Transcript uluslararası işletmecilik

ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASILAŞMA: ÜLKE SINIRLARINI AŞAN EKONOMİK FAALİYETLERİN
YAYGINLAŞMASINI VE ÇOĞALMASINI İFADE ETMEKTEDİR (*).
KÜRESELLEŞME: ULUSLARARASILAŞMANIN ÇOK İLERİ VE KARMAŞIK
DURUMUNU YANİ İŞLETMELERİN DÜNYA ÜZERİNE YAYILMIŞ VE DAĞINIK
EKONOMİK FAALİYETLERİN BİR ÖLÇÜDE ENTEGRASYONUNU İFADE
ETMEKTEDİR (*).
KÜRESELLEŞME, ARTAN SINIR ÖTESİ FAALİYET VE ANINDA ULUSLARARASI
İLETİŞİME İMKAN VEREN BİLGİ TEKNOLOJİSİ YARDIMI İLE OLUŞAN DEĞİŞİM
SÜRECİDİR. HER MALIN İYİSİNİN DÜNYANIN HER KÖŞESİNDE
BULUNABİLMESİNE YOL AÇACAK BİR OLUŞUMDUR (*).
EKONOMİK FAALİYETLERİN GLOBALLEŞMESİ 2 ŞEKİLDE ORTAYA ÇIKMIŞTIR:
1.
ULUSLARARASI TİCARETİN, MAL VE HİZMET ÜRETİMİNİN DÜNYANIN HER
KÖŞESİNE YAYILMAYA BAŞLAMASI
2.
ÇOK ULUSLU ŞİRKETLERİN GİTTİKÇE ARTAN BİR ŞEKİLDE DÜNYANIN DÖRT
BİR KÖŞESİNE YAPTIKLARI DİREKT YATIRIMLAR VE KARMAŞIKLAŞAN
FAALİYETLERİDİR(*).
(*): EREN,E.,STRATEJİK YÖNETİM İŞLETME VE POLİTİKASI, 5. BASKI., S.261
1
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
1.
2.
3.
İŞLETMELER, ULUSLARARASI FAALİYETLERE GİRERKEN ÖNCELİKLE 3
TEMEL SORUYA CEVAP ARAMALIDIR(*):
ULUSLARARASI FAALİYETİ NE ÖLÇÜDE KONTROL ETMEK ARZUSUNDAYIZ?
ULUSLARARASI İŞ İÇİN ALINABİLECEK MAKSİMUM RİSK NEDİR?
ULUSLARARASI FAALİYET İÇİN KATLANILABİLECEK MALİYET NEDİR?
KONTROL
YÜKSEK
ORTA
DÜŞÜK
•YATIRIM
ORTAKLIKLARI
•STRATEJİK
BİRLEŞME
•DOĞRUDAN İHRACAT
•DAĞITICILAR
•ACENTELER
•DOĞRUDAN PAZARLAMA
•FRANCHISING
•YÖNETİM ANLAŞMALARI
•ÜRETİM TESİSİ KURMA
•KENDİ FİRMASINI KURMA
•BAŞKA FİRMAYI SATINALMA
•MONTAJ FAALİYETLERİ İLE
İLGİLİ YATIRIM
•DOLAYLI İHRACAT
•TİCARET ŞİRKETLERİ
•İHRACAT YÖNETİM FİRMALARI
•YEREL SATINALMA
RİSK
DÜŞÜK
ORTA
YÜKSEK
(*): EREN,E.,STRATEJİK YÖNETİM İŞLETME VE POLİTİKASI, 5. BASKI., S.272-273.
2
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
YURT DIŞI PİYASALARA GİRMEK İSTEYEN İŞLETMELERİN RİSK VE KONTROL
DÜZEYLERİNE GÖRE SEÇMELERİ GEREKEN STRATEJİLER(*):
KONTROL
DİREKT
YATIRIM
YÜKSEK
YATIRIM
ORTAKLIĞI
ORTA
FRANCHISING
LİSANSLAMA
DÜŞÜK
İHRACAT
RİSK
DÜŞÜK
ORTA
YÜKSEK
(*): EREN,E.,STRATEJİK YÖNETİM İŞLETME VE POLİTİKASI, 5. BASKI., S.272-273.
3
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASI İŞLETMELER:

