Transcript wyklad8_rynek_kapitalowy

Rynek kapitałowy
WYKŁAD 8
1
Rynek kapitałowy
 Obok rynków dóbr i usług konsumpcyjnych oraz
rynku pracy, w gospodarce funkcjonuje rynek, na
którym są realizowane decyzje inwestycyjne.
Przedsiębiorstwa mogą na nim pozyskać
kapitały, zaś kapitałodawcy ulokować
oszczędności.
 Inwestowanie to wyrzeczenie się bieżącej
konsumpcji dla przyszłych niepewnych korzyści
 Ryzyko inwestycyjne na rynku papierów
wartościowych dotyczy sytuacji, gdy rzeczywisty
zysk, pochodzący z wypłat dywidend lub
odsetek oraz z przyrostu wartości rynkowej
waloru, jest niższy od oczekiwanego.
2
Instrumenty finansowe

Instrumenty finansowe traktować należy
jako odrębną swoistą formę pieniądza
lub jako odrębny kontrakt między
stronami, regulujący wzajemne
płatności.

Dla posiadaczy instrumenty finansowe
są składnikami ich majątku (aktywów) a
dla emitentów są zobowiązaniami
(składnikami ich pasywów).
3
Rodzaje instrumentów finansowych

Ze względu na rodzaj zależności finansowej, w jakiej
pozostają strony kontraktu, instrumenty finansowe
można podzielić na:

instrumenty wierzycielskie - jedna ze stron kontraktu
udziela drugiej stronie kredytu, a druga strona
zobowiązuje się zwrócić go w ustalonym terminie wraz
z odsetkami,

instrumenty własnościowe – dokumentują
przekazanie przez jedną stronę kontraktu prawa
własności określonej części przedsiębiorstwa drugiej
stronie (akcje, udziały),

instrumenty pochodne - zależność finansowa polega
na określeniu przyszłych przepływów pieniężnych
(bądź możliwości ich wystąpienia) między stronami
kontraktu.
4
Rynek papierów wartościowych
 Szczególnym przypadkiem instrumentu
finansowego jest papier wartościowy (ang.
security), czyli instrument finansowy
zabezpieczony aktywami emitenta (wystawcy).
 Rynek papierów wartościowych może być:
– rynkiem pierwotnym, na którym prawa majątkowe
zostają przekazane przez emitenta papierów
wartościowych inwestorowi, emitent zostaje
zasilony w kapitał;
– rynkiem wtórnym, na którym zachodzi obrót
papierami wartościowymi między inwestorami i
następuje rynkowa wycena instrumentów
finansowych.
5
Podział i cechy rynku
instrumentów finansowych
6
Ryzyko

Im wyższe jest ryzyko związane z daną inwestycją,
tym wyższego dochodu oczekuje inwestor.

W decyzjach inwestycyjnych bardzo ważna jest stopa
procentowa od kapitału pożyczkowego.

Jeśli można uzyskać relatywnie wysoki dochód bez
podejmowania ryzyka (np. zakupując bony skarbowe
przynoszące z góry określone zyski), inwestor nie jest
skłonny do kupna instrumentów o wysokim ryzyku (na
przykład akcji, których ceny nieustannie się wahają i
w związku z tym trudno określić przyszłe dochody).

w przypadku wzrostu stóp procentowych
inwestorzy przenoszą część swoich środków z rynku
kapitałowego na rynek pieniężny.
7
Cechy międzynarodowych rynków
kapitałowych

rozwinięta infrastruktura instytucji finansowych,

możliwość operowania wszystkimi rodzajami
instrumentów kapitałowych

świadczenie pełnego zakresu usług,

wysoki poziom obrotów kapitałowych,

brak ograniczeń i utrudnień w przepływie kapitału z
rynków zagranicznych,

uczestnictwo największych firm o zasięgu światowym,

zapewnienie wysokiej płynność instrumentów rynku
kapitałowego i bezpieczeństwa rynku,

