Transcript laboratuarda kullanılan araç

HENDEK EĞİTİM FAKÜLTESİ
FEN BİLGİSİ LABORATUARI
YRD.DOÇ.DR.
N.İZZET KURBANOĞLU
LABORATUARDA KULLANILAN
ARAÇ-GEREÇLER
TÜPLER
DENEY TÜPÜ
SANTRİFÜJ TÜPÜ
FOLİN-WU TÜPÜ
TÜPLER
Deney Tüpü: Kimyasal reaksiyonların gerçekleştirildiği veya
çözeltilerin konulduğu, uzun, içi boş cam malzemelerdir.
Ateşe dayanıklı olanlar pyrex camdan yapılmıştır. Isıtma
veya kaynatma deneylerinde tüp hiçbir zaman ¼’ten fazla
doldurulmamalıdır. Çünkü sıvı kaynama sırasında taşabilir.
Santrifüj Tüpü: Karışımdaki farklı fazları birbirinden
ayırmak için kullanılan, basınca dayanıklı camdan yapılmış,
konik, silindirik, dereceli ve kapaksız tüplerdir.
Folin-wu Tüpü: Kanda kantitatif şeker ölçümü için
kullanılır. Dip kısmı, oksidasyonu önlemek amacıyla balon
gibi bombelidir. Dar bir boyundan sonra yukarı doğru
genişleyen özel tüplerdir.
BEHER
 Çeşitli
hacimlerdeki sıvıların konabildiği,
içindeki sıvıyı kolayca boşaltmaya olanak
sağlayacak şekilde üst kenarında çıkıntısı
bulunan, geniş ağızlı, silindirik, ısıya
dayanıklı, alttan düz cam kaplardır.
Hacimleri 5ml’den 5000 ml’ye kadar
değişir.
BEHER
ERLEN
bir boyun ve alta doğru genişleyen bir
yapıya sahip konik cam kaplardır. Mümkün
olduğu kadar fazla buharlaşması istenen
solüsyonların
kaynatılmasında,
rahatça
karıştırılmaya imkan veren yapısı nedeniyle
titrasyonlarda ve başka genel amaçlar için
kullanılırlar.
 Dar
KADEH
 Ağızları
geniş, dipleri dar cam kaplardır.
Genellikle idrar koymak için kullanılır.
ÖLÇÜ SİLİNDİRLERİ (MEZÜR)
biçiminde, çeşitli çap, boy ve
hacimde, üzerinde hacim göstergesi çizgiler
bulunan cam kaplardır. Kapaklı veya
kapaksız olabilirler. Bunlar, büyük bir
hassasiyetle çalışmayı gerektirmeyen ölçüm
işlemlerinde kullanılırlar.
 Silindir
ÖLÇÜ SİLİNDİRLERİ (MEZÜR)
HUNİLER
 Sıvıların
süzülmesinde ve dar boyunlu
kaplara aktarılmasında kullanılır. Plastik,
cam ve porselenden yapılmış olanları
vardır. İyi bir süzme için en uygun huniler
580 açılı hunilerdir.
HUNİLER
KAPSÜLLER
 Çeşitli
büyüklükte, ağızları daha geniş, dip
kısımları dar, cam veya porselenden
yapılmış kaplardır.
BAGET
 Karıştırma,
sıvı aktarma gibi işlerde
kullanılan içi dolu cam çubuklardır. Çeşitli
boy ve çapta olurlar.
BALON
kısmı geniş ve şişkin, üst kısmı ince bir
boyun şeklindedir. Altı düz veya yuvarlak
olabilir. Çeşitli hacimlerde olabilirler.
Solüsyonların hazırlanmasında kullanılır.
Isıtılmaları gerektiğinde bir amyant üzerine
konularak kullanılabilir.
 Alt
BALON
ÖLÇÜ BALONLARI
(BALON JOJELER)
hacimde, alt kısımları yuvarlak ve
şişkin, üst kısımları silindirik, ince uzun
boyunlu kapaklı cam kaplardır. Boyun
kısmında bir kalibrasyon çizgisi bulunur.