ÜRETİM FAALİYETİNİN OLMASI

ÜRETİM FAALİYETLERİNİN BİRDEN FAZLA ÜLKEDE GERÇEKLEŞMESİ

ANA ÜLKE DIŞINDA FAALİYETLERİNİN YAYGINLIĞI (MERCEDES, RENAULT, HİLTON,
SHELL, MOBİL, PİZZA HUT VB.)
GLOBALİZASYON:
EKONOMİK, KÜLTÜREL VE POLİTİK ORGANİZASYONLARIN GENİŞ BİR ALANDA
HARMANLANDIĞI İLİŞKİLER AĞIDIR.
İŞLETMELER, TÜM DÜNYA ÜLKELERİNİ TEK PAZAR OLARAK GÖRÜRLER. ÜRETİM
FAALİYETLERİNİ BİRDEN ÇOK ÜLKEDE SÜRDÜREN ULUSLARARASI İŞLETMELERİN
GELİRLERİ FAALİYETTE BULUNDUĞU ÜLKELERDE GERÇEKLEŞİRKEN, KARAR VE
KONTROL FONKSİYONLARININ TEK MERKEZDE TOPLANMASI VE FAALİYETLERİNİN
STANDARDİZASYONU SÖZ KONUSUDUR.
MERKEZİ ÖRGÜT KARAR ALMA SÜREÇLERİNDE ÜLKE FARKI GÖZETMEKSİZİN
FAALİYETLERİNİ YÖNLENDİRİR. ÜLKE ŞARTLARINA GÖRE KARARLARINDA FARKLILIK
SÖZ KONUSU OLMAYACAKTIR.
ULUSLAR ARASI İŞLETMELER, BİRDEN ÇOK ÜLKEDE YATIRIM YAPARAK GELİR ELDE
EDEN, FARKLI ÜLKELER ARASINDA KOORDİNASYONU SAĞLAYAN, ALDIĞI
KARARLARI MERKEZDEN YÖNLENDİREN BİR TAVIR SERGİLER. MİLLİYETE VE DİNE
DAYALI BİR DAVRANIŞTA BULUNMAZ. ÜST YÖNETİM FARKLI MİLLİYETLERDEN
MEYDANA GELEBİLİR.
4
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASI İŞLETMENİN UNSURLARI:
1.
İKİDEN FAZLA ÜLKEDE FAALİYETTE BULUNUR
2.
ALDIĞI KARARLARDA DÜNYADAKİ DURUMLARI VE GELİŞMELERİ DİKKATE
ALIR
3.
BİLGİ–KAYNAK VE SORUMLULUK PAYLAŞIMI
4.
GÜÇLÜ FİNANSAL YAPI VE İLERİ TEKNOLOJİYE SAHİPTİR
5.
İSTİKRARSIZLIKLARDAN UZUN DÖNEMDE ETKİLENMELERİ DÜŞÜKTÜR.
5
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
TÜRKİYE’DE 2008 HAZİRAN SONU İTİBARİ İLE KURULAN ULUSLAR ARASI
SERMAYELİ İŞLETME VE ŞUBE SAYISI
16.270
YERLİ SERMAYELİ İŞLETMELERE ULUSLARARASI SERMAYENİN İŞTİRAK
SAYISI
3.639
TÜRKİYE’DE TOPLAM FAALİYETTE BULUNAN ULUSLARARASI SERMAYELİ
İŞLETME SAYISI
20.043
ULUSLARARASI İŞLETMELERİN FAALİYETTE BULUNDUKLARI SEKTÖRLER
TOPTAN VE PERAKENDE TİCARET,
İMALAT, GAYRİMENKUL KİRALAMA,
İMALAT SEKTÖRÜNDE FAALİYETTE BULUNAN ULUSLARARASI SERMAYELİ
İŞLETMELERİN FAALİYET ALANLARI (ÖNCELİKLİ OLARAK)
TEKSTİL ÜRÜNÜ, KİMYASAL ÜRÜN,
GIDA ÜRÜNÜ VE İÇECEK İMALATI
ULUSLARARASI SERMAYELİ İŞLETMELERDEN AB ORTAKLI FİRMA SAYISI
11.556
AB ORTAKLI ULUSLARARASI SERMAYELİ İŞLETMELERDEN ÜLKE GRUPLARI
ALMANYA (3.393), İNGİLTERE (1.956),
HOLLANDA (1.557)
2007 OCAK-MAYIS DÖNEMİ TÜRKİYE’YE GİREN ULUSLARARASI DOĞRUDAN
YATIRIM TUTARI
$ 11.107.000.000
6
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
İŞLETMELER ULUSLARARASILAŞMA KARAR SÜRECİNİ GEÇİRDİKTEN
SONRA, FAALİYETTE BULUNULMASI DÜŞÜNÜLEN PAZARIN İÇ
ŞARTLARI VE ÇEVRESEL ŞARTLARI DİKKATE ALINMALIDIR. BUNA
GÖRE PAZARDAKİ;
TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI
2.
REKABET DURUMU
3.
PAZAR POTANSİYELİNİN BELİRGİNLİĞİ
4.
POLİTİK ÇEVRE ŞARTLARI
5.
