้อง และเกิดโรคหัวใจและหลอด
เลือด
่ าว
ด้วยนวัตกรรมทางการแพทย ์ทีก้
่ นเรื
้ อยๆ
่
ไกล ทาให้ประชากรมีอายุขย
ั เพิมขึ
่ ยวข้
่
ส่งผลให้พบภาวะโรคบางอย่างทีเกี
องกับ
พฤติกรรมการดาเนิ นชีวต
ิ (lifestyle)
่ น
้ โรคเหล่านี ้ ได้แก่ โรคเรือร
้ ังและ
เพิมขึ
โรคมะเร็ง หรืออาจรวมจัดอยู ่ใน metabolic
่ าค ัญในกลุ่มนี ้ คือ
syndrome โดยโรคทีส
โรคเบาหวาน (diabetes mellitus; DM)
โรคหลอดเลือดหัวใจ (coronary artery
้ ัง (chronic
disease, CAD) โรคไตเรือร
kidney disease, CKD) โรคเกาต ์ (gout)
และโรคมะเร็ง
่
ภาวะ MS เกิดจาก การบริโภคอาหารทีมี
แคลอรีสูง ขาดการออกกาลังกาย การใช้
่
พลังงานลดลง ทาให้เพิมไขมั
นในช่องท้อง
้ อไขมั
่
เนื อเยื
นผลิต free fatty acid (FFA) เข้าสู ่
เลือดมาก ตับก็นามาสังเคราะห ์ไขมันต่อ ได้แก่
ไตรกลีเซอไรด ์ (triglyceride) และ VLDL มาก
้ แล้วเปลียนเป็
่
ขึน
น LDL ทาให้เกิด ภาวะไขมัน
้ อเยื
้ อไขมั
่
ในเลือดสู งตามมา นอกจากนี เนื
น ยัง
ผลิตสาร leptin resistance–hypothalamus
้ ส่งผลให้การเผาผลาญพลังงานลดลง
มากขึน
้ อต่
่ อระด ับอินซูลน
ความไวของเนื อเยื
ิ ลดลง
(insulin resistance)
ถ้าวมีนคชนิ
วามผิ
อย่างน้
อย 3 โดยใช้
ใน 5
1. ภาวะอ้
ดลงพุด
ง ปกติ
(abdominal
obesity)
้ ซึงจะ
่
ขนาดเส้
น
รอบเอวเป็
นตัวบ่
ง
ชี
ข้อดังกล่าว จัดเป็ นภาวะ
metabolic
้
แตกต่างกันในแต่ละเชือชาติ โดย The
่
syndrome
และพบว่
า
ถ้
า
มี
ป
ั
จ
จั
ย
เสี
ยงของ
International Diabetes Federation (IDF) ในปี
และในปี ง2006
าหนดให้ กลุ
ยใต้จะเป็
ชาวจีน
น
กลุ2005
่มอาการดั
กล่ากวมากกว่
า่ม2เอเชี
ข้อ
และชาวญีปุ่่ นเป็ น ผู ช
้ าย ่ ≥ 90 และผู ห
้ ญิง ≥ 80
สาเหตุ
ห
รื
อ
มี
อ
ต
ั
ราเสี
ยงต่
อ
การเกิ
ด
โรค
้
เซนติเมตร นอกจากนี IDF, 2006 ยังใช้คา
่ อ ัตราส่วน
หลอดเลื
อดหั
ใจตีบ อ(coronary
ของขนาดเส้
นว
รอบเอวต่
เส้นรอบสะโพก artery
(waist / hip
้ 0.9 ในผูห้ ญิง)
่ >น
ratio > 1.0
ในผู ช
้ เพิ
าย มขึ
และ
disease,
CAD)
2. ความดันโลหิตสู ง (hypertension) คือ มีความดันโลหิต
่ งไม่ได้ร ับการร ักษา หรือ
สู งกว่า 140/90 mmHg เมือยั
่ ร ับการ
ความดันโลหิตสู งกว่า 130/80 mmHg เมือได้
ร ักษาแล้ว
3. มีภาวะไขมันในเลือดผิดปกติ (dyslipidemia) ได้แก่
่ องก ัน
การสร ้างเสริมสุขภาพเพือป้
metabolic
syndrome
่ ส
่ าคัญ

metabolic
syndrome
เป็ นปัจจัยเสียงที
่
ต่อการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด รวมไปถึงโรคอืนๆ
้ งมุ่งเน้นไปทีการเปลี
่
่
การร ักษาในขณะนี จึ
ยนแปลงการ
้ ในวัยเด็กและวัยรุน
ดาเนิ นชีวต
ิ ตังแต่
่ เป็ นอันดับแรก ไป
่
จนถึงการแก ้ไขในแต่ละปัจจัยเสียง
่ ตอ
่
 การร ับประทานอาหารทีดี
่ สุขภาพ จะช่วยเพิม
adipopectin และลดระดับของ proinflammatory
cytokines ได ้แก่ IL-6, IL-8, TNF-α, C-reactive
่
protein (CRP) ซึงจะช่
วยลดภาวะการอักเสบ ทาให ้มี
่
insulin sensitivity และ endothelial function ดีเพิม
มากขึน้ ลดโอกาสเกิด metabolic syndrome, type 2
่ องกน
การสร ้างเสริมสุขภาพเพือป้
ั
และ
่
ลดความเสียงของโรคเบาหวาน
่ ป
อาหารทีผู
้ ่ วยโรคเบาหวานห้ามร ับประทาน
้ ้ าผึง้
น้ าตาลทุกชนิ ด รวมทังน
ขนมหวาน ช็อกโกแลต ลู กกวาด น้ าหวาน
น้ าอ ัดลม ชา กาแฟ
ผลไม้กวน เช่น มะม่วงกวน ทุเรียนกวน เป็ น
ต้น
อาหารดองเค็ม เช่น ไข่เค็ม ปลาเค็ม หอย
ดองน้ าปลา หัวไชโป๊ว
ผงชูรส ซุปก้อน และผงปรุงรสทุกชนิ ด
่ คา
แต่
ี่ ้ าตาลในอาหาร
นเบาหวานไม่ควรบริ
โภคอาหารทีมี
่
ดัชผ
นีูท้ นเป็
(Glycemic
่ ดสี
ดัชนี น้ าตาลสู
ง
เช่
น
ข้
า
วเหนี
ย
ว
เผื
อ
ก
มั
น
ข้
า
วที
ขั
่
Index)
กั
บ
ผู
ท
้
เป็
ี
นเบาหวาน
้
่ ่ า
่
 การเติ
การควบคุ
มระดับนาตาลในเลื
อด เป็
นสิงที
มน้ าตาลในอาหารเพิ
มความหวาน
นอกจากท
่าหร
้ าตาลที
่ นอ
เพิมน
ันตรายต่อเซลล
์บุหลอดเลื
อดด
จาเป็ให้นส
ับผู ท
้ ี เป็
นเบาหวาน
การควบคุ
มชนิ
แล้วม
ยัาณของอาหารคาร
งมีผลให้ระดับไตรกลีเซอไรด
์และกรดไขมั
ใน
และปริ
์โบไฮเดรต
จะช่วน
ยให้
่ นอี
้ กด้วย้ และยังพบว่าหลังจากการ
เลื
อ
ดเพิ
มขึ
สามารถควบคุมระดับนาตาลในเลื
อดได้ ถ้าไม่ ่
่
ร ับประทานอาหารไปแล้ว 2-4 ชวโมง
ั
ปริมาณอาหารที
ควบคุ
ม ก็จะมีโอกาสเกิดโรคแทรกซ ้อนตามมา
์
ถู กดู ดซึมในทางเดินอาหารลดลง แต่ฤทธิของอิ
นซูลน
ิ
่ หรืออาจ
เช่ยันงคงอยู
เกิดต้
อ
กระจกหรื
อ
ต้
อ
หิ
น
ไตเสื
อม
้
่ ทาให้ระดับนาตาลในเลือดลดลงมาก จนอาจ
่ วและท
พบความพิ
กบารของประสาทส่
นปลาย
มี
าให้รท
ู ้สึาให้
ทาให้ระดั
น้ าตาลในเลือดตา
กอยาก
่ คา
่
อาการชา
า มี
อาหารเร็วปลายมื
กว่าผู ท
้ บริ
ี่ อปลายเท้
โภคอาหารที
่ ดัชนี น้ าตาลตา
้ เลื
่ มี
้ าตาลสู
่ อกบริ
่ คคา่ า
้ าตาลง
ับประทานอาหารที
นี นน
นอกจากนี
คนทีการร
โภคอาหารทีมี
่ ดัดชัชนี
่
่
ยงของการเป็
น ง
มโอกาสเสี
ในปริ
ม
าณมาก
จะเพิ
่
ตา เช่น บริโภคธ ัญพืชหรือข้าวซ ้อมมือแทนแป้
ใจและหลอดเลื
อด งและโรคมะเร็
่ ดสีโรคหั
หรืโรคเบาหวาน
อข้าวทีขั
และ วคาร
์โบไฮเดรตเชิ
ซ ้อนแทนง
บางชนิ ดได้
การลดน้ าหนักกับผู ป
้ ่ วย
่
การควบคุโรคเบาหวาน
มน้ าหนักจะช่วยลดปั จจัยเสียง
ต่างๆในผู ป
้ ่ วยโรคเบาหวานได้ การลดพลังงานจาก
่ โภคเป็ นวิธท
่ ดในระยะยาว แต่
อาหารทีบริ
ี ได้
ี่ ผลทีสุ
ต้องมีสด
ั ส่วนของสารอาหารครบถ้วน สาหร ับการ
่
ลดน้ าหนักโดยไม่มผ
ี ู เ้ ชียวชาญควบคุ
ม แนะนาให้
ลดได้ไม่เกิน 2 ปอนด ์หรือ 0.9 กิโลกร ัม ต่อสัปดาห ์
่
นในร่างกาย
(1 ปอนด ์ = 0.454 กิโลกร ัม) ซึงไขมั
1 ปอนด ์เท่าก ับพลังงาน 3,500 กิโลแคลอรี่
เป้ าหมายในการลดน้ าหนักประมาณ ½
กิโลกร ัมต่อสัปดาห ์ในผู ใ้ หญ่ เด็กหรือวัยรุน
่ เป็ น
่
เป้ าหมายทีเหมาะสมและท
าได้จริง คาแนะนาจาก
 ต้องรู ้ก่อนว่าตนหนั
กเท่าไร
่
วิ
ธ
ก
ี
ารเพื
อเข้
า
โปรแกรมลด
 ต้องรู ้ว่าต้องได้ร ับพลังงานปริมาณเท่าใดต่อวัน
่ อน
่ ดงั นี ้
ก มี
น้ าหนักทีมี
ยู้ าหนั
่ถงึ จะคงที
่
 ลดพลังงานทีจะได้
ร ับ 500 แคลอรีตอ
่ วัน โดย
่ สารอาหารครบถ้วน
บริโภคอาหารทีมี
