Transcript Praca_z_uczniem_zdolnym - Szkoła Podstawowa Nr 2 i

Praca z uczniem zdolnym
„
Istnieje coś bardziej niespotykanego, coś
o wiele lepszego niż zdolności.
Jest to zdolność rozpoznawania zdolności.”
Elbert Humbart - psycholog
Pojęcia:
„zdolność”, „uzdolnienie”, „talent”
były wielokrotnie definiowane przez
psychologów, jak i pedagogów.
Zdolność określa się jako indywidualną
właściwość psychiczną, różniącą jednego
człowieka od drugiego, jako łatwość
odbierania i przetwarzania informacji
o otaczającym świecie.
wg W. Szewczuka.
Zdolność
to możliwość
sprawniejszego wykonywania
określonych czynności, wrodzone
predyspozycje do wykonywania
określonych działań lub warunkowane
wewnętrznie i najczęściej wrodzone
możliwości.
na podst.: D. Czelakowska, Inteligencja i zdolności twórcze dzieci
w początkowym okresie edukacji, Krakow 2007
Dziecko zdolne
W rozumieniu społecznym, a także potocznym
i szkolnym dziecko zdolne to takie, które dobrze
się uczy, ma wzorowe zachowanie, jest grzeczne.
Badania wykazują, że szkoła typuje dzieci
zdolne wg pewnych schematów, niekiedy
pomijając czynnik intelektualny. Jest zdolny,
bo dobrze się uczy, jest prawdomówny, nie ma
dziwacznych pomysłów, nie zadaje trudnych
pytań, schludnie wygląda, dobrze zachowuje
się w szkole i poza nią.
„Wysoka średnia ocen , nie wyklucza
zdolności, ale nie jest też ich dowodem”
Panuje przekonanie, że dzieci
zdolne są grzeczne, uczą się
chętnie i łatwo.
Bywa jednak tak, że dzieci te
utrudniają i nauczycielom,
i klasie codzienne
funkcjonowanie. W grupie
uczniów uzdolnionych niemały
odsetek stanowią dzieci
z niektórymi dysfunkcjami
i zaburzeniami, np. z ADHD.
Zaglądając do życiorysu
Alberta Einsteina trudno
uwierzyć, że był geniuszem.
Późno nauczył się mówić.
Z czytaniem i pisaniem też
sobie nie radził, dlatego
w szkole nie szło mu
najlepiej, a nauczyciele
uważali, że nigdy niczego
nie osiągnie. (Dziś wiemy,
że prawdopodobnie był
dyslektykiem).
Dziecko zdolne
W ujęciu psychologicznym „uczeń zdolny to
taki, który ma wysoki iloraz inteligencji, duże
osiągnięcia, wysoki poziom twórczy, to znaczy,
że charakteryzuje go niepokój poznawczy,
umie oderwać się od utartych schematów,
potrafi znaleźć się w nowej sytuacji,
ma pomysły nowych rozwiązań starych
problemów, nie boi się nowych rzeczy”.
(na podst.: M. Partyka, Zdolni, utalentowani, twórczy, Warszawa1999)
Jest jedna zdolność, bez której uczenie
się byłoby niemożliwe: ciekawość.
Uczeń zdolny jest
ciekawy świata, pyta
i myśli krytycznie.
„Nie jestem zdolny.
Jestem po prostu
bardzo,bardzo ciekawski”
Albert Eistein
CECHY UCZNIA ZDOLNEGO
W wieku przedszkolnym uwidaczniają się następujące symptomy:
-łatwość zapamiętywania i uczenia się nowych rzeczy
-zadawanie dużej liczby pytań
-zainteresowanie światem
-bogata wyobraźnia
W wieku szkolnym zauważa się głównie rozwój zdolności
intektualnych:
-szybkie tempo procesów myślowych
-umiejętność poprawnego wnioskowania
-wysoka zdolność koncentracji uwagi
-umiejętność dostrzegania i rozwiązywania problemów
-Wysoka sprawność językowa
Jak rozpoznać ucznia zdolnego???
Krok 1. OBSERWACJA
Dziecko od najwcześniejszych
lat przejawia naturalną
ciekawość, chęć
eksperymentowania,
zdobywania nowych
doświadczeń. Uważne
podpatrywanie dziecka
w różnorodnych sytuacjach
umożliwi nam określenie
jego predyspozycji, zasobów,
cech temperamentu, które
mogą stać się punktem wyjścia
do rozbudzenia pasji.
