Transcript Zasada równowagi budżetowej deficyt budżetowy dług publiczny

Zasada równowagi budżetowej
deficyt budżetowy
dług publiczny
Zasada równowagi budżetowej
• W ujęciu skrajnym: to postulat wzajemnego
dostosowania ogólnej kwoty wydatków
budżetowych do ogólnej kwoty dochodów.
• Jej ścisłe przestrzegania wykluczyłoby
powstanie deficytu i długu publicznego.
• Obecnie: postulat racjonalnej polityki
finansowej i równowagi gospodarczej kraju w
skali wieloletniej oraz względnego
zrównoważenia budżetu danego roku.
Deficyt budżetowy
• Polskie prawo budżetowe dopuszcza istnienie
zarówno nadwyżki, jak i deficytu budżetowego.
• Art. 113 ust. 1 ufp:
„Różnica między dochodami a wydatkami
budżetu
państwa
stanowi
odpowiednio
nadwyżkę budżetu państwa albo deficyt budżetu
państwa, z zastrzeżeniem art. 118 ust. 2”.
Deficyt budżetowy (2)
• Art. 220 Konstytucji RP:
„1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie
dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie
może powodować ustalenia przez Sejm większego
deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie
ustawy budżetowej.
2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać
pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie
zobowiązania w centralnym banku państwa”.
Finansowanie deficytu budżetu
państwa
• Art. 113 ust. 2 ufp:
„Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu
państwa mogą być sfinansowane przychodami pochodzącymi z:
1) sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym;
2) kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych;
3) pożyczek;
4) prywatyzacji majątku Skarbu Państwa;
5) kwot pochodzących ze spłat udzielonych kredytów i pożyczek;
6) nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych;
7) nadwyżki budżetu środków europejskich, z zastrzeżeniem art. 118
ust. 4;
8) innych operacji finansowych”
Państwowy dług publiczny
• Art. 72 ust. 1 ufp:
„Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora
finansów publicznych z następujących tytułów:
1) wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na
wierzytelności pieniężne;
2) zaciągniętych kredytów i pożyczek;
3) przyjętych depozytów;
4) wymagalnych zobowiązań:
a) wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych
orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych,
b) uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora
finansów publicznych będącą dłużnikiem”.
Państwowy dług publiczny (2)
• Art. 216 ust. 5 Konstytucji RP:
„Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać
gwarancji i poręczeń finansowych, w
następstwie których państwowy dług publiczny
przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu
krajowego brutto. Sposób obliczania wartości
rocznego produktu krajowego brutto oraz
państwowego długu publicznego określa
ustawa”.
Państwowy dług publiczny (3)
• Art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu UE:
„1. Państwa Członkowskie unikają nadmiernego deficytu budżetowego.
2. Komisja nadzoruje rozwój sytuacji budżetowej i wysokość długu
publicznego w Państwach Członkowskich w celu wykrycia oczywistych
błędów. Bada ona poszanowanie dyscypliny budżetowej na podstawie
poniższych dwóch kryteriów:
a)
czy stosunek między planowanym lub rzeczywistym deficytem
publicznym a produktem krajowym brutto przekracza wartość odniesienia,
chyba że:
–
stosunek ten zmniejszył się znacznie oraz w sposób stały i osiągnął
poziom bliski wartości odniesienia;
– lub przekroczenie wartości odniesienia ma charakter wyjątkowy oraz
tymczasowy i stosunek ten pozostaje bliski wartości odniesienia;
b)
czy stosunek między długiem publicznym a produktem krajowym
brutto przekracza wartość odniesienia, chyba że stosunek ten zmniejsza się
dostatecznie i zbliża się do wartości odniesienia w zadowalającym tempie.
(…)”
Państwowy dług publiczny (4)
• Protokół w sprawie procedury dotyczącej
nadmiernego deficytu
• Artykuł 1
„Wartości odniesienia określone w artykule 126 ustęp 2
Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej są
następujące:
– 3% dla stosunku planowanego lub rzeczywistego
deficytu publicznego do produktu krajowego brutto
wyrażonego w cenach rynkowych;
– 60% dla stosunku zadłużenia publicznego do
produktu krajowego brutto wyrażonego w cenach
rynkowych”.
Państwowy dług publiczny (5)
•
Art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu UE (cd.):
„6. Rada, na wniosek Komisji i rozważywszy ewentualne uwagi danego Państwa
Członkowskiego, decyduje, po dokonaniu ogólnej oceny, czy istnieje nadmierny
deficyt.
7. Jeżeli Rada stwierdzi, zgodnie z ustępem 6, że istnieje nadmierny deficyt, przyjmuje
na zalecenie Komisji, bez nieuzasadnionej zwłoki, zalecenia skierowane do danego
Państwa Członkowskiego w celu położenia przez nie kresu tej sytuacji w
oznaczonym terminie. Z zastrzeżeniem postanowień ustępu 8, zalecenia te nie
zostają podane do publicznej wiadomości.
8. W przypadku gdy Rada stwierdzi, że w odpowiedzi na jej zalecenia żadne skuteczne
działanie nie zostało podjęte w oznaczonym terminie, może podać zalecenia do
publicznej wiadomości.