่ ั ้ าหนักทุกสัปดาห ์ และบันทึกน้ าหนักทีช
่ ง่ ั
 ชงน
ได้
่
่ ากิจวัตรประจาวัน
 เพิมการออกก
าลังเมือท
่ ขภาพทีดี
่
 จัดรายการอาหารเพือสุ
่
 เรียนรู ้เทคนิ คการประกอบจัดเตรียมอาหารทีให้
พลังงานน้อย แต่มค
ี ณ
ุ ค่าทางสารอาหารสู ง
ร ับประทานได้ง่าย
่
่ : พิจารณาให้
1. กลุ่มความเสียงต
า
่
่
ปร ับเปลียนพฤติ
กรรม เช่น เพิมการออก
่
กาลังกาย การบริโภคอาหารไขมันตา
่
่ จากการ
เพิมสารต้
านอนุ มูลอิสระทีได้
ร ับประทานผักและผลไม้ให้เพียงพอ
่
2. กลุ่มความเสียงปานกลาง
: ให้การร ักษา
ความผิดปกติ เช่น การให้ยาลดความดัน
โลหิต ยาลดระดับไขมัน ร่วมกับการ
่
เปลียนแปลงพฤติ
กรรม
่
่
วิธก
ี ารสร ้างเสริมความแข็งแรง
ของหัวใจ
่ ตอ
อาหารทีดี
่ สุขภาพ
(healthy foods)
ทาสมาธิ
ทาจิตใจให้สงบ
กระฉับกระเฉง, ออกกาลังกาย
(อย่างน้อยวันละ 30 นาที)
ครอบคร ัวสัมพันธ ์/
เข้ากลุ่ม/ การเข้า
สังคม
พักผ่อน นอน
่ ผลกระตุน
ปั จจัยทางโภชนาการทีมี
้ การเกิดโรค
หลอดเลือดหัวใจตีบ
ขาด โอเมก้า-3Endothelial
Dysfunction
(กรดไขมันในปลา)
+
+
ขาด ผัก ผลไม้ Oxidized LDL
อาหาร และเส้นใย
ได้ร ับ trans-fatLDL size and
่ ัว concentration
และไขมันอิมต
CA
+
D
่
คาแนะนาในการบริโภคอาหารเพือการ
ป้ องก ันและฟื ้ นฟู ผู ป
้ ่ วยโรคหลอดเลือด
 คาร ์โบไฮเดรต: หัวใจตีบ
่ น้าตาลในเลือดตา
่
เลือกร ับประทานอาหารทีให้
(low glycemic index) และมีไฟเบอร ์สู ง เช่น
๋ บะหมี่ สปาเก็ตตี ้
ข้าวกล้อง วุน
้ เส้น ก๋วยเตียว
ส้ม กล้วย มะละกอ พุทรา แอปเปิ ้ ล ฝรง่ ั เป็ นต้น
้
่ HDL และลด
เนื่องจากอาหารเหล่านี จะเพิ
ม
LDL ควรเป็ นคาร ์โบไฮเดรตเชิงซ ้อน ช่วยให้ทน
ต่อน้ าตาลกลูโคสดีขนและลดอาการท้
ึ้
องผูก
้
่
นอกจากนี ควรเลื
อกผักทีหลากสี
จะให้สารต้าน
่
่ คณ
อนุ มูลอิสระ และหลีกเลียงอาหารที
มี
ุ สมบัต ิ
ทาให้น้ าตาลในเลือดสู ง (high glycemic
่
คาแนะนาในการบริโภคอาหารเพือการ
ป้ องกันและฟื ้ นฟู ผู ป
้ ่ วย
่ ใจตี
 โปรตีนโรคหลอดเลื
หรือกรดอะมิอโดหั
นทีจ
าเป็ นบ: (ต่อ)
ว
่ high
ควรเลือกร ับประทานโปรตีนทีมี
biological value ได้แก่ โปรตีนจากสัตว ์อย่างน้อย
่ ร ับในวันหนึ่ ง ต้องลดเนื อสั
้ ตว ์
50% ของโปรตีนทีได้
่ ดมัน
ทีติ
้
้ ตว ์ เช่น เนื อปลา
้
ดังนันควรเลื
อกเนื อสั
้
้ ตว ์อืนๆ
่ ทีเอาหนั
่
นอกจากนี อาจเลื
อกเนื อสั
งออก
่ างๆ
แล้วก็ได้ หรือนม เนยแข็ง เมล็ดพืชและถัวต่
่ สง
ผลิตผลจากเมล็ดถัว่ เช่น น้ าเต้าหู ้ เต้าหู ้ ถัวลิ
้ั
่
่
ต้ม มีทงโปรตี
น MUFA และ PUFA ทีจะเพิ
มระดั
บ
HDL ควบคุมความดันโลหิต ควบคุมการแข็งตัว
่
ของเลือด ป้ องกันและลดอ ัตราเสียงของโรคหลอด
่
คาแนะนาในการบริโภคอาหารเพือการ
ป้ องก ันและฟื ้ นฟู ผู ป
้ ่ วย
 ไขมัโรคหลอดเลื
น:
อดหัวใจตีบ (ต่อ)
่ โคเลสเตอรอลและ
ควรลดการร ับประทานอาหารทีมี
่ วั สู ง ซึงเป็
่ นปั จจัยเสียงของ
่
กรดไขมันอิมต
metabolic
้
syndrome ดงั นันควรจ
าก ัดไขมันให้น้อยกว่าร ้อยละ
้
30 ของพลังงานทังหมด
แต่ถา้ จาก ัดให้เหลือร ้อยละ 10
ของพลังงานจะดีตอ
่ ผู ป
้ ่ วยมาก และไม่ควรบริโภค
่ โคเลสเตอรอลมากกว่า 200-300 mg/ว ัน
อาหารทีมี
่ วั (SFA) ให้น้อยกว่าร ้อยละ 7
และจาก ัดกรดไขมันอิมต
้
ของพลังงานทังหมด
่
่ วจะเพิมโคเลสเตอรอลใน
เนื่ องจากกรดไขมันอิมตั
เลือด แต่กรดไขมันไม่อมต
ิ่ วั จะช่วยลดโคเลสเตอรอล
ซึง่ PUFA เกิด lipid peroxidation ได้ง่ายกว่า
่
คาแนะนาในการบริโภคอาหารเพือการ
ป้ องก ันและฟื ้ นฟู ผู ป
้ ่ วย
โรคหลอดเลื
อ
ดหั
ว
ใจตี
บ
(ต่
อ
)
 วิตามินและแร่ธาตุ:
ผู ป
้ ่ วยมีความต้องการแร่ธาตุเท่ากับคน
ปกติ แต่ประสิทธิภาพการดูดซึมจะลดลง และ
ผู ป
้ ่ วยมักจะบริโภคอาหารไม่เพียงพอ วิตามิน
และแร่ธาตุทมั
ี่ กขาด คือ วิตามินบี 12
แคลเซียม แมกนี เซียม สังกะสี และเหล็ก
 น้ า:
ผู ป
้ ่ วยมักขาดน้ าได้ง่าย เนื่องจาก
ปริมาณน้ าลดลงจาก 60% เหลือ 40% ของ
น้ าหนักร่างกาย ร่วมกับความรู ้สึกกระหายน้ า
่ องก ันและ
การสร ้างเสริมสุขภาพเพือป้
่
ลดความเสียง
่ โรคไตเรื
้ าเนิังนชีวติ
สาหรของการเกิ
ับการปร ับเปลีดยนวิ
ถก
ี ารดอร
่
่
เพือชะลอความเสื
อมของไต
มีหลักการคล้ายคลึง
่ ทีกล่
่ าวมา คือ
กับโรคอืนๆ
- การออกกาลังกายสม่าเสมอ
- การควบคุมน้ าหนัก
- ควบคุมระด ับน้ าตาลในเลือด
- เลิกสู บบุหรี่
่
- ลดการบริโภคเกลือเพือลดความด
ันโลหิต
- ลดระดับไขมันในเลือดโดยการลดการบริโภค
่ ัว
อาหารกลุ่มไขมันอิมต
- ควบคุมการบริโภค
่ มแพทย ์แนะนา
อาหารโปรตีนอย่างเคร่งคร ัดตามทีที
การควบคุมอาหารของผู ป
้ ่ วยโรคไต
ต้องคานึ งถึงปั จจัยต่างๆ เหล่านี ้ คือ
1. protein catabolism (BUN / Creatinine
appearance) CCr และ nitrogen balance
่ านวณ
และ ควรได ้ร ับการประเมินค่า GFR (ทีค
จากค่า serum creatinine) ทุกปี
2. ทีมแพทย ์ นักกาหนดอาหารและนักโภชนาการ
้
จะคานวณโปรตีนจากอาหารทังหมดต่
อวัน ให ้
้
ผูป้ ่ วยตามนาหนั
กและการดาเนิ นโรคของผู ้ป่ วยที่
้ ัง (Chronic kidney disease)
เป็ นโรคไตเรือร
และต ้องคานึ งถึงสภาวะและวิธก
ี ารร ักษาผู ้ป่ วย
การควบคุมอาหารของผู ป
้ ่ วยโรคไต
(ต่อ)
 โปรตีน:
่ คา
- ผู ป
้ ่ วยทีมี
่ creatinine clearance ประมาณ
25-60 มิลลิลต
ิ รต่อนาที หรือมีระดับ serum
creatinine ประมาณ 1.5-3 มิลลิกร ัมต่อเดซิลต
ิ ร (ค่า
ปกติ 0.5-1.2 มิลลิกร ัมต่อเดซิลต
ิ ร) ควรได้ร ับโปรตีน
0.6-0.8 กร ัมต่อน้ าหนักตัว 1 กิโลกร ัมต่อว ัน
่ คา
- ส่วนผู ป
้ ่ วยทีมี
่ creatinine clearance
่
ประมาณ 20-25 มิลลิลต
ิ รต่อนาทีหรือตากว่
า ควร
ได้ร ับโปรตีน 0.6 กร ัมต่อน้ าหนักตัว 1 กิโลกร ัมต่อว ัน
่
หรือตากว่
าร่วมกบ
ั การให้ส่วนผสมของกรดอะมิโน
จาเป็ น หรือส่วนผสมของ ketoacid กับกรดอะมิโน
่
จาเป็ นในสัดส่วนทีเหมาะสมควรร
ับประทานโปรตีน
การควบคุมอาหารของผู ป
้ ่ วยโรคไต (ต่อ)
 พลังงาน:
ให้เพียงพอตามน้ าหนักและกิจกรรม balance
่
energy ควรได้ร ับไม่ตากว่
า 30-35 กิโลแคลอรีตอ
่
น้ าหนักตวั 1 กิโลกร ัมต่อวัน
 ไขมัน:
ให้ได้ร ับไขมันตามปกติ แต่ลดสัดส่วน SFA ลง แต่
ในผู ท
