Rynek kapitałowy
Download
Report
Transcript Rynek kapitałowy
RYNEK FINANSOWY
W GOSPODARCE
Struktura i instrumenty rynku
finansowego
LITERATURA PRZEDMIOTU
Literatura podstawowa:
Podstawy teorii i polityki makroekonomicznej. Wydanie
III uzupełnione. Pod red. Cz. Sułkowskiego.
Wydawnictwo „Zapol”, Szczecin 2008,
D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Makroekonomia.
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003,
Podstawy teorii i polityki makroekonomicznej. Wydanie
III. Materiały pomocnicze. Pod red. Cz. Sułkowskiego.
Wydawnictwo „Zapol”, Szczecin 2008.
B. Snowdorn, H. Vane, P. Wynarczyk, Współczesne
nurty teorii makroekonomicznej. PWN, Warszawa 1998.
LITERATURA PRZEDMIOTU
Literatura uzupełniająca:
R. J. Barro: Makroekonomia. Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1997,
R. E. Hall, J. B. Taylor:
Makroekonomia, teoria,
funkcjonowanie i polityka.
Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1995.
PIENIĄDZ
Pecunia (pecus) – jest to
powszechnie akceptowany towar, za
pomocą którego dokonujemy
płatności za dostarczone dobra lub
wywiązujemy się ze zobowiązań.
Inaczej mówiąc pieniądz to środek
wymiany
SUBSTYTUTY PIENIĄDZA
Bydło;
Muszelki;
Paciorki;
Szkło;
Towary
Miedź;
Nikiel;
Srebro;
Złoto;
Platyna
RODZAJE PIENIĄDZA
KRUSZCE,
TOWARY,
MONETY,
PAPIERY
PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY
SYSTEM FINANSOWY
PAŃSTWA
SYSTEM BANKOWY,
SYSTEM FINANSÓW PUBLICZNYCH,
SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEŃ
RYNEK FINANSOWY
Rynek
depozytowokredytowy
Rynek pieniężny
Rynek kapitałowy
Rynek walutowy
Rynek
instrumentów
pochodnych
UCZESTNICY RYNKU
FINANSOWEGO
banki centralne,
banki komercyjne,
giełdy,
fundusze powiernicze,
domy maklerskie,
fundusze emerytalne,
firmy pośredniczące –
brokerskie oraz
gospodarstwa domowe
NARODOWY BANK POLSKI
Narodowy Bank Polski jest bankiem
centralnym Rzeczpospolitej Polskiej.
Podstawowym celem działalności
NBP jest, zgodnie z ustawą,
trzymanie stabilnego poziomu cen
oraz umacnianie polskiego
pieniądza. Cel ten jest osiągany
poprzez:
NARODOWY BANK POLSKI
kształtowanie i realizację polityki
pieniężnej,
tworzenie warunków instytucjonalnych dla
zapewnienia niezbędnego poziomu
bezpieczeństwa finansowego i stabilności
sektora bankowego,
określanie zasad i mechanizmów,
zapewniających płynność rozliczeń
pieniężnych w gospodarce.
Organizacja NBP
Organami NBP są:
Prezes NBP,
Rada Polityki Pieniężnej oraz
zarząd NBP.
RPP
Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie
założeń polityki pieniężnej oraz
podstawowych zasad jej realizacji. Rada
ustala wysokość podstawowych stóp
procentowych, określa zasady operacji
otwartego rynku oraz ustala zasady i
stopy rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza
ona także plan finansowy banku
centralnego oraz sprawozdanie z jego
działalności.
ZARZĄD NBP
Zarząd NBP kieruje działalnością
banku. Jego podstawowym
zadaniem jest realizacja uchwał
Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie
planu działalności i planu
finansowego NBP, realizacja zadań z
zakresu polityki kursowej oraz
nadzór nad operacjami otwartego
rynku.
NIEZALEŻNOŚĆ NBP
Do najważniejszych aspektów niezależności banku
centralnego zaliczyć możemy:
zakaz bezpośredniego finansowania sektora
publicznego,
niepodleganie instrukcjom ze strony rządu,
suwerenność w zakresie polityki kursu
walutowego,
przepisy gwarantujące osobistą niezależność
członków zarządu i rady,
konstytucyjna ranga statutu banku centralnego.