DAĞITIM KANALININ DURUMU
6.
HUKUKİ YAPIYA PARALEL OLAN İLGİLİ MEVZUAT
7.
SOSYAL ÇEVRE ŞARTLARI
İNCELENMELİDİR.
1.
7
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
PAZAR OLARAK SEÇİLEN ÜLKE İLE İLGİLİ TEMEL FAKTÖRLER;
ÜLKENİN POLİTİK, MALİ VE İKTİSADİ RİSK UNSURLARIDIR. BU RİSKLERİ
BESLEYEN FAKTÖRLER İSE:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
DEMOGRAFİK FAKTÖRLER
EĞİTİM DURUMU
EKONOMİK DURUM
POLİTİK-HUKUKİ YAPI
KÜLTÜREL-SOSYAL YAPI
ENDÜSTRİYEL FAKTÖRLER
TEKNOLOJİK FAKTÖRLERDİR.
8
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASI TİCARET YÖNTEMLERİNDEN BİRİ DE STRATEJİK BİRLEŞMELERDİR.
BUNLAR:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
SEKTÖREL BİRLİKTELİKLER
TEKNİK ALANLARDA TİCARET
ARACILIK ANLAŞMALARI
ÜRETİM ANLAŞMALARI
PATENT VE LİSANS ANLAŞMALARI
FRANCHİSİNG ANLAŞMALARI
KNOW-HOW LİSANSLARI
YÖNETİM VE PAZARLAMA HİZMETLERİNE YÖNELİK ANLAŞMALAR
EŞİT DÜZEYDE OLMAYAN KISMİ DÜZEYDE İLİŞKİLER
ORTAK YATIRIMLAR
9
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
POLİTİK-YASAL
ÇEVRE
TEKNOLOJİK
ÇEVRE
SOSYO-KÜLTÜREL
ÇEVRE
ULUSLAR ARASI
İŞLETME
DEMOGRAFİK
ÇEVRE
DOĞAL
ÇEVRE
ULUSLARARASI
EKONOMİK ÇEVRE
10
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASI İŞLETMENİN ÇEVRESİ:
1. ULUSLARARASI EKONOMİK ÇEVRE
(ÜLKEDEKİ YATIRIM MİKTARI, TALEP SEVİYESİ, TÜKETİM HARCAMALARININ
SEVİYESİ, GSMH, KİŞİ BAŞINA DÜŞEN MİLLİ GELİR, VERGİ VE FAİZ ORANLARI,
BÜYÜME ORANI, ENFLASYON ORANI, ÖDEMELER DENGESİ)
2. DOĞAL ÇEVRE
(ÜLKENİN SAHİP OLDUĞU DOĞAL KAYNAKLAR, PETROL, MADENLER, VB)
3. DEMOGRAFİK ÇEVRE
(ÜLKENİN NÜFUSU, CİNSİYET, GELİR, YAŞ, EĞİTİM, VB)
11
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
ULUSLARARASI İŞLETMENİN ÇEVRESİ:
4. TEKNOLOJİK ÇEVRE
(AR-GE BÜTÇESİ VE ÇALIŞAN SAYISI, PATENT ÇALIŞMALARI, YENİ ÜRÜNLER,
TEKNOLOJİ ÜRETİMİ, OTOMASYON, YAZILIM HİZMETLERİ, İLETİŞİM ALT
YAPISI, İNTERNET OLANAKLARI, ULAŞIM OLANAKLARI)
5. SOSYO-KÜLTÜREL ÇEVRE
(EĞİTİM SEVİYESİ, GELENEK VE GÖRENEKLER, YAŞAM BİÇİMLERİ,
ALIŞKANLIKLAR, TOPLUMSAL DEĞERLER, DİN, COĞRAFİ DAĞILIM, DİL,
POLİTİK YAKLAŞIMLAR, İLETİŞİM ŞEKİLLERİ)
6. POLİTİK/YASAL ÇEVRE
(SİYASİ İSTİKRAR, VERGİ KANUNLARI, TÜKETİCİ ODAKLI KANUNLAR, TEŞVİK VE
DİĞER DESTEKLER, POLİTİK RİSK, TEKELLERE KARŞI KANUNLAR, ÇEVRE
KANUNLARI, ULUSLARARASI MEVZUATLARA UYUM, BÜROKRASİ ETKİSİ,
ULUSAL GÜVENLİK DÜZEYİ, HÜKÜMET UYGULAMALARI)
12
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
A- KLASİK TEORİLER:
1. MERKANTALİZM (ADAM SMİTH)
İKİ ÜLKENİN BİRBİRİ İLE TİCARET YAPMASI HALİNDE; İKİ ÜLKENİN HER
BİRİNİN BU TİCARETTEN KAZANÇLI ÇIKAMAYACAĞI, ÜLKELERDEN BİRİNİN
KAZANÇLI OLMASI HALİNDE DİĞER ÜLKENİN O MİKTARDA ZARAR EDECEĞİ
DÜŞÜNCESİ VARDIR.
TEMEL İLKELER:

TEMEL ZENGİNLİK KAYNAĞI DEĞERLİ MADENLERDİR.

EKONOMİK ARTIŞ, DIŞ TİCARET İLE YARATILIR.

İTHALATI KISITLAYIP İHRACATI TEŞVİK EDER.

MİLLİYETÇİ BİR DOKTRİNDİR. HİMAYECİLİK VE DEVLETÇİLİK OLMASI
GEREKTİĞİNE İNANIR.

NÜFUS ARTIŞINDAN YANADIR.

MÜDAHALECİ BİR DOKTRİNDİR.

SÖMÜRGECİLİK POLİTİKASINI GELİŞTİRMİŞTİR.

ÜLKE İÇİNDE TİCARİ SINIRLAYICI ENGELLERİN KALDIRILMASINI
SAVUNMUŞLARDIR.
13
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
A- KLASİK TEORİLER:
2. MUTLAK ÜSTÜNLÜKLER TEORİSİ (ADAM SMİTH):
BİR ÜLKE HANGİ MALLARI DİĞER ÜLKELERDEN DAHA UCUZA
ÜRETEBİLİYORSA , O MALLARIN ÜRETİMİNDE UZMANLAŞMALI, BU
MALLARI DİĞER ÜLKELERE İHRAÇ ETMELİ, BUNUN KARŞILIĞINDA DA
PAHALIYA ÜRETTİKLERİ MALLARI DA İTHAL ETMELİDİR.
3. KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKLER TEORİSİ (DAVİD RİCARDO):
SÖZ KONUSU ÜLKE, EN DÜŞÜK MALİYETLE ÜRETTİĞİ MALI İHRAÇ
ETMELİDİR.
14
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
A- KLASİK TEORİLER:
4. FAKTÖR DONANIMI TEORİSİ (ELİ F. HECKSHER):
BİR ÜLKE HANGİ ÜRETİM FAKTÖRÜNE DİĞERLERİNE GÖRE DAHA ÇOK
SAHİPSE, ÜRETİMİNİ O FAKTÖRÜN DAHA YOĞUN KULLANILDIĞI MALLARA
KAYDIRIR VE KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK ELDE EDER (EMEK YOĞUN,
SERMAYE YOĞUN, TEKNOLOJİ YOĞUN).
5. ÜRÜNÜN ULUSLARARASI HAYAT SEYRİ TEORİSİ (VERNON):
ÜRÜNLERİN 3 AŞAMADA HAYAT SEYRİNİ TAMAMLAYACAĞINI İFADE EDER.