้ มี
ี่ ไขมันในเลือดสู งต้องลดการกินไขมันเช่น
ไขมันสัตว ์ กะทิ มะพร ้าว น้ ามันปาล ์ม ไข่แดง เป็ นต้น
ใช้ไขมันจากพืชและใช้น้ ามันราข้าวหรือน้ ามัน
มะกอกได้บา้ ง เนื่ องจากมี MUFA>PUFA>SFA
 จาก ัดโซเดียม:
่ อาการบวม ถ่ายปั สสาวะน้อย หัวใจ
ใช้ก ับผู ป
้ ่ วยทีมี
วาย น้ าท่วมปอด หรือมีความดน
ั โลหิตสู ง โดยจะต้องงด
การควบคุมอาหารของผู ป
้ ่ วยโรคไต
(ต่่ อ)
 จากัดโพแทสเซียม: ซึงทาได้ยากกว่าการจากัด
่
โซเดียม เพราะโพแทสเซียมมีอยู ่ในอาหารทัวไป
้
่
ทังแหล่
งอาหารจากสัตว ์และจากพืช อาหารทีมี
่
้ ตว ์ เครืองในสั
โพแทสเซียมมาก ได้แก่ เนื อสั
ตว ์
่ ใบสี
ไข่ และนม หัวผักกาดสีแสด ผักชี ผักทีมี
่ า และถัวปากอ้
่
เขียวเข้ม ถัวด
า กล้วย ส้ม แตงโม
มะละกอ ลู กท้อ ลู กเกด ลู กพรุน ช็อกโกแล็ต
มะพร ้าวขูด เป็ นต้น
 จากัด ฟอสฟอร ัส: การลดภาวะ
hyperphosphatemia คือ การลดการบริโภค
่ ธาตุฟอสฟอร ัสสู ง ได้แก่ สารอาหาร
อาหารทีมี
บทบาทอาหารกับโรคมะเร็ง
 สาเหตุการเสียชีวต
ิ ของประชากรในปัจจุบน
ั อันเนื่ องจาก
่ นว่าความผิ
้ อยๆ
่
่ ดปกติ
งมีเพิมมากขึ
นเรื
ทีพบได
้บ่อยทได
มะเร็
จาก
เป็
มะเร็จะเห็
ี่ ้แก่นปั
จงจั
ย
เซลล ์บุ่ ผวิ เช่่ น มะเร็ง ลาไส ้ ร ังไข่ ปอด เต ้านม ต่อม
เสียงทีก่อให้เกิดโรคมะเร็งมี
ลูกหมาก ตับอ่อน เป็ นต ้น การเกิดโรคมะเร็งทุกชนิ ดมี
ความสั
มพันธองทางพั
์ก ับพฤติ
รรมของ
่ ยวข
่
สาเหตุ
จากความบกพร่
นธุกก
รรมที
เกี
้องกับยีน
่
้
มะเร็
และยีนต ้านมะเร็
ง (tumorด ังนัน
ผูงป
้ (oncogene)
่ วยโดยเฉพาะเรื
องอาหาร
suppressor gene) เพียงร ้อยละ 5-10 แต่อก
ี ร ้อยละ
หากมีการสร่ ้างเสริมความรู ้ความ
ิ
90-95 มีสาเหตุจากสิงแวดล ้อมหรือการดาเนิ นชีวต
เข้าใจในการร
ับประทานอาหารจะ
่ ้ศึกษาวิธก
 จากการศึ
กษาของ Ornish
และคณะ ทีได
ี าร
่ อบ
ปรท
ับเปลี
ยนแบบแผนการด
าเนิกนารเกิ
ชีวต
ิ อย่ด
าโรคมะเร็
งเคร่งคร ัดและง
าให้
ุ ต
ั ก
ิ ารณ์
ต่อเนื่ องเป็ นเวลา 1 ปี ในผูป้ ่ วยมะเร็งต่อมลูกหมาก แล ้ว
ลดลงได้
พบว่าความก ้าวหน้าของโรคลดลง และพบว่าผู้ป่วยมะเร็ง
่
บทบาทอาหารกับโรคมะเร็ง (ต่อ)
้ วทุ
่ กภูมภ
ความชุกของโรคมะเร็งมีแนวโน้มสูงขึนทั
ิ าค
ของโลกและในประเทศไทย ทาให ้มีแนวความคิดในการพัฒนา
์
สารจากธรรมชาติทออกฤทธิ
ี่
้
หยุดยังกระบวนการก่
อมะเร็งหรือทาให ้เซลล ์ผิดปกติตายไป
(apoptosis) ก่อนเซลล ์มะเร็งจะบุกรุกและแพร่กระจาย พบใน
พืชสมุนไพรเป็ นจานวนมาก เป็ นการใช ้สารธรรมชาติทมี
ี่ อยู่ใน
อาหาร เช่น สารจากธรรมชาติกลุ่มโพลีฟีนอล และฟลา
โวนอยด ์
้
่
สาร 2 กลุม
่ นี สามารถกระตุ้น
เพิมการแสดงออกและ
่
เพิมการท
างานของเอนไซม ์ต ้านออกซิเดช ัน สารเคมีดงั กล่าว
่
พบในอาหารประเภทผักและผลไม้ต่างๆ จานวนมาก สารทีมี
่
้ ัน
การศึกษากันมากได้แก่ เคอคิวมิน ทีพบในขมิ
นช
เคอเซติน และรู ตน
ิ ในพืชผลไม้กลุ่ม ส้ม มะนาว กลไก
1. ลดอาหารไขมัน เช่น อาหารประเภท trans-fat ซึง่
่ โอเม
พบได้ในอาหารประเภททอด สาหร ับอาหารทีมี
กา 3 สู ง เช่น น้ ามันจากเมล็ดฝ้าย น้ ามันมะกอก
่ DHA สู ง จะสามารถ
น้ ามันองุ่ น และอาหารทีมี
้
ยับยังการเจริ
ญเติบโตของเซลล ์มะเร็งได้
2. ร ับประทานอาหารประเภทผักผลไม้เป็ นประจา
อาหารจาพวกผักผลไม้มค
ี วามสามารถในการช่วย
ป้ องกันการเกิดโรคมะเร็งได้ เช่น หัวหอม กระเทียม
แครอท ผักใบเขียว มะเขือเทศ เป็ นต้น ส่วน
่
่
อาหารประเภทเมล็ดธ ัญพืช ทีเปลี
ยนเป็
นน้ าตาล
่
ได้มาก จะสามารถช่วยเพิมการเจริ
ญเติบโตของ
เซลล ์มะเร็งได้
้ ตว ์
3. ลดการร ับประทานอาหารประเภทเนื อสั
(esophageal cancer) มะเร็งลาไส้ (colon
cancer ) มะเร็งตับ (liver cancer) มะเร็งท่อน้ าดี
(gallbladder cancer) มะเร็งตับอ่อน (pancreas
cancer) เป็ นต้น
่ ้ าสะอาดอย่างน้อยวันละ 8 แก้วทุกวัน เพือช่
่ วย
5. ดืมน
นาเอาของเสียและสารพิษออกจากร่างกาย
่
่
6. หลีกเลียงการดื
มแอลกอฮอล
์ ชา กาแฟ หรือ
่ ส่วนผสมของคาเฟอีน
่ มี
่
มที
เครืองดื
7. ควรร ักษาระดับน้ าตาลในเลือดให้อยู ่ในเกณฑ ์ปกติ
่ รสหวาน เนื่ องจากมี
ลดการร ับประทานอาหารทีมี
งานวิจย
ั พบว่า ระดับน้ าตาลในเลือดมีความสัมพันธ ์
กับการเกิดโรคมะเร็งหลายชนิ ด อาทิเช่น มะเร็ง
ลาไส้ (colon cancer) และมะเร็งร ังไข่ (cancer of
ovary) เป็ นต้น
่ ซล
โรคมะเร็ง ได้แก่ อาหารทีมี
ี เี นี ยม
่
(selenium) สู ง ซึงสามารถพบได้
ใน ข้าวไม่ขด
ั
สี ไข่ ปลา หอย และผลิตภัณฑ ์จากนม อาหารที่
มีกรดโฟลิก (folic acid) สู ง สามารถพบได้ใน
ผักใบเขียว ผลไม้สด ฟั กทอง ถัว่ อะโวคาโด ไต
่ วต
้
และไข่แดง อาหารทีมี
ิ ามิน B 12 สู ง เช่น เนื อ
่ วต
ปลา หอย ต ับ เป็ นต้น อาหารทีมี
ิ ามินซีสูง ซึง่
สามารถพบได้ในผัก และผลไม้ท ี่
้
มีรสเปรียว
้ อวัน ดีกว่า 3 มือต่
้ อ
9. แบ่งอาหารออกเป็ น 6 มือต่
่ ักษาสมดุลของระด ับน้ าตาลในเลือด
วัน เพือร
และสมดุลของสารอาหารในร่างกาย และช่วยให้
้
หลอดเลือดมีความยืดหยุ่นมากขึน
้
้
1. ร ับประทานอาหารมือเช้
าเป็ นหลัก มือกลางวัน
้ นน้อย
รองลงมา และร ับประทานอาหารมือเย็
่ ด เพราะอาหารมือเช
้ ้าเป็ นมือที
้ ส
่ าคัญ ร่างกายต ้อง
ทีสุ
นาไปใช ้เป็ นพลังงานแก่รา่ งกายในการทากิจกรรมต่าง
ๆตลอดวัน
่ นผลิตภัณฑ ์จากโฮลเกรน
2. ร ับประทานอาหารทีเป็
จากการศึกษาการบริโภคโฮลเกรนต่อโรคมะเร็งจานวน
มาก พบว่าโฮลเกรนมีผลในการป้ องกันโรคมะเร็ง ช่วย
ให ้การทางานของระบบทางเดินอาหารดีขน
ึ ้ จาก
้ ้เห็นว่า เส ้นใยอาหาร
การศึกษาทางระบาดวิทยาชีให
่ อมะเร็งลาไส ้
เป็ นตัวหลักสาคัญในการลดความเสียงต่
่ โภคเส ้นใยอาหารเพิมขึ
่ น้ 2 เท่า ลด
ใหญ่ โดยคนทีบริ
93 early stage prostate cancer
patients
Lifestyle
change
ลดการแสดงออกของยีนก่อ
มะเร็ง
Control
low-fat, whole
foods, plant-based
<10% of total
calories from fat
moderate exercise
3 hours/week
stress management
for 1 hour/day
Lower in
Need of conventional Rx
group support
session twice/week
Number of pt with PSA < 10
IU
Joanne F, Dean O. UROLOGY 72: 1319–1323, 2008.