istnienie jednolitego i stabilnego systemu podatkowego dla
krajowych i zagranicznych uczestników rynku.
8
Papiery wartościowe - rodzaje
 Papiery wartościowe to dokumenty stwierdzające
określone prawa majątkowe. Dzielą się na: dokumenty o
charakterze finansowym (np. akcje, obligacje, weksle)
oraz dokumenty o charakterze handlowym (np. listy
przewozowe, konosamenty).
 Inny podział, w zależności od rodzaju praw związanych z
posiadaniem papierów wartościowych i obowiązków
emitenta: papiery dłużne (wierzycielskie) i
potwierdzające własność.
 Można też wymienić papiery wartościowe na okaziciela
(do takich należy większość instrumentów), imienne (np.
akcje uprzywilejowane) i na zlecenie (np. polisy ubezp.).
 Papiery wartościowe, na rynku publicznym, mają postać
elektronicznego zapisu, a ich ewidencją, obsługą i
przechowywaniem zajmują się wyspecjalizowane
instytucje.
9
Funkcje papierów wartościowych w
gospodarce
 alokacyjna — pozwalają przemieszczać kapitały z jednej gałęzi
gospodarki do drugiej, z rynku kapitałowego na rynek pieniężny.
 pozyskiwania środków na realizację przedsięwzięć— na rozwój
przedsiębiorstw, inwestycje państwowe i municypalne;
 kredytowa — drogą emisji obligacji można zaciągać duże pożyczki u
wielu kapitałodawców,
 uproszczenia obiegu gospodarczego — dzięki standardowej formie i
treści dokumentów zawieranie umów następuje sprawniej i zgodnie z
literą prawa;
 zastawnicza — papiery wartościowe są dogodnym zabezpieczeniem
kredytu;
 centralizacji kapitału — drogą emisji akcji i obligacji można zebrać
kapitał wystarczający do realizacji wielkich przedsięwzięć gospodarczych;
 sygnalizacyjna — zmiany cen papierów wartościowych są barometrem
stanu gospodarki; dla emitentów są informacją, jak inwestorzy oceniają
ich działalność;
 dochodowa — podmioty gromadzące oszczędności, mogą czerpać
korzyści finansowe z posiadania i sprzedaży papierów wart.
 spekulacyjna —inwestorzy często zmieniający strukturę
lokat obok czerpania korzyści dla siebie, upłynniają rynek, zdejmując z
niego część ryzyka (ryzyko płynności).
10
Emisja papierów wartościowych
 Emisja własna — wystawca papierów wart. sam je
sprzedaje wśród publiczności. Wyróżniamy subskrypcję
własną (zapisy na akcje, przy podaniu publiczności
istotnych informacji dotyczących emitenta i papieru
wart.) oraz sprzedaż z wolnej ręki, gdy emitent sam
sprzedaje papiery na giełdzie lub bezpośrednio
kontaktuje się z ewentualnymi nabywcami.
 Emisja obca — korzystanie z usług instytucji
finansowych, które przejmują organizację emisji.
Wyróżnia się: subskrypcję obcą (gdy pośrednik
organizuje zapisy na akcje, ale nie ponosi
odpowiedzialności w przypadku braku nabywców), lub
emisję gwarantowaną (gdy pośrednik sam zobowiązuje
się do zakupienia walorów, jeśli nie znajdzie innych
nabywców).
 Emisja zamknięta — uczestniczą w niej założyciele i
zaproszone osoby.
 Emisja publiczna - skierowana do dużej, określonej
przepisami liczby osób (w Polsce jest to minimum 300
osób) lub nieoznaczonego kręgu adresatów.
11
Akcje i obligacje - podstawowe instrumenty
rynku kapitałowego
 Akcja jest papierem wartościowym stwierdzającym
bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w spółce,
uprawniającym do partycypacji w zyskach (dywidendy).
 Posiadacz akcji zwykłej ma prawo uczestnictwa w
walnym zgromadzeniu i prawo głosu na nim (1 akcja
zwykła daje 1 głos), prawo do dywidendy, prawo poboru
akcji nowych emisji proporcjonalnie do już posiadanego
udziału.
