Transcript ลักษณะทั่วไป 1. ลำตัวแบ่งเป็น 2 ส่วน คือ หัว (head)

เอกสารประกอบการบรรยาย
วิชาแพลงก์ตอนวิทยา
Phylum Arthropoda
อ.จรุ งจิต กรุ ดพันธ์
โครงการจัดตั้งภาควิชาประมง
คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
Phylum Arthropoda
Class Crustacea (Crustaceans)
ลักษณะทั่วไป
1. เป็ นสัตว์ ไม่ มีกระดูกสันหลังกลุ่มที่อยูู่่นนน
2. ล ตัวแบ่ งอยูอยูกได้ 3 ส่ วน คือยู หัว (head)
อยูก (thorax) และท้ อยูง (abdomen)
3. ปล้ อยูงที่มีรูก้นหรื อยูที่เรี ่กว่ telson
ประกอยูบด้ ว่รู ก้นและ caudal rami
4. ส่ วนหัวมีระ่ งค์ 5 คู่ คือยู
antennules, antenae, gnathobasic mandibles,
maxillules และ maxillae
5. ระบบขับถ่ ่ประกอยูบด้ ว่ antennal gland หรื อยู maxillary glands
6. มีต 2 ประเภทคือยู nauplius eye ซึ่งอยูู่่กล งหัว 1 ต และต ประกอยูบ
(compound eyes) 1 คู่ อยูู่่ด้ นข้ งขอยูงหัว
7. ส่ วนนหญ่ มีเพศผู้และเพศเมี่แ่กตัวกัน
ประกอบไปด้วย 3 subclass คือ
1. Subclass Branchiopoda
2. Subclass Copepoda
3. Subclass Ostracoda
4. Subclass Malacostraca
Subclass Branchiopoda (Branchiopods)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวมีระ่ งค์ แบนคล้ ่นบไม้ exopodite และ endopodite ขอยูง
ระ่ งค์ เป็ นพูแบน และที่ขอยูบมีขน ปล้ อยูง coxa มี epipodite แบน
ท หน้ ที่คล้ ่เหงือยูก และพัฒน รู ปร่ งไปเพื่อยูท หน้ ที่กนิ อยู ห ร
และนช้ เคลื่อยูนที่
2. หนวดคู่ท่ ี 1 เล็ก เป็ นแบบ uniramous และไม่ แบ่ งเป็ นข้ อยู
maxillae คู่ท่ ี 2 เล็กม ก หรื อยูอยู จไม่ มี
3. telson (แพนห ง) มีก้ นขน ดนหญ่ 1 คู่ เรี ่กว่ cercopod
แบ่ งอยูอยูกได้ 3 Order คือยู
Order 1 Anostraca (fairy shrimps)
Order 2 Notostraca (tadpole shrimps)
Order 3 Diplostraca (laterally compressed branchiopods)
Order Diplostraca (Laterally compressed
branchiopods)
Suborder Cladocera (Water fleas)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวแบ่ งอยูอยูกเป็ น 3 ส่ วน คือยู หัว (head) อยูก (thorax)
และท้ อยูง (abdomen) ตัวไม่ แบ่ งเป็ นปล้ อยูงชัดเจน
2. อยูกและท้ อยูงมีฝ 2 ฝ (bivalved carapace) คลุมตลอยูด มีลักษณะเป็ น
แผ่ นแผ่ นเดี่วแต่ พับครึ่งที่บริเวณกึ่งกล ง
3. รู ปร่ งขอยูงฝ มีได้ หล ่แบบ บนฝ มีล ่ต่ งๆ ปล ่สุดขอยูงฝ มีหน ม
(spines or spinules) และที่ด้ นท้ อยูงขอยูงขอยูบฝ มักมีซีตี (setae)
(ต่อ)
4. ส่ วนหัวมีขน ดเล็ก แ่กจ กส่ วนอยูกไม่ ชัดเจน บนหัวมีต 2 ประเภท
คือยู ต ประกอยูบ (compound eye) 1 คู่ มีขน ดนหญ่ และต เดี่่ว (ocellus)
มีขน ดเล็ก อยูู่่ต่ จ กต ประกอยูบ
5. ไรน ทุกชนิดมีหนวด 2 คู่ หนวดคู่ท่ ี 1 เรี ่กว่ first antennae หรื อยู
antennule อยูู่่บริเวณด้ นท้ อยูงขอยูงจะงอยู่ป ก (rostrum) มีขน ดเล็ก ไม่
แบ่ งเป็ นข้ อยู ส่ วนหนวดคู่ท่ ี 2 เรี ่กว่ second antennae หรื อยู antennae
โด่ทั่วไปมีขน ดนหญ่ ม กและอยูู่่ท่ ดี ้ นข้ งขอยูงหัว หนวดแต่ ละเส้ น
