Transcript Praca z uczniem zdolnym na lekcjach matematyki
Slide 1
Praca z uczniem zdolnym na
lekcjach matematyki
Opracowała
Mgr Kinga Matelska
Slide 2
,, Większość nauczycieli traci czas na
zadawanie pytań, które
mają udowodnić to, czego uczeń nie umie,
podczas gdy nauczyciel z prawdziwego
zdarzenia stara się za pomocą pytań
ujawnić to, co uczeń umie lub, czego jest
zdolny się nauczyć”
ALBERT EINSTEIN
Slide 3
Szkoły zmagają się z wielkimi problemami,
ponieważ coraz więcej uczniów przychodzi
z różnego rodzaju zaburzeniami, schorzeniami,
nieprzystosowaniami. Nauczyciele chcąc
zrealizować podstawę programową nieustannie
musza podciągać uczniów słabych, by pójść
z materiałem do przodu. Taka koncentracja
na słabych uczniach powoduje, że dzieci zdolne,
które nie sprawiają trudności wychowawczych
są niezauważane, zostawiane samym sobie,
bo przecież: jakoś sobie poradzą.
Slide 4
Uczniowie zdolni stanowią około 3% populacji
szkolnej. W klasach początkowych zdolności
są jeszcze mało sprecyzowane, ujawniają się
w ogólnych kompetencjach poznawczych.
Około 12-go roku życia krystalizują się zdolności
kierunkowe. Wysoka inteligencja dziecka
zdolnego może zaznaczać się zarówno
we wszystkich lub w wielu dziedzinach
działalności, jak również tylko w pewnych
określonych płaszczyznach, jak
np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych,
do języków, itp.
Najwcześniej i najszybciej u dzieci uaktywniają
się zdolności artystyczne, następnie
matematyczne.
Slide 5
Uczniów wybitnie uzdolnionych nie jest dużo.
Tym bardziej trzeba ich zauważyć, poznać i pomóc
Poznawanie osoby ludzkiej to proces. Obejmuje
zarówno obserwację, przeprowadzone rozmowy,
wywiady, badanie za pomocą różnych testów. Poznawać
trzeba osobowość ucznia, jego potrzeby, pragnienia,
możliwości, uzdolnienia, talenty, cechy charakteru,
temperament. Trzeba zainteresować się jego sytuacją
rodzinną, środowiskową, wychowawczą, miejscem
i warunkami nauki i życia codziennego. Kiedy już osoby
wybitnie uzdolnione zostaną zauważone, wyłowione
z tłumu i poznane, należy zastanowić się, co dalej: jakie
są sposoby pracy z uczniem zdolnym, za pomocą, jakich
metod, zajęć można najlepiej stymulować ich rozwój,
kto powinien to czynić i kiedy należy rozpocząć planową
i systematyczną pracę z nimi.
Slide 6
Poznawanie dzieci uzdolnionych.
Poznawanie dziecka w klasach początkowych
jest najlepszym momentem zauważenia
zdolności dziecka, by umożliwić mu odpowiedni
dobry start w dalszą naukę. Pierwszy nauczyciel
jest ważną osobą, uczeń pamięta go zwykle
długo po zakończeniu szkoły.
Może on dzięki różnym metodom poznawania
i diagnozowania uczniów rozpoznać zarówno
jednostki zaburzone, jak i te wybitnie
uzdolnione. Wczesne rozpoznanie obu stanów,
prowadzi do szybkiego rozwoju.
Slide 7
Teoria.
Teoretyczne rozważania nad kwestią
ucznia zdolnego prowadziła E. Gondzik.
Według niej uczeń zdolny to ten,
który posiada wysoki iloraz inteligencji,
twórczą wyobraźnię, możliwość osiągania
sukcesów w wielu dziedzinach, szerokie
zainteresowania, łatwość w uczeniu się,
przyswajaniu wiedzy i jej rozumieniu,
pracowitość i samokrytycyzm.
Slide 8
Teoria.
Również W. Panek definiuje uczniów zdolnych.
Zwraca uwagę na takie cechy jak: łatwość
rozwiązywania problemów, czego wynikiem
jest dobre przystosowanie się do warunków
szkolnych, osiąganie bardzo dobrych wyników
w nauce, posiadanie żywej wyobraźni,
przejawianie uzdolnień ogólnych i specjalnych,
wykazywanie się różnorodnymi
zainteresowaniami, umiejętność zdobywania
wiedzy, sięganie do odpowiednich źródeł,
posiadanie specyficznego sposobu uczenia się.
Slide 9
„Ciąg” do nauki,
którym cechują się
uczniowie zdolni, jest
rezultatem nakładania
się kilku różnych
elementów: zdolności
ogólnych
i szczegółowych,
wewnętrznych
czynników
pozaintelektualnych,
warunków
środowiskowych
oraz elementów
losowych.
Slide 10
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Najnowsze badania pedagogiczne i psychologiczne
dowodzą, że każdy uczeń jest zdolny. Nie należy jednak
mylić ucznia zdolnego z uczniem wybitnie zdolnym.