Bu çizgiye kadar aldıkları sıvı miktarı
üzerlerinde yazılıdır. Çeşitli hacimlerde
bulunur. Hassas solüsyonlar ve ayıraç
hazırlanmasında, bir maddeyi belli oranda
seyreltmek gibi işlemlerde kullanılır.
 Belli
ÖLÇÜ BALONLARI
(BALON JOJELER)
PİSET
Distile su kullanımı için gerekli kaplardır. Cam veya
plastik olabilir.
 Pisetler 3 şekilde kullanılır:
a)Fazla miktarda su gerekli olduğu zaman piset
kavranır ve lastik tıpanın fırlamaması için baş
parmak ile bastırılarak kısa ucuna doğru eğilir.

b)Daha az su ihtiyacı kısa uçtan üfleyerek
sağlanır. Su aşağıya eğik uçtan çıkar.
c)Çok az miktarda su ihtiyacında ise önce kısa
uçtan üflenerek bir miktar su çok dikkatlice ve
hafifçe üfleyerek küçük damlacıklar halinde istenilen
kaba aktarılır.
PİSET
PİPETLER
solüsyondan belli hacimde sıvı almaya
yarayan özel cam borulardır.
 Bir
PİPETLER
VOLÜMETRİK(BÜLLÜ)
DERECELİ(TAKSİMATLI)
MİKRO
OTOMATİK
PİPETLER
Volumetrik (Büllü) Pipet: Bunların ortalarında şişkin bir
kısım bulunur. Uç kısımları ince ve uzundur. Bül, her
ünite hamca tekabüle eden yüzey sahasını ve pipetin
içini örten su ıslaklığından kaynaklanan hata payını
azaltır. İnce kısımlarından birinin üzerinde bir çizgi
bulunur. Bu çizgi ile pipetin sıvı çekilen ucu arasındaki
bölümün aldığı sıvı miktarı bülün üzerinde yazılıdır.
Bazı büllü pipetlerde alt uçta da çizgi bulunur. O zaman
bülün üzerinde yazılı rakam iki çizgi arasındaki sıvının
miktarıdır.
Dereceli (Taksimatlı) Pipet: Bu tür pipetlerin düz ve dar
bir boşlukları vardır. Bu pipetlerin taksimatları suya
göre yapılır ve doğrulukları maksimum kalibrasyon
işaretine göre garanti edilmiştir.
Mikropipetler: Çok küçük hacimleri aktarmak için
kullanılan
hassas
pipetlerdir.
Bunların
derecelendirilmesi genellikle cıva ile yapılır. Hacimleri
0,01- 0,1 ml arasında değişir.
Otomatik Pipet: Mikro ve makro olmak üzere iki gruba
ayrılabilir. Sıvı, kolaylıkla değiştirilebilen uca bir
piston yardımı ile çekilip boşaltılabilir. Hassas
deneylerde tercih edilirler. Bir deneyin seri halde
yapılmasını sağlar.
PİPETLER
PİPETLERİN KULLANIMI
a)Önce pipet üst ucuna yakın kısmından sağ elin baş
parmağı ve son üç parmağı arasında tutulmalıdır. İşaret
parmağı ise sıvıyı çekince akmaması için üst ucu tıkamaya
hazır olacak şekilde serbest olmalıdır.
b)Pipetin uç kısmı alınacak sıvı içine daldırılır.
Pipetin ucu yeteri kadar sıvı içine daldırılmalıdır ve pipete
sıvıyı çekerken hava girmemesine dikkat edilmelidir.
c)Hafif bir emme ile sıvı pipetin üst ucundaki işaret
çizgisine kadar çekilir. Çizgiyi geçince, pipetin ucu işaret
parmağı ile kapatılır. Pipet sıvı içinden çekilir. Alt ucu
süzgeç kağıdı ile kurulanır ve pipetin ucunda sıvılar silinir.
d)Üst ucu tıkayan işaret parmağının baskısı
hafifletilerek fazla sıvının işaret çizgisi veya üst çizgiye kadar
gelmesi sağlanır. Burada dikkat edilecek nokta sıvının
oluşturduğu
içbükey hattın en dibindeki noktanın
kalibrasyon çizgisi ile çakışmasını sağlamaktadır.