ประกอยูบด้ ว่ฐ นหนวดซึ่งเป็ นข้ อยูขน ดนหญ่ และมี 2 rami อยูู่่ท่ ดี ้ นหลัง
และด้ นท้ อยูง แต่ ละ ramus แบ่ งเป็ นข้ อยู (segment) หนวดคู่ท่ ี 2 ท หน้ ที่
ว่ ่น
6. .ป กตังอยูู่่ข้ งรอยู่ห่ักระหว่ งหัวกับล ตัว ส่ วนประกอยูบขอยูงป กมี
maxilla, mandibles, labium และ labrum
(ต่อ)
7. ไรน ทุกชนิดมีโครงสร้ งที่อยูู่่กล งแนวสันหลังหรื อยูบริเวณนกล้ กัน
เรี ่กว่ head pores ซึ่งอยูู่่บนแผ่ นหัว (head shield) head shield เป็ นแผ่ น
เดี่่วๆ ปกคลุมส่ วนหน้ และด้ นข้ งขอยูงหัว
8. ข หรื อยูระ่ งค์ อยูู่่ท่ สี ่ วนอยูก ซึ่งมีอยูู่่ 5-6 คู่ ข แต่ ละข้ งมีขนบ งๆ และ
ซีตี (setae) จ นวนม ก
9. ท้ อยูงมีขน ดเล็ก แต่ ปล ่สุดที่เรี ่กว่ postabdomen นหญ่ และโค้ งงอยู
ลงท งด้ นท้ อยูง มีหน้ ที่ปัดอยู ห รที่ม กเกินไปอยูอยูกจ กบริเวณป ก บน
postabdomen มี setae ่ ว 2 เส้ น และมีอยู้ ุงเล็บ (claw) 2 อยูัน ที่ปล ่สุด
ที่ฐ นขอยูง postabdomen มีหน มเรี ่กว่ basal spine
10. บริเวณส่ วนหลังหรื อยูเหนือยูอยูกมีช่อยูงกว้ งๆ เรี ่ก brood chamber นช้
เป็ นช่ อยูงเก็บไข่
nauplius eye
antennula
phyllopods
ovar
furca claws
postabdomen
brood
carapace shell
Rudder bristle
spina
antenna
Compound eye
enzyme gland
esophagus
heart
การสืบพันธุ์ (Reproduction)
ก รสืบพันธุ์ขอยูงไรน มีลักษณะพิเศษคือยู เวล ส่ วนนหญ่ นนรอยูบปี ไรน
เพศเมี่จะผลิตไข่ ท่ ีส ม รถเจริญเป็ นตัวอยู่ อยูนได้ เล่โด่ที่ไม่ ต้อยูงผสมกับ
สเปิ ร์ ม ตัวอยู่อยูนจะเจริญเป็ นเพศเมี่ชนิดที่เรี ่กว่ parthenogenetic female ไข่ มี
จ นวนแตกต่ งกันไป ไข่ ขอยูงไรน ถูกเก็บไว้ นน brood chamber ที่ด้ นหลังขอยูง
ล ตัว ไข่ เจริญเป็ นตัวอยู่ อยูนที่คล้ ่ตัวเต็มวั่แต่ มีขน ดเล็กกว่ ดังนันนน
Suborder Cladocera จึงไม่ มีระ่ะตัวอยู่อยูน ไข่ ขอยูงไรน ส่ วนนหญ่ มี yolk ปกคลุม
ก รสืบพันธุ์ลักษณะนีเป็ นก รสืบพันธุ์แบบไม่ อยู ศั่เพศ ที่เรี ่กว่
parthenogenesis
เมื่อยูสภ วะแวดล้ อยูมมีก รเปลี่่นแปลงไป เช่ น อยู ห รข ดแคลน
อยูุณหภูมขิ อยูงน เปลี่่นแปลง ฯลฯ ก รสืบพันธุ์แบบ parthenogenesis จะหุ่ดลง
ไข่ บ งฟอยูงจะเจริญเป็ นตัวผู้ แทนที่จะเป็ นตัวเมี่ที่เรี ่กว่ parthenogenetic
female ซึ่งเกิดนนเวล ปกติ นนเวล เดี่วกันเพศเมี่จะผลิตไข่ อยูีกประเภทหนึ่ง
ขึนม ไข่ มีลักษณะต่ งไปจ กเดิม คือยู มีสีเข้ มและมีนิวเคลี่ส แบบ haploid (n)
ไข่ ประเภทนีต้ อยูงผสมพันธุ์กับสเปิ ร์ มจึงจะเจริญเป็ นตัวอยู่อยูน เพศเมี่ที่ผลิตไข่
ประเภทหลังนีเรี ่กว่ sexual female
ไข่ พัก (resting egg) เมื่อยูได้ รับก รผสมแล้ วจะถูกส่ งเข้ ไปนน brood
chamber เปลือยูกหุ้มรอยูบไข่ จะเปลี่่นรู ปไปคล้ ่ฝ ไข่ ท่ อยูี ู่่นนฝ แบ่ งตัวไปจนถึง
ระ่ะแกสตรู ล แล้ วจะหุ่ดก รแบ่ งตัว ต่ อยูม ไข่ พักจะหลุดอยูอยูกจ กตัวแม่
เรี ่กว่ เอยูฟิ บเพี่ม (ephippium) ช่ วงนีไข่ จะพักตัวคือยูหุ่ดก รเจริญชั่วระ่ะ
หนึ่ง นนระ่ะ ephippium ส ม รถทนต่ อยูสภ วะแวดล้ อยูมที่ไม่ เหม ะสมได้ ดี เมื่อยู
สภ วะแวดล้ อยูมกลับคืนสู่สภ พปกติ ไข่ จะฟั กเป็ นตัวอยู่อยูน และเจริญเติบโตต่ อยูไป