SYSTEM BANKOWY
Klasyczny system bankowy składa
się z :
banku centralnego,
banków komercyjnych
(uniwersalnych),
banków inwestycyjnych,
banków hipotecznych
banków spółdzielczych
DOKUMENTY PRAWNE
REGULUJĄCE DZIAŁALNOŚĆ
BANKÓW W POLSCE
KONSTYTUCJA RP Z KWIETNIA
1997 ROKU
USTAWA PRAWO BANKOWE Z
SIERPNIA 1997 ROKU
USTAWA O NBP Z SIERPNIA 1997
ROKU
System finansów publicznych
Państwo zmuszone jest do sięgania
do dochodów osiąganych przez inne
podmioty, gdyż nie jest ono w
stanie owego dochodu wytworzyć.
Biorąc pod uwagę system finansowy
państwa przyjmuje się podział
finansów na:
prywatne,
publiczne.
SYSTEM FINANSÓW
PUBLICZNNYCH
Prywatne finanse obejmują
zasoby pieniężne podmiotów, jakimi
są firmy i przedsiębiorstwa
prowadzące działalność gospodarczą
oraz środki finansowe gospodarstw
domowych.
SYSTEM FINANSÓW
PUBLICZNNYCH
Finansami publicznymi
nazywamy natomiast zasoby
pieniężne państwa, a przede
wszystkim fundusz nazywany
budżetem państwa, poprzez który
odbywają się procesy gromadzenia i
dystrybucji środków pieniężnych
będących w dyspozycji tegoż
państwa.
SYSTEM FINANSÓW
PUBLICZNNYCH
Proces ten w gospodarce odbywa się za
pomocą systemu finansów publicznych,
który w Polsce obecnie tworzą:
budżet państwa,
budżety gmin,
budżety powiatów,
budżety województw samorządowych,
państwowe fundusze celowe,
państwowa gospodarka pozabudżetowa,
samorządowa gospodarka
pozabudżetowa.
SYSTEM FINANSÓW
PUBLICZNNYCH
Do najważniejszych cech wspólnych elementów
systemu finansów publicznych zaliczamy:
publiczną własność środków finansowych;
identyczną lub zbliżoną metodę gromadzenia
dochodów (przymusowo i bezzwrotnie);
kontrolę ze strony podatnika (jego
przedstawicieli) wydatkowania środków
publicznych;
niegospodarcze lub pośrednio związane z
gospodarką wydatkowanie środków publicznych.
System finansowy ubezpieczeń
Ubezpieczenia ze względu na ich
specyficzną rolę w systemie
ekonomicznym oraz społecznym
wymagają specjalnej regulacji.
Dzielą się one na:
- ubezpieczenia społeczne,
- ubezpieczenia gospodarcze.
System finansowy ubezpieczeń
Wśród ubezpieczeń gospodarczych wyróżnia się
ubezpieczenia komercyjne oraz
ubezpieczenia wzajemne. Te pierwsze
prowadzą działalność zorientowana na zysk.
Przedmiotem tej działalności jest ochrona
ubezpieczonych przed skutkami różnych zdarzeń
losowych. Ubezpieczenia wzajemne polegają na
solidarności określonych grup podmiotów,
zagrożonych takim samym lub podobnym
ryzykiem wystąpienia zdarzeń losowych.
Ubezpieczenia gospodarcze możemy także
podzielić na ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia
majątkowe oraz pozostałe ubezpieczenia
osobowe.
RYNEK FINANSOWY
Pojęcie rynku w ekonomii istnieje od
dawna, a pomimo to jest ciągle ważnym
przedmiotem zainteresowania tej nauki.
Jedną z definicji, która najpełniej oddaje
istotę rynku jest definicja przytoczona
przez Wojciecha Wrzoska: „rynek to ogół
stosunków zachodzących między
podmiotami uczestniczącymi w
procesach wymiany”.