Uczeń wybitny potrafi szybciej, niż pozostali uczniowie
selekcjonować informacje. Ma większą łatwość
w ich zapamiętywaniu i sprawność w rozwiązywaniu
problemów. Uczniowie wybitnie utalentowani posiadają
z reguły wiele zainteresowań, są ciekawi świata
i dociekliwi. Ich uwaga jest podzielna. Są to jednostki
bardzo zindywidualizowane, samodzielne, niezależne,
krytyczne wobec siebie i otaczającego świata.
Mogą osiągnąć bardzo dużo i często im się to udaje.
Slide 11
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Przewyższają swoich rówieśników pod
względem poziomu zdolności,
wyprzedzają ich w tempie pracy
i rozwiązywania zadań. Są to dzieci
twórcze i oryginalne w swoim myśleniu.
Uczniowie wybitnie utalentowani łatwo
skupiają uwagę, potrafią się mocno
skoncentrować na tym, co ich prawdziwie
interesuje. Często jednak potrzebują
pomocy w zbudowaniu i podtrzymywaniu
silnej motywacji.
Slide 12
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Nie wszystkie dzieci wyjątkowo uzdolnione pokazują
swój potencjał. Nie wszystkie zdobywają dobre stopnie
w szkole. Szkoła dostarcza wielu z nich wielu przykrości
i przeszkód. Brak zauważenia takich dzieci, powoduje,
że borykają się z trudnościami adaptacyjnymi do
warunków szkolnych. Nie potrafią nawiązać właściwych
relacji z rówieśnikami, przez co obniża się ich poczucie
własnej wartości. Zaczynają popadać w dwie skrajności:
albo uciekają w naukę i izolują się zupełnie od grupy,
starając się przy tym udowodnić, że są najlepsi,
lub też starają się za wszelką cenę upodobnić do ogółu
dzieci, zaprzestając podejmowania wysiłków naukowych.
Rezultat jest taki, że nie urzeczywistniają posiadanych
możliwości.
Slide 13
Metody odkrywania jednostek
wybitnie uzdolnionych.
Służą do tego specjalne testy, opracowane
przez pedagogów i psychologów. Badają
one nie tylko poziom inteligencji, ale także
uzdolnienia i całą osobowość dziecka.
Oprócz testów należy stosować wnikliwą
obserwację dziecka. Stosować trzeba tzw.
pomiar twórczości, który polega na analizie prac
i wytworów dziecka, analizie jego osiągnięć
szkolnych. Pełna diagnoza w zakresie zdolności
ucznia należy do specjalistów,
wykwalifikowanych psychologów i terapeutów
z poradni.
Slide 14
Uczniowie zdolni w polskich szkołach.
Uczniowie rzeczywiście uzdolnieni bywają
dla nauczyciela kłopotliwi. Stawiają zbyt
wiele pytań, zbyt szybko rozwiązują zadania,
nudzą się na lekcji i przeszkadzają
w zwyczajnym toku zajęć. Prowadzi
ich to często do konfliktu z nauczycielem,
z rówieśnikami. Spychani są na margines,
upominani, lekceważeni. Powoduje
to powstanie zahamowań w ich rozwoju.
Zniechęcają się do nauki i przestają się
uczyć. Otrzymują coraz niższe stopnie.
Nauczyciele nie oceniają ich rzeczywistych
możliwości osiągnięć poznawczych,
ale koncentrują się na ich społecznych
umiejętnościach, które często rzeczywiście
są niskie. Często, bowiem rozwój
intelektualny dzieci uzdolnionych nie idzie
w parze z rozwojem emocjonalnym.
Slide 15
Praca z uczniem zdolnym.
Praca z uczniem zdolnym na lekcjach
realizowana jest głównie w formie pracy
indywidualnej. Jest to optymalna forma
pozwalająca precyzyjnie dobrać treść
i dostosować tempo uczenia się.
Slide 16
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Pierwszym problemem, z jakim spotyka się nauczyciel
w pracy z uczniem zdolnym jest trudność związana
z rozpoznawaniem i identyfikacją uczniów wybitnie zdolnych.
Potrzeba jest wielkiego skupienia nauczyciela, koncentracji
jego sił, aby móc przeprowadzić rzetelną obserwację
i zastosować badania testowe. Następnie nauczyciel pośród
wielu obowiązków musi znaleźć czas
na opracowanie konkretnego planu i programu pracy
z uczniem zdolnym. Trudno jest znaleźć czas zarówno
na koncentrację na tych najsłabszych uczniach,
by ich podnosić i wspierać, jak i dla tych najzdolniejszych.
Slide 17
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Kolejną sprawą jest sama osoba ucznia zdolnego.