Subclass Copepoda (Copepods)
ล ตัว (Body)
ล ตัวประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูงจ นวน 16-17 ปล้ อยูง ส่ วนนหญ่ มี
ปล้ อยูงจ นวน 11 ปล้ อยูง เนื่อยูงจ กบ งปล้ อยูงเชื่อยูมกัน ล ตัวแบ่ ง
อยูอยูกเป็ น 2 ส่ วน เรี ่กว่ prosome และ urosome
Prosome (cephalothorax)
ประกอยูบด้ ว่ หัว (cephalosome หรื อยู head)
และอยูก (metasome หรื อยู thorax)
หัวประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 5 ปล้ อยูง
ซึ่งมักเชื่อยูมติดกัน อยูกประกอยูบด้ ว่
ปล้ อยูงจ นวน 1-5 ปล้ อยูง ปล้ อยูงอยูก
ทุกปล้ อยูงมีระ่ งค์ 1 คู่ เรี ่กว่
pereiopods ส่ วนบนสุดขอยูง prosome
เรี ่กว่ frontal plate ซึ่งเป็ นจะงอยู่ป ก
และมักมีต 1 ข้ งอยูู่่ตรงกล ง หรื อยูมีเลนซ์ 1 คู่ อยูู่่บนด้ นหลัง
Urosome (abdomen)
ส่ วนท้ อยูง เป็ นส่ วนท้ ่ขอยูงล ตัว ประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 1-2 ปล้ อยูงขอยูง
metasome (thorax) ซึ่งเชื่อยูมกับปล้ อยูงท้ อยูง ส่ วนท้ อยูงมักแคบ มีลักษณะเป็ นรู ป
ทรงกระบอยูกและไม่ มีระ่ งค์ ส่ วนนีมักงอยูพับ ต แหน่ งที่งอยูแตกต่ งกัน ปรกติ
ส่ วนท้ อยูงประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 5 ปล้ อยูง แต่ ปล้ อยูงท้ อยูง 2 ปล้ อยูงแรกขอยูงโคพีพอยูด
เพศเมี่มักเชื่อยูมรวมกับปล้ อยูงที่เรี ่กว่ genital segment
ปล้ อยูงสุดท้ ่ขอยูงส่ วนท้ อยูงเรี ่กว่ anal segment หรื อยู
caudal segment ตรงปล ่แ่กอยูอยูกเป็ น 2 แฉก
เรี ่กว่ caudal rami หรื อยู caudal furca ปล ่ขอยูง
caudal ramus มีซีตี 5 เส้ น
ร่ งค์ (Appendages)
โคพีพอยูดมีระ่ งค์ ทังหมด 11 คู่ ซึ่งมีทังแบบ biramous และ
uniramous หัว (cephalosome) มีระ่ งค์ 5 คู่ ได้ แก่ antennule, antennae,
mandible, maxillules และ maxillae อยูก (metasome) มีระ่ งค์ 6 คู่ ได้ แก่
maxilliped (อยูู่่บนปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงแรกซึ่งเชื่อยูมติดกับส่ วนหัว) 1 คู่ และ
pereiopods (swimming legs) จ นวน 5 คู่
ระ่ะก รเจริญเติบโต (Developmental stage)
โคพีพอยูดเจริญเติบโตด้ ว่วิธีก รลอยูกคร บ (metamorphosis)
หลังก รฟั กตัวอยูอยูกจ กไข่ โด่ท ก รลอยูกคร บทังหมด 10 ครั งก่ อยูนเป็ น
ตัวเต็มวั่ ตัวอยู่อยูนขอยูงโคพีพอยูด มี 2 ระ่ะ ระ่ะแรกเรี ่กว่ นอยูเพลี่ส
(nauplius larva) ตัวอยู่ อยูนระ่ะต่ อยูม เรี ่กว่ โคพีโพดิด (copepodid larva)
ระ่ะนอยูเพลี่สมีอยูีก 5 ระ่ะ โคพีโพดิด มีอยูีก 5 ระ่ะ หลังระ่ะโคพีโพดิด
ที่ 5 จะเป็ นระ่ะเต็มวั่ (adult)
ก รสืบพันธุ์ (Reproduction)
โคพีพอยูดมีเพศผู้และเพศเมี่แ่กกันคนละตัว (dioecious)
ระบบสืบพันธุ์ขอยูงตัวเมี่ประกอยูบด้ ว่ถุงไข่ 1-2 ถุง ท่ อยูน ไข่
(oviducts) 2 ท่ อยู แต่ ละท่ อยูมี diverticula ซึ่งจะเปิ ดอยูอยูกนอยูกตัวที่ genital opening
ที่ด้ นท้ อยูงขอยูงปล้ อยูงท้ อยูงปล้ อยูงแรก genital opening ทัง 2 ช่ อยูง มีถุงเก็บสเปิ ร์ ม
(seminal receptacle หรื อยู spermathecae) 1 คู่ พวก cyclopoid ส่ วนนหญ่ มี genital