Miałem sześciu lojalnych
pomocników
Służyli mi dobrze i wiernie
Ich imiona to:
„Dlaczego”, „Co” i „Kiedy”
oraz „Jak”, „Gdzie” i „Kto”?
Rudyard Kipling
(Laureat literackiej Nagrody Nobla, 1907 r.)
Podtrzymywanie i rozbudzanie ciekawości
to główne zadanie rodziców i nauczycieli.
Kluczowy moment, w którym powinno się
szczególnie podsycać i inspirować naturalną
ciekawość dziecka, to czas między 9 a 12
rokiem życia. Jeśli w tym okresie, dziecko
nie będzie odpowiednio wspierane, jego
motywacja do rozwoju spadnie i nauka
przestanie być przyjemnością - mówi
psycholog Anna Resler-Maj
Uczniowie zdolni będą dla podtrzymania
ciekawości potrzebowali zadań
trudniejszych i bardziej złożonych, ale także
większej samodzielności w ich
rozwiązywaniu oraz
w znajdowaniu
nowych problemów.
Jest wiele form pracy, angażujących
i aktywizujących wszystkich uczniów.
Na przykład wykonywanie doświadczeń wciąga
i słabszych, i zdolniejszych.
Jak pracować z uczniem zdolnym???
Krok 2. MOTYWACJA
Kiedy znamy już mocne
strony dziecka, warto
zachęcać je do
podejmowania aktywności
w celu rozwijania jego
potencjału.
Należy dziecko
inspirować, pozwolić
na samodzielność,
doświadczanie, uczenie
się na błędach. Unikajmy
narzucania naszych
pomysłów czy wyręczania.
Tym, czego naprawdę
potrzebują zdolni, jest
przede wszystkim
intelektualna
samodzielność, czyli
zdolność poruszania się
w gąszczu informacji
i porządkowania ich tak, aby
służyły zadawaniu nowych
pytań i odkrywaniu nowych
problemów. Krokiem
w dobrym kierunku jest
wprowadzenie w szkołach
projektów uczniowskich.
Umiejętność skupienia się na jednym
zagadnieniu jest warunkiem rozwijania pasji.

Zdarza się też, że już uczniowie
pierwszych klas szkoły podstawowej
są tak pochłonięci zgłębianiem
tajemnic dinozaurów czy czarnych
dziur, że czas poświęcony na
czytanie wierszy lub rysowanie
uważają za zmarnowany.
Warto o tym pamiętać, zanim uznamy
świetnego matematyka za lenia tylko
dlatego, że z pozostałych
przedmiotów zbiera kiepskie oceny.
Być może jest to rzeczywiście efekt
braku pilności, ale równie dobrze
może to oznaczać chęć całkowitego
poświęcenia się jedynej dziedzinie,
która wydaje mu się naprawdę warta
zainteresowania.
Zdolni często mają pasję
Dwukrotna laureatka
Nagrody Nobla przepadała
za jazdą na rowerze.
Tym środkiem lokomocji
wyruszyła w podróż
poślubną, zamieniając
pieniądze zebrane podczas
wesela na jednoślady dla
siebie i męża. Dwa kółka
oczarowały ją do tego
stopnia, że nie porzuciła
siodełka nawet w 8
miesiącu ciąży;-)
Maria Skłodowska-Curie z mężem
Zdolni mają skłonność do zgłębiania szczególnie
interesujących dziedzin.
Utalentowany konstruktor
i wynalazca. Jako dziecko
często doprowadzał
rodziców do rozpaczy, gdy
w pokoju zamienionym na
laboratorium przeprowadzał
niebezpieczne, a czasami
bolesne eksperymenty.
Zwykle jego doświadczenia
kończył wybuch
wstrząsający całym
domem:-)
Thomas Edison
Zdolni bywają nieśmiali lub roztargnieni
André Ampère
James Chadwick
Wyjątkowo nieśmiały uczony. Kiedy zdawał
na studia, pomylił matematykę, o której
marzył, z fizyką, która go interesowała.
Egzamin zdał, jednak wstydził się przyznać
do pomyłki. Długo zastanawiał się jak
wybrnąć z kłopotliwej sytuacji. Na szczęście
z czasem polubił fizykę tak bardzo, że został
laureatem Nagrody Nobla w tej dziedzinie.