Uczniowie wybitni są najczęściej odrzucani i izolowani
przez rówieśników. Rówieśnicy często mają im za złe,
że się wywyższają, że są zarozumiali, że nieustannie
absorbują uwagę nauczyciela, że nie są tolerancyjni
dla słabszych, że są egoistami. Takie uwagi rówieśników
wysuwane wobec ucznia zdolnego w mniej lub bardziej
delikatny sposób, na pewno nie pozostają bez oddźwięku
w jego rozwoju emocjonalnym i społecznym, a czasem
również bywają powodem zahamowań
w rozwoju zainteresowań. Nauczyciel staje przed trudnym
zadaniem wprowadzenia ucznia zdolnego
w klasę, a także pracy nad nim samym, aby poprawić jego
stosunki z reszta dzieci, a tym samym poprawić atmosferę
klasową i polepszyć warunki uczenia się.
Slide 18
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Przed nauczycielem, który zdecyduje się
pracować z uczniami zdolnymi stoi jeszcze
jedno wyzwanie - rodzice. Rodzice często
przerzucają na dziecko swoje niespełnione
marzenia, aspiracje. Staje się to powodem
wygórowanych wymagań wobec niego.
Rodzice chcą czasem widzieć swoje
dziecko bardziej utalentowane
niż ono w rzeczywistości jest.
Slide 19
Cele pracy z uczniem
uzdolnionym
• poszerzanie i pogłębianie wiedzy matematycznej
zarówno na lekcjach jak i na zajęciach
pozalekcyjnych,
• kształcenie umiejętności zauważania zależności
między obserwowanymi faktami, dostrzeganie
problemów, stawianie i weryfikowanie hipotez,
• analiza i synteza badanych treści, odkrywanie
powiązań logicznych,
• sprawność w wyciąganiu wniosków, zdolność
całościowego obejmowania procesu rozumowania
matematycznego, umiejętność i elastyczność
myślenia abstrakcyjnego, samokontrola
przeprowadzonego rozumowania, umiejętność
odszukiwania najprostszych rozwiązań.
Slide 20
Metody nauczania
• Wykład – metoda, której tylko pewne elementy można
wykorzystać na zajęciach dodatkowych w szkole,
nie może trwać długo i powinien być wzbogacony
różnymi pomocami dydaktycznymi.
• Pokaz – pełni rolę eksponującą jak i inspirującą.
Daje okazję do wyrobienia spostrzegawczości
matematycznej. Sztukę widzenia w geometrii, również
w algebrze, rozwija się poprzez rozwiązywanie
problemów.
• Obserwacja i opis, analiza wyników obserwacji –
to metoda podobna do pokazu. Zadaniem ucznia jest
analizowanie wykonywanych operacji. Opis u uczniów
zdolnych ma wyzwolić wyobraźnię i zastąpić
im dokumentację obserwowanego obiektu.
Slide 21
Metody nauczania
• Pogadanka – uczy samodzielnego i prawidłowego pod względem
logicznym myślenia, które jest sterowane przez nauczyciela poprzez
zadawanie odpowiednich pytań. Sugestie dotyczące opisu
rozwiązania zachęcać muszą do zwięzłości, a zarazem
do wyraźnego zaznaczenia istotnych punktów rozumowania
i komentowania poszczególnych etapów. Wymagając od ucznia
pełnego opisu własnego rozwiązania, warto mu pokazać,
jak to zrobić i czego unikać.
• Projektowanie – metoda pozwalająca uczniom przewidywać
wygląd modelu prezentującego zależność matematyczną.
Nauczyciel nie może formalizować rozwiązania zadania,
należy wskazywać różnorodność możliwych sposobów rozwiązania.
Należy zachęcać uczniów, by pracowali nad projektami
niekonwencjonalnych rozumowań, wskazywali wielość dróg
prowadzących do sukcesu.
Slide 22
Metody nauczania
• Sporządzanie planu rozumowania – stwarzanie uczniom
możliwości wielokrotnego myślenia. W matematyce chodzi
o rozumowanie, a nie o same odpowiedzi, nauczyciel powinien,
więc kłaść nacisk na to, by odpowiednie obliczenie zostało
przedstawione w sposób przejrzysty – tak, aby w razie potrzeby
można było ustalić, gdzie jest błąd i go poprawić. Rozwiązanie
matematyczne powinno być na ogół krótkie i powinno zawierać
pewne wyraźne stwierdzenie, poparte bezpośrednim dedukcyjnym
rachunkiem lub dowodem, co z reguły musi poprzedzać pewien etap
rozważań wstępnych i stawianie hipotez.
• Metoda heurystyczna – metoda umożliwiająca rozwój twórczego
działania w postaci formułowania zadań, wykrywania nowych
faktów, związków zachodzących między nimi, budowania
i weryfikacji hipotez. Rozwiązujący stara się wpaść na trop,
jak podejść do danego zagadnienia.
Slide 23
Metody nauczania
• Nauczanie problemowe – to wykorzystywanie rozwiązania jednego
problemu do rozwiązywania innych. Uczniowi, w miarę
postępowania pracy nad rozwiązywaniem danego problemu,
zadajemy kolejne pytania rozszerzające problem wyjściowy.
Są to tzw. ziarenka matematyczne – zagadnienia, problemiki,
które „rosną” w trakcie ich rozwiązywania. Prawdziwym wyzwaniem
dla nauczyciela matematyki jest takie dobranie problematyki
do możliwości i upodobań ucznia, by była wciągająca, interesująca
i edukacyjnie wartościowa.