opening 1 คู่ แต่ พวก harpacticoid และ calanoid ส่ วนนหญ่ มี genital opening
เพี่ง 1 ช่ อยูง
ระบบสืบพันธุ์เพศผู้ประกอยูบด้ ว่ testis 1 ข้ ง และท่ อยูน เชือยู 1 ท่ อยู ซึ่ง
เปิ ดอยูอยูกนอยูกตัวที่ปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงที่ 1 โด่ช่ อยูงเปิ ดอยูู่่ท่ ดี ้ นข้ งขอยูงด้ นท้ อยูง
พวก calanoid และ harpacticoid มีท่อยูน เชือยู 1 ท่ อยู ส่ วนพวก cyclopoid มีท่อยู
น เชือยู 1 คู่
Subclass Ostracoda
(Ostracods, mussel or seed shrimps)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวแบ่ งเป็ น 2 ส่ วน คือยู หัว (head) และล ตัว (trunk) หัวนหญ่ มี
ขน ดครึ่งหนึ่งขอยูงคว ม่ วทังหมด
2. บนหัวมีหนวด 2 คู่ (antennule และ antennae) นอยูกจ กหนวดแล้ วมี
mandible 1 คู่ ขอยูบขอยูง mandible คมส ม รถนช้ ตัดอยู ห รได้ ดี
3. ต มีขน ดต่ งๆ กัน บ งชนิดอยู จไม่ มีต บ งชนิดมีต เดี่่ว
(ocellus) 1 ข้ ง บ งชนิดมี 1 คู่ ซึ่งเจริญม จ กต นอยูเพลี่ส บ งชนิดมี
ต ประกอยูบซึ่งมีลักษณะเหมือยูนต ขอยูงไรน นน Suborder Cladocera
ชีววิท่ ขอยูงอยูอยูสตร คอยูด
ส่ วนนหญ่ กนิ อยู ห รแบบกรอยูง แต่ บ งชนิดกินสัตว์ อยู่ ืนเป็ นอยู ห ร
บ งชนิดกินขอยูงเน่ เปื่ อยู่ บ งชนิดอยู ศั่ร่ วมกับสัตว์ อยู่ ืน และบ งชนิด
เป็ น parasite
ไม่ มีเหงือยูก ก รแลกเปลี่่นอยูอยูกซิเจนอยู ศั่ก รหมุนเวี่นขอยูง
น แต่ นนบ งชนิดมีแผ่ นซึ่งอยูู่่ส่วนท้ ่ขอยูงด้ นหลังที่ท หน้ ที่คล้ ่
เหงือยูก มีร ่ง นว่ พบเฮโมโกลบินนนอยูอยูสตร คอยูดบ งชนิด หัวนจและ
เส้ นเลือยูดพบเฉพ ะพวกที่อยูู่่นนทะเล
ระบบประส ทส่ วนนหญ่ ประกอยูบด้ ว่ปมประส ท 2-3 ปม แต่ นน
Family Cypridae มีเพี่ง 1 ปม ทุกชนิดมีต นอยูเพลี่ส (nauplius eye) แต่
ต ประกอยูบ (compound eye) จะพบเฉพ ะนน Order Myodocopa และอยูอยู
สตร คอยูดที่เก ะอยูู่่กับที่
การสื บพันธุ์
อยูอยูสตร คอยูดมีอยูวั่วะเพศผู้และเพศเมี่แ่กคนละตัว (dioecious)
ตัวเมี่มีรังไข่ 1 คู่ ซึ่งพอยูงอยูอยูกเป็ นกระเป ะเพื่อยูเก็บน เชือยู (seminal
receptacle) ช่ อยูงรั บน เชือยู (gonopore) อยูู่่ท่ หี ลังระ่ งค์ ค่ ูสุดท้ ่ขอยูงล ตัว
(trunk)
ตัวผู้มี testis 1 คู่ แต่ ละข้ งประกอยูบด้ ว่ท่ อยู่ ว 4 ท่ อยู ซึ่ง่ วจรดฝ
หุ้มตัว ท่ อยูนีเชื่อยูมติดกับล ตัวเป็ นท่ อยูน น เชือยู ปล ่ท่ อยูน เชือยูสินสุดลงที่
penis ซึ่งอยูู่่ด้ นข้ งขอยูงล ตัว ลักษณะขอยูงอยูวั่วะเพศผู้นช้ เป็ นลักษณะแ่ก
ชนิด อยูอยูสตร คอยูดบ งชนิดมีเฉพ ะเพศเมี่เท่ นัน ดังนันก รสืบพันธุ์จงึ เป็ น
แบบ parthenogenesis ซึ่งไข่ เจริญเป็ นตัวอยู่ อยูนได้ โด่ไม่ ต้อยูงผสมกับสเปิ ร์ ม
Subclass Malacostraca
(Shrimplike forms, lobsters, crabs)
Superorder 1 Peracarida (Small malacostracans)
Order 1 Amphipoda (Beach hoppers, sand fleas, scuds, amphipods)
แอยูมฟิ พอยูดเป็ นครั สต เซี่นขน ดเล็ก อยู ศั่นนทะเลและน
จืด ส่ วนนหญ่ พบนนทะเล คว ม่ วล ตัวตังแต่ 2 มม. จนถึงม กกว่ 5
ซม. ส่ วนนหญ่ ่ ว 2-10 มม.