RYNEK FINANSOWY
Na rynku finansowym instytucje
(uczestnicy) tego rynku, czyli:
banki centralne,
banki komercyjne,
giełdy,
fundusze powiernicze,
domy maklerskie,
fundusze emerytalne,
firmy pośredniczące – brokerskie
oraz
gospodarstwa domowe
RYNEK FINANSOWY
organizują przepływ środków
finansowych umożliwiając
zainteresowanym podmiotom:
dokonywanie rozliczeń,
oszczędzanie,
zdobywanie środków na
finansowanie działalności,
inwestowanie,
spekulację.
RYNEK FINANSOWY
Efektywnie działający rynek finansowy może
poprawić położenie wszystkich podmiotów na nim
funkcjonujących. Niezmierne ważną rolę pełnią w
tym względzie instrumenty rynku
finansowego.
Istota transakcji finansowej na rynku finansowym
polega na zamianie instrumentu finansowego o
najwyższym stopniu płynności (pieniądza) na
mniej płynny ale dochodowy, lub odwrotnie
(uzależnione jest to od polityki prowadzonej przez
podmiot rynku).
RYNEK FINANSOWY
Z punktu widzenia funkcji ekonomicznych
instrumenty te możemy podzielić na:
instrumenty rozliczeniowe,
instrumenty dłużne,
instrumenty zaspokajające popyt na
pieniądz,
instrumenty inwestowania,
instrumenty potwierdzające tytuł
własności oraz
instrumenty ograniczające ryzyko.
RYNEK DEPOZYTOWOKREDYTOWY
Kluczowym instrumentem rynku
kredytowego jest kredyt bankowy. Bank
komercyjny pełni przede wszystkim rolę
pośrednika pomiędzy podmiotami
dysponującymi nadwyżką środków
pieniężnych i podmiotami cechującymi się
niedoborem tych środków. Stąd też
podstawowym przedmiotem działalności
bankowej jest udzielanie kredytów.
RYNEK DEPOZYTOWOKREDYTOWY
Zgodnie z art. 70 Prawa
bankowego, bank uzależnia
udzielenie kredytu od posiadania
przez kredytobiorcę zdolności
kredytowej oraz dostarczenia
dokumentów i informacji
potrzebnych do określenia tej
zdolności.
RYNEK DEPOZYTOWOKREDYTOWY
Klasyfikacji kredytów bankowych
można dokonać według kryterium:
przedmiotu kredytu,
okresu kredytowania,
formy kredytu,
sposobu jego zabezpieczenia,
waluty kredytu.
RYNEK DEPOZYTOWOKREDYTOWY
Przeważnie, banki rozróżniają w
swych regulaminach następujące
kredyty:
kredyty krótkoterminowe, udzielane
na okres 1 roku,
kredyty średnioterminowe, z
terminem spłaty od 1 roku do 3 lat,
kredyty długoterminowe, z
terminem spłaty powyżej 3 lat.
RYNEK DEPOZYTOWOKREDYTOWY
Dokonując podziału kredytów
według przedmiotu wyróżnia się
dwa podstawowe typy kredytów:
kredyty obrotowe,
kredyty inwestycyjne.
Rynek kapitałowy
Rynek kapitałowy jest jednym z
elementów rynku finansowego. W Polsce
do rynku kapitałowego zalicza się
operacje finansowe o okresie od roku
wzwyż, natomiast na rozwiniętych
rynkach są to operacje o znacznie
dłuższym horyzoncie czasowym, np. w
Niemczech od czterech lat. Rynek
kapitałowy dzieli się na rynek pierwotny i
wtórny.
Rynek kapitałowy
Rynek pierwotny to część rynku
kapitałowego, gdzie dokonuje się
sprzedaży nowo wyemitowanych
papierów wartościowych przez
uprawnione do tego podmioty
gospodarcze.
Rynek kapitałowy
Rynek wtórny, to rynek transakcji
odbywających się bez udziału
emitentów, lecz wyłącznie pomiędzy
inwestorami.
Rynek kapitałowy
Papierami wartościowymi w rozumieniu
ustawy – Prawo o publicznym obrocie
papierami wartościowymi są:
akcje,
obligacje,
zbywalne prawa majątkowe wynikające z
posiadania akcji i obligacji,
inne prawa majątkowe, których cena
zależy bezpośrednio lub pośrednio od
ceny papierów wartościowych poprzednio
wymienionych.