• Gry dydaktyczne – rozwijają sprawność instrumentalną
i kierunkową. Często przystępność zadania uzyskuje się poprzez
jego nieformalne ujęcie – operując liczbami, kostkami, kartami,
kulkami itp. Takie przedstawienie problemu sprawia, że więcej
uczniów zabiera się do jego rozwiązania, a zadanie nie traci żadnej
ze swoich matematycznych cech.
Slide 24
Metody nauczania
• Praca z lekturą matematyczną – to metoda
pogłębiająca wiadomości z tematu
na zajęciach. Praca z książką wyrabia
u uczniów nawyk samodzielnej pracy,
studiowania. Podsuwając uczniowi podręcznik,
niech to będzie materiał pobudzający
matematyczną ciekawość, zawierający mnóstwo
ambitnych ćwiczeń i zadań.
Nie należy oczekiwać od ucznia ślęczenia nad
tekstami matematycznymi – bo nie tędy droga,
na której będzie się kształtować zainteresowanie
matematyką i zamiłowanie do niej.
Slide 25
Forma realizacji
• Praca w grupach – uczeń, będąc
w grupie pełni rolę, która wymaga wielu
umiejętności. Nieodłączną częścią tej
formy pracy jest prezentacja i ocena
efektów pracy ucznia.
• Konkursy – za rozwiązywanie zadań
uczniowie otrzymują punkty, nagrody.
Konkursy maja na celu „wyłowienie”
uczniów najzdolniejszych i ich promocję.
Slide 26
Forma realizacji
• Praca indywidualna – najczęściej
stosowana forma pracy. Należą do niej:
rozmowy z nauczycielem, zadawanie prac
dodatkowych, asystowanie nauczycielowi.
• Turnieje – szczególna forma pracy
wewnątrz- i międzyszkolnego konkursu
matematycznego.
Slide 27
Forma realizacji
• Liga zadaniowa – to cotygodniowa lista zadań
do samodzielnego rozwiązania. Sposoby rozwiązania
i problemy z nich wynikające omawiane są na kółku
matematycznym.
• Krótki wykład – jest najczęściej przygotowywany przez
uczniów
w oparciu o podaną przez nauczyciela
literaturę lub wskazówki dotyczące rozwiązania
problemu matematycznego.
• Konsultacje – nauczyciel ustala dla uczniów zdolnych
stały termin, w którym udziela im dodatkowych
informacji oraz odpowiedzi na nurtujące ich pytania.
Slide 28
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Czerepaniak-Wal!;zak M. Aspekty i źródla profesjonalnej refleksji nauczyciela, Toruń 1997
Hamer H. Klucz do efektywności nauczania, Wydawnictwo Veda Warszawa 1994
Hornowski Bolesław Rozwój inteligencji i uzdolnień specjalnych, WSiP Warszawa 1986
Kazuk-Janas E. Praca z dzieckiem zdolnym w szkole, ETPP Kongres Polonii Kanadyjskiej 1997
Levis D. Jak wychowywać dziecko zdolne, PZWL Warszawa 1988
Lewis G. Jak wychować utalentowane dziecko, Dom Wydawniczy REBIS Poznań 1998
Limont W. Modele zdolności, "Kultura i edukacja" nr 2/1992
Limont W. Synektyka a zdolności twórcze, UMK Toruń 1994
Maslow A.H. Motywacja i osobowość, Instytut Wydawniczy PAX Warszawa 1990
Nakoneczna D. Uczniowie zdolni i ich nauczyciele., CODN Warszawa 1996
Nakoneczna D. W poszukiwaniu koncepcji kształcenia zdolnych, Towarzystwo Szkół Twórczych Warszawa 1998
Nęcka E. Trening twórczości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne Warszawa 1992
Okoń W. Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1997
Painter F. Kim są wybitni? WSiP, Warszawa 1993
Partyka M. Zdolni, utalentowani, twórczy, CM PPP Warszawa 1999
Partyka M. (red.) Modele opieki nad dzieckiem zdolnym, CMPPP MEN Warszawa 2000
Piaget J. Narodziny inteligencji człowieka, PWN Warszawa 1966
Pomykało W. (red.) Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997
Puślecki W. Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1999
Siek S. Osobowość (struktura, rozwój, metody badań), ATK Warszawa
Sękowski A.E. Osiągnięcia uczniów zdolnych, Towarzystwo Naukowe KUL 2000
Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2000
Szewczuk W. (red.) Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja Warszawa 1998
Tokarz A. Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Ossolineum Wrocław 1985
Tyszkowa M. Zdolności, osobowość i działalność uczniów, PWN Warszawa 1990
Wasyluk-Kuś Ż. O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS Warszawa, 1971
Slide 29
Dziękuję
Praca z uczniem zdolnym na
lekcjach matematyki
Opracowała
Mgr Kinga Matelska
Slide 2
,, Większość nauczycieli traci czas na
zadawanie pytań, które
mają udowodnić to, czego uczeń nie umie,
podczas gdy nauczyciel z prawdziwego
zdarzenia stara się za pomocą pytań
ujawnić to, co uczeń umie lub, czego jest
zdolny się nauczyć”
ALBERT EINSTEIN
Slide 3
Szkoły zmagają się z wielkimi problemami,
ponieważ coraz więcej uczniów przychodzi
z różnego rodzaju zaburzeniami, schorzeniami,
nieprzystosowaniami. Nauczyciele chcąc
zrealizować podstawę programową nieustannie
musza podciągać uczniów słabych, by pójść
z materiałem do przodu. Taka koncentracja
na słabych uczniach powoduje, że dzieci zdolne,
które nie sprawiają trudności wychowawczych
są niezauważane, zostawiane samym sobie,
bo przecież: jakoś sobie poradzą.