ÜRÜN İÇ PAZAR İÇİN ÜRETİLMİŞTİR. DIŞ TİCARET BULUNMAMAKTADIR.
ÜRÜN KENDİ İÇ PAZARINDA OLGUNLAŞTIKÇA VE DIŞ ÜLKELERDEN
TALEPLER ALDIKÇA, İHRACATI YOĞUN OLARAK DÜŞÜNMEYE BAŞLAR.
ÜRÜNLE İLGİLİ YENİLEME ÇALIŞMALARINA ARA VERİLİR. ÜRETİM MALİYETİ
DÜŞÜK OLMASI HALİNDE, ÜRÜN YURT DIŞINDA ÜRETİLMEYE
BAŞLANMIŞTIR. TEKNOLOJİ SEVİYESİ ARTIK STANDART BİR HALE
GELMEKTEDİR.
15
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
B- MODERN TEORİLER:
1. ULUSLARIN REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ (PORTER):
VERİMLİLİĞİNİ ARTIRAN BİR ÜLKE ULUSLARARASI TİCARETTE REKABET
ÜSTÜNLÜĞÜ ELDE EDEBİLİR. VERİMLİLİĞİ ARTIRMAK İÇİN İSE YENİLİKLER
YAPABİLME BECERİSİNİN KAZANILMASI GEREKİR. BUNUN İÇİNDE ÜRETİMDE
VERİMLİLİĞİ YÜKSELTEBİLME, ÜRÜN KALİTESİNİ YÜKSELTEBİLME, ÜRÜNE
FARKLI ÖZELLİKLER KAZANDIRMA, YÜKSEK OTOMASYON DÜZEYİNE
ERİŞEBİLME YETENEĞİ İLE SAĞLANIR.
2. MICHAEL PORTER ELMAS MODELİ (PORTER):
İŞLETMELERİN ULUSLARARASI TİCARETTE REKABET ÜSTÜNLÜĞÜ SAĞLAYACAK
FAKTÖRLER:
* İŞLETMENİN STRATEJİSİ, YAPISI VE REKABETİN YAPISI,
* FAKTÖR DONANIMI (GİRDİ DEZAVANTAJLARI, İŞLETMELERİ ÜSTÜNLÜK
SAĞLAYABİLECEK YENİLİK VE YÖNTEMLER BULMAYA İTMEKTEDİR),
* TALEP KOŞULLARI (İÇ TALEP, DIŞ TALEPTEN YÜKSEKSE İŞLETMELER
ÜRÜNE DAHA ÖNEM VERMEKTEDİR),
* İLGİLİ VE DESTEKLEYİCİ SEKTÖRLERİN VARLIĞI (BİLGİ KULLANIMI VE
YAZILIM SEKTÖRÜ)
16
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
B- MODERN TEORİLER:
3. ULUSAL ENDÜSTRİ POLİTİKASI:
ÜLKELER, BAŞARILARI İÇİN ÖNEMLİ OLDUĞUNU DÜŞÜNDÜKLERİ
FAKTÖRLERİ GELİŞTİREBİLMELİDİR. BİR KISIM SEKTÖRLERİ
DESTEKLEYEBİLİR. KAMU, ALT YAPI, EĞİTİM VE SERMAYE DEĞERLERİNİ
ARTIRMAK İÇİN KAYNAKLARINI TAHSİS EDEBİLİR. VERGİ TEŞVİKİ,
İLETİŞİM, INFORMATİON TECHNOLOGY, TASARRUFLARI ARTIRMAYA
TEŞVİK, SIKI MALİ DİSİPLİN, YATIRIMI ÖZENDİRMEK, İYİ BİR EĞİTİM
SİSTEMİ.
17
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
B- MODERN TEORİLER:
4. YENİ TİCARET TEORİSİ (PAUL KRUGMAN):
MİLLİ PAZARLAR BAZI ÜRÜNLER İÇİN OLDUKÇA YETERSİZ
KALIR. BU NEDENLE, ÖLÇEK EKONOMİSİNE ULAŞACAK SATIŞ
RAKAMLARINA ULAŞILAMAYACAKTIR. BU DURUMDA İHRACAT
YOLUYLA YENİ PAZARLARA ULAŞMA GEREKLİLİĞİ
DOĞACAKTIR. BÖYLECE, ÖLÇEĞİNİ VE PAZARINI GENİŞLETEN
İŞLETMELER, KÜÇÜK İŞLETMELERİN YAŞAM ALANLARINI
DARALTARAK PAZARDAN SİLİNMESİNE NEDEN OLACAKTIR.
BUNDAN SONRA DA MONOPOL BİR İŞLETME GİBİ SATIŞ
MİKTARINI VE SATIŞ FİYATINI ETKİLEMEK SURETİYLE PAZARDA
HAKİMİYETLERİNİ KURACAKLARDIR.
18
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
C- İŞLETMELERİN ULUSLARARASILAŞMASI:
1.
2.
İŞLETMELER NEDEN ULUSLARARASILAŞIR?
İŞLETMELER NASIL ULUSLARARASILAŞIR?
1. İŞLETMELERİN ULUSLARARASILAŞMA NEDENLERİ:
a. YURT DIŞI PAZARLARDAKİ FIRSATLARDAN YARARLANMA
HAMMADDEYE YAKINLIK, UCUZ İŞGÜCÜ, DÜŞÜK ÜRETİM MALİYETİ,
ÖZELLEŞTİRMELER, PAZARIN GENİŞLEME HIZI.
b. DIŞ TİCARET ENGELLERİ:
YERLİ ÜRETİCİLERİ KORUMAK İÇİN GETİRİLEN KISITLAMALAR NEDENİ
İLE ULUSLARARASI İŞLETMELER DOĞRUDAN YATIRIM YAPARAK O
PAZARA GİRER.
c. PİYASALAR ARASI FİYAT FARKLILIKLARI (DAVİD RİCARDO):
HER İKİ MALIN ÜRETİMİNDE DEZAVANTAJA SAHİP ÜLKE, DAHA AZ
DEZAVANTAJA SAHİP OLDUĞU MALI ÜRETİP İHRAÇ EDERSE, BU MALIN