Rynek kapitałowy
Akcja jest papierem wartościowym udziałowym.
Jako papier wartościowy stwierdza udział jego
posiadacza w spółce akcyjnej, a tym samym w jej
kapitale. Dochód z akcji składa się z dwóch
elementów:
bieżącego kursu rynkowego danego waloru,
wypłacanej przez firmę (emitenta) dywidendy z
wypracowanych przez nią zysków.
Wyróżnia się następujące typy akcji:
imienne i na okaziciela,
gotówkowe i aportowe,
zwykłe i uprzywilejowane.
Rynek kapitałowy
Z kolei obligacje to papiery wartościowe
emitowane przez różne podmioty w celu
pozyskania środków pieniężnych dla finansowania
określonych celów. Emitent zobowiązuje się do
regulowania płatności odsetkowych określonych w
dniu emisji papieru wartościowego oraz do spłaty
pożyczki posiadaczowi obligacji w dniu jej
wykupu. Obligacje są z reguły papierami
wartościowymi na okaziciela, co powoduje, że są
produktem finansowym łatwo zbywalnym na
rynku. Emitentami obligacji mogą być rządy i
instytucje rządowe, przedsiębiorstwa i korporacje
przemysłowe oraz banki.
Rynek kapitałowy
Do instytucji organizujących rynek
papierów wartościowych w Polsce
należą Komisja Nadzoru
Finansowego oraz Giełda
Papierów Wartościowych w
Warszawie.
Rynek kapitałowy
Pierwsza z tych instytucji sprawuje między innymi
nadzór nad przestrzeganiem uczciwego obrotu i
konkurencji na rynku papierów wartościowych. Do jej
zadań w tej sferze należy:
inspirowanie, podejmowanie i organizowanie działań,
zapewniających sprawne funkcjonowanie rynku
papierów wartościowych oraz ochrona inwestorów,
współdziałanie z organami rządowymi w zakresie
kształtowania polityki gospodarczej,
wydawanie zezwoleń na publiczną emisję papierów
wartościowych przez spółki akcyjne, zezwoleń na
działalność biur maklerskich na rynku papierów
wartościowych i podejmowanie innych działań,
wynikających z przepisów dotyczących rynku
kapitałowego.
Rynek kapitałowy
Natomiast Giełda Papierów
Wartościowych w Warszawie jest
najważniejszą częścią rynku
wtórnego, na której handluje się
dopuszczonymi do publicznego
obrotu papierami wartościowymi.
Do jej podstawowych funkcji
zaliczyć możemy:
Rynek kapitałowy
dopuszczenie do obrotu publicznego
wyemitowanych papierów wartościowych,
organizowanie transakcji giełdowych,
ustalanie kursów giełdowych papierów
wartościowych,
zawieszanie notowań papierów wartościowych
na giełdzie,
rozstrzyganie sporów majątkowych między
uczestnikami transakcji giełdowych,
wydawanie zezwoleń biurom maklerskim na
działalność na giełdzie,
wydawanie publikacji o wynikach sesji
giełdowych.
Rynek kapitałowy
Do największych giełd światowych
zaliczamy:
Tokio Stock Exchange (TSE),
New York Stock Exchange (NYSE),
Frankfurt Wertpapierbörse,
London Stock Exchange (LSE),
Bourse des Valerus de Paris.
Rynek walutowy
Rynek walutowy nie jest
umiejscowiony geograficznie, lecz
funkcjonuje wszędzie tam, gdzie
zmienia się jedne waluty na drugie.
Spełnia on także trzy podstawowe
funkcje:
Rynek walutowy
umożliwia wymianę jednego pieniądza
na drugi,
dzięki niemu nie jest konieczne
natychmiastowe równoważenie obrotów
handlowych,
pozwala częściowo zabezpieczyć się
przed ryzykiem wahań kursów walut i
ewentualnością spadku wartości
zagranicznych walorów finansowych.