Number of pt with rising
่
พันธุกรรม ( genetic ) หรือ ยีนทีแตกต่
าง
้
กันของคน ในการบริ
โ
ภคอาหารทั
ง
นิ วตริจโี นมิกส ์
สารอาหารหลัก (โปรตีน คาร ์โบไฮเดรตและ
ไขมัน) และสารอาหารรอง (ไฟโตนิ วเทรียน์
วิตามินและเกลือแร่) จะมีปฏิก ิรย
ิ าตอบสนอง
่
ทีแตกต่
างกัน เนื่ องจากมีความแปรผัน
หลากหลายทางพันธุกรรม ในส่วนของ
DNA หรือ โพลิมอร ์ฟิ ซึม (genetic
polymorphism) เช่น การบริโภคเกลือ
่
หรือรสเค็มทาให้บางคนมีความดันโลหิตเพิม
สู ง แต่ไม่ใช่จะเกิดกับทุกคน หรือมีบางคน
่
ไม่ได้ทาให้ความดันโลหิตเพิม
(gene expression
) ในจีโนมทีเป็ นสารพันธุกรรม
้

เพราะฉะนั่ น epigenetic จึ้ งหมายถึง ผลจาก
้
งมีชวี ต
ิ พบว่า ทังสารอาหารหลัก
ทังหมดของสิ
่
ภายนอกที
กระทบต่
อโ
การท
างานของยี
น
หรือการ
นิ
ว
ตริ
จ
ี
นมิ
ก
ส
์
(ต่
อ
)
และรองสามารถส่งผลกระทบต่อการแสดงออกของ
แสดงออกของยีน แต่ไม่ได้ไปมีผลให้เกิ่ ดการ
ยีน หรื
อพฤติกรรมการดาเนิ นชีวต
ิ และสิงแวดล้อม
่
เปลียนแปลงลาดับเบส
(sequence of gene)
่
มีผลต่อการเปลียนแปลงทางพันธุกรรมหรือการ
ของดีเอ็นเอ (DNA sequence่ of the gene)
แสดงออกของเบสบนดี
เอ็น
เอทีเรียงต ัวใน
่
่
กล่าวอีกนัยหนึ งก็คอ
ื เกียวข้องกับการสร ้าง
ลักษณะเฉพาะของแต่ละยีน หรืออาจกล่าวได้วา
่
mRNA และโปรตี
น หรือ product ของยีน ้
่
ปั จจัยจากสิ
งแวดล้
อ
มคื
อ
อาหารและสารพิ
ษ
นั
น
นั่นเอง ในอนาคตการศึกษาทางนิ วตริจโี นมิกส ์
อาจมี
ส่วนกาหนดการทางานของยีน โดยปั จจัยใน
้
นี จะท้ าให้ทราบว่า ลักษณะทางพันธุกรรมของ
กรณี น้ ี เรียกกันว่า epigenetic factor (epi มี
เรานันควรจะต้องกินอาหารอะไร
มากน้อย
้
ความหมายว่า อยู ่เหนื อขึนไปหรืออยู ่ขา้ งบน) ไม่ได้
เท่
าไร่ จึงจะทาให้มส
ี ุข
ภาพดี
และห่างไกลจาก
่
่
่
่
เกียวเนื่ องโดยตรงต่
อ
สิ
งที
ถู
ก
กระทบ
เมื
อรวมกับค
า
่
่
โรคทีเกียวกับความเสื
อมและการอ ักเสบ
้ น
้
ว่า genetic นันหมายถึง ยีน รวมคานี เป็
(inflammation) ของร่างกาย เช่น โรคมะเร็ง
epigenetic
โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสู ง โรคไขมัน
่ ตอ
ความสัมพันธ ์ของสารอาหารทีมี
่ หน่ วย
พันธุกรรม (นิ วตริจโี นมิกส ์) ต่อภาวะทางเม
แทบอลิก (metabolic syndrome) การ
อก
ั เสบ (inflammation) และโรคมะเร็ง
CVD
HT
Obesity
IR
Inflammation
Cancer
T2DM
่
างๆ เช่น นักวิจย
ั
ผู เ้ ชียวชาญในสาขาต่
่
นักวิทยาศาสตร ์ นักโภชนาการ และผู เ้ ชียวชาญด้
าน
สุขภาพพยายามศึกษาโภชนาการระดับโมเลกุล ศึกษาถึง
่ ตอ
กลไกของความสัมพันธ ์ของสารอาหารทีมี
่ หน่ วย
พันธุกรรมและอิทธิพลของวิถช
ี วี ต
ิ ของคนเรา และการ
เกิดโรคดังกล่าว
โดยนิ วตริจโี นมิกจะเป็ นการศึกษาหรือตรวจสอบว่า
่
ส่วนประกอบในอาหารทาให้เกิดการเปลียนแปลงรู
ปแบบ
การแสดงออกยีนในระดับ RNA (transcriptome) และใน
ระดับโปรตีน (proteome) ได้อย่างไร
แต่นิวตริเจเนติกจะเป็ นการศึกษาผลของความ
หลากหลายทางพันธุกรรม เช่น single nucleotide
การศึกษาผลของสารอาหารต่อการแสดงออกของยีนและเม
แทบอลิซมึ
การศึกษาผลของความแตกต่างของยีนในการตอบสนองของ
่
เครืองมื
อและเทคนิ คสาหร ับศึกษานิ วตริ
จีโนมิกส ์
่
่ ับโมเลกุ
สในเชิ
าหร ับเครื
องมื
อ (Tools) ทีใช้
ในการศึ
งโภชนาการระด
ลกษา
่
นิ วตริจโี นมิกส ์ เป็ นเทคนิ คทางอนู ชีววิ ท
ิ ยาทีมี
ความไวสู งประกอบด้วย
่ ใน
- เทคนิ ค sequencing และ genotyping ซึงใช้
การศึกษาระดับ DNA หรือจีโนม
(genomics)
- การศึกษาการแสดงออกของยีน หรือการศึกษาใน
ระดับ mRNA
(transcriptomics),
- การศึกษาโครงสร ้างและการสังเคราะห ์ของโปรตีน
่ นการศึกษาในระดับ
ซึงเป็
โปรตีน (proteomic)
่
DNA
Gene regulation,
SNP’s, transcriptional
control, histone interaction
RNA
transcriptional control,processing,
stability, transport of mRNA
Protein
่ ผลต่อการทางานของสารชีว
สารอาหารจากอาหารทีมี
โมเลกุลหลายชนิ ดในเซลล ์ เช่น DNA RNA protein
รวมถึง metabolites ต่างๆใน เซลล ์ ผ่านกระบวนการ
ในเซลล ์หลายกระบวนการและสุดท้ายไปส่งผลกระทบต่อ
สุขภาพของร่างกาย
Receptor interaction, gene control,
signal transduction, enzyme
regulation inhibition, modification,
transport regulation, channel or
pump interaction
metabolite
Multitude of functions
การบริโภคสารอาหารหลายชนิ ดช่วยชะลอ
่
้ ัง ตลอดจนการบริโภค
ความเสือมของโรคเรื
อร
หรือระบบโภชนาการของมนุ ษย ์โลกเป็ นสาเหตุ
ของมะเร็งแต่ละชนิ ดได้แค่ไหน ล่าสุดหน่ วยงาน
เวิลด ์ แคนเซอร ์ รเี สิร ์ช ฟั น (World Cancer
้ าให้เราทราบถึงประโยชน์และ
รวมทั
งท
Research Fund) ร่วมกับ อเมริก ัน อินสติตวิ ฟอร ์
องค ์ประกอบของสารอาหารในอาหาร
แคนเซอร
์ รเี สิร ์ช (American Institue for
Cancer
ได้ต ัดสิ
นและสรุ
ปงานวิจ ัย
ชนิResearch)
ดต่างๆ จนน
าไปสู
น
่ ิ ยามของ
่
่ กษาวิจ ัยความสัมพันธ ์ของ
กว่า 7,000 เรืองที
ศึ
่
อาหารฟั งชน
ั “Functional
Food”
้
อาหาร การออกกาลังกาย ภาวะนาหนักเกิน และ
่
้
หรื
อ
อาหารเพื
อสุ
ข
ภาพขึ
น
่
่
ความเสียงต่
อการเกิดมะเร็ง โดยผู เ้ ชียวชาญจาก
่
นให้การร ับประทานพืช ผลไม้รว่ มกับ
ทัวโลกเน้
้ ตว ์ ในปริมาณเล็กน้อย แต่ถา้ จะเลือก
เนื อสั
่
่ น“
ชนิ ดของสารอาหารจากอาหารทีเป็
Functional Foods
Functional
Food ”
Apples : Provide
polyphenol
Cherry tomatoes:
High levels of
quercatin
Cofee: Phenolic acids
Plums: Similar role to
peaches
Broccoli: A range of
health-giving
polyphenols
Dark chocolate:
Cocoa contains
epicatechin
Red grapes:
Anthocyanis and
phenolic acids
Cherries: Contain
antioxidant
anthocyanins
Oranges: Contain
hesperedin, which
aids a healthy heart
Cereal bran: High in
fibre and phenolic
acid
Green tea:
Polyphenols
Red onions: High
levels of cancerfighting quercatin
Spinach: Polyphenols
Blackberries: High
levels of anthocyanins
Raspberries: Contain
anthocyanins
นักวิจ ัยด้านนิ วตริจโี นมิกส ์ให้ความสนใจทัง
่ น Functional่ Food
เป็
อาหารและสารอาหารที
ใน
่
ผลการศึกษาทางคลินิกของสารฟั งชนที
ั จะช่วย
อาหารต่างๆ นอกจากให้ประโยชน์ตอ
่ สุขภาพแล้ว
ส่งเสริมการทางานของยีน
ยังมีผลต่อการแสดงออกของยีนด้านต่างๆ ทัง้
ระด ับ mRNA ระด ับโปรตีน ระด ับ metabolites และ
่ รายงาน
ระด ับต่างๆ ได้อย่างไร มีผลการศึกษาทีมี
้ จจุบน
สรุปใน ตารางที่ 1-4 ดังนันปั
ั ในต่างประเทศ
่ การตรวจยีนทีเกี
่ ยวข้
่
เริมมี
องกับอาหารและแนะนา
่ ผลต่อยีนเพือ
่
ให้บริโภคอาหารหรือสารอาหารทีมี
ป้ องกันการเกิดโรค เช่น พบว่า สารเจนนิ สทีน
่
่ าหน้าที่
(Genistein) จากถัวเหลื
อง กระตุน
้ ยีนทีท
่
เพิมระด
ับเอชดีแอล (HDL) สารเคอร ์คิวมินจาก
้ ช่วยยับยังยี
้ นทีท
่ าให้เกิดการอ ักเสบ อย่างไรก็
ขมิน
่
ตามไม่มอ
ี าหารชนิ ดใดชนิ ดเดียวทีจะเหมาะกับทุ
ก
่
การศึกษาผลของสารอาหารในระดับ transcription หรือ
ระดั
บ mRNA (transcriptomics)
่
รู ปแบบการให้ กลุ
่มประชากร
ผลการศึกษา
ทีมา
อาหาร*
้ น
ให ้นามั
กลุม
่ คนไข ้โรคทางเม
มะกอกแบบสุม
่ ตาบอลิก 20 คน อายุ
โดยลับ และ
40-70 ปี
ไขว ้
่
้ นมะกอก
อาหารเช ้าทีประกอบด
้วยนามั
สามารถลดการแสดงออกของยีนที่
กระตุ ้นการอักเสบ, เม็ดเลือดขาวชนิ ด
PBMC ถูกทาลายจากการอักเสบ
น้อยลง
ผูส้ งู อายุสข
ุ ภาพดี
การร ับประทาน EPA และ DHA ลดการ
่ ยวข
่
111 คนอายุมากกว่า แสดงออกของยีนทีเกี
้องกับการ
65 ปี
อักเสบและโรคหลอดเลือด
้ นตับ
ให ้นามั
ปลา
(EPA/DHA)
แบบสุม
่ โดยลับ
และต่อเนื่อง
ให ้กรดโฟลิ
ผูป้ ่ วยโรคเบาหวาน
คแบบต่อเนื่อง ชนิ ดที่ 1 (DM type
I) 20 คน และ
อาสาสมัครสุขภาพดี
20 คน อายุ
34.26.4 ปี
ให ้อาหารไขมัน อาสาสมัครเพศชายที่
Camargo
et al.