e)Sıvının boşaltılacağı kabın kenarına pipetin ucu
temas ettirilir. Pipetteki sıvı işaret parmağının basıncı
hafifçe kaldırılarak yavaş bir şekilde boşaltılmalıdır. Bu
sırada işaret parmağı tamamen kaldırılmamalıdır. Sıvı
yavaşça akmalı,boşalmasını sağlamak için üfleyerek akışı
arttırılmamalıdır.
f)Üst kısmında halka şeklinde çepeçevre bir işaret
taşıyan pipetlerde son kalan sıvı üflenerek boşaltılır. Bu
işareti taşımayan pipetlerde asla üfleme yapılmaz.sadece
pipetin ucu sıvının boşaltıldığı kaba hafifçe değdirilerek iyice
boşalması sağlanır.
BÜRETLER
Titrasyon için kullanılırlar. Büretler de bir çeşit
pipettir, fakat bunların boşaltma ucundaki sıvının
akışını kolayca kontrol edebilmek için bir kapama
musluğu vardır. Kapasitesi 2 ml veya daha az
olanlarına mikrobüret denir. Büretler yağdan
tamamıyla temiz olmalıdır. Büretler içine konan
çözeltiler genellikle normal çözeltilerdir.
Büret önce ‘0’ çizgisini aşacak şekilde bir
huni yardımıyla doldurulur. Alttaki musluk sağa
sola çevrilerek içindeki sıvı bir miktar akıtılarak
büretin hiçbir kısmında hava kabarcığı kalmaması
sağlanır. Alt kısımlarda musluk civarında kalan
hava kabarcıklarını uzaklaştırabilmek için bazen
büreti birkaç kez doldurup boşaltmak gerekebilir.
Hava kabarcığı kalmayınca şunlar yapılmalı:
a)Büret yeniden üst çizgisini aşacak şekilde
doldurulur.
b)Huni çıkarılır. Çıkarılmazsa,ayarlanacak
olan üst sınır düzeyi huniden akan sıvı ile değişip
bozulur ve titrasyon hatalı olur.
c)Alt musluk açılarak sıvı yüzeyinin
konveksliği ‘0’ çizgisine teğet olacak şekilde
ayarlanır. Böylece büret titrasyona hazır hale
getirilmiş olur.
BÜRETLER
BEK
Hava gazı, doğal gaz veya bütan gazı ile
çalışan, alev sağlayan aletlerdir. Alt
taraflarında bulunan metal disk sağa sola
çevrilerek alevin çok veya az havalı yanması
sağlanabilir.
Bekler
ısıtma
gerektiren
deneylerde kullanılır.
İSPİRTO LAMBASI
Geniş gövdeli bir şişeye ispirto
doldurulur. İspirtonun içine bir fitil daldırılır
ve şişenin kapağındaki yarıktan fitilin ucu
çıkarılır. Üst kısmını kapatabilecek ayrı bir
kapağı da vardır. İspirto lambası ısıtma
deneylerinde kullanılır.
HAVAN
Katı maddeleri küçültüp toz haline
getirmeye yaradığı gibi, katı bir maddeyi bir
sıvı içinde ezerek dağıtmaya, böylece
çözünmesini kolaylaştırmaya yarar. Cilasız
porselen, cam, çelik gibi çeşitli maddelerden
yapılır.
HAVAN
MAŞA
 Isıtılacak
bir kabı emniyet ile tutmaya yara.
Metal veya tahtadan yapılabilir.
SÜPOR (PORT-TÜP)
 Deney
tüpleri, büretler, balon ve benzeri
gereçleri dik konumda veya belirli bir seviyede
tutmak için kullanılan tahta,metal veya
plastikten yapılmış araçlardır. Değişik
ebatlarda olabilir.
FIRÇA
ve diğer cam malzemelerin mekanik
temizliği için kullanılır. Bir çalışma
yapılırken kullanılan malzemeler hemen
akan su altında yıkanmalı ve fırça ile
mekanik temizliği yapılmalı.
 Tüp
SPATÜL
 Toz
veya küçük parçalar halindeki
maddeleri almak için kullanılır. Metal veya
porselenden
yapılmışlardır.