Z posiadania akcji uprzywilejowanej mogą wynikać:
 przywilej prawa głosu - większe prawo głosu (np. akcja
daje 2 głosy),
 przywilej stałej wypłaty dywidendy - gwarantowana
dywidenda (wypłacana w pierwszej kolejności),
 pierwszeństwo udziału w masie upadłościowej spółki
 przywilej poboru nowych akcji - pierwszeństwo poboru
akcji nowych emisji.
12
Terminologia dotycząca akcji
 Nominalna wartość akcji — ilość jednostek
waluty oznaczona na akcji; suma wartości
nominalnej wyemitowanych akcji odpowiada
kapitałowi akcyjnemu spółki.
 Cena emisyjna akcji — cena, po jakiej akcja
jest sprzedawana na rynku pierwotnym. Jest
ona zwykle wyższa od wartości nominalnej (w
ten sposób spółka gromadzi kapitał zapasowy).
 Wartość księgowa akcji — wartość majątku
spółki (aktywów), w przeliczeniu na 1 akcję.
Im spółka bardziej zadłużona, tym wartość
księgowa akcji jest niższa.
 Cena bieżąca (rynkowa) akcji — to jej kurs,
wynikający z relacji między popytem na akcje a
ich podażą.
13
Obligacje
 Obligacja jest papierem wartościowym
stwierdzającym zobowiązanie emitenta wobec
jej posiadacza do zwrotu w określonym
terminie wartości nominalnej oraz wypłaty w
określonym trybie i wysokości należnych
odsetek. Podstawową zaletą obligacji jest
możliwość uwolnienia przez pożyczkodawcę
zaangażowanych środków poprzez sprzedaż
posiadanych walorów na rynku wtórnym.
14
Obligacje - korzyści
Nabywanie obligacji skarbowych jest
praktycznie pozbawione ryzyka
niewypłacalności.
Inwestowanie w obligacje jest obarczone
mniejszym ryzykiem niż inwestowanie w
akcje, ponieważ akcje zwykłe nie mają
gwarantowanej wypłaty dywidendy,
ceny akcji są mniej stabilne od cen
obligacji.
Odsetki uzyskiwane od obligacji są zwykle
wyższe niż odsetki od depozytów
bankowych.
15
Wartość obligacji może być
rozumiana jako:
 wartość nominalna — czyli wyrażona w
jednostkach waluty i oznaczona na obligacji
kwota, jaką emitent zobowiązuje się wypłacić jej
posiadaczowi w dniu wykupu;
 cena rynkowa — czyli kurs, zwykle wyrażony w
procentach wartości nominalnej, uzależniony od
wielu czynników, w tym od ryzyka
niewypłacalności dłużnika oraz relacji między
stopą odsetek, jakie zobowiązał się wypłacić
emitent, a rynkową stopą procentową (czyli
kosztem kapitału w gospodarce).
16
Rynek praw pochodnych
Akcje i obligacje, jak również inne rodzaje
papierów wartościowych, pełnią rolę
instrumentów bazowych na rynku praw
pochodnych (rynku terminowym).
Rynek praw pochodnych -jest to rynek,
który tworzą transakcje tzw. instrumentami
pochodnymi. Instrumenty pochodne
stanowią takie instrumenty, których
wartość zależy od innych aktywów, na
które instrumenty te zostały wystawione
(np. kursów walut, cen akcji, towarów).
17
Prawa pochodne - opcje
 Przykładami praw pochodnych są opcje kupna
i sprzedaży oraz kontrakty futures.
 Opcja kupna daje posiadaczowi prawo do
kupna określonej ilości instrumentu
podstawowego (np. akcji, obligacji) w
ustalonym czasie i po ustalonej cenie.
 Opcja sprzedaży daje prawo do sprzedaży
określonej ilości instrumentu podstawowego, w
ustalonym czasie i po ustalonej cenie.
 Nabywca opcji płaci wystawcy premię (jest to
cena opcji).
18
Kontrakty futures
 Kontrakt futures to instrument finansowy
zobowiązujący obie strony do zawarcia w
określonym terminie w przyszłości transakcji
kupna-sprzedaży ustalonej ilości instrumentu
podstawowego po ustalonej cenie. W
odróżnieniu od opcji, nie ma tu z góry płaconej
premii, a ryzyko transakcji jest dla kupującego i