Order Amphipoda มี 2 suborder ส คัญ ดังนี
Suborder 1 Gammariidea
เป็ นแอยูมฟิ พอยูดที่อยู ศั่อยูู่่ต มพืน หรื อยูเก ะอยูู่่บนพันธุ์ไม้ น และ
ส หร่ ่ทะเล ลักษณะส คัญคือยู หัวไม่ เชื่อยูมติดกับปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงที่ 2
maxilliped มี palp ข อยูกเจริญดี coxa plate ขน ดนหญ่ พบทังทะเลและน จืด
Suborder 2 Hyperiidea
ด รงชีวติ แบบแพลงก์ ตอยูน มีลักษณะส คัญ คือยู หัวไม่ เชื่อยูมติดกับ
ปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงที่ 2 maxilliped ไม่ มี palp coxae ถ้ มีจะมีขน ดเล็กและเชื่อยูม
ติดกับล ตัว ต นหญ่ และอยู จกินเนือยูที่บนส่ วนหัวเกือยูบหมด พบเฉพ ะทะเล
บริเวณห่ งจ กฝั่ ง
ลักษณะทั่วไป
ล ตัว (Body)
ล ตัวขอยูงแอยูมฟิ พอยูด Suborder Hyperiidea แบ่ งอยูอยูกเป็ น 3 ส่ วน คือยู
หัว (head) อยูก (pereon or thorax) และท้ อยูง (abdomen)
หัว (Head)
ส่ วนนหญ่ กลม รู ปร่ งขอยูงหัวแตกต่ งกันไปต มกลุ่ม มีต ขน ดนหญ่
ซึ่งจะคลุมพืนที่ด้ นข้ งขอยูงล ตัว ระ่ งค์ ท่ ีส่วนหัวมี 6 คู่ ประกอยูบด้ ว่หนวดคู่
ที่ 1 (antennule) หนวดคู่ท่ ี 2 (antennae) mandibles 1 คู่ maxillule 1 คู่ maxillae
1 คู่ และ maxillipeds 1 คู่
อยูก (Pereon or thorax)
ประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 7 ปล้ อยูง แต่ ละปล้ อยูงเรี ่ก pereonites ปล้ อยูงอยูกทุก
ปล้ อยูงมีระ่ งค์ 1 คู่ ระ่ งค์ ท่ ปี ล้ อยูงอยูกเรี ่กว่ pereopod เป็ นแบบ uniramous
ข อยูกแบ่ งอยูอยูกเป็ นข้ อยู 7 ข้ อยู (นับจ กโคนข ไปห ปล ่) ดังนี coxa (เห็น
ไม่ ชัด) basis, ischium, merus, carpus, propus และ dactyl ข อยูกมีลักษณะเป็ น
ก้ ม (chelae) หรื อยูคล้ ่ก้ ม (subchelae)
coxa ขอยูง pereopod อยู จเชื่อยูมติดกับปล้ อยูงอยูก หรื อยูแ่กจ กกันโด่มีร่อยูง
แบ่ ง ส่ วนนหญ่ ข อยูกคู่ท่ ี 3-4 มักเรี ่วและเป็ นแบบง่ ่ ข อยูกคู่ท่ ี 5 โด่ทั่วไปมี
ลักษณะคล้ ่ก้ ม (subchelae)
basis ขอยูงแอยูมฟิ พอยูดมักกว้ ง ข อยูกคู่ท่ ี 6 บ งกลุ่มมีส่สนหลังขอยูงข
ข่ ่นหญ่ ข อยูกคู่ท่ ี 7 มักเล็กกว่ ข คู่อยู่ ืนอยูีก 6 คู่ บ งชนิดอยู จมีเพี่ง basis เพี่ง
ข้ อยูเดี่ว
ท้ อยูง (Abdomen)
ประกอยูบด้ ว่ 6 ปล้ อยูง แบ่ งอยูอยูกเป็ น 2 ส่ วน แ่กจ กกันชัดเจน
ส่ วนแรกเรี ่กว่ pleon มี 3 ปล้ อยูง (pleon 1-3) แต่ ละปล้ อยูงมีระ่ งค์ 1
คู่ มีช่ ือยูเรี ่กว่ pleopod
ส่ วนที่ 2 ประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 3 ปล้ อยูง ส่ วนนีเรี ่กว่ urosome ทุกปล้ อยูง
มีระ่ งค์ 1 คู่ มีช่ ือยูเรี ่กว่ uropod ปล้ อยูงท้ ่ 2 ปล้ อยูงขอยูง urosome เชื่อยูม
ติดกัน ปล ่สุดขอยูงล ตัวมีลักษณะเป็ นแผ่ นรู ปส มเหลี่่ม หรื อยูเป็ นแผ่ นกลม
เรี ่กว่ telson ระ่ งค์ ท่ ีส่วนท้ อยูงเป็ นแบบ biramous ซึ่งประกอยูบด้ ว่ protopods,
endopods และ exopods ระ่ งค์ มีขน ดนหญ่
แอยูมฟิ พอยูดเพศเมี่นน suborder Hyperiidea ส่ วนนหญ่ มีแผ่ นที่่่ นื อยูอยูก
จ ก coxa เรี ่กว่ costegites แผ่ นนีมีลักษณะคล้ ่ถุง ท หน้ ที่เก็บไข่ คล้ ่
brood pouch หรื อยู marsupium ซึ่งเป็ นที่ส หรั บนห้ ตัวอยู่ อยูนเจริญเติบโต
Order 2 Isopoda