Slide 4
Uczniowie zdolni stanowią około 3% populacji
szkolnej. W klasach początkowych zdolności
są jeszcze mało sprecyzowane, ujawniają się
w ogólnych kompetencjach poznawczych.
Około 12-go roku życia krystalizują się zdolności
kierunkowe. Wysoka inteligencja dziecka
zdolnego może zaznaczać się zarówno
we wszystkich lub w wielu dziedzinach
działalności, jak również tylko w pewnych
określonych płaszczyznach, jak
np. w odniesieniu do matematyki i nauk ścisłych,
do języków, itp.
Najwcześniej i najszybciej u dzieci uaktywniają
się zdolności artystyczne, następnie
matematyczne.
Slide 5
Uczniów wybitnie uzdolnionych nie jest dużo.
Tym bardziej trzeba ich zauważyć, poznać i pomóc
Poznawanie osoby ludzkiej to proces. Obejmuje
zarówno obserwację, przeprowadzone rozmowy,
wywiady, badanie za pomocą różnych testów. Poznawać
trzeba osobowość ucznia, jego potrzeby, pragnienia,
możliwości, uzdolnienia, talenty, cechy charakteru,
temperament. Trzeba zainteresować się jego sytuacją
rodzinną, środowiskową, wychowawczą, miejscem
i warunkami nauki i życia codziennego. Kiedy już osoby
wybitnie uzdolnione zostaną zauważone, wyłowione
z tłumu i poznane, należy zastanowić się, co dalej: jakie
są sposoby pracy z uczniem zdolnym, za pomocą, jakich
metod, zajęć można najlepiej stymulować ich rozwój,
kto powinien to czynić i kiedy należy rozpocząć planową
i systematyczną pracę z nimi.
Slide 6
Poznawanie dzieci uzdolnionych.
Poznawanie dziecka w klasach początkowych
jest najlepszym momentem zauważenia
zdolności dziecka, by umożliwić mu odpowiedni
dobry start w dalszą naukę. Pierwszy nauczyciel
jest ważną osobą, uczeń pamięta go zwykle
długo po zakończeniu szkoły.
Może on dzięki różnym metodom poznawania
i diagnozowania uczniów rozpoznać zarówno
jednostki zaburzone, jak i te wybitnie
uzdolnione. Wczesne rozpoznanie obu stanów,
prowadzi do szybkiego rozwoju.
Slide 7
Teoria.
Teoretyczne rozważania nad kwestią
ucznia zdolnego prowadziła E. Gondzik.
Według niej uczeń zdolny to ten,
który posiada wysoki iloraz inteligencji,
twórczą wyobraźnię, możliwość osiągania
sukcesów w wielu dziedzinach, szerokie
zainteresowania, łatwość w uczeniu się,
przyswajaniu wiedzy i jej rozumieniu,
pracowitość i samokrytycyzm.
Slide 8
Teoria.
Również W. Panek definiuje uczniów zdolnych.
Zwraca uwagę na takie cechy jak: łatwość
rozwiązywania problemów, czego wynikiem
jest dobre przystosowanie się do warunków
szkolnych, osiąganie bardzo dobrych wyników
w nauce, posiadanie żywej wyobraźni,
przejawianie uzdolnień ogólnych i specjalnych,
wykazywanie się różnorodnymi
zainteresowaniami, umiejętność zdobywania
wiedzy, sięganie do odpowiednich źródeł,
posiadanie specyficznego sposobu uczenia się.
Slide 9
„Ciąg” do nauki,
którym cechują się
uczniowie zdolni, jest
rezultatem nakładania
się kilku różnych
elementów: zdolności
ogólnych
i szczegółowych,
wewnętrznych
czynników
pozaintelektualnych,
warunków
środowiskowych
oraz elementów
losowych.
Slide 10
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Najnowsze badania pedagogiczne i psychologiczne
dowodzą, że każdy uczeń jest zdolny. Nie należy jednak
mylić ucznia zdolnego z uczniem wybitnie zdolnym.
