Transcript Dług publiczny (pojęcie, przyczyny, rodzaje)

Dług publiczny
(pojęcie, przyczyny, rodzaje)
Pojęcie długu publicznego wiąże się definicyjnie
z:
a)
b)
c)
podmiotami zobowiązań,
z przyczynami jego powstawania lub z
formami, w jakich dług jest zaciągany.
Ujęcie podmiotowe.
W ramach całego budżetu dług publiczny występuje
zawsze w związku z podjęciem decyzji dokonania wydatków
publicznych w rozmiarze przekraczającym możliwości
sfinansowania ich dochodami publicznymi.
W jednostkach sektora finansów publicznych, dług
powstaje także na skutek zaciągania kredytów bankowych
oraz decyzji inwestycyjnych bez pokrycia w planach
finansowych.
Przyczyny powstawania długu publicznego:
1) uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy,
2) okresy wzmożonych wydatków publicznych,
3) świadomie realizowana polityka utrzymywania
deficytu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu
państwowego, bądź też polityka utrzymywania na tym
samym poziomie dochodów publicznych i wydatków
publicznych, nie znajdujących pokrycia w dochodach,
4) wejście władz publicznych w pułapkę zadłużenia.
Klasyfikacja (rodzaje)
długu publicznego.
Z podmiotowego punktu widzenia
wyróżnia się:
a)
b)
c)
d)
dług globalny, dotyczący całego sektora finansów publicznych, a także
dług Skarbu Państwa lub
długi jednostek samorządu terytorialnego oraz
innych jednostek sektora finansów publicznych.
Ze względu na źródło finansowania
długu publicznego rozróżnia się:
a)
wewnętrzny (krajowy) i
b)
zagraniczny dług publiczny.
Przyjmując kryterium czasu,
dług publiczny dzieli się na:
a)
b)
dług krótkoterminowy (płynny) i
długoterminowy (fundowany).
Dług krótkoterminowy zaciąga się dla zrównoważenia
budżetu, natomiast dług długoterminowy finansuje wydatki
majątkowe.
Bilansowe ujęcie długu
publicznego.
Mając na uwadze fakt, że władze publiczne nie tylko
zaciągają dług publiczny, lecz mogą także udzielać zwrotnej
pomocy innym podmiotom, należy wyróżnić:
a)
dług publiczny brutto oraz
b)
dług publiczny netto.
Ten ostatni to wielkość oznaczająca stan zobowiązań po
odjęciu od nich należności z tytułu pomocy udzielonej
innym podmiotom.
Rozliczeniowe ujęcie długu
publicznego prowadzi do
wyróżnienia:
a)
długu nominalnego (wartość nominalna zobowiązań) i
b)
długu realnego (wartość nominalna zobowiązań
skorygowana przez uwzględnienie inflacji).
Dług publiczny może być:
a)
rzeczywisty (wymagalne zobowiązania bilansowe) lub
b)
potencjalny, czyli taki, który wiąże się z udzielonymi
przez władze publiczne poręczeniami i gwarancjami.
Zarządzanie długiem
publicznym
(organy, strategia, instrumenty)
Kompetencja Ministra Finansów. Jest on zobowiązany do opracowania:
a)
strategii zarządzania długiem publicznym oraz
b)
trzyletniej strategii oddziaływania na dług sektora finansów
publicznych.
Są to dwa odrębne dokumenty, chociaż w praktyce
niesłusznie traktuje się je łącznie.
Strategia zarządzania długiem
publicznym
a)
odnosi się do okresu rocznego,
b)
obejmuje w szczególności:
1)
2)
3)
4)
5)
stabilność makroekonomiczną gospodarki
i jej zdolność do rozwoju,
bezpieczeństwo finansowania potrzeb
pożyczkowych budżetu państwa,
koszty obsługi długu Skarbu Państwa,
kształtowanie struktury zadłużenia,
wpływ prowadzonych operacji dłużnych
na krajowy rynek finansowy.
Dokument ten podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów,
a następnie jest przez nią przedstawiany Sejmowi wraz z
uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.