(Isopods, sea slaters, rock lice, pill bugs)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวแบนจ กบนลงล่ ง (depressed) แบ่ งอยูอยูกเป็ น 3 ส่ วน คือยู หัว
(head) อยูก (thorax) และท้ อยูง (abdomen)
2. หัวมีลักษณะคล้ ่โล่ ขอยูบปล้ อยูงอยูกและปล้ อยูงท้ อยูง่ วอยูอยูกไปที่ข้ ง
ตัว
3. ตัวไม่ มีเปลือยูก (carapace) คลุม ปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงที่ 1-2 อยู จเชื่อยูมกับหัว
ปล้ อยูงท้ อยูงอยู จแ่กกันหรื อยูอยู จเชื่อยูมกัน ปล้ อยูงท้ อยูงปล้ อยูงสุดท้ ่มักเชื่อยูม
กับ telson ท นห้ เกิดเป็ นแผ่ นขน ดนหญ่ 1 แผ่ นที่ท้อยูง
4. คว มกว้ งขอยูงส่ วนอยูกและส่ วนท้ อยูงเท่ กัน จึงแ่ก 2 ส่ วนนีอยูอยูกจ ก
กันได้ ่ ก หนวดคู่ท่ ี 1 (antennule) สันเป็ นแบบ uniramous ถ้ เป็ นหนวด
ขอยูงไอยูโซฟอยูดบก หนวดคู่นีจะเล็ก หนวดคู่ท่ ี 2 (antennae) ่ วไม่ มี
exopod ต มี 1 คู่แบบต ประกอยูบ (compound eye)
Order 3 Mysidacea
(Mysids or opossum shrimps)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวเป็ นปล้ อยูง แบ่ งอยูอยูกเป็ น 3 ส่ วน คือยู หัว (head) อยูก (thorax)
และท้ อยูง (abdomen) ปล้ อยูงอยูกส่ วนนหญ่ คลุมด้ ว่ฝ (carapace) แต่
carapace ไม่ ตดิ กับปล้ อยูงอยูก 4 ปล้ อยูงสุดท้ ่
2. ด้ นหน้ หัวมัก่ื่น่ วอยูอยูกเป็ นก้ นเรี ่กว่ rostrum นต้ rostrum
เป็ นต ประกอยูบซึ่งมีก้ น
3. ข อยูกคู่ท่ ี 1 (หรื อยูข คู่ท่ ี 2) เปลี่่นรู ปเป็ น maxillipeds ข อยูกอยูีก 7
คู่ (หรื อยู 6 คู่) ลักษณะคล้ ่กัน exopod ขอยูงข อยูกเป็ นเส้ น
(filamentous) และบ งครั งอยู จมีซีตีนช้ ว่ ่น ข ที่ท้อยูงซึ่งนช้ ว่ ่น
อยู จมีขน ดเล็ก ปรกติข ว่ ่น ขอยูงตัวเมี่มีขน ดเล็ก นนตัวผู้มีข
ว่ ่น คู่ท่ ี 4 ่ วม กและเปลี่่นรู ปไป เพื่อยูช่ ว่นนก รผสมพันธุ์
(ต่อ)
4. ที่ฐ นขอยูง uropod จะมีอยูวั่วะที่เรี ่กว่ statocyst มีลักษณะเป็ น
วงกลมขน ดเล็ก และทึบคล้ ่เม็ดลูกปั ดอยูู่่ท่ โี คนขอยูง uropod ทัง 2 ข้ ง
ภ ่นน statocyst มี statolith ซึ่งมีหน้ ที่ช่ว่นนก รทรงตัว
5. ส่ วนนหญ่ กนิ อยู ห รโด่ก รกรอยูงอยู ห รจ กน พวกที่อยู ศั่นนทะเล
ลึกจะเป็ นพวกกินอยู ห รเน่ เปื่ อยู่ที่อยูู่่ต มพืนท้ อยูงน
6. ไข่ ขอยูงไมสิดเจริญเป็ นตัวอยู่อยูนนนถุงไข่ เรี ่กว่ marsupium หรื อยู
oostegite ซึ่งเป็ นกระเป ะอยูู่่บริเวณนต้ อยูก ตัวอยู่อยูนขอยูงไมสิดเติบโตเป็ นตัว
เต็มวั่โด่ไม่ มีระ่ะตัวอยู่อยูน
Order 4 Cumacea (Cumaceans)
ลักษณะทั่วไป
1. ส่ วนหัวและส่ วนอยูกข่ ่นหญ่ แต่ ส่วนท้ อยูง (abdomen) แคบม ก
และปล ่สุดขอยูงท้ อยูงเรี ่ว่ วเป็ น uropod มี carapace คลุมตัว และ
เชื่อยูมติดกับปล้ อยูงอยูก 3 ปล้ อยูงแรก (หรื อยู 4 ปล้ อยูงแรก) carapace ที่คลุม
ตัวมีลักษณะแปลกคือยู ริมสอยูงข้ งขอยูงด้ นหน้ ่ื่น่ วอยูอยูกไป ท นห้ มี
ลักษณะคล้ ่กับจะงอยู่ป ก มีช่ ือยูเรี ่กว่ false rostrum ตังอยูู่่ท่ ดี ้ นท้ อยูง
2. ส่ วนนหญ่ ไม่ มีต แต่ ถ้ มี ต จะอยูู่่ท่ ดี ้ นบนฐ นขอยูง false rostrum
Superorder 2 Hoplocarida (Mantis shrimps)
Order Stomatopoda (Mantis shrimps)
กังเป็ นครั สต เซี่นนนอยูันดับนี จัดเป็ นแพลงก็ตอยูนชั่วคร ว
(meroplankton) คือยูมีตัวอยู่ อยูนเท่ นันที่ด รงชีวติ แบบแพลงก์ ตอยูน
ส่ วนตัวเต็มวั่อยูู่่บนพืน