Kimyasal
madde içine sokulacak spatülün çok temiz
olması gerekir.
AMYANT TEL
ısıtma ve ani ısıtmadan doğabilecek
patlamaların önüne geçmek için bek alevi
ile ısıtılacak malzeme arasındaki direkt
ilişkiyi kesen malzemelerdir. Yani ısıtma
deneyi yaparken cam malzemenin ısıdan
etkilenmesini önlemek amacıyla kullanılır.
 Ani
ÜÇGEN TEL
küçük kapların ısıtılması için sac
ayağının üzerine konulan malzemelerdir.
Cam malzemenin ısıdan etkilenmesini
önlemek amacıyla kullanılır.
 Çok
SAC AYAĞI
 Isıtma
deneylerinde ispirto lambası veya
bek alevi üzerine konur. Üzerine amyant tel
veya üçgen tel yerleştirilir. Cam malzeme
bunun üzerine konarak içindeki madde
ısıtılır.
STATİF
ve diğer cam malzemelerin
tutturulması için metalden yapılmış ayak ve
çubuk kısmından ibaret aletlerdir.
 Büret
REAKTİF ŞİŞELERİ
 Hazırlanan
reaktiflerin
saklanmasında
kullanılır. Reaktiflerin büyük bir çoğunlu
ışıktan etkilenir ve bozulur. Bu yüzden ışık
geçirmeyen renkli şişelerde saklanması gerekir.
Reaktif şişelerinin hacimleri
25 ml’ den
1000 ml’ ye kadar değişir.
REAKTİF ŞİŞELERİ
DAMLALIKLI ŞİŞELER
genel olarak 50 ml’ liktirler. Renksiz
veya koyu renkli camdan yapılmışlardır.
Kapakları olukludur. Şişe eğildiği zaman
içindeki solüsyonun damla damla akmasını
sağlar. Boya solüsyonları ve indikatörler
için kullanılabilir.
 Bunlar
PETRİ KABI
miktardaki katı maddeleri veya katı
kültür vasatlarını saklamak için kullanılan
cam kaplardır.
 Az
SAAT CAMI
miktardaki katı maddelerin ısıtma ve
kurutma işlemlerinde kullanılan konkav
yapılı cam malzemelerdir.
 Az
TERAZİ
çözelti hazırlanması sırasında katı
maddelerin tartılması ve biyolojik doku
örneklerin ağırlıklarının belirlenmesi için
kullanılan, hassasiyet oldukça yüksek
aletlerdir. Kaba ölçümler için düşük
hassasiyetli teraziler, ince ölçümler için
hassas teraziler kullanılır.
 Özellikle
DİSTİLE SU CİHAZI
yapılan tüm deneyler saf su ile
yapılmalıdır. Çünkü, çeşme suyunun içeriği,
yapılan deneylerin sonuçlarını etkiler. Çeşme
suyu bir hortumla distile su cihazının içine
girer. Rezistanslar ile ısınır ve buharlaşır. Su
buharı borulardan geçerken soğur ve
yoğunlaşır. Aletin ucundaki hortum aracılığı
ile yoğunlaşan su dışarı alınır. Bu şekilde elde
edilen su damıtılmıştır ve içindeki birçok
maddeden arınmıştır.
 Biyokimyada
DEİYONİZE SU CİHAZI
cihaz da saf su temininde kullanılır.
Uzun kolonları vardır. Bu kolonlar içine
iyon değiştirici reçineler konmuştur. Su,
kolonlardan geçerken içindeki iyonlar
reçineler tutulur. Sonuçta elde edilen su
iyonlarından arınmıştır.
 Bu
MANYETİK KARIŞTIRICI
 Hazırlanan
bir solüsyonda bulunana
maddelerin iyice erimesi ve karışmasını
sağlamak için kullanılır. Sıcaklık ve devir
sayısı ayarlanabilir. Solüsyonun içine iyi
karışmayı sağlamak için bakla (stirbar)
atılır ve manyetik karıştırıcının üzerine
konur. Alet çalıştırılır ve kısa sürede madde
tamamen karışmış olur.