(2010)
Bouwens
et al.
(2009)
กรดโฟลิคช่วยปร ับการแสดงออกของยีน Van
ให ้เป็ นปกติ ในเซลล ์ต ้นกาเนิ ดหลอด
OOstrom
เลือดของผูป้ ่ วยโรคเบาหวานชนิ ดที่ 1
et al.
(2008)
่
มีการเปลียนแปลงกระบวนการต่
างๆทาง Ornish et
การศึกษาผลของสารอาหารในระดับ
โปรตีน (proteomics)
รู ปแบบการ
ให้อาหาร*
ให ้กรดโฟลิก
คแบบสุม
่ โดย
ลับ และ
ต่อเนื่ อง
กลุ่มประชากร
อาสาสมัครสุขภาพดี
เพศชาย
5 คน เพศหญิง 15
คน ผูได
้ ้ร ับสารอาหาร
อายุ 39.93.5 ปี ผู ้
ได ้ร ับยาหลอดอายุ
40.22.6 ปี
ให ้กะหล่าดาว อาสาสมัครสุขภาพดี
แก่
เพศชาย 3 คน เพศ
อาสาสมัคร หญิง 2 คน อายุ
337 ปี
้ นตับ อาสาสมัครสุขภาพดี
ให ้นามั
ปลาแบบสุม
่
81 คน อายุ 50-70 ปี
โดยลับ และ
่
ผลการศึกษา
โปรตีน 30 ชนิ ดมีการ
่
้ การศึ
้
เปลียนแปลง
ทังนี
กษานี ้
้
ไม่ได ้ให ้ผลช ัดเจนทังในการ
สนับสนุ นหรือต่อต ้านการเสริม
อาหารด ้วยกรดโฟลิค
่
ทีมา
Duthie
et al.
(2010)
่ คณ
โปรตีนทีมี
ุ สมบัตต
ิ อ
่ ต ้านมะเร็ง Hoelzl et
่ น้
2 ชนิ ด มีการแสดงออกเพิมขึ
al. (2008)
โปรตีนในซีร ัม 10 ชนิ ด ที่
่
เกียวข
้องกับการอักเสบและการ
ควบคุมปริมาณไขมันในกระแส
De Roos
et al.
(2008)
การศึกษาผลของสารอาหารในระดับ
metabolites
ของกระบวนการ metabolism
รู ปแบบการให้
อาหาร*
กลุ่มประชากร
ให ้ร ับประทาน
้
เนื อปลาใน
รูปแบบต่างๆ
แบบสุม
่ และ
ต่อเนื่อง
ผูป้ ่ วยโรคกล ้ามเนื อ้
หัวใจอ่อนแรงและ
หลอดเลือดตีบ 33
คน
อายุต่ากว่า 70 ปี
ให ้ร ับประทาน
dark
chocolate
แบบสุม
่ และ
ต่อเนื่อง
อาสาสมัครสุขภาพดี
เพศชาย 11 คน เพศ
หญิง 19 คน
อายุ 18-35 ปี
ให ้ร ับประทาน
ชาดาและชา
อาสาสมัครสุขภาพดี
่ สบ
่
ทีไม่
ู บุหรีเพศชาย
ผลการศึกษา
่
ทีมา
ปริมาณไขมันในกระแสเลือด (เช่น
ceramide, lysophosphatidylcholine,
่
diacyglycerol) มีการเปลียนแปลง
่
่ ไขมัน
เกียวข
้องกับการร ับประทานปลาทีมี
่ ยวข
่
มาก ซึงเกี
้องกับการควบคุมปริมาณ
อินซูลน
ิ และการอักเสบ
การร ับประทานช็อคโกแลตช่วยลดปริมาณ
ฮอร ์โมนความเครียด (cortisol และ
catecholamine) ในปัสสาวะ มีผล
ควบคุมการสร ้างพลังงานและการทางาน
ของจุลน
ิ ทรีย ์ในทางเดินอาหาร โดย
่ ความเกียวข
่
ควบคุมในส่วนทีมี
้องกับ
ความเครียด
ชาดาและชาเขียวส่งผลต่อเมตาบอไลท ์ใน
ปัสสาวะและพลาสมาแตกต่างกัน การ
Lakinen
et al.
(2009)
Martin
et al.
(2009)
Van
Dorsten
การศึกษาผลของสารอาหารต่อการควบคุม
ภาวะต่างๆ
หลากหลายระดับ
รู ปแบบการ
กลุ่มประชากร
ให้อาหาร*
ให ้
ร ับประทาน
อาหารเสริม
แบบสุม
่ โดย
ลับ และ
ต่อเนื่ อง
ให ้
ร ับประทาน
อาสาสมัครชายที่
มีน้าหนักเกิน
และมีคา่
C-reactive
protein ใน
พลาสมาสูง
เล็กน้อย
อายุต่ากว่า 55 ปี
ผูส้ งู อายุสข
ุ ภาพ
ดี 14 คน
ผลการศึกษา
่
ทีมา
การให ้อาหารเสริมมีผลควบคุมการ Bakke
้ อไขมั
่
่
อักเสบในเนื อเยื
น เพิมการ
r et al.
ทางานของหลอดเลือด มีผลต่อ
(2010)
่
การเครียดออกซิเดชัน และเพิม
การออกซิเดชันของกรดไขมันใน
ตับ
CoQ10 มีผลต่อเมตาบอลิซมึ ใน
้ อหลากหลายด
่
้ งมี
เนื อเยื
้าน ทังยั
Linna
ne et
สรุป: นิ วตริจโี นมิกส ์
่
่ าวมาแล้วข้างต้น ทา
 จากเรืองนิ
วตริจโี นมิกส ์ทีกล่
่ าสนใจว่า ถึงตัวเรามี DNA ด้าน
ให้เกิดแนวคิดทีน่
สุขภาพดีจากบรรพบุรุษอยู ่แล้ว
ไม่ได้แปลว่าเราจะมีอายุยน
ื ยาวหรือไม่เป็ นโรค
้ ับว่าเราอยู ่ในสิงแวดล้
่
่
เสมอไป ขึนก
อมทีเหมาะสม
่ หรือไม่ กรณี ทพ่
ต่อสุขภาพหรือมีวถ
ิ ช
ี วี ต
ิ ทีดี
ี่ อแม่
มีโรคทางพันธุกรรม เช่นโรคเบาหวาน มะเร็ง
การกินอาหารหรือมีพฤติกรรมการกินอาหารไม่
ถูกต้องอาจกระตุน
้ การเกิดโรคได้ ในทางกลับกัน
่ กต้อง
หากได้ร ับคาแนะนาด้านโภชนาการทีถู
่
อาจจะเปลียนโครงสร
้างของยีนให้ดข
ี น
ึ ้ ลดความ
่
เสียงการเกิ
ดโรค และอาจมีชวี ต
ิ ยืนยาวได้
้
่
่
Future of nutrigenomics
Current
Future
Food for growth
Food for development
Food is correlated with
a disease
Food for disease
alleviation
Universal nutritional
guide
Food is a cause of
disease
Food for cure
Personalized nutrition
105
Worldwide diet-related disease
YOU ARE WHAT YOU EAT
107
Western diet
ลักษณะของอาหาร
ตะวันตก
1. มีป ริมาณโปรตีนสู ง
2. มีไขมันเป็ น
ส่วนประกอบสู ง
3. มีใยอาหารน้อย
4. มีความหวานน้อย
ถึงมาก
ผลต่อเมแทบอลิซม
ึ
1. มีคา
่ glycemic
index สู ง
2. Saturated fatty
acid สู ง
3. สัดส่วนพลังงาน
จากไขมันสู ง
่
4. Micronutrient ตา
5. ก่อให้เกิดความเป็ น
108
Western diet
มีความสัมพันธ ์กับการเกิดโรคต่างๆ อาทิเช่น
• กระดูกพรุน
• ความดันโลหิตสู ง
• เก๊าท ์
• เบาหวาน
้ ัง
• ไตวายเรือร
• โรคอ้วน
• มะเร็งลาไส้ใหญ่
• ไขมันในเลือดสู ง
• มะเร็งเต้านม
• โรคหลอดเลือดแข็ง
• นิ่วในทางเดินปั สสาวะ • มะเร็งต่อมลู กหมาก
110
Mediterranean diet
ลักษณะของอาหารเมดิ
เตอร ์เรเนี ยน
1. มีว ัตถุดบ
ิ ที่
หลากหลาย
2. ส่วนประกอบหลัก
เป็ นผัก
3. นิ ยมใส่น้ ามันมะกอก
หรือมะกอก และ
กระเทียม แต่ไขมัน
่ า
่
อืนต
ผลต่อเมแทบอลิซม
ึ
่
1. มีพลังงานตา
2. ค่า glycemic
่
index ตา
3. โอเมก้า-3 สู ง ลด
inflammation
4. มีวต
ิ ามินเกลือแร่สูง
5. ลดการดูดซึมไขมัน
่ าไส้
ทีล
111
112
Mediterranean diet
่
อการเกิดโรคต่างๆ อาทิเช่น
ลดความเสียงต่
• กระดูกพรุน
• ความดันโลหิตสู ง
• เก๊าท ์
• เบาหวาน
้ ัง
• ไตวายเรือร
• โรคอ้วน
• มะเร็งลาไส้ใหญ่
• ไขมันในเลือดสู ง
• มะเร็งเต้านม
• โรคหลอดเลือดแข็ง
• นิ่วในทางเดินปั สสาวะ • มะเร็งต่อมลู กหมาก
113
Japanese diet
ลักษณะของอาหาร
เมดิเตอร ์เรเนี ยน
1. มีโปรตีนปริมาณ
น้อยถึงปานกลาง
2. ร ับประทานปลา
เกือบทุกวัน
3. มีส่วนประกอบของ
ผักสู ง
4. มีรสเค็มเด่นและใช้
ผลต่อเมแทบอลิซม
ึ
่
1. มีพลังงานตา
2. ค่า glycemic index
่
ตา
3. โอเมก้า-3 สู ง ลด
inflammation
4. มีวต
ิ ามินเกลือแร่สูง
5. ลดการดูดซึมไขมันที่
114
115
Japanese diet
่
อการเกิดโรคต่างๆ อาทิเช่น
ลดความเสียงต่
• กระดูกพรุน
• ความดันโลหิตสู ง
• เก๊าท ์
• เบาหวาน
้ ัง
• ไตวายเรือร
• โรคอ้วน
• มะเร็งลาไส้ใหญ่
• ไขมันในเลือดสู ง
• มะเร็งเต้านม
• โรคหลอดเลือดแข็ง
• นิ่วในทางเดินปั สสาวะ • มะเร็งต่อมลู กหมาก
116
่ อาหารมังสวิร ัติ (
อาหารประจาถิน:
้ ตว ์ มี
Vegetarian
Diet)
อาหารมั
งสวิร ัติเป็ นการงดบริ
โภคเนื อสั
่
หลายการศึกษาทีพบว่
าการบริโภคพืชผักต่างๆ
้ ตว ์ ดีตอ
ทดแทนเนื อสั