ÜRETİM VE İHRACATINDA KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜĞE SAHİP OLUR.
ÖTE YANDAN, DAHA FAZLA MUTLAK DEZAVANTAJA SAHİP OLDUĞU
MALDAN ÜRETİMİ TAMAMEN DURDURUR VE BU MALI İTHAL EDER.
19
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
1. İŞLETMELERİN ULUSLARARASILAŞMA NEDENLERİ:
d. ÜLKE KAYNAKLARININ ÜRETİM İÇİN YETERLİ OLMAMASI
DOĞAL KAYNAKLARIN, NİTELİKLİ İŞGÜCÜNÜN, TEKNOLOJİK BİLGİ ALT
YAPISININ VE TEKNİK BİLGİ DÜZEYİNİN, SERMAYENİN EKSİKLİĞİ, PAZARDA
YAŞANAN YOĞUN REKABET YATIRIMLARI YURT DIŞINA YÖNLENDİRMEKTEDİR.
e. TİCARİ BÜTÜNLEŞMELER:
GATT (THE GENERAL AGREEMENT ON TARİFFS AND TRADE-GÜMRÜK
TARİFELERİ VE TİCARET GENEL ANLAŞMASI), EFTA (EUROPEAN FREE TRADE
AREA), WTO (WORLD TRADE ORGANİZATİON), UNCTAD (UNİTED NATİONS TRADE
& DEVELOPMENT CONFERENCE)
f. FARKLI PAZARLARA YATIRIM YAPARAK RİSKİ AZALTMAK:
ULUSLARARASI İŞLETMELER RİSKLERİ EN AZ SEVİYEDE TUTMAK İÇİN
YATIRIMLARINI ÇEŞİTLİ ÜLKELERE YAYARAK ÇEŞİTLENDİRME YOLUNA
GİDERLER. BÖYLECE RİSK MİNİMİZE EDİLİR. BİR ÜLKEDE OLABİLECEK BİR KRİZ
HALİNDE, DİĞER ÜLKEDEKİ TESİSLERİN KULLANIMINI ARTIRMAK SURETİYLE
KRİZ AŞILABİLİR.
20
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
2. İŞLETMELERİN ULUSLARARASILAŞMA SÜRECİ
a)
UPPSALA ULUSLARARASILAŞMA MODELİ:
1.
2.
3.
4.
İŞLETMELER DÜZENLİ OLARAK ULUSLARARASI PAZARLAMA FAALİYETİNDE
BULUNUR.
İŞLETMELER TARAFSIZ ARACILAR VASITASI İLE İHRACAT YAPMAKTADIR
DENİZAŞIRI SATIŞ BİRİMLERİNİN KURULMASI
DENİZAŞIRI ÜRETİM TESİSLERİNİN KURULMASI
21
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
2. İŞLETMELERİN ULUSLARARASILAŞMA SÜRECİ
b) YENİLİKLE İLGİLİ ULUSLARARASILAŞMA MODELLERİ (ÇAVUŞGİL-2008):
1.
TAMAMEN İÇ PAZARA ODAKLIDIR. DIŞ PAZAR İLE İLGİLENMEZ.
2.
İHRACAT YAPMAMAKTADIR. ANCAK İHRACAT KONUSUNDA ZAMAN VE
FIRSAT TAKİP ETMEKTEDİR. DIŞ PAZARDAKİ GELİŞMELERLE
İLGİLENMEKTEDİR.
3.
TECRÜBE AMAÇLI KÜÇÜK ÖLÇEKLERDE ARACILAR VASITASIYLA İHRACAT
YAPMAYA BAŞLAMIŞTIR. İÇ PAZARDAN BEKLENTİLER AZALMIŞTIR.
ÖZELLİKLE KENDİNE YAKIN ÜLKE PAZARLARINA YÖNELİR.
4.
AKTİF BİR İHRACATÇI OLARAK DIŞ PAZARLARDA FAALİYETLERİNİ
YÜRÜTÜR. DIŞ TİCARETİNİ YÖNLENDİRECEK AYRI BİR DEPARTMANA
İHTİYAÇ DUYAR. DIŞ PAZARDA ACENTALAR VEYA BAYİLİKLER
OLUŞTURUR.
5.
SÖZLEŞME ÇERÇEVESİNDE TAAHHÜT ALTINA GİRMEK SURETİYLE YURT
DIŞINA ÜRÜNLERİNİ SATAR.ÖZELLİKLE DOĞRUDAN YATIRIMI DÜŞÜNÜR.
22
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
3. İŞLETMELERİN ULUSLARARASI PAZARLARA GİRİŞ YOLLARI (F. ROOT-1996):
1. İHRACAT ALTERNATİFİ İLE PAZARA GİRİŞ
A) DOLAYLI İHRACAT (ACENTALAR, İHRACATÇI BİRLİKLERİ, KOMİSYONCULAR,
SATIŞ OFİSLERİ)
B) DOĞRUDAN İHRACAT
2. ANLAŞMA YAPARAK PAZARA GİRİŞ
A) LİSANS ANLAŞMASI
B) ÜRETİM ANLAŞMASI
C) YÖNETİM ANLAŞMALARI
D) ORTAK ÜRETİM ANLAŞMALARI
E) TEKNİK ANLAŞMALAR
F) HİZMET ANLAŞMALARI
G) ANAHTAR TESLİMİ ANLAŞMALAR
3. DOĞRUDAN YATIRIM YOLUYLA PAZARA GİRİŞ
A) YÜZDE YÜZ (%100) SAHİPLİK (SOLE VENTURE)
B) ORTAK GİRİŞİM (JOİNT VENTURE)
23
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
4. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELER VE ULUSLARARASI GİRİŞİMCİLİK:
1. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELERİN ÖZELLİKLERİ:






TÜM DÜNYA PAZAR OLARAK GÖRÜLÜR
ÇOK KISA SÜREDE İHRACATA BAŞLAR VE İHRACAT, TOPLAM ÜRETİMİN %25
İNİ BULUR.
KÜÇÜK ÖLÇEKLİ İŞLETMELERDİR
GENELLİKLE İLERİ TEKNOLOJİ AĞIRLIKLI, BENZERSİZ BİR ÜRÜNÜ
ÜRETMEK, GELİŞTİRMEK VE YENİ BİR İŞLETMECİLİK YÖNTEMİ
UYGULAYARAK FAALİYETLERİNİ YÖNLENDİRİR.
GİRİŞİMCİ BİR ÖZELLİĞE SAHİPTİR.
ÜRETTİKLERİ ÜRÜNLER ÖNEMLİ BİR FİNANSAL DEĞERE SAHİP,
ENDÜSTRİYEL KULLANIMI OLAN ÜRÜNLERDİR.
24
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
4. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELER VE ULUSLARARASI GİRİŞİMCİLİK:
2. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELERİ ORTAYA ÇIKARAN ŞARTLAR:






KÜÇÜK PAZAR DİLİMLERİNİN ÖNEMİNİN ARTMASI
ÜRETİM TEKNOLOJİSİNDEKİ HIZLI VE DEVRİMSEL DEĞİŞİM
İLETİŞİM TEKNOLOJİSİNİN GELİŞİMİ
DEĞİŞEN PAZAR KOŞULLARINA, YABANCI STANDARTLARA VE
KURALLARINA RAHAT UYUM SAĞLARLAR. ELASTİKİYETLERİ YÜKSEKTİR.
BİLGİ, TEKNOLOJİ, MAKİNE PARKI, KURUMSALLAŞMA BECERİSİ OLMAYA
BAŞLAMIŞTIR.
ULUSLARARASI PAZARLARLA VE DİĞER GLOBAL İŞLETMELERLE
İŞBİRLİĞİ VE TİCARİ FAALİYETLERİNİN GELİŞMESİ.
25
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
4. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELER VE ULUSLARARASI GİRİŞİMCİLİK:
1. GLOBAL DOĞAN İŞLETMELERİN ÖLÇÜTÜ:

İŞLETMENİN YAŞI

İŞLETMENİN BÜYÜKLÜĞÜ

ULUSLARARASI TECRÜBESİ

ULUSLARARASILAŞMA SÜRECİNDEKİ AŞAMASI

İHRACAT / TOPLAM ÜRETİM ORANI
26
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
D- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI (DYSY):
DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIM TÜRLERİ (WIR-1999):

TÜMÜYLE SERMAYE SAĞLAYAN ŞAHSA AİT ŞUBELER AÇILMASI,
GENİŞLETİLMESİ VEYA YENİ İŞLETMELER KURULMASI VE MEVCUT
İŞLETMELERİN BÜTÜNÜ İLE SATIN ALINMASI

KALICI EKONOMİK BAĞLAR OLUŞTURMAK VEYA SÜRDÜRMEK AMACIYLA
YENİ VEYA MEVCUT BİR İŞLETMEYE İŞTİRAK EDİLMESİ

KALICI EKONOMİK BAĞLAR OLUŞTURMAK VEYA SÜRDÜRMEK AMACIYLA
UZUN VADELİ (5 YILDAN FAZLA) KREDİ VERİLMESİ.
DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMINI TEŞVİK EDEN NEDENLER:

UCUZ HAMMADDE VE İŞÇİLİĞİN VARLIĞI

KOTA VE TARİFE ENGELLERİNDEN KURTULMAK

ULUSLARARASI İŞLETMELERİN ENTEGRASYON POLİTİKALARI.
27
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
D- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI (DYSY):
DOĞRUDAN YATIRIM YÖNTEMLERİ:

İŞLETME EVLİLİKLERİ VE BİRLEŞMELER

ÖZELLEŞTİRME İLE GERÇEKLEŞEN YATIRIMLAR

SIFIRDAN YAPILAN YATIRIMLAR

MEVCUT YAPININ GENİŞLETİLMESİ

DİĞER ORTAK GİRİŞİM TÜRLERİ (LİSANS ANLAŞMALARI VE STRATEJİK
ORTAKLIKLAR).
TÜRKİYE’DEKİ DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIM TÜRLERİ:

YENİ YATIRIMLAR

SERMAYE YATIRIMLARI

İŞTİRAKLER
28
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
D- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI (DYSY):
DOĞRUDAN YATIRIMLARI DESTEKLEYEN TEORİLER:
1. MONOPOLİTİK ÜSTÜNLÜKLER TEORİSİ:
MONOPOL BİR GÜCE SAHİP İŞLETME, TEK BAŞINA ALDIĞI KARARLARLA
PAZARI ETKİLEME GÜCÜNE SAHİPTİR. EN ÖNEMLİ MONOPOLİSTİK GÜÇ,
SAHİP OLUNAN AYRICALIKLI BİLGİDİR.
2. İÇSELLİK TEORİSİ
ULUSLARARASI İŞLETMELER YATIRIM YAPTIĞI PAZARLARDAKİ
OLABİLECEK BAŞARISIZLIKLARINI ÖNLEMEK İÇİN KENDİ ÜRETİM TEKNİK
VE BECERİLERİNİ KULLANARAK PİYASAYI İÇSELLEŞTİRİRLER.
TEKNOLOJİ TRANSFERİ, UZMAN PERSONELİNİ KULLANMA, VB.
29
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
D- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI (DYSY):
DOĞRUDAN YATIRIMLARI DESTEKLEYEN TEORİLER:
3. DUNNING’IN EKLEKTİK PARADİGMASI (OLI-OWNERSHİP LOCATİON INTERNALİZATİON:
SAHİPLİK KONUMLAMA VE İÇSELLEŞTİRME):

SAHİPLİK ÜSTÜNLÜĞÜ:
İŞLETMELERİN SAHİP OLDUĞU SPESİFİK ÜSTÜNLÜKLERİ İFADE EDER. BU
ÜSTÜNLÜKLER REKABET ÜSTÜNLÜKLERİDİR.