ลักษณะเด่ นคือยู มี carapace ที่คลุมตัวสัน และ carapace เชื่อยูมติดกับ
ปล้ อยูงแรกๆ ขอยูงส่ วนอยูก ด้ นหน้ ขอยูงส่ วนหัวเคลื่อยูนไหวได้ ดี มีเหงือยูก
ที่ส่วนท้ อยูง
ด้ นหน้ ขอยูงหัวประกอยูบด้ ว่ต (eye) ซึ่งมีก้ น และหนวดคู่ท่ ี 1
(antennules) carapace จะคลุมส่ วนท้ ่ขอยูงหัวรวมทังปล้ อยูงอยูก 3 ปล้ อยูง
แรก ปล้ อยูงอยูกรวมกับส่ วนหัวโด่มี carapace คลุม ข อยูกคู่แรกๆ เปลี่่นรู ป
เป็ นส่ วนประกอยูบขอยูงป กหรื อยูระ่ งค์ ท่ ีช่ว่จับอยู ห ร ปล้ อยูงอยูก 3 ปล้ อยูง
สุดท้ ่และปล้ อยูงท้ อยูง 6 ปล้ อยูงไม่ มี carapace คลุม
ระ่ งค์ มีลักษณะเด่ นคือยู antennules มี scale ขน ดนหญ่ แบ่ งเป็ นข้ อยู
2 ข้ อยู จะอยูู่่บน exopod maxillules มี palp ขน ดเล็ก 1 แผ่ น maxillae
ประกอยูบด้ ว่ 4 ข้ อยู ช่ อยูงเปิ ดขอยูง maxillary gland อยูู่่นกล้ โคน maxillalae ข
อยูก 6 คู่แรกมีลักษณะคล้ ่ก้ ม (subchelae) ข อยูกคู่ท่ ี 2 นหญ่ ม ก มีลักษณะ
คล้ ่ข ขอยูงตักแตนซึ่งเป็ นลักษณะประจ ขอยูงกัง ข อยูก 3 คู่สุดท้ ่แบบ
biramous โด่มี protopod 3 ข้ อยู ข ที่ท้อยูง (pleopods) แบน มีเหงือยูกซึ่งเป็ นขน
่ วอยูู่่ท่ ี exopod ท้ ่สุดขอยูงล ตัวเป็ น telson (แพนห ง) ซึ่งนหญ่ และแบน
uropod นหญ่ และที่ขอยูบมีหน ม แผ่ นที่อยูู่่กล งอยูู่่บน protopod กังมักนช้
แผ่ นแพนห งปั กลงบนพืนเพื่อยู่ึดล ตัวนห้ อยูู่่กับที่
ตัวอยู่ อยูนกังที่ด รงชีวติ แบบแพลงก์ ตอยูน คล้ ่ตัวเต็มวั่ ตัวอยู่ อยูนมี 2 ระ่ะ คือยู
ระ่ะแรก erichthus มี carapace ่ วม กเมื่อยูเที่บกับล ตัว ส่ วนท้ อยูง
สันและมีปล้ อยูงน้ อยู่
ระ่ะหลัง alima มี carapace ค่ อยูนข้ ง่ วเมื่อยูเที่บกับตัว และส่ วน
ท้ อยูงมีปล้ อยูงเพิ่มขึน ระ่ งค์ ท่ อยูี กโด่เฉพ ะข อยูก คู่ท่ ี 2 นหญ่ ม ก
Suborder 3 Eucarida
Order 1 Euphausiacea (Hrills, euphausids)
ลักษณะส คัญ
carapace คลุมส่ วน cephalothorax จนมิด มีเหงือยูก (branchial
epipod หรื อยู podobranchia) ที่โคนขอยูงข อยูก และมีอยูอยูร์ แกเนลล์ สร้ งแสง
เรื อยูง (photophores) ข อยูกทุกคู่มี 2 แขนง (biramous)
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวแบ่ งเป็ น 3 ส่ วน คือยู หัว (haad) อยูก (thorax) และ
ท้ อยูง (abdomen)
2. หัวประกอยูบด้ ว่ปล้ อยูง 6 ปล้ อยูง อยูกมี 8 ปล้ อยูง ส่ วนหัวและ
อยูกรวมกันเรี ่กว่ frontal plate ซึ่งส่ วนนหญ่ เป็ นรู ปส มเหลี่่ม
frantal plate ่ ว และมีปล ่แหลมคล้ ่ rostrum รู ปร่ ง
แตกต่ งกันไป ขอยูบด้ นล่ งขอยูง carapace เรี ่บ หรื อยูมีหน ม
เล็กๆ 1-2 คู่ เรี ่กว่ lateral denticles บนหัวมีต ประกอยูบ
(compound eye) มีก้ นต สัน 1 คู่
(ต่อ)
3. ส่ วนท้ อยูงแบ่ งอยูอยูกเป็ นปล้ อยูง 7 ปล้ อยูง กล งหลังมีฟัน (tooth หรื อยู
process) มักชีไปด้ นท้ ่ขอยูงล ตัว ขอยูบขอยูงปล้ อยูงท้ อยูงมีแผ่ น่ื่นไป
ท งด้ นข้ งเรี ่กว่ pleura ปล้ อยูงท้ อยูงปล้ อยูงที่ 6 เป็ นหน มงอยูคล้ ่
ตะขอยู เรี ่กว่ preanal spine รู ปร่ งแตกต่ งกันต มเพศและอยู ุ่
ปล้ อยูงสุดท้ ่ขอยูงส่ วนท้ อยูงเรี ่กว่ telson มีหน มที่บริเวณด้ นบนขอยูง
ขอยูบทัง 2 ด้ น และมี uropod เป็ นแขนง 1 คู่ ทัง telson และ uropod
รวมเรี ่กว่ tail fan