Trzyletnia strategia
oddziaływania na dług sektora
finansów publicznych
jest dokumentem, który:
a)
podlega zatwierdzeniu przez Radę Ministrów, ale
b)
nie musi być prezentowany Sejmowi.
Jawność długu publicznego.
Na Ministrze Finansów spoczywa obowiązek ogłaszania
w “Monitorze Polskim" danych o państwowym długu publicznym
i długu Skarbu Państwa oraz o relacjach do PKB kwoty
państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa.
Szczegółowe Kompetencje
Ministra Finansów w związku z
zarządzaniem długiem Skarbu
Państwa:
1)
zaciąganie zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa,
w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz
zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym,
2)
spłata w/w zaciągniętych zobowiązań,
3)
przeprowadzanie innych operacji finansowych związanych
z zarządzaniem długiem, w tym operacji związanych z finansowymi
instrumentami pochodnymi.
Instrumenty realizacji zadań
przysługujące Ministrowi Finansów
w związku z zarządzaniem długiem
publicznym to:
1) dokonywanie wszelkich czynności prawnych i faktycznych związanych z:
a) pozyskiwaniem zwrotnych środków finansujących potrzeby pożyczkowe
budżetu państwa,
b) obsługą zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu wyemitowanych papierów
wartościowych oraz zaciągniętych kredytów i pożyczek,
2) zarządzanie wolnymi środkami budżetu państwa, a także zarządzanie
aktywami finansowymi skarbu Państwa, w tym środkami publicznymi
wyodrębnionymi w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa.
Zarządzanie wolnymi środkami
obejmuje w szczególności ich lokowanie na rynku finansowym, natomiast
zarządzanie aktywami finansowymi
obejmuje w szczególności wykonywanie operacji i działań na rynkach
finansowych, które wpływają na zmianę struktury zadłużenia Skarbu
Państwa, w celu:
a)zwiększenia bezpieczeństwa finansowego potrzeb pożyczkowych
budżetu państwa,
b)obniżenia ryzyka i kosztów obsługi długu Skarbu Państwa,
c)realizacji innych celów zarządzania długiem Skarbu Państwa,
określonych w strategii.
Ustawa wyposaża Ministra Finansów także w kompetencje
kontrolne w zakresie stanu długu Skarbu Państwa w sektorze
finansów publicznych, ponieważ poziom państwowego długu
publicznego, powiększony o kwotę przewidywanych wypłat
z tytułu gwarancji i poręczeń, nie może przekroczyć 3/5 wartości
rocznego PKB. Ustawa określa w tym celu tzw. procedury
ostrożnościowe (art. 45) i sanacyjne (art. 46) i upoważnia Ministra
Finansów do kontroli ich przestrzegania.
Dług publiczny Skarbu Państwa i
deficyt budżetu państwa
Instrumenty zaciągania długu
Skarbu Państwa:
1.
emisja skarbowych papierów wartościowych,
2.
zaciąganie pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym oraz
3.
operacje związane z finansowymi instrumentami pochodnymi.
Pojęcie długu Skarbu Państwa
(art. 9 ust. 2 u.o.f.p.):
Jest to nominalne zadłużenie Skarbu Państwa.
Według ustawy: „ nominalne zadłużenie
podmiotów sektora finansów publicznych
ustalone po wyeliminowaniu przepływów
finansowych pomiędzy podmiotami
należącymi do tego sektora").
Tytuły dłużne państwowego długu
publicznego (Skarbu Państwa):
1. wyemitowane papiery wartościowe, opiewające
na wierzytelności pieniężne,
2. zaciągnięte kredyty i pożyczki,
3. przyjęte depozyty,
4. wymagalne zobowiązania jednostek
budżetowych oraz zobowiązania wynikające z
ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i
gwarancji oraz z innych tytułów.
Dług ten może mieć charakter krajowy i agraniczny.
Zasady i tryb emisji papierów
wartościowych oraz zaciągania
kredytów i pożyczek przez
Skarb Państwa.
Definicja papieru wartościowego.
Skarbowy papier wartościowy jest papierem
wartościowym, w którym Skarb Państwa
stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela
takiego papieru i zobowiązuje się wobec
niego do spełnienia określonego
świadczenia, które może mieć charakter
pieniężny lub niepieniężny.