Wielki fizyk i matematyk, słynął także
z niezwykłego roztargnienia. Pewnego
razu przechodząc przez most na
Sekwanie, zauważył ciekawy kamień.
Podniósł go i oglądał. Nagle przypomniał
sobie, że spieszy się na wykład. Wyjął z
kieszeni zegarek, sprawdził godzinę, po
czym schował kamień do kieszeni,
a zegarek wyrzucił
do rzeki.
Zadania nauczyciela i rodzica:
dostrzeganie postępów,
docenianie wysiłku, chwalenie,
wspieranie w poszerzaniu wiedzy,
doskonaleniu umiejętności.
Korzyści dla dziecka: ten etap jest
niezbędny, aby dziecku chciało
się podejmować wysiłek.
Żeby im się chciało chcieć!
Krok 3. AKCJA
Teraz następuje działanie, które zwiększa
zaangażowanie dziecka, wzmacnia jego
chęć do wysiłku i aktywności. Na tym etapie
dziecko zaczyna odczuwać przyjemność
z wykonywanych zadań. Dzięki temu, że jest
narażone na porażki, ma okazję nauczyć się
radzenia sobie z różnymi emocjami.
Co zaproponować zdolnemu?




Na pytanie: „co zaproponować
zdolnemu uczniowi?” najczęściej
pada odpowiedź: udział w konkursie
lub olimpiadzie.
I rzeczywiście – na pierwszy rzut oka
to bardzo dobre rozwiązanie.
Po pierwsze – mobilizuje.
Po drugie – szybko można zobaczyć
rezultaty pracy.
Po trzecie – można się zmierzyć
z innymi.
Nie każdy zdolny lubi konkursy!
Zachęcanie do pracy przez
rywalizację ma swoje złe strony.
Przede wszystkim istnieje ryzyko,
że emocje związane z
możliwością prześcignięcia innych
i potwierdzenia
własnej wyższości staną się dla
uczniów ważniejsze, niż sam
przedmiot zmagań.
Skoro sukces w konkursie nie
powinien być głównym źródłem
motywacji, to
jak można inaczej pobudzać
młodych ludzi do rozwijania
zainteresowań???

Jedną z metod jest
podsuwanie
książek,
wskazywanie
zadań do
opracowania,
problemów,
tematów
prac
badawczych
Gdy uczeń
wie, że zapytamy
go o efekty pracy,
będzie się starał
potraktować
zadanie nie tylko
jako ciekawe,
ale także jako
ważne
i wymagające
zaangażowania.
Dobrze, gdy zobowiąże
się do terminowego
wykonania jakiejś pracy nie
wobec nauczyciela albo
rodziców, ale wobec
rówieśników.

Doskonałą formą
wspierania
systematyczności są
także zajęcia
pozalekcyjne (kółka
zainteresowań).
Choć nie ma tu rywalizacji
ani ocen, każdy stara się
przygotować na kolejne
zajęcia. W ten sposób
praca przyjmuje określony
rytm.
Pamiętaj chemiku młody,
wlewaj zawsze kwas do wody!!!!

Bardzo pomocna jest
także metoda projektu,
czyli samodzielna
praca grupy uczniów
nad problemem.
To doskonały sposób
na kształcenie nawyku
systematycznej pracy bez
ciągłego nadzoru, a także
nauka pracy zespołowej,
odpowiedzialności
i dobrego podziału zadań.
CZY I DLACZEGO
WARTO MIEĆ PASJĘ?