BENMARİ
(ÇALKANTILI SU BANYOSU)
Bazı analizlerde,hazırlanan deneyler belli bir
süre,belli bir sıcaklıktaki suda inkübasyona
bırakılmalıdır. Bu amaçla benmari kullanılır.
Cihaz dakikada 0-200 arası salınım yapabilir.
Tank içindeki suyun sıcaklığı 0-100 0C arasında
kontrol edilebilir. Cihaz iki üniteden oluşmuştur.
Birinci ünite, çalkalama işlemini yapan mekanik
sistemi de bünyesinde bulunduran tank; ikinci
ünite ise, tankın içindeki suyu sabit sıcaklıkta
tutan kontrol ünitesidir.
DESİKATÖR
bir kapak, bir de alt kısmına sülfürik
asit, anhidrid kalsiyum klorid gibi kurutucu
madde konana geniş cam kaplardır. İyice
kapanmasının sağlamak için kapak yüzeyi
tıraşlıdır. Hava geçişini önlemek için kapak
kenarları vazelinlenir. Reaktifleri ve diğer
maddeleri
rutubetten
korumak
için
kullanılırlar. Bazı desikatörlerin kapağında
havayı boşaltmaya yarayan musluklu bir cam
boru vardır. Bu tip desikatörlere ‘vakumlu
desikatör’ denir.
 Bunlar;
DAĞITICILAR
miktardaki sıvının çok sayıda tüplere
eşit
hacimlerde
dağıtımını
sağlayan
aletlerdir. 1ml-20ml arası hacimlerde sıvı
dağıtımını yapabilirler deneylerin seri halde
kolayca yapılmasını sağlar.
 Belli
ÇEKER OCAK
laboratuarlarda çeker ocak olmalıdır.
Çeker ocak bir takım zararlı olabilecek
buharların
uzaklaştırılmasında
ve
laboratuarların
havalandırılmasında
kullanılır.
 Tüm
VORTEKS
 Sabit
bir mil üzerinde dönen tek bir döner
başlığa sahip olan bu aletler, deney tüpü
içindeki reaktiflerin karışarak homojen hale
gelmesini sağlarlar. Tüp döner başlığa
hafifçe
üstten
bastırıldığında
başlık
otomatik olarak çalışır. Dönüş hızı,istenilen
hıza ayarlanmak sureti ile tüp içeriği
karıştırılmış olur.
FIRIN
fırınlar; kuru kimyasallar,
ekstreler,cam kaplar ve elektroforez
tabakaları için kullanılırlar. Günlük sıcaklık
kontrolleri yapılmalıdır .
 Laboratuarda
ETÜV
 Yıkanmış
malzemelerin kurutulmasında,
hazırlanan deneylerin beli bir süre belli bir
sıcaklıkta inkübasyona bırakılmasında,
bakteriyolojide
sterilizasyon
işleminde
kullanılır. Üzerinde sıcaklık ve zaman ayarı
yapabilecek düğmeler vardır.
SHAKER
 Hazırlanan
deney tüplerinin bir süre için
belli bir hızda çalkalanmasını sağlar.
İnkübasyon sırasında çalkalanma istenen
deneylerde kullanılır. Çalkalanma sıklığı
ayarlanabilir.
SAHLİ HEMOMETRESİ
hemoglobin tayini için çeşitli metotlar
ortaya atılmıştır. Oksihemoglobin ve demir
tayinie dayanan fotoelektrik kolorimetreler ve
asit hematin renk tayinine dayanan sahli ve
Haden Hauser aletleri en sık kullanılanlarıdır.
 Kanda
 Sahli
hemogolobinometreler
kanda
hemoglobin miktarını saptamak amacı ile
kullanılan en basit yöntemdir. Eritrositlerin
dilüe asit ile hemoliz edilmesi ile oluşan rengin
standart renk ile karıştırılmasına dayanan
kolorimetrik bir yöntemdir.
TERMOMETRE
ölçümler ve diğer sıcaklığa hassas
ölçümlerde, su banyosunda termometre
kullanımının önemi büyüktür. Isıtma
banyolarında
cam-likit
termometre,
termistör ve elektronik termometreler
kullanılmaktadır. Sıcaklığı ölçmek için
kullanılırlar. Termometrelerin doğru ölçüm
yapıp yapmadıkları 6 ay veya bir yıllık
aralarla kontrol edilmelidir.