่ สุขภาพและป้ องก ันโรค ยังมี
่ แต่มส
่ ั างๆ
สัดส่วนไขมันตา
ี ด
ั ส่วนโปรตีนจากถวต่
คาร ์โบไฮเดรตและใยอาหารปริมาณสู ง และเป็ นแหล่ง
่ กรด
สาคญ
ั ของสารอาหารต่างๆ ได้แก่ ไขมันทีมี
่ ประโยชน์ กรดอะมิโนจาเป็ น
ไขมันไม่อมต
ิ่ วั ชนิ ดทีมี
่ นอาหารทีมี
่ พช
พบว่าประชากรทีกิ
ื ผัก ผลไม้สูงจะมี
อุบต
ั ก
ิ ารณ์ของการเป็ นโรคหัวใจขาดเลือดและภาวะ
่
่ นอาหาร
คอเลสเตอรอลสู งในเลือดตากว่
าประชากรทีกิ
้ ตว ์สู ง
เนื อสั
คาว่า ”มังสวิร ัติ” มาจากคาว่า “มังสะ” แปลว่า
้ ตว ์ “วิร ัติ” แปลว่า การงดเว้น มังสวิร ัติ จึง
เนื อสั
่ ชนิ ดของมังสวิร ัติ
อาหารประจาถิน:
1. มังสวิร ัติแบบแมคโครไบโอติก (Macrobiotic) งดเว ้น
้ ตว ์ และยึดถือหลักหยินหยาง อาจแบ่ง
ผลิตภัณฑ ์จากเนื อสั
สาขาออกมาเป็ นกลุม
่ ชีวจิตในประเทศไทย
2. มังสวิร ัตินม – ไข่ (Lacto - ovo Vegetarian) งดเว ้น
้ ตว ์ แต่อนุโลมสาหร ับนม ผลิตภัณฑ ์จาก
ผลิตภัณฑ ์จากเนื อสั
นม ไข่ และผลิตภัณฑ ์ จากไข
3. มังสวิร ัติไข่ (ovo Vegetarian) งดเว ้นผลิตภัณฑ ์จาก
้ ตว ์ แต่อนุโลมสาหร ับ ไข่ และผลิตภัณฑ ์ จากไข่
เนื อสั
4. มังสวิร ัติแบบเจ (J-Chineae Vegetarian) งดเว ้น
้ ตว ์ รวมทังพื
้ ชทีมี
่ กลินฉุ
่ น 5 ชนิ ดได ้แก่
ผลิตภัณฑ ์จากเนื อสั
ผักชี ใบยาสูบ หัวหอม หลักเกียว กระเทียม
5. มังสวิร ัติบริสุทธิ ์ ( Pure Vegetarian) งดเว ้นผลิตภัณฑ ์
้ ตว ์ มีแนวทางปฏิบต
จากเนื อสั
ั แิ ละดาเนิ นชีวต
ิ
6. มังสวิร ัติพช
ื สด(Raw Food Eater) งดเว ้นผลิตภัณฑ ์จาก
่ ชนิ ดของหมวด
อาหารประจาถิน:
่ ร ัติ
อาหารประเภทมั
งสวิ
•อาหารประเภทธ
ัญพืชและแป้ ง : อาหารที
ควรร
ับประทาน
6
้
ส่วนหรือมากกว่านัน
่
เป็ นผลิตภัณฑ ์ทีมาจาก
ข ้าวโอ๊ต ข ้าวเจ ้า ข ้าวบาร ์เลย ์ ข ้าวโพด
่ ดมไปด ้วยโปรตีน วิตามิน และธาตุเหล็ก
ข ้าวสาลี และเป็ นธัญพืชทีอุ
่
•พืชตระกู ลถัว่ : อาหารทีควรร
ับประทาน 2 ส่วนต่อวันหรือ
้
มากกว่านัน
่
ถัวเมล็
ดแห ้งเป็ นแหล่งสาคัญของ ไขมัน โปรตีน, คาร ์โบไฮเดรต
ไนอะซิน. ธาตุเหล็ก สังกะสีและพลังงาน
่
้
•ผลไม้ : อาหารทีควรร
ับประทาน 3 ส่วนต่อวันหรือมากกว่านัน
เป็ นแหล่งของวิตามิน กรดอินทรีย ์เช่น ซิเทรต มาเลต และแร่
ธาตุ อย่างน้อยผลไม้ทควรเลื
ี่
อกร ับประทานควรเป็ น citrus fruit ผลไม้
่ ธาตุเหล็กสูง หรือผลไม้ทมี
ทีมี
ี่ หลากหลายสี
่
้
•ผัก : อาหารทีควรร
ับประทาน 3-5 ส่วนต่อวันหรือมากกว่านัน
่ สี
เป็ นแหล่งของวิตามินและแร่ธาตุ ควรเลือกร ับประทานผักทีมี
่ อาหารมังสวิร ัติ (
อาหารประจาถิน:
Vegetarian
Diet)
(ต่
อ
)
่
ผัก/ผลไม้หลากสีท ี
อ
่ สุขภาพ
ผัดี
กต
/ผลไม้
ผัก/ผลไม้ ผัก/ผลไม้ ผัก/ผลไม้ ผัก/ผลไม้
่ สแ
่ สี
่ สเี ขียว ทีมี
่ สม
่ สข
ทีมี
ี ดง
ทีมี
ทีมี
ี ่วง ทีมี
ี าวเหลือง-ส้ม
น้ าตาล
เชอร รี์ ่
แคนตาลูป แตงกวา มะเขือม่วง
กล ้วย
สตอร ์เบอร รี์ ่ ข ้าวโพด
องุ น
่ เขียว
พลัม
ดอกกะหล่า
มะเขือเทศ
แครอท
กีวี่
องุ น
่
กระเทียม
แตงโม
มะม่วง
ผักโขม
กะหล่าปลี
หัวหอม
ม่วง
องุ น
่ แดง
ส ้ม
ผักบุ ้ง
ลูกเกด
มะเขือเทศ
พริก
สัปปะรด
กวางตุ ้ง
หัวผักกาด
่ อาหารมังสวิร ัติ (ต่อ)
อาหารประจาถิน:
่ั
พืชตระกู ลถวแบ่
งได้เป็ น 3 กลุ่ม คือ
่ ั ก (Bean) เป็ นถวในฝั
่ั
่ เมล็ดไม่กลม กินได้ทง้ั
1. ถวฝั
กทีมี
่ั
่ ั ถวฝั
่ ั กยาว ถวแปบ
่ั
ฝั ก เช่น ถวแขก
ถวพู
หรือกิน
่ั
่ั
เฉพาะเมล็ด เช่น ถวเหลื
อง ถวปากอ้
า
่ ั กเมล็ดกลม (Pea) เป็ นถ ัวในฝั กทีมี
่ เมล็ดกลม กิน
2. ถวฝั
่ งไม่แก่เต็มที่ บางครงเรี
้ั ยกว่า Green Pea
ฝั กสดทียั
่ ั นเตา ถวชิ
่ ั กพี
เช่น ถวลั
่ั
3. ถวเมล็
ดแบน (Lentil) ลักษณะเมล็ดแบนเล็กเหมือน
นัยน์ตาคน มีหลายสี เช่น เขียว น้ าตาล
้
่ ั ง้ 3 กลุ่มยังแบ่งได้เป็ น 2 ชนิ ด คือ
นอกจากนี เมล็
ดของถวทั
่ ั ้ ามัน (Oilseed legume) คือ ชนิ ดทีมี
่ โปรตีนและ
1. ถวน
่
ไขมันสู ง ซึงจะสะสมพลั
งงานในรู ปไขมัน ได้แก่ ถว่ ั
่ ั สง
เหลือง ถวลิ
สำรอำหำรทีต
่ ้องเสริมในผู ้
รับประทำนมังสวิรัต ิ
J. Agric. Food Chem., Vol. 59, No. 3, 2011
สำรอำหำรทีต
่ ้องเสริมในผู ้
รับประทำนมังสวิรัต ิ
Iron
Zinc
Nutr. Basel, Karger, 2005, vol 57, pp 147–156
ผู ร้ ับประทานมังสวิร ัติกน
ิ
เหล็ก (non-heme)
มากกว่าหรือเท่ากบ
ั คน
่
ทัวไป
(ซีรีล เมล็ด ธ ัญพืช
ถว่ ั ผัก ผลไม้ และเบเกอรี)่
แต่มรี ะดับ serum ferritin
Vitamin
B12
สำรอำหำรทีต
่ ้องเสริมในผู ้
รับประทำนมังสวิรัต ิ
Iron
Zinc
Vitamin
B12
้ ตว ์
พบในเนื อสั
้ (ไข่
เท่านัน
ผลิตภัณฑ ์จาก
นม) ในอาหาร
มังสวิร ัติพบได้ใน
สาหร่ายทะเล และ
เห็ด รวมถึง
แบคทีเรียที่
้
ปนเปื
Nutr. Basel, Karger, 2005, vol 57, ppอนมาก
147–156 ับ
Vegetarian diet
่
ัตราการตายจากโรคต่างๆ
ลดความเสียงและอ
อาทิเช่น
• กระดูกพรุน
• โรคหัวใจและหลอดเลือด •(-25%
เก๊าท ์ MR)
้ ัง
• ความดันโลหิตสู ง
• ไตวายเรือร
• เบาหวาน
• มะเร็งลาไส้ใหญ่
• โรคอ้วน (BMI 22 vs 25)• มะเร็งเต้านม
• ไขมันในเลือดสู ง (10% TC
reduction)
• มะเร็
งต่อมลู กหมาก
• นิ่วในทางเดินปั สสาวะ
125
อาหาร DASH
DASH diet ถูกพัฒนาโดย National Institute
่
of Health ของประเทศสหร ัฐอเมริกาเพือการลดระดั
บ
ความดันโลหิตโดยไม่พงยา
ึ่
US News ยังได้จด
ั ตาแหน่ ง
ให้ DASH diet เป็ นรู ปแบบโภชนาการเป็ นอ ันดับหนึ่ ง
้ ค.ศ. 2011 และ 2012 ในหมวด Best diets
ทังปี
overall
่
จากผลงานวิจย
ั ทีแสดงผลว่
าสามารถช่วยร ักษา
่ งให้ตาลง
่
ระดับความดันโลหิต ลดระดับความดันโลหิตทีสู
ช่วยควบคุมระดับน้ าตาล สุขภาพหัวใจและลดน้ าหนักได้
่
อีกด้วย จากความรู ้ทีเราทราบว่
า โพแทสเซียม แมกนี เซียม
แคลเซียม โปรตีนและไฟเบอร ์มีผลต่อการควบคุมความดันโลหิต
้ งเน้นให้ร ับประทานผัก ผลไม้ และ
ดังนั้นรู ปแบบอาหารนี จึ
่ ไขมันตา
่ โดยเน้นจาก ัดปริมาณไขมัน
ผลิตภัณฑ ์นมทีมี
อาหาร DASH (ต่อ): องค ์ประกอบและ
่
ปริมาณอาหารทีแนะน
า ถ้าต้องการ 2000
หมวด
จานวน สามารถสรุ
ปริมาณอาหาร
ตัวอย่าง
แหล่
งของ
้
kcal/day
ป
เป็
นตารางได้
ด
ง
ั
นี
่
่
ของ
อาหาร
ธัณพืช
ผัก
ส่วนตาม
หมวด
อาหาร/
วัน
-8
4-5
หนึ งส่วน
ขนมปัง1ชิน้
่ ้วยตวง ข ้าว
ซีเรียลครึงถ
่ ้วยหรือ1ทัพพี
สุกครึงถ
่ ้อน หรือ
บะหมี1ก
ขนมจีน1จับ
อาหารทีควร สารอาหาร
บริโภค
ขนมปังโฮลวีต
,cereals,
crackers,pop
corn ข ้าวกล ้อง
บะหมี่ ขนมจีน
วุ ้นเส ้น
ผักสด1ถ ้วย ผักสุกครึง่ มะเขือเทศ,มัน
้ ก 240มม.