Projekt edukacyjny zrealizowany przez
uczniów klas II Gimnazjum Nr 1
im. Noblistów Polskich w Strykowie
Uzdolnieni uczniowie potrzebują
zadań, które mają jasny cel
edukacyjny i pozwalają
na rozwijanie nowych zdolności
i zdobywanie
wiedzy
Cele edukacyjne w pracy z uczniem
zdolnym:
•wszechstronny rozwój ucznia
•rozwój wyobraźni twórczej i myślenia dywergencyjnego
(proces myślowy zakładający wiele punktów widzenia)
wdrażanie do systematyczności i samodzielności
•wdrażanie do procesu samokształceniowego
nauka stawiania, realizowania i oceniania własnych
celów edukacyjnych; kształcenie umiejętności
językowych
Jednym z najważniejszych celów pracy nauczyciela
z uczniem zdolnym jest
MOTYWOWANIE I INSPIROWANIE UCZNIA DO POSZERZANIA
WIEDZY I ROZWIJANIA POSIADANYCH UMIEJĘTNOŚCI
Możemy to robić przez:
-powierzenie mu opieki nad uczniem słabszym
(samopomoc koleżeńska)
-stwarzanie uczniowi możliwości prezentowania wiedzy;
dawanie mu zadań specjalnych, (np. referat, biografia,
ważne kulturowo teksty)
-powierzanie im zadań asystenckich, prowadzenie zajęć
dydaktycznych (np. części lekcji)
-dawanie mu możliwości prezentowania gości specjalnych
i moderowania spotkań z ciekawymi ludźmi
-indywidualizację –organizując zajęcia dydaktyczne
i pracę, dobierając uczniów przemiennie: jako grupy
jednorodne pod względem zdolności (różnicowanie
wymagań) i jako grupy indywidualnie zróżnicowane
(wzajemna pomoc w rozwiązywaniu problemów)
-inspirowanie uczniów zdolnych do aktywności twórczej
i oryginalności myślenia – nauczanie problemowe.
Ten sposób nauczania rozwija operacje myślowe jak
analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie oraz
płynność i giętkość myślenia.
W przypadku ucznia wybitnie zdolnego można
zastosować realizację indywidulanego programu lub
toku nauczania
Uczniowie utalentowani, szczególnie zdolni,
są poddawani szybszemu kształceniu,
a uczniowie o wysokim poziomie zdolności
kształceni są głównie przez wzbogacenie
treści programowych.
Zdolni uczniowie na zadania
zbyt łatwe i niewymagające
żadnego wysiłku reagują
znudzeniem i frustracją.
Wiedzą, że jeśli nie
spotkają ich prawdziwe
wyzwania to mogą pozwolić
sobie na lenistwo i brak
zaangażowania.
Dlatego powinni dostawać zadania
trudniejsze i dodatkowe
(zarówno do domu, jak i podczas lekcji)
Propozycje/przykłady zadań i ćwiczeń dla
uczniów zdolnych:
1. Którego bohatera naszych lektur nie lubi wiele osób. Bądź adwokatem
tej postaci. Napisz w jej obronie mowę.
2. Zmień losy bohatera Opowieści z Narnii. Napisz opowiadanie, w którym
do szafy jako pierwszy wchodzi Edmund.
3a)Opisz swój pokój.
b) Opisz swoje ulubione pomieszczenie w domu.
c) Szczur, którego kupiłeś w tajemnicy, uciekł i buszuje po kuchni.
Zredaguj opis tego pomieszczenia i jednocześnie przedstaw plan
poszukiwania zwierzęcia.
Zadania nauczyciela i rodzica:
zachęcanie do nierezygnowania z działań
mimo porażek, poświęcenie więcej czasu
na rozmowę, dostrzeganie osiągnięć
dziecka, tworzenie dobrej relacji opartej
na zaufaniu
Korzyści dla dziecka:
wzrasta ambicja, samodzielność, systematyczność,
odpowiedzialność oraz potrzeba uznania; dziecko
podejmuje wysiłek, aby wypracować sukces i rozwijać się.
Krok 4. PASJA
Na tym etapie dziecko
spełnia potrzebę
samorealizacji.
Doświadcza efektów
swojego wysiłku,
konsekwencji swojego
zaangażowania, czuje
satysfakcję
z pogłębiania wiedzy,
potrafi wykorzystać
nabytą wiedzę
do swoich potrzeb
związanych z pasją.
Rozwoju zdolnego ucznia nie da się
zaplanować

Zbyt wiele czynników
składa się na jego
dojrzewanie. Sam rozwój
zdolności intelektualnych
jest bardzo nieregularny,
ma swoje
„przyspieszenia”
i „wyhamowania”, a
czasem momenty
zupełnego „zastoju”.
Dodatkowo w grę
wchodzą takie czynniki,
jak zdrowie, emocje,
relacje ze środowiskiem i
wszystkie te sprawy, o
których znaczeniu bardzo
często zapominamy.
Zdolny też ma prawo się zakochać!
„Moja pasja”
Nie każdy jest
szczególnie
uzdolniony, ale
każdy ma jakieś
uzdolnienia,
które może
rozwijać
z przyjemnością
i korzyścią dla
siebie.
Szkicowanie, rysowanie malowanie
te zajęcia rozbudzają wyobraźnię.