sprzedającego takie samo.
 Kontrakty futures są przedmiotem obrotu
giełdowego i dotyczą dużych, standardowych
ilości instrumentów bazowych (indeksów
giełdowych, walut, stóp procentowych,
surowców).
19
Instytucje rynku kapitałowego
Obrót instrumentami rynku kapitałowego odbywa się
na giełdach papierów wartościowych i rynkach pozagiełdowych.
Charakterystyczne cechy giełdy to:
 istnienie wewnętrznej organizacji opartej na
przepisach prawa oraz uzansach giełdowych
(inaczej obyczajach lub dobrej praktyce),
 oparcie handlu na stałych zasadach i zawieranie
transakcji bez okazywania przedmiotu transakcji w
naturze, przy czym przedmiot transakcji jest
jednorodny i zamienny,
 stałe miejsce i czas spotkań,
 dopuszczenie do obrotu określonego kręgu osób,
 ustalanie cen na podstawie relacji popyt-podaż i
podawanie ich dowiadomości publicznej.
20
Funkcje giełdy
 mobilizacja kapitału — zachodząca bezpośrednio
wtedy, gdy emitent sprzedaje swoje papiery na giełdzie
jako rynku pierwotnym;
 transformacja (alokacja) kapitału — przepływ kapitału
w kierunku największej efektywności, mierzony stopą
zwrotu z inwestycji; inwestorzy kupują papiery
wartościowe rokujące przyszłe zyski, powodując tym
samym wzrost ich cen, a sprzedają walory, z których
korzyści w przyszłości nie są oczekiwane, powodując tym
samym spadek ich cen;
 wartościowanie kapitału — czyli spełnianie przez giełdę
funkcji informacyjnej wobec emitentów (wycena rynkowa
ich walorów, czyli opinia kapitałodawców o spółce), całej
gospodarki (trendy zmian wskaźników giełdowych są
zwane barometrem gospodarki) oraz inwestorów (mogą
oni określić, jaki jest stan ich posiadania na podstawie
aktualnych cen walorów, jakie zakupili, jak również podjąć
następne decyzje inwestycyjne).
21
Modele giełd
 Giełda typu amerykańskiego jest prywatną spółką
akcyjną, skupia handlowców, przemysłowców i
bankierów, którzy tworzą giełdę w celu realizacji
swoich interesów. Państwo nie tworzy giełd ani nie
ustala ich liczby czy lokalizacji, nie ingeruje w
wewnętrzną organizację ani obrót, tylko rejestruje
giełdy i czuwa, by działały zgodnie z prawem.
 Giełda typu niemieckiego - działa pod nadzorem
administracji państwowej. Model ten dominuje w
Europie. Państwo podejmuje decyzje w kwestii
istnienia, lokalizacji i zasad funkcjonowania giełdy,
wydaje zezwolenia na działalność, kontroluje obrót,
jest właścicielem lub współwłaścicielem giełdy.
 Na przełomie XX i XXI w działaniu giełd zaznaczyły się
istotne zmiany. Transakcje są dokonywane za
pośrednictwem systemów elektronicznych, zdalnie
komunikujących się z parkietem. Giełdy zmieniają cele
funkcjonowania — z instytucji pośredniczących w
przedsiębiorstwa generujące zyski dla akcjonariuszy.
22
Główne instytucje na rynku
kapitałowym
23
Inwestorzy na rynku kapitałowym
 Inwestorów indywidualnych można podzielić na
biernych i czynnych. Ci pierwsi zakupują
papiery wartościowe celem ich
długookresowego trzymania w oczekiwaniu na
dywidendy i odsetki lub znaczny wzrost cen.
Preferują niskie ryzyko
 Inwestorzy czynni to gracze i spekulanci. Różni
ich ilość gotówki, cele i metody działania.
Gracze są amatorami, nie angażują się więc bez
reszty w handel papierami wartościowymi,
traktują grę na giełdzie jako rodzaj hobby i
możliwość dorobienia. Spekulanci to
profesjonaliści, którzy poświęcają wiele czasu
na rozpoznanie rynku i niemal ciągle handlują.
24
Inwestorzy
Główną rolę w obrocie giełdowym
odgrywają inwestorzy instytucjonalni.