Uczeń wybitny potrafi szybciej, niż pozostali uczniowie
selekcjonować informacje. Ma większą łatwość
w ich zapamiętywaniu i sprawność w rozwiązywaniu
problemów. Uczniowie wybitnie utalentowani posiadają
z reguły wiele zainteresowań, są ciekawi świata
i dociekliwi. Ich uwaga jest podzielna. Są to jednostki
bardzo zindywidualizowane, samodzielne, niezależne,
krytyczne wobec siebie i otaczającego świata.
Mogą osiągnąć bardzo dużo i często im się to udaje.
Slide 11
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Przewyższają swoich rówieśników pod
względem poziomu zdolności,
wyprzedzają ich w tempie pracy
i rozwiązywania zadań. Są to dzieci
twórcze i oryginalne w swoim myśleniu.
Uczniowie wybitnie utalentowani łatwo
skupiają uwagę, potrafią się mocno
skoncentrować na tym, co ich prawdziwie
interesuje. Często jednak potrzebują
pomocy w zbudowaniu i podtrzymywaniu
silnej motywacji.
Slide 12
Charakterystyka ucznia
zdolnego.
Nie wszystkie dzieci wyjątkowo uzdolnione pokazują
swój potencjał. Nie wszystkie zdobywają dobre stopnie
w szkole. Szkoła dostarcza wielu z nich wielu przykrości
i przeszkód. Brak zauważenia takich dzieci, powoduje,
że borykają się z trudnościami adaptacyjnymi do
warunków szkolnych. Nie potrafią nawiązać właściwych
relacji z rówieśnikami, przez co obniża się ich poczucie
własnej wartości. Zaczynają popadać w dwie skrajności:
albo uciekają w naukę i izolują się zupełnie od grupy,
starając się przy tym udowodnić, że są najlepsi,
lub też starają się za wszelką cenę upodobnić do ogółu
dzieci, zaprzestając podejmowania wysiłków naukowych.
Rezultat jest taki, że nie urzeczywistniają posiadanych
możliwości.
Slide 13
Metody odkrywania jednostek
wybitnie uzdolnionych.
Służą do tego specjalne testy, opracowane
przez pedagogów i psychologów. Badają
one nie tylko poziom inteligencji, ale także
uzdolnienia i całą osobowość dziecka.
Oprócz testów należy stosować wnikliwą
obserwację dziecka. Stosować trzeba tzw.
pomiar twórczości, który polega na analizie prac
i wytworów dziecka, analizie jego osiągnięć
szkolnych. Pełna diagnoza w zakresie zdolności
ucznia należy do specjalistów,
wykwalifikowanych psychologów i terapeutów
z poradni.
Slide 14
Uczniowie zdolni w polskich szkołach.
Uczniowie rzeczywiście uzdolnieni bywają
dla nauczyciela kłopotliwi. Stawiają zbyt
wiele pytań, zbyt szybko rozwiązują zadania,
nudzą się na lekcji i przeszkadzają
w zwyczajnym toku zajęć. Prowadzi
ich to często do konfliktu z nauczycielem,
z rówieśnikami. Spychani są na margines,
upominani, lekceważeni. Powoduje
to powstanie zahamowań w ich rozwoju.
Zniechęcają się do nauki i przestają się
uczyć. Otrzymują coraz niższe stopnie.
Nauczyciele nie oceniają ich rzeczywistych
możliwości osiągnięć poznawczych,
ale koncentrują się na ich społecznych
umiejętnościach, które często rzeczywiście
są niskie. Często, bowiem rozwój
intelektualny dzieci uzdolnionych nie idzie
w parze z rozwojem emocjonalnym.
Slide 15
Praca z uczniem zdolnym.
Praca z uczniem zdolnym na lekcjach
realizowana jest głównie w formie pracy
indywidualnej. Jest to optymalna forma
pozwalająca precyzyjnie dobrać treść
i dostosować tempo uczenia się.
Slide 16
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Pierwszym problemem, z jakim spotyka się nauczyciel
w pracy z uczniem zdolnym jest trudność związana
z rozpoznawaniem i identyfikacją uczniów wybitnie zdolnych.
Potrzeba jest wielkiego skupienia nauczyciela, koncentracji
jego sił, aby móc przeprowadzić rzetelną obserwację
i zastosować badania testowe. Następnie nauczyciel pośród
wielu obowiązków musi znaleźć czas
na opracowanie konkretnego planu i programu pracy
z uczniem zdolnym. Trudno jest znaleźć czas zarówno
na koncentrację na tych najsłabszych uczniach,
by ich podnosić i wspierać, jak i dla tych najzdolniejszych.
Slide 17
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Kolejną sprawą jest sama osoba ucznia zdolnego.
Uczniowie wybitni są najczęściej odrzucani i izolowani
przez rówieśników. Rówieśnicy często mają im za złe,
że się wywyższają, że są zarozumiali, że nieustannie
absorbują uwagę nauczyciela, że nie są tolerancyjni
dla słabszych, że są egoistami. Takie uwagi rówieśników
wysuwane wobec ucznia zdolnego w mniej lub bardziej
delikatny sposób, na pewno nie pozostają bez oddźwięku
w jego rozwoju emocjonalnym i społecznym, a czasem
również bywają powodem zahamowań
w rozwoju zainteresowań. Nauczyciel staje przed trudnym
zadaniem wprowadzenia ucznia zdolnego
w klasę, a także pracy nad nim samym, aby poprawić jego
stosunki z reszta dzieci, a tym samym poprawić atmosferę
klasową i polepszyć warunki uczenia się.