9. Jeśli Państwo Członkowskie w dalszym ciągu nie realizuje zalecenia Rady, może ona
wezwać dane Państwo Członkowskie do przyjęcia w wyznaczonym terminie
środków zmierzających do takiego ograniczenia deficytu, jakie zostanie uznane
przez Radę za niezbędne do zaradzenia sytuacji.
W takim przypadku Rada może zażądać od danego Państwa Członkowskiego
przedstawienia sprawozdań według precyzyjnego harmonogramu, aby móc
zbadać wysiłki dostosowawcze podjęte przez to Państwo Członkowskie.
10. Prawa zaskarżania przewidziane w artykułach 258 i 259 nie mogą być wykonywane
w ramach ustępów 1-9 niniejszego artykułu”.
Państwowy dług publiczny (6)
• Art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu UE (cd.):
„11. Tak długo jak Państwo Członkowskie nie stosuje się do
decyzji przyjętej na podstawie ustępu 9, Rada może
zadecydować o zastosowaniu lub, w odpowiednim przypadku,
o wzmocnieniu jednego lub kilku z następujących środków:
– zażądać od danego Państwa Członkowskiego, aby
opublikowało dodatkowe informacje, które określi Rada, przed
emisją obligacji i papierów wartościowych,
– wezwać Europejski Bank Inwestycyjny do ponownego
rozważenia polityki udzielania pożyczek wobec danego
Państwa Członkowskiego,
– zażądać złożenia w Unii przez dane Państwo Członkowskie
nieoprocentowanego depozytu o stosowanej wysokości aż do
czasu, gdy, w ocenie Rady, nadmierny deficyt zostanie
skorygowany,
– nałożyć grzywnę w stosownej wysokości”.
Państwowy dług publiczny (7)
•
•
•
•
Kontrola i zarządzanie długiem publicznym to kompetencja Ministra
Finansów (art. 74-75 ufp):
sprawuje kontrolę nad sektorem finansów publicznych w zakresie
przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie
może przekroczyć 60 % wartości rocznego produktu krajowego
brutto.
sprawuje kontrolę nad stanem długu Skarbu Państwa w celu
zapewnienia przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług
publiczny nie może przekroczyć 60 % wartości rocznego produktu
krajowego brutto.
ma prawo żądania od jednostek sektora finansów publicznych
dodatkowych informacji o bieżącym i prognozowanym zadłużeniu
tych jednostek oraz o strukturze zadłużenia, a w przypadku
nieprawidłowej realizacji obowiązków Minister Finansów informuje
o nieprawidłowościach organy nadzoru nad działalnością jednostek
sektora finansów publicznych.
opracowuje czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu
Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny
Procedury ostrożnościowe (art. 86
ust. 1 ufp)
• 3 przedziały relacji kwoty państwowego długu
publicznego do produktu krajowego brutto – dla każdej
inne środki
• 1-szy przedział: relacja ta jest większa od 50 %, a nie
większa od 55 %:
- na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy
budżetowej, w którym relacja deficytu budżetu państwa
do dochodów budżetu państwa nie może być wyższa niż
relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu
państwa z roku bieżącego wynikająca z ustawy
budżetowej
Procedury ostrożnościowe (art. 86
ust. 1 ufp)
• 2-gi przedział: relacja ta jest większa od 55 %, a mniejsza od 60 %:
na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym:
– nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom
różnicy dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający, że relacja
długu Skarbu Państwa do produktu krajowego brutto przewidywana na
koniec roku budżetowego, którego dotyczy projekt ustawy, będzie niższa
od relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. b, ogłoszonej zgodnie z art. 38,
– nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery
budżetowej, w tym pracowników jednostek, o których mowa w art. 139
ust. 2,
– waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu
odpowiadającego wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych,
ogłoszonego przez Główny Urząd Statystyczny za poprzedni rok budżetowy,
– wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z
wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich,
– nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w art.
139 ust. 2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej
Procedury ostrożnościowe (art. 86
ust. 1 ufp)
• 3-ci przedział: relacja ta jest równa lub większa od 60 % :
a) aktualne pozostaje większość środków przewidzianych dla
2-giego przedziału,
b) Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia
ogłoszenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a,
przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu
ograniczenie tej relacji do poziomu poniżej 60 %,
c) wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego
określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie mogą
być wyższe niż dochody tego budżetu,
d) poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji, o
której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a, jednostki sektora
finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i
gwarancji.
Procedury sanacyjne
• Art. 87 ufp:
„Program sanacyjny obejmuje:
1) wskazanie przyczyn kształtowania się relacji państwowego
długu publicznego, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a;
2) program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do
ograniczenia relacji, o której mowa w art. 38 pkt 1 lit. a,
uwzględniający w szczególności propozycje rozwiązań
prawnych mających wpływ na poziom wydatków i
rozchodów w sektorze finansów publicznych;
3) trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu
publicznego do produktu krajowego brutto, wraz z
przewidywanym rozwojem sytuacji makroekonomicznej
kraju”.