Są to: banki komercyjne, w tym
inwestycyjne, fundusze ubezpieczeniowe i
emerytalne, otwarte i zamknięte fundusze
inwestycyjne, fundusze typu venture
capital, domy maklerskie, przedsiębiorstwa
oraz państwo (agendy rządowe).
25
Fundusze zbiorowego inwestowania
 Fundusze otwarte (powiernicze) gromadzą
kapitał, emitując jednostki uczestnictwa, których
ilość nie jest ograniczona. Owe jednostki
uczestnictwa wydaje się w zależności od liczby
chętnych i ilości wniesionych przez nich
pieniędzy. Działalność takiego podmiotu jest
nieco podobna do banku, gdyż przyjmuje on
lokaty (emituje jednostki uczestnictwa) i wypłaca
je (umarza jednostki uczestnictwa). Wypłata
następuje w wysokości zależnej od osiągniętej
przez fundusz stopy zysku.
26
Fundusze zamknięte
 Fundusze zamknięte (inwestycyjne) mają
stałą liczbę udziałowców i ustalony kapitał
inwestycyjny. Utworzenie funduszu odbywa się
przy założeniu kierunków inwestowania w
określoną dziedzinę oraz przy sprecyzowaniu
metod zarządzania (określeniu strategii).
Powstają one głównie przy bankach, jako część
grupy kapitałowej. Udziały nie są umarzane na
życzenie klienta, jak jest to w przypadku
funduszy otwartych, a więc takie fundusze
dysponują stabilnym kapitałem i mogą budować
trwały portfel papierów wartościowych, pod
program przedsięwzięć inwestycyjnych na
ustalony okres, np. 10-15 lat.
27
Fundusze venture capital
 Fundusze typu venture capital (zwane
również funduszami wysokiego ryzyka) są
odmianą funduszy inwestycyjnych. Zasilają one
kapitałowo firmy o dużym potencjale
rozwojowym, które nie weszły jeszcze na rynek
papierów wartościowych. Celem inwestycji jest
wsparcie finansowe firmy z zamiarem
późniejszej odsprzedaży udziałów lub akcji z
zyskiem. Przedmiotem zainteresowania
funduszy są małe i średnie innowacyjne
przedsiębiorstwa, odczuwające niedobór
kapitału, charakteryzujące się dużym
potencjałem wzrostu, ale również wysokim
ryzykiem inwestycyjnym.
28
Fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne
 Fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne stanowią
jedną z największych grup inwestorów. Tworzone są ze
składek osób ubezpieczających się w ramach
ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, na życie,
zdrowotnych i majątkowych.
 Fundusze te działają w ramach określonych regulacjami
prawnymi, dotyczącymi rodzajów inwestycji, limitów
procentowych lokowania pieniędzy w jeden rodzaj
papierów wartościowych lub sektor gospodarki, a niekiedy
także wykluczającymi z portfeli tych podmiotów niektóre
papiery wartościowe (najczęściej instrumenty pochodne).
 Nad ich działaniem prowadzą nadzór organy rządowe,
gdyż fundusze te gromadzą oszczędności ludności na
emerytury, renty, leczenie czy likwidację szkód i powinny
się charakteryzować umiarkowanym lub niskim ryzykiem.
29
Metody inwestycyjne na rynku papierów
wartościowych
 Wśród metod analizy informacji giełdowej wyróżniamy:
– analizę fundamentalną,
– analizę techniczną,
– analizę portfelową.
 Różnią się one od siebie diametralnie, a więc na
podstawie tych samych informacji mogą być
podejmowane odmienne decyzje.
 Można jednak połączyć wszystkie trzy metody, stosując je
kolejno: analizę fundamentalną do wyboru kierunku i
przedmiotu inwestycji, techniczną — do wyboru terminu
dokonania inwestycji, a portfelową — do wyboru różnego
typu instrumentów, jakie inwestor chciałby zakupić
(sprzedać), tak aby były spełnione jego preferencje w
zakresie łącznego (czyli na całym posiadanym zestawie