Slide 18
Trudności w pracy z uczniem
zdolnym.
Przed nauczycielem, który zdecyduje się
pracować z uczniami zdolnymi stoi jeszcze
jedno wyzwanie - rodzice. Rodzice często
przerzucają na dziecko swoje niespełnione
marzenia, aspiracje. Staje się to powodem
wygórowanych wymagań wobec niego.
Rodzice chcą czasem widzieć swoje
dziecko bardziej utalentowane
niż ono w rzeczywistości jest.
Slide 19
Cele pracy z uczniem
uzdolnionym
• poszerzanie i pogłębianie wiedzy matematycznej
zarówno na lekcjach jak i na zajęciach
pozalekcyjnych,
• kształcenie umiejętności zauważania zależności
między obserwowanymi faktami, dostrzeganie
problemów, stawianie i weryfikowanie hipotez,
• analiza i synteza badanych treści, odkrywanie
powiązań logicznych,
• sprawność w wyciąganiu wniosków, zdolność
całościowego obejmowania procesu rozumowania
matematycznego, umiejętność i elastyczność
myślenia abstrakcyjnego, samokontrola
przeprowadzonego rozumowania, umiejętność
odszukiwania najprostszych rozwiązań.
Slide 20
Metody nauczania
• Wykład – metoda, której tylko pewne elementy można
wykorzystać na zajęciach dodatkowych w szkole,
nie może trwać długo i powinien być wzbogacony
różnymi pomocami dydaktycznymi.
• Pokaz – pełni rolę eksponującą jak i inspirującą.
Daje okazję do wyrobienia spostrzegawczości
matematycznej. Sztukę widzenia w geometrii, również
w algebrze, rozwija się poprzez rozwiązywanie
problemów.
• Obserwacja i opis, analiza wyników obserwacji –
to metoda podobna do pokazu. Zadaniem ucznia jest
analizowanie wykonywanych operacji. Opis u uczniów
zdolnych ma wyzwolić wyobraźnię i zastąpić
im dokumentację obserwowanego obiektu.
Slide 21
Metody nauczania
• Pogadanka – uczy samodzielnego i prawidłowego pod względem
logicznym myślenia, które jest sterowane przez nauczyciela poprzez
zadawanie odpowiednich pytań. Sugestie dotyczące opisu
rozwiązania zachęcać muszą do zwięzłości, a zarazem
do wyraźnego zaznaczenia istotnych punktów rozumowania
i komentowania poszczególnych etapów. Wymagając od ucznia
pełnego opisu własnego rozwiązania, warto mu pokazać,
jak to zrobić i czego unikać.
• Projektowanie – metoda pozwalająca uczniom przewidywać
wygląd modelu prezentującego zależność matematyczną.
Nauczyciel nie może formalizować rozwiązania zadania,
należy wskazywać różnorodność możliwych sposobów rozwiązania.
Należy zachęcać uczniów, by pracowali nad projektami
niekonwencjonalnych rozumowań, wskazywali wielość dróg
prowadzących do sukcesu.
Slide 22
Metody nauczania
• Sporządzanie planu rozumowania – stwarzanie uczniom
możliwości wielokrotnego myślenia. W matematyce chodzi
o rozumowanie, a nie o same odpowiedzi, nauczyciel powinien,
więc kłaść nacisk na to, by odpowiednie obliczenie zostało
przedstawione w sposób przejrzysty – tak, aby w razie potrzeby
można było ustalić, gdzie jest błąd i go poprawić. Rozwiązanie
matematyczne powinno być na ogół krótkie i powinno zawierać
pewne wyraźne stwierdzenie, poparte bezpośrednim dedukcyjnym
rachunkiem lub dowodem, co z reguły musi poprzedzać pewien etap
rozważań wstępnych i stawianie hipotez.
• Metoda heurystyczna – metoda umożliwiająca rozwój twórczego
działania w postaci formułowania zadań, wykrywania nowych
faktów, związków zachodzących między nimi, budowania
i weryfikacji hipotez. Rozwiązujący stara się wpaść na trop,
jak podejść do danego zagadnienia.
Slide 23
Metody nauczania
• Nauczanie problemowe – to wykorzystywanie rozwiązania jednego
problemu do rozwiązywania innych. Uczniowi, w miarę
postępowania pracy nad rozwiązywaniem danego problemu,
zadajemy kolejne pytania rozszerzające problem wyjściowy.
Są to tzw. ziarenka matematyczne – zagadnienia, problemiki,
które „rosną” w trakcie ich rozwiązywania. Prawdziwym wyzwaniem
dla nauczyciela matematyki jest takie dobranie problematyki
do możliwości i upodobań ucznia, by była wciągająca, interesująca
i edukacyjnie wartościowa.