KONUMLAMA ÜSTÜNLÜĞÜ:
İŞLETMENİN KENDİNDEN KAYNAKLANAN DEĞİL, YATIRIMIN GERÇEKLEŞTİĞİ ÜLKENİN
STATİK VEYA DİNAMİK ÖZELLİKLER TAŞIYAN UNSURLARINDAN KAYNAKLANMAKTADIR.
ÜLKENİN ALTERNATİFLERİ ARASINDA ÖNE ÇIKMASINI SAĞLAYACAK ÇEKİCİ UNSURLARI
İHTİVA EDER.

İÇSELLEŞTİRME ÜSTÜNLÜĞÜ:
İŞLETMELERİN KENDİ ÖZELLİKLERİNİ ÜLKEYE VEYA PAZARA ADAPTASYONUNU
SAĞLAYACAK FAKTÖRLER ARACILIĞI İLE PAZARDA ÜSTÜNLÜK SAĞLAYACAK BİR
KONUMA SAHİP OLMAYI HEDEFLEMEKTEDİR.
30
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
E- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMI TABANLI OLMAYAN AÇIKLAMALAR:
1. ULUSLARARASI İŞBİRLİKLERİNE YÖNELİK YATIRIMLAR:
A. YATAY ORTAKLIK (AYNI SEVİYEDE VE AYNI İŞİ YAPAN İŞLETMELER
ARASINDA OLAN İŞBİRLİĞİ),
B. DİKEY ORTAKLIK (AYNI SEKTÖRDE AMA FARKLI İŞLER YAPAN
BİRBİRLERİNİ TAMAMLAYAN İŞLETMELERİN GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ
ORTAKLIK).
İKİ TEMEL YÖNTEM MEVCUTTUR. BİRİNCİSİNİN TEMELİNDE EŞİTLİK ANLAYIŞI
OLAN ORTAK YATIRIM, İKİNCİSİ DE PROJE TEMELLİ STRATEJİK ORTAKLIKTIR.
2. ŞEBEKELER VE İLİŞKİSEL VARLIKLAR:
MERKEZ VE DİĞER ÜLKELERDEKİ BAĞLI İŞLETMELER ARASINDA BİR
İLİŞKİ HALİ OLMAKLA BİRLİKTE, BAĞLI İŞLETMELER ARASINDA DA BİR
İLİŞKİ SÖZ KONUSU OLMAKTADIR.
31
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
G.M
ULUSLARARASI STRATEJİ
ÜLKELERDEKİ BİRİMLER BAĞIMSIZ,
BİRİMLER KENDİ PAZARINDA,
G.M DİĞER BİRİMLERDEN FARKSIZ,
G.M
KÜRESEL STRATEJİ
BİRİMLER MERKEZE BAĞLI,
STANDART ÜRÜN ARAYIŞI,
ÜRETİM MERKEZDEN YAPILIR,
G.M
MELEZ (HYBRİD) STRATEJİ
MERKEZDEN VE BİRBİRİ İLE İLİŞKİLİ,
BİRİMLER KARŞILAŞTIKLARI DURUMA UYAR,
HIZLI VE ÇOK HAREKETLİLİK MEVCUT,
KARŞILIKLI DAYANIŞMA,
INTERNETTEN YARARLANILIR,
(*): EREN,E.,STRATEJİK YÖNETİM İŞLETME VE POLİTİKASI, 5. BASKI., S.268.
32
ULUSLARARASI İŞLETMECİLİK
E- DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMI TABANLI OLMAYAN AÇIKLAMALAR:
ULUSLARARASI İŞLETMELERDE YÖNETSEL EĞİLİMLER:
1. ANA ÜLKE MODELİ:
ULUSLARARASI İŞLETMELERİN, DÜNYA PAZARLARINDA MERKEZ ÜLKEYE UYGUN BİR
YÖNETİM ŞEKLİNİN BENİMSENMESİDİR.
2. YABANCI ÜLKEYE YÖNELİK MODEL
YÖNETİM MANTIĞI VE PERSONEL İSTİHDAMINDAKİ TERCİHLERİN EV SAHİBİ ÜLKEYE
GÖRE MODELLENMESİDİR.
3. BÖLGE EĞİLİMLİ MODEL
İŞLETMELERİN BELİRLİ BİR BÖLGE İÇİNDE KALMAK SURETİYLE YÖNETSEL
FAALİYETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİNİ İFADE EDER.
4. COĞRAFİ EĞİLİMLİ MODEL
ÜLKELERDEKİ VE PAZARLARDAKİ BENZERLİKLERİN VE FARKLILIKLARIN GLOBAL BİR
STRATEJİYİ YARATTIĞINI DÜŞÜNMEKTEDİR. BU İŞLETMELER, İŞGÖREN VE YÖNETİCİ
SAĞLAMA HUSUSUNDA KÜRESEL BİR YAKLAŞIM İZLEYEREK DÜNYANIN FARKLI
BÖLGELERİNDEN İNSANLARI ÇALIŞTIRIRLAR.
33