instrumentów) ryzyka inwestycyjnego.
30
Indeksy giełdowe
 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie ogłasza
wartości kilku indeksów, czyli wskaźników statystycznych
odzwierciedlających zmiany kursów:
 WIG - Warszawski indeks giełdowy - są tam notowane
wszystkie spółki z GPW
 WIG20 - jest to indeks 20-tu największych spółek z WIGu
 MIDWIG - jest to indeks 40 średnich spółek
 TECHWIG - jest to indeks spółek "z branży technicznej"
są to spółki które inwestują między innymi w nowoczesne
technologie.
 WIGbanki – indeks banków
31
Wskaźniki giełdowe
 C/Z, czyli Cena/Zysk (ang. Price/Earnings P/E).
Oblicza się go dzieląc cenę jednej akcji przez zysk
przypadający na jedną akcję spółki w ostatnim roku.
Niska wartość C/Z może sugerować atrakcyjność
danych akcji.
 C/WK czyli Cena/Wartość Księgowa (ang. P/BV
Price/Book Value). Oblicza się go dzieląc bieżącą
wartość rynkową (na podstawie ostatniego kursu akcji)
spółki przez wartość księgową kapitału własnego z jej
ostatniego bilansu. Jeżeli C/WK wynosi 1 oznacza to,
że płacimy dokładnie 1 złoty za złotówkę majątku spółki.
 Stopa dywidendy (ang. D/Y). Oblicza się go dzieląc
dywidendę przypadającą na jedną akcję przez aktualny
kurs spółki na giełdzie. Z reguły im wyższa wartość, tym
bardziej atrakcyjny wydaje się dany walor.
32
Specyfika gry na giełdzie
 gra na giełdzie jest grą o sumie zerowej, czyli aby jeden gracz
zyskał, drugi musi te same pieniądze stracić;
 ceny akcji są wynikiem działania lub braku działania wszystkich
inwestorów;
 reakcje ogółu inwestorów przybierają charakter owczego pędu i
są
oparte na emocjach — są spowodowane chciwością (hossa)
lub strachem (bessa);
 jeśli na giełdzie występuje trend rosnący lub spadkowy, to
utrzyma się on przez dłuższy czas, co jest spowodowane
psychiką tłumu;
 sytuacje na giełdzie mają charakter powtarzalny, tworząc
charakterystyczne wzorce zachowań inwestorów;
 aby wygrać, należy obserwować tłum, nie naśladować go, lecz
starać się przewidzieć jego następną reakcję;
 każdy trend kiedyś ulegnie odwróceniu, jeśli więc gracz „nie
zdążył" zrealizować zysków lub nie wycofał się w porę
niekorzystnej spekulacji, powinien wstrzymać się z transakcją
do następnej okazji.
33
Giełda Papierów Wartościowych (GPW)
w Warszawie
 GPW jest spółką akcyjną powołaną przez Skarb Państwa.
 na GPW system obrotu jest rynkiem kierowanym zleceniami —
kursy poszczególnych papierów wartościowych są ustalane na
podstawie liczby zleceń kupna i sprzedaży.
 Do kojarzenia zleceń służy elektroniczny system WARSET.
 Akcje mogą być notowane na jednym z dwóch segmentów
rynku: podstawowym lub równoległym.
 Na rynku podstawowym notuje się więcej spółek; są to spółki
duże (wartość akcji minimum 1 mln euro) i muszą przy
dopuszczeniu do obrotu przedstawić sprawozdania finansowe
za ostatnie 3 lata.
 Na rynku równoległym, obowiązują łagodne kryteria
dopuszczeniowe, notowane są mniejsze spółki.
 Biorąc pod uwagę wielkość obrotów, GPW jest nieco mniejszą
niż średnie co do wielkości giełdy europejskie.
34
Ustalanie kursu akcji na giełdzie
Systemy notowań na GPW są oparte na
zleceniach, czyli zestawia się liczbę zleceń
kupna, uporządkowanych według
malejących cen, z liczbą zleceń sprzedaży,
według rosnących cen, a kurs rynkowy jest
wyznaczany przez cenę zapewniającą
najwyższy obrót i najmniejszą różnicę
między liczbą zleceń kupna a liczbą zleceń
sprzedaży.
35
Przykład: ustalanie ceny papierów
wartościowych na fixingach
36