• Gry dydaktyczne – rozwijają sprawność instrumentalną
i kierunkową. Często przystępność zadania uzyskuje się poprzez
jego nieformalne ujęcie – operując liczbami, kostkami, kartami,
kulkami itp. Takie przedstawienie problemu sprawia, że więcej
uczniów zabiera się do jego rozwiązania, a zadanie nie traci żadnej
ze swoich matematycznych cech.
Slide 24
Metody nauczania
• Praca z lekturą matematyczną – to metoda
pogłębiająca wiadomości z tematu
na zajęciach. Praca z książką wyrabia
u uczniów nawyk samodzielnej pracy,
studiowania. Podsuwając uczniowi podręcznik,
niech to będzie materiał pobudzający
matematyczną ciekawość, zawierający mnóstwo
ambitnych ćwiczeń i zadań.
Nie należy oczekiwać od ucznia ślęczenia nad
tekstami matematycznymi – bo nie tędy droga,
na której będzie się kształtować zainteresowanie
matematyką i zamiłowanie do niej.
Slide 25
Forma realizacji
• Praca w grupach – uczeń, będąc
w grupie pełni rolę, która wymaga wielu
umiejętności. Nieodłączną częścią tej
formy pracy jest prezentacja i ocena
efektów pracy ucznia.
• Konkursy – za rozwiązywanie zadań
uczniowie otrzymują punkty, nagrody.
Konkursy maja na celu „wyłowienie”
uczniów najzdolniejszych i ich promocję.
Slide 26
Forma realizacji
• Praca indywidualna – najczęściej
stosowana forma pracy. Należą do niej:
rozmowy z nauczycielem, zadawanie prac
dodatkowych, asystowanie nauczycielowi.
• Turnieje – szczególna forma pracy
wewnątrz- i międzyszkolnego konkursu
matematycznego.
Slide 27
Forma realizacji
• Liga zadaniowa – to cotygodniowa lista zadań
do samodzielnego rozwiązania. Sposoby rozwiązania
i problemy z nich wynikające omawiane są na kółku
matematycznym.
• Krótki wykład – jest najczęściej przygotowywany przez
uczniów
w oparciu o podaną przez nauczyciela
literaturę lub wskazówki dotyczące rozwiązania
problemu matematycznego.
• Konsultacje – nauczyciel ustala dla uczniów zdolnych
stały termin, w którym udziela im dodatkowych
informacji oraz odpowiedzi na nurtujące ich pytania.
Slide 28
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
Czerepaniak-Wal!;zak M. Aspekty i źródla profesjonalnej refleksji nauczyciela, Toruń 1997
Hamer H. Klucz do efektywności nauczania, Wydawnictwo Veda Warszawa 1994
Hornowski Bolesław Rozwój inteligencji i uzdolnień specjalnych, WSiP Warszawa 1986
Kazuk-Janas E. Praca z dzieckiem zdolnym w szkole, ETPP Kongres Polonii Kanadyjskiej 1997
Levis D. Jak wychowywać dziecko zdolne, PZWL Warszawa 1988
Lewis G. Jak wychować utalentowane dziecko, Dom Wydawniczy REBIS Poznań 1998
Limont W. Modele zdolności, "Kultura i edukacja" nr 2/1992
Limont W. Synektyka a zdolności twórcze, UMK Toruń 1994
Maslow A.H. Motywacja i osobowość, Instytut Wydawniczy PAX Warszawa 1990
Nakoneczna D. Uczniowie zdolni i ich nauczyciele., CODN Warszawa 1996
Nakoneczna D. W poszukiwaniu koncepcji kształcenia zdolnych, Towarzystwo Szkół Twórczych Warszawa 1998
Nęcka E. Trening twórczości, Polskie Towarzystwo Psychologiczne Warszawa 1992
Okoń W. Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo "Żak", Warszawa 1997
Painter F. Kim są wybitni? WSiP, Warszawa 1993
Partyka M. Zdolni, utalentowani, twórczy, CM PPP Warszawa 1999
Partyka M. (red.) Modele opieki nad dzieckiem zdolnym, CMPPP MEN Warszawa 2000
Piaget J. Narodziny inteligencji człowieka, PWN Warszawa 1966
Pomykało W. (red.) Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997
Puślecki W. Wspieranie elementarnych zdolności twórczych uczniów, Oficyna Wydawnicza "Impuls", Kraków 1999
Siek S. Osobowość (struktura, rozwój, metody badań), ATK Warszawa
Sękowski A.E. Osiągnięcia uczniów zdolnych, Towarzystwo Naukowe KUL 2000
Strelau J. (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne Gdańsk 2000
Szewczuk W. (red.) Encyklopedia psychologii, Fundacja Innowacja Warszawa 1998
Tokarz A. Rola motywacji poznawczej w aktywności twórczej, Ossolineum Wrocław 1985
Tyszkowa M. Zdolności, osobowość i działalność uczniów, PWN Warszawa 1990
Wasyluk-Kuś Ż. O nauce szkolnej uczniów zdolnych, PZWS Warszawa, 1971
Slide 29
Dziękuję