ู่ฟอยูร์ สดิ มีเพศแ่กกัน (dioecious) ไข่ อยู จถูกปล่ อยู่ลงนนน โด่ตรง
หรื อยูถูกเก็บไว้ ช่ ัวคร วนนตะกร้ (filtering basket) ซึ่งเกิดจ กก รซ้ อยูน
กันขอยูงซีตีท่ ขี อยูบข อยูกทุกคู่ หรื อยูไข่ ตดิ อยูู่่ด้ นล่ งขอยูง sternum ขอยูง
ปล้ อยูงอยูกปล้ อยูงท้ ่ๆ
ู่ฟอยูร์ สดิ จัดเป็ นแพลงก์ ตอยูนถ วร (holoplankton) ไข่ ขอยูงู่ฟอยูร์ สดิ ฟั กเป็ นตัว
อยู่อยูนนอยูเพลี่ส มีลักษณะคือยู ล ตัวมักมีรูปไข่ มีระ่ งค์ 3 คู่ ล ตัว่ังไม่
แบ่ งเป็ นปล้ อยูง นอยูเพลี่สจะลอยูกคร บ 4 ครั ง เจริญเป็ นตัวอยู่ อยูนระ่ะ
calyptopis (=protozoea) calyptopis ระ่ะที่ 1 มี mandible และส่ วนอยูกแบ่ งเป็ น
ปล้ อยูง ต ถูกคลุมด้ ว่ carapace ระ่ะที่ 2 ส่ วนท้ อยูงจะแบ่ งเป็ นปล้ อยูง และเมื่อยู
ถุงระ่ะที่ 3 จะมีปล้ อยูงท้ อยูงทังหมด 6 ปล้ อยูง ต่ อยูจ กระ่ะ calyptosis จะเป็ น
ตัวอยู่อยูนระ่ะ furcilia (=zoea) ระ่ะนีต จะมีก้ นต โผล่ พ้นขอยูบ carapace อยูก
มีระ่ งค์ เพิ่มขึน และเริ่มมีระ่ งค์ ท่ ีปล้ อยูงท้ อยูงเกิดขึนเรื่ อยู่ต มอยู ุ่ท่ ีเพิ่ม
ต่ อยูจ กตัวอยู่ อยูนระ่ะ furcilia จะเป็ นระ่ะเต็มวั่ (adult)
Order Decapoda (Shrimp, Lobsters and Crabs)
ระ่ งค์ อยูก 3 คู่แรกเปลี่่นรู ปเป็ น maxilliped ส่ วนระ่ งค์ อยูกอยูีก 5
คู่ เป็ นข เดิน ข เดินอยู จเป็ นก้ ม (chelate) ข คู่นีนหญ่ กว่ คู่อยู่ ืน มักมีช่ ือยูว่
cheliped หัวและอยูกเชื่อยูมติดกัน เรี ่กว่ cephalothoraxที่ด้ นหลังมี carapace
คลุม ช่ อยูงว่ งด้ นหลังขอยูง cephalothorax กับ carapace เป็ นช่ อยูงเหงือยูก
exopod ขอยูง maxilla (scaphogathite) ข่ ่นหญ่
ส่ วนนหญ่ เป็ นแพลงก็ตอยูนชั่วคร ว (meroplankton) และเป็ นแพลงก์
ตอยูนนนระ่ะตัวอยู่อยูนเท่ นัน มีชนิดที่เป็ นแพลงก์ ตอยูนถ วรไม่ ก่ ีชนิด
ลักษณะทั่วไป
1. ล ตัวแบ่ งอยูอยูกเป็ น 2 ส่ วน คือยู cephalothorax และ abdomen ซึ่งแบ่ งเป็ น
ปล้ อยูง ด้ นหลังขอยูง cephalothorax มี carapace คลุม
2. ต มีก้ น (stalk) และ cornea บ งครั งต มี carapace คลุม
3. ด้ นท้ อยูงหรื อยู epistom (อยู ณ เขตขอยูงหัวที่อยูู่่ด้ นหน้ ขอยูงป ก) และ
sternum (อยู ณ เขตที่อยูู่่ระหว่ งข เดิน) เป็ นลักษณะส คัญนนก รแ่กชนิด
4. เหงือยูกอยูู่่นน branchial chamber ซึ่งเป็ นช่ อยูงด้ นข้ งหัวระหว่ ง carapace
และ cephalothorax นนบ งชนิดเหงือยูกอยู จติดผนังล ตัว บ งชนิดติดอยูู่่กับ
coxae ขอยูงข (เรี ่ก podobranch) จ นวนเหงือยูกและโครงสร้ งขอยูงเหงือยูก
น ม นช้ แ่กชนิดได้
ก รเจริญเติบโต (development)
ส่ วนนหญ่ เติบโตโด่ก รลอยูกคร บ นน decapod บ งกลุ่มจะมีตัวอยู่ อยูน
ระ่ะแรก เป็ นระ่ะนอยูเพลี่ส (nauplius) เช่ นพวก Penaeidea แต่ decapod
ส่ วนนหญ่ จะไม่ มีระ่ะนอยูเพลี่ส ดังนันหลังจ กฟั กตัวอยูอยูกจ กไข่ จะเจริญเป็ น
ตัวอยู่ อยูนระ่ะ โซเอยูี่ (zoea) อยู จจะแบ่ ง่่ อยู่เป็ นระ่ะโปรโซเอยูี่ (prozoea) ซึ่ง
มีระ่ งค์ 6 คู่ และ abdomen แบ่ งเป็ นปล้ อยูง โซเอยูี่มักมีรูปร่ งเฉพ ะกลุ่ม
แตกต่ งกันไป นนกุ้งพวก Penaeidea มีโซเอยูี่ที่มีลักษณะพิเศษ เรี ่ก ไมสิส
(mysis) ระ่ะตัวอยู่อยูนต่ อยูจ กโซเอยูี่ คือยู โพส์ ล ว (postlarva)
ระ่ะเวล ที่ตัวอยู่อยูนเติบโต และด รงชีวติ แบบแพลง์ ตอยูน มักนช้ เวล
1-3 เดือยูน