่ั
ถ ้วย นาผั
ฝรง,แครอท
(อาหารไทย
ได ้แก่ผก
ั ชนิ ด
ต่าง ๆ)
เป็ นแหล่งให ้
พลังงานและใย
อาหาร
เป็ นแหล่งเกลือ
แล่โปแทสเซียม
,ใยอาหาร
อาหาร DASH (ต่อ)
่ อว่
่ า DASH-Sodium ได้
การศึกษาทีชื
ศึกษาเปรียบเทียบผลของการร ับประทานอาหาร
่
อเมริก ันทัวไป
และ DASH diet พบว่า การ
ควบคุมปริมาณโซเดียมในอาหารทีร่ ับประทาน
ช่วยควบคุมระด ับความดันโลหิต แต่ DASH
่ ระด ับโซเดียมทีไม่
่ เกิน 1,500
eating plan ทีมี
มก.ต่อวันสามารถลดระด ับความดันโลหิตได้มาก
่ ด
ทีสุ
DASH diet เหมาะกับทุกคนในครอบคร ัว
้ กและผู ใ้ หญ่
ทังเด็
อาหาร DASH : องค ์ประกอบและปริมาณ
่
อาหารทีแนะน
า
หมวดของ
จต้
านวนส่
วน ปริ
มาณอาหาร
ตัวอย่างอาหาร
แหล่งของ
ถ้
า
อ
งการ
2000
kcal/day
(ต่
อ
)
่
อาหาร
ตามหมวด
หนึ่งส่วน
ทีควรบริ
โภค
สารอาหาร
้ ตว ์
เนื อสั
่ างๆ
ถัวต่
้ น
นามั
อาหาร/วัน
้ ตว ์น้อยกว่า 2 เลือกเนื อที
้ ไม่
่ มม
น้อยกว่า 2 ส่วน เนื อสั
ี น
ั
ออนซ ์(84กร ัม)
และเล็บมันออก ให ้
อบ เผาแทนการ
ทอด นาหนังออก
จากเนื อ้
่
4 - 5 ส่วนต่อ ถัว1/3
ถ ้วย
ถัว่ almond ถัว่
สัปดาห ์
เมล็ดพืช 2ช ้อนโต๊ะ ลิสง มะม่วงหิม
ถัวลันเตา 1/2 ถ ้วย พานต ์ เมล็ด
ทานตะวัน
2-3
้ นพืช 1 ชต
นามั
้ ้น 1ชต
สลัดนาข
้
สลัดนาใส
2ชต
้ นพืชได ้แก่
นามั
้ นมะกอก
นามั
้ นดอก
นามั
้
เป็ นแหล่งอาหาร
โปรตีนและ
แมกนี เซียม
เป็ นแหล่ง
พลังงาน
แมกนี เซียม
โพแทสเซียม
โปรตีน ใย
อาหาร
่

การแนะนาให้ผูป
้ ่ วยปร ับเปลียนพฤติ
กรรมดู แล
ตนเองตามหลักการสร ้างเสริมสุขภาพ ควรเป็ นแนวทาง
่ ในการป้ องกน
แรกทีใช้
ั การเกิดโรคทางเมแทบอลิซม
ึ ต่าง
้
่ องก ันหรือ
ๆรวมทังโรคมะเร็
ง ก่อนการใช้ยาใดๆ เพือป้
่
่
ร ักษา เนื่ องจากปั จจุบน
ั เป็ นทียอมร
ับว่า การปร ับเปลียน
่ กว่าการใช้ยา เนื่ องจากยา
พฤติกรรมมีประสิทธิภาพทีดี
แต่ละชนิ ดจะมีผลข้างเคียงต่างๆก ัน และยาบางชนิ ด
ได้ผลดีในการร ักษาเฉพาะบางกลุ่มของประชากร
่
่

ในขณะทีการปร
ับเปลียนพฤติ
กรรมโดยการออก
กาลังกาย การควบคุมอาหารและการลดน้ าหนัก ได้ผลดี
ในประชากรทุกกลุ่ม ไม่พบมีผลเสียร ้ายแรง มีความ
คุม
้ ค่าในทางเศรษฐศาสตร ์มากกว่าการใช้ยาในระยะ
ยาวด้วย อย่างไรก็ด ี ในคนไข้บางกลุ่มจาเป็ นต้องใช้ทง้ั
่
อาหารประจ
าถิ
น
้ านของแต่ละประเทศ แต่ละท้องถิน
่
อาหารพืนบ้
้
มีรูปแบบและส่วนประกอบแตกต่างก ัน อีกทังพบว่
า
รู ปแบบของอาหารมีความสัมพันธ ์กับความเจ็บป่ วย
โรค และอายุขย
ั ของประชากรในแต่
ละเขต อาทิเช่น
้
าประชากร
เพราะฉะนันจะเห็นได้ช ัดว่
่
อาหารไทยในอดีตมีสว
่ นประกอบทีเป็ นผักและปลาเป็ น
่
ไทยที
อยู
นเขตเมื
ง สามารถเข้
ถึง อ่
จานวนมาก มีไ่ใขมั
นสัตว ์น้ออยหรื
อกะทิน้อย ต่อามาเมื
่ มไพัขมั
มีอาหารที
การติดต่อสัมี
นธ ์กัน
บต่น
า้ าตาลและพลั
งประเทศ ทาให้รูง
ปงานสู
แบบของ
ง
่
่
่
อาหารเปลี
ยนแปลงไป
อาหารไทยเปลี
ยนเป็
นอาหารที
่
่
มีอ ัตราการเกิดโรคที
เกี
ยวข้
อ
งกั
บ
อาหาร
มีการใช้กะทิ การใช้น้ ามันผัดทอด หรือการใช้
สู
ง
กว่
า
ประชากรในชนบท
เป็
นดังภาษิ
ต
้
่
้
่
่
เนื อสัตว ์ติดมันเพิมมากขึน ยิงในช่วง 20 กว่าปี ทีผ่าน
่ งทีเรี
่ ่
่ ยากว่“เราเป็
บอกว่
นลัตกที
นในสิงที
มาชาวตะวั
อาหารให้พ
งงานสู
า junk food
่ ยมมาก
นิ
น้ าอ ัดลม
เรากิและแอลกอฮอล
น (You are์กลายเป็
whatนอาหารที
you eat)”
้ มีความสัมพันธ ์ก ับอ ัตราการเกิดโรคอ้วน โรค
ขึน
่ มขึ
่ นอย่
้
หลอดเลือดหัวใจ และโรคมะเร็งทีเพิ
างต่อเนื่ อง
sweet diet หรือ Standard American diet ได้แก่
่
้ ่
อาหารที
ประกอบด้
ว
ยเนื
อแดงของสั
ตว ์ ขนมหวาน และข้าว
อาหารประจาถิ
อาหารตะวันตก
น:
่ั
่ าลังพัฒนาและ
ขัดสีเป็ นหลัก พบได้ทวไปในประเทศที
ก
่ ฒนาแล้ว เนื่ องจากมีราคาไม่แพง รสชาติถูก
ประเทศทีพั
ปาก และทาให้อมได้
ิ่
นาน กล่าวโดยสรุปได้วา
่ ลักษณะของ
อาหารตะว ันตก ได้แก่
- มีน้ าตาลสู ง (Glycemic load) ประกอบด้วยอาหาร
่ คา
่ ับประทานเข้าไปจะ
ทีมี
่ glycemic index (GI) สู ง เมือร
่ งขึนอย่
้
ทาให้ระดับน้ าตาลในเลือดเพิมสู
างรวดเร็ว กระตุน
้
่
่ จากระบบ
การหลังฮอร
์โมนอินสุลน
ิ และฮอร ์โมนอืนๆ
ทางเดินอาหาร (gut hormones) จากหลักฐานต่างๆ
่ บปี ทีผ่
่ านมาพบว่าการร ับประทานอาหารทีมี
่ คา
ในช่วงยีสิ
่
GI สู งจะมีผลเสียต่อสุขภาพ โดยเฉพาะภาวะ
hyperinsulinemia และ hyperglycemia ทาให้เกิดภาวะ
้ ออินสุลน
่ นสาเหตุของโรค
ดือต่
ิ (Insulin resistance) ซึงเป็
่ ตามมา
กลุ่มเมแทบอลิก (Metabolic syndrome) อืนๆ
่ อาหารตะวันตก
อาหารประจาถิน:
่ อ) นดีวา่ ไตรกลีเซอไรด ์เป็ น
-ไขมัน SFA สู ง เป็ นที
(ต่ทราบกั
่
่ ดทังในร่
้
ไขมันสะสมทีพบมากที
สุ
างกายมนุ ษย ์และในอาหาร ไตรกลี
เซอร ์ไรด ์ประกอบด ้วยกรดไขมันสามชนิ ด คือ SFA, MUFA และ
PUFA หลักฐานในปัจจุบน
ั บ่งชีว่้ าปัจจัยในการก่อโรคจากไขมัน
้ บชนิ ดของไขมันทีร่ ับประทานมากกว่าปริมาณทีร่ บั ประทาน
ขึนกั
เข ้าไป กล่าวคือ ไขมันชนิ ด MUFA และ PUFA บางชนิ ด (ไขมัน
จาเป็ น คือ โอเมก ้า-3 และโอเมก ้า-6 ควรสมดุลกัน) มีประโยชน์
ต่อร่างกาย ในขณะที่ SFA และกรดไขมันชนิ ด trans ก่อให ้เกิด
่ ับประทานมากเกินควร ในขณะทีโอเมก
่
โทษเมือร
้า-3 ช่วยลด
อุบต
ั ก
ิ ารณ์ของการเกิดหัวใจเต ้นผิดจังหวะ เลือดแข็งตัวผิดปกติ
ลดระดับไตรกลีเซอร ์ไรด ์ ลดการเกิดพรากในเส ้นเลือด และลด
ความดันโลหิตได ้
อย่างไรก็ตาม การได้ร ับ SFA กับกรดไขมันชนิ ด
่ คา
trans มาก ร่วมก ับอาหารทีมี
่ GI สู ง และการอ ักเสบ
่ อาหารตะวันตก
อาหารประจาถิน:
(ต่อ) ดไขมันสูง อาหาร