Rynek walutowy
Do najważniejszej kategorii
instrumentów i transakcji
związanych z rynkiem walutowym
zalicza się miedzy innymi:
transakcje walutowe
(natychmiastowe, terminowe),
Rynek walutowy
Transakcje natychmiastowe
(F/X foreign exchange) oznacza,
że dostawa waluty następuje za
dwa dni robocze, gdyż jest to
najkrótszy czas potrzebny bankom
do rozliczenia transakcji, co
oznacza, że transakcja zawarta w
poniedziałek będzie mieć datę
rozliczenia w środę.
Rynek walutowy
Transakcje terminowe (forward) są
umową pomiędzy dwoma stronami
transakcji, na podstawie której dwie
waluty są wymieniane po kursie
ustalonym w dniu zawarcia transakcji,
lecz z dostawą waluty w określonym dniu
w przyszłości. Transakcja terminowa
dotyczy regularnego odcinka czasu:
tygodnia, dwóch tygodni, miesiąca, dwóch
do dwunastu miesięcy, a nawet występują
transakcje kilkuletnie (nowością są
terminy nieregularne).
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Rynek pozabilansowych
instrumentów finansowych (ang. off
balance sheet financial instruments
market) jest najmłodszym i
najszybciej rozwijającym się
segmentem rynku finansowego.
Inne jego nazwy to rynek
instrumentów pochodnych oraz
rynek derywatów.
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Zasadniczą funkcją rynku instrumentów
pochodnych jest dostarczanie
uczestnikom rynku narzędzi
zabezpieczających przed ryzykiem
wynikającym ze zmienności stóp
procentowych oraz zmian cen akcji, a
także umożliwiających spekulację na tych
zmianach. Początek temu rynkowi dały w
latach siedemdziesiątych w Chicago
giełdowe transakcje futures w odniesieniu
do stóp procentowych.
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Istnieją trzy zasadnicze rodzaje terminowych
kontraktów finansowych:
terminowe transakcje na stopy procentowe:
oparte są one na konkretnych typach
instrumentów finansowych, których ceny zależne
są od stóp procentowych,
terminowe transakcje walutowe: opierają się one
na kwotowaniach głównych walut w odniesieniu
do dolara amerykańskiego,
terminowe transakcje dotyczące indeksów kursów
akcji: opierają się na uznanych indeksach
giełdowych.
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Na rynku tym handluje się
instrumentami finansowymi
zmniejszającymi ryzyko. Do grupy
tych instrumentów zwanymi
pochodnymi zaliczyć możemy:
opcje,
kontrakty terminowe,
swapy,
warranty.
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Opcja jest umową między nabywcą a
sprzedawcą. Kupujący nabywa prawo, ale
nie obowiązek – kupna (call option) lub
sprzedaży (put option) określonej ilości
waluty według z góry ustalonego kursu w
określonym terminie w przyszłości lub
wcześniej. Sprzedawca jest natomiast
zobowiązany do dostarczenia lub odbioru
tej waluty, jeżeli zażąda tego nabywca
opcji. Kupujący może zrealizować opcję:
w określonym dniu w przyszłości (styl
europejski) lub do określonej daty (styl
amerykański).
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Kontrakt terminowy to
instrument zobowiązujący strony
kontraktu do kupna lub sprzedaży
instrumentu podstawowego w
określonej ilości, w określonym
terminie, po określonej cenie
(kontrakt futures, kontrakt
forward).
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Swap to kontrakt, który polega na
zamianie przyszłych płatności stron
kontraktu, np. swap procentowy - umowy
między np. dwoma stronami transakcji, w
której każda ze stron zgadza się
dokonywać przyszłych płatności na rzecz
drugiej strony w czasie trwania danego
kontraktu. Swapy są z reguły zawierane
na dłuższe okresy i pełnią podobną rolę
jak kontrakty FRA (dla głównych walut
okres wynosi od 2 do 10 lat).
RYNEK INSTRUMENTÓW
POCHODNYCH
Warranty dają prawo bądź do
zakupu papierów wartościowych,
np. akcji po określonej cenie w
przyszłości, bądź do subskrypcji
przyszłych emisji akcji. Należą one
do grupy instrumentów
spekulacyjnych.