Uczucia i wrażenia na papier przelane
w różnych barwach ukazane.
Prawdziwe sceny z życia wzięte
przetrwały w obrazie setki lat
dziś o nich dowiaduje się świat.
Gdy przekroczę próg dojrzały,
farby będą moim życiem całym.
Chcę rzeczywistość odzwierciedlać na płótnie,
pokazać strony życia czarne i białe.
Dla przyszłych pokoleń zostawić po sobie
- choć ślady małe.
Natalia Giemza
Bezsprzecznie warto uczyć pracowitości
i wytrwałości, ale nie można oczekiwać, że uczeń
niczym medalowy zawodnik będzie regularnie
wygrywał zawody i bił kolejne rekordy. Nie można też
oczekiwać od szesnasto- czy siedemnastolatka, że
pozostanie wierny swoim pasjom sprzed roku czy
dwóch. Już sama ciekawość sprawia, że bardzo łatwo
jest porzucić ukochaną w gimnazjum geografię na rzecz
fizyki,na której trop zaprowadziła nas geologia.
W gruncie rzeczy, zdolność przenoszenia uwag
i zainteresowania na pokrewne dziedziny jest
miernikiem intelektualnej otwartości.
Zadania nauczyciela i rodzica:
okazywanie zainteresowania pomysłami
dziecka, wsparcie w rozwiązywaniu problemów,
docenianie efektów działań, inspirowanie do
podejmowania trudniejszych wyzwań.
Korzyści dla dziecka:
odczuwanie radości, spełnienia, kompetencji,
wiary w siebie, uzyskanie aprobaty innych.
Zrób to sam –szkoła może i powinna
rozwijać samodzielność.
W trosce o wszechstronny
rozwój naszych dzieci
bardzo często kierujemy się
przekonaniem, że do
naszych obowiązków należy
dostarczenie im
wszystkiego, czego tylko
mogą potrzebować.
Tymczasem
samodzielność jest cechą
niezwykle ważną i prędzej
czy później niezbędną w
życiu.
To, co musiałeś odkryć samodzielnie,
zostanie w twym umyśle ścieżką, którą
w razie potrzeby możesz pójść raz
jeszcze”
G. Ch. Lichtenberg
Pokonywanie nawet bardzo przyziemnych
trudności wyzwala energię i zapał
Jak postępować z uczniem zdolnym
– wskazówki:
1) Uczniowie zdolni często mają trudności z kontaktach z
rówieśnikami (może cechować ich: egocentryzm, niezdolność
akceptowania opinii innych, żywy temperament, poczucie wyizolowania,
niezrozumienia). Uczmy ich zachowań prospołecznych.
2)
Dzieci zdolne szukają okazji do nieskrępowanego zadawania pytań
nauczycielowi. Muszą mieć świadomość, że ich komentarze nie spotkają
się z obojętnością. Uczmy ich wartości zadawania pytań i rozwijajmy
w nich tę umiejętność.
3) Uzdolnieni uczniowie potrzebują porażki, aby zrozumieć, że jest to
niezbędna część procesu zdobywania wiedzy. Zachęcajmy ich do
aktywnych poszukiwań i uczmy, ze czasem nie ma jednoznacznej lub
zadowalającej odpowiedzi.
Bibliografia:
Braun M., Mach M., Jak pracować ze zdolnymi. Poradnik dla nauczycieli i rodziców, Warszawa 2012
12
Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy, Warszawa1999
Czelakowska D., Inteligencja i zdolności twórcze dzieci w początkowym okresie edukacji, Krakow 2007
Broszura: Praca z uczniem zdolnym. Materiały szkoleniowe dla nauczycieli języka polskiego, GWO,
Gdańsk 2012
http://edubudzik.pl/
Wróblewski A. K.: Uczeni w anegdocie, księga 1; Diogenes Laertios: Żywoty i poglądy słynnych filozofów
http://www.ideachampions.com/weblogs/archives/2011/09/the_timeless_wi.shtml
http://www.warszawa.pl/Wiadomosci/Dla_mieszkanca/21,7726,2,1,0,480
Z_Mari%25C4%2585_Curie_na_rowerze.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Edison
Mach Jak pracować ze
Poradnik dla nauczycieli i
rodziców, Warszawa 2012
M.
Dziękujemy za uwagę

Iwona Sassulicz
Renata Jagodzińska