Zasady postępowania ze
skarbowymi papierami
wartościowymi
Skarbowe papiery wartościowe mogą być
emitowane lub wystawiane w granicach
limitu zadłużenia, określonego w ustawie
budżetowej.
Skarbowe papiery
wartościowe opiewające
na świadczenia pieniężne
mogą być emitowane lub
wystawiane wyłącznie
przez Ministra Finansów.
Skarbowe papiery
wartościowe opiewające
na świadczenia
niepieniężne emituje
Minister Skarbu Państwa
w porozumieniu z
Ministrem Finansów.
Skarb Państwa odpowiada całym
majątkiem za zobowiązania
wynikające z wyemitowanych lub
wystawionych skarbowych
papierów wartościowych.
Skarbowe papiery wartościowe mogą
być emitowane lub wystawiane jako
papiery wartościowe o pierwotnym
terminie wykupu:


krótszym niż jeden rok (do 364 dni
włącznie), do których zalicza się w
szczególności bony skarbowe
(krótkoterminowe skarbowe papiery
wartościowe),
nie krótszym niż jeden rok (365 dni), do
których zalicza się w szczególności
obligacje skarbowe.
Skarbowe papiery
wartościowe zbywane są na
rynku pierwotnym odpłatnie.
Realizacja emisji następuje z dniem
rozliczenia pieniężnego
zadeklarowanych do nabycia
skarbowych papierów wartościowych
oraz w kwocie wynikającej z rozliczenia.
Skarbowe papiery wartościowe
występują w trzech formach:



bonów skarbowych,
obligacji skarbowych,
skarbowych papierów oszczędnościowych.
Bon skarbowy
Jest krótkoterminowym papierem
wartościowym oferowanym do sprzedaży
w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem
i wykupywanym według wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki został
wyemitowany.
Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym
oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą,
oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek.
Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku pierwotnym:
z dyskontem,
według wartości nominalnej,
powyżej wartości nominalnej i wykupywana po
upływie określonego terminu, nie krótszego niż
jeden rok (365 dni).
Skarbowy papier
oszczędnościowy
- jest skarbowym papierem wartościowym,
oferowanym do sprzedaży wyłącznie
osobom fizycznym. Skarbowy papier
oszczędnościowy może być wyłączony z
obrotu na rynku wtórnym albo może być
przedmiotem obrotu tylko pomiędzy
osobami fizycznymi, jeśli ogólne warunki
emitowania tak stanowią.
Skarb Państwa może zaciągać pożyczki i kredyty wyłącznie
na finansowanie potrzeb budżetu państwa. W imieniu
Skarbu Państwa pożyczki i kredyty mogą być zaciągane
wyłącznie przez Ministra Finansów. W przypadku
zaciągania pożyczki lub kredytu w drodze umowy
międzynarodowej, w której wymagane jest, aby organem
działającym w imieniu pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) był
rząd, Rada Ministrów upoważnia Ministra Finansów do
podpisania umowy i określa warunki jej wykonywania.
Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów nie może
przekroczyć limitu przyrostu zadłużenia określonego w
ustawie budżetowej. Na wniosek Rady Polityki Pieniężnej,
Skarb Państwa może zaciągnąć średnioterminowe pożyczki
i kredyty od Wspólnoty Europejskiej i jej państw
członkowskich w celu wsparcia bilansu płatniczego.
Dług Skarbu Państwa jest przeznaczony na
sfinansowanie deficytu budżetu państwa. Ustawa
o finansach publicznych stanowi jednak, że
deficyt budżetu państwa może być pokryty
przychodami pochodzącymi nie tylko ze
sprzedaży skarbowych papierów wartościowych
na rynku krajowym i zagranicznym oraz z
kredytów zaciąganych w bankach krajowych i
zagranicznych, lecz także z innych źródeł, w tym
z: pożyczek, wpływów z prywatyzacji majątku
Skarbu Państwa oraz z nadwyżki budżetu
państwa z lat ubiegłych.