- สัดส่วนของสารอาหารชนิ
รูปแบบอเมริกาปัจจุบน
ั ประกอบด ้วยคาร ์โบไฮเดรต 51.8%
ไขมัน 32.8% และโปรตีน 15.4% ในขณะที่ AHA diet
guideline 2000 แนะนาให ้ร ับประทานไขมันคิดเป็ น
่
้
น 15%
ขณะทีโปรตี
พลังงาน 30% ของพลังงานทังหมด
และคาร ์โบไฮเดรตเชิงซ ้อน 55% การศึกษาในระยะต่อมา
่ นจะช่
้
พบว่าการร ับประทานโปรตีนเพิมขึ
วยลดระดับไขมันใน
่
เลือด เพิมระดั
บ HDL และช่วยควบคุม insulin sensitivity
ได ้ รวมถึงลดอุบต
ั ก
ิ ารณ์การเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ ทว่ามี
่
ความสัมพันธ ์โดยตรงกับการเสือมการท
างานของไต
่ น้ าตาล ข้าวขัดสีและน้ ามัน
- สารอาหารอืนๆ
่ เติมวิตามินมีระดบ
พืชทีไม่
ั micronutrients เช่น
่ พบว่าประมาณครึงหนึ
่
่ งของ
วิตามินและแร่ธาตุตา
่ อาหารตะวันตก
อาหารประจาถิน:
อ) นตกมีสว่ นประกอบของ
- ค่าความเป็ นกรดสู ง พบว่(ต่
า อาหารตะวั
่
จากผลการศึ
ษาพบประชากรอเมริ
กาทีมีอาายุ
้ ตว ์ ปลา
้
เนื อสั
สัตว ์ปี ก ไข่กหอย
เนย นมและซีรลี สูง อาหารเหล่
นี จะมี
้
้ ์ และฟอสฟอร
้ ร ้อยละ 65
ภาวะโภชนาการเกิ
นถึงนตอน
ตังแต่
ปี ขึนไปมี
คลอไรด
์ 20
ซ ัลเฟอร
ัส ก่อให ้เกิดกรดในขั
่ มึ ท
มียอดผู เ้ สียชีวต
ิ ทีซเป็
นผลมาจากโรคอ้
วนปี ละ 50mEq ต่อ
กระบวนการเมแทบอลิ
าให ้มีการสร ้างกรดประมาณ
่ และคณะ
คนางานของไตเสื
(Allison DB
1999)
วัน280,184
ส่งผลให ้การท
อมลง
เกิดโรคกระดู
กพรุน สลาย
แคลเซียมออกจากกระดู
ก อาจมี
ิ่ วแคลเซี
ยมในทางเดิ
นปัด
สสาวะ
ประชากรมากกว่
า น64
ล้านคนมี
ภาวะผิ
ปกติ
้ วใจและหลอดเลื
กล
้ามเนื อลี
บ ความดันโลหิตสูองดและหอบหลั
งออกกาลั
ขณะที่
ของหั
และเป็ นสาเหตุ
ทสุ
ี่ งกาย
ดของการ
่ านกระบวนการเมแทบอลิ
ผลไม้
ดวผัต
เป็ นต
้น เมื38.5
อผ่
เสียสชี
ิ กต่ต่อาปีงๆหรื
คิดอเป็ถัว่ นร
้อยละ
ของการเสียชีวต
ิ ซมึ
ทาให
นด่างได ้
้ ้มีคา่ เป็(American
ทังหมด
Heart Association 2004)
- สัดส่วนโซเดี
ยมต่อ้ โพแทสเซี
ยมสู ง ประมาณ
3271:2620
mg
นอกจากนี
ประชากรประมาณ
50
ล้
า
นคนป่
วย
่ โซเดียมสูง นาตาลและข
้
ต่อวัน จากอาหารทีมี
้าวขัดสีทมี
ี่ โปตัสเซียม
ด้วยโรคความดันโลหิตสู ง 11 ล้านคนเป็ นเบาหวาน
่
ตา และการลดการร ับประทานผักผลไม้ พบว่าอาหารโซเดียมสูงกว่า
และมากกว่า 37 ล้านคนมีระดับโคเลสเตอรอลในเลือด
โพแทสเซียมสัมพั่นธ ์กับโรคหลายชนิ ด อาทิเช่น ความดันโลหิตสูง
สู
ง
ในขณะที
สตรี
ว
ัยหมดประจ
าเดื
อ
นมี
ภ
าวะกระดู
ก
่
โรคเส ้นเลือดสมอง นิ วไต กระดูกพรุน มะเร็งทางเดินอาหาร หอบ
พรุนร ้อยละ 7.6 และกระดู
กบางร
่
่ ้อยละ 39.6 (Siris ES
่ อาหารเมดิเตอร ์เรเนี ยน
อาหารประจาถิน:
่
(Mediterranean
diet)
อาหารเมดิ
เตอร ์เรเนี ยน เป็ นรู ปแบบอาหารที
•
้
้
ประกอบด้วยปลา เนื อแกะหรื
อเนื อแพะ
อาหารทะเล ร่วมกบ
ั
้
การใช้น้ ามันมะกอกและกระเทียม มีการสังเกตตังแต่
่
ทศวรรษที่ 1960 ว่าประชากรทีอาศ
ัยอยู ่แถบประเทศคาริบ
เบียน เช่น อิตาลีและกรีซ มีอ ัตราการเกิดโรคหลอดเลือด
่
หัวใจตามาก
เพียง 1 ในสิบเท่าของประเทศตะว ันตก
•
ผลจากการศึกษาจานวนมาก พบว่าอาหารเมดิ
เตอร ์เรเนี ยนช่วยส่งเสริมสุขภาพ ลดอ ัตราการเสียชีวต
ิ
้
โดยรวมในผู ส
้ ู งอายุประมาณ 18-25% ลดระดับตัวบ่งชีการ
อ ักเสบ (CRP, IL-6, WBC count, homocysteine) ตัว
้
บ่งชีของ
endothelial dysfunction และการแข็งตัวของ
เลือด (fibrinogen ระดับไขมัน (oxidized LDL) และความ
่
ดันโลหิต ช่วยลดน้ าหนัก ลดความเสียงของการเกิ
ดโรค
่ งสุดประเทศหนึ่ งใน
ชาวญีปุ่่ นได้ชอว่
ื่ ามีอายุขย
ั เฉลียสู
่
โลก (อายุขย
ั เฉลียในผู
ห
้ ญิง 86 ปี และผู ช
้ าย 79 ปี ) และ
มีอบ
ุ ต
ั ก
ิ ารณ์การเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือด และมี
่
่ สุ
่ ดในโลก (3%) นักวิทยาศาสตร ์
ความถีของโรคอ้
วนตาที
่ าเป็ นผลมาจากอาหารทีร่ ับประทาน
จานวนมากเชือว่
่ Hiroyasu I
และรู ปแบบการดาเนิ นชีวต
ิ (lifestyle) ทีดี
้ ตวได้
้ ตว ์ปริมาณไม่มปุ่่ าก
่ วย
 (2011)
เนื อสั
์ การร
อสั
คืช่
อ
สรุปับประทานเนื
ไว้วา
่ รู ปแบบของอาหารญี
นที
ประมาณ
17.6-19.9 กร
ัมต่อวัน ส่งผลดี
ตอ
่ วใจ
ร่างกายมากกว่
า
ป้ องกันการเกิ
ดโรคหลอดเลื
อดหั
ได้แก่
การร ับประทานน้อยกว่านี ้ การศึกษาในประชากรญีปุ่่ นอายุ
40-69 ปี จานวน 7,585 คน พบว่าการร ับประทานโปรตีน
้
มากจะช่วยลดความดันโลหิตทังตัวบนและตั
วล่าง และภาวะ
้
เลือดออกเนื อสมอง
 การร ับประทานปลาบ่อยครง้ั เนื่ องจากในปลามีโอเมก้า-3
่
ซึงสามารถป้
องกันการเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจได้ พบว่า
 การร ับประทานผักปริมาณมาก ชาวญีปุ่่ นนิ ยมร ับประทาน
กะหล่า กะหล่าจีน บรอคโคลี่ ผักขม สาหร่าย เห็ด ไชเท ้า แครอทและ
้ คา่ ความเป็ นด่างสูง และมีเส ้น
รากบัวเป็ นประจาทุกมือ้ อาหารเหล่านี มี
ใยอาหารสูงต่างจากอาหารตะวันตก
่
่ สาร
 การร ับประทานผลิตภัณฑ ์จากถัวเหลื
องทีมี
่ ฤทธืและโครงสร ้างคล ้ายเอสโตรเจน จัดเป็ น
isoflavone ซึงมี
phytoestrogen ได ้แก่ เต ้าหู ้ (tofu) มิโซซุป และนัตโตะ (natto)
้ วใจขาดเลือด เส ้นเลือดสมองอุดตัน
ช่วยลดโอกาสการเกิดกล ้ามเนื อหั
้ งเป็ นแหล่งของแคลเซียมอีกด ้วย
อีกทังยั
่
่ สาร polyphenol เป็ นประจา ช่วย
 การดืมชาและกาแฟที
มี
ลดโอกาสการเกิดโรคมะเร็ง และลดระดับโคเลสเตอรอลในเลือด
 การบริโภควาซาบิหรือมัสตาร ์ดญีปุ่่ น (Japanese
่ คณ
้
้
mustard) ทีมี
ุ ประโยชน์ทางยาหลายชนิ ด ทังฤทธื
ฆ่าเชือโรค
้อนในปลาดิบและฤทธ ์ต ้านมะเร็ง เป็ นต ้น
กาจัดพยาธิทอาจปนเปื
ี่
่