 Kinetik
pH-METRE
Solüsyonların
pH’ların ölçmede kullanılır. Bütün
cihazlarda, bazen ayrı ayrı, bazen de tek bir bölmeye
yerleştirilmiş referans ve cam elektrotlar bulunur.
Referans elektrotta meydana gelen sabit elektrik
potansiyeline karşı, H+ konsantrasyonu ve pH
değişmelerine hassas bir ucu bulunan cam elektrotta
meydan gelen potansiyel değişiklikleri ölçülür. Bu
elektrot çabuk kuruduğu için sürekli olarak distile su
içinde tutulmalıdır.
kalibrasyonu pH’ı bilinen standart
solüsyonlarla yapılır. Yumuşak bir bezle sildikten sonra
pH’ı ölçülecek olan sıvıya daldırılır. Skalada okunan
rakam solüsyonun pH’ıdır. Distile su ile iyice
yıkandıktan sonra elektrot su dolu kabın içinde olacak
şekilde statifine (sabitleştirici) yerleştirilir.
Elektrotun
SANTRİFÜJ
solüsyondaki katı maddeleri sıvı kısmından kabaca
ayırmakta
kullanılır.
Çözeltideki
maddelerin
yoğunluklarına göre ayrımını sağlar. Santrifüj tüpleri
yerleştirilirken hepsinin eşit ağırlıkta olmalarına ve alete
tam karşılıklı yerleştirilmelerine dikkat etmek gerekir.
Dakikadaki dönme hızı ve süresi ayarlanır. Santrifüjler
klinik laboratuarlarda genellikle kanın pıhtılaşmasını
sağlayarak serum veya plazmayı ayırma amacıyla
kullanılır. Bu amaçla 1000 gramda 10 dakika çevirme
ideal bir ayrılmayı sağlar. Santrifüj tüplerine silikon jel
konması pıhtı ve serum arasında çözünmeyen bir bariyer
oluşmasını sağlar.
Santrifüjün dönüş hızını belirleyen birimler RCF-G
(reletive centrifugal force = rölatif santrifugal güç) ve
rpm (revolution per minute = dakikadaki devir
sayısı)’dır.
Bir
 Santrifüj tipleri:
♦ klinik santrifüjler
♦ hematokrit santrifüjler
♦ yüksek hızlı santrifüjler
♦ ultrasantrifüjler
♦ soğutmalı santrifüjler
SPEKTROFOTOMETRE
çözelti içindeki madde miktarını çözeltiden geçen
veya çözeltini tuttuğu (absorblanan) ışık miktarından
faydalanarak ölçme işlemini yapan cihazlara
spektorofotometre adı verilir.
Bir
tür cihazlara bir çözeltinin ışığı absorblama ve
geçirme
miktarı
okunabilir.Genel
olarak
bir
spektrofotometrenin kısımları:
Bu
a)ışık kaynağı
b)dalga boyu
c)küvet(fotosel)
d)detektör
e)okuyucu
Işık
kaynağından gelen ışık, tek bir yarıktan
geçirilerek monokromotik ışın demeti olarak
dalga boyu ayarlayıcısına ulaşır. Dalga boyu
ayarlayıcısı ile ışığın dalga boyu istenilen dalga
boyuna ayarlanıp, tek bir yarıktan geçirilerek
küvete gönderilir. Küvetten geçen ışığın bir
kısmı çözelti tarafından tutulurken, geri kalan
kısmı detektöre gelir. Detektör küvetten geçen
ışığın şiddetini ölçen kısımdır. Buradaki fotosel
veya fototüp üzerine düşen ışık elektrik
akımına dönüştürülür. Bu elektrik akımı
okuyucuda değerlendirilir. Okuyucudan alınan
değer ya absorbansa ya da transmittenstir.
ELEKTROFOREZ
Yüklü
taneciklerin veya moleküllerin elektrik
akımının etkisi ile birbirinden ayrılması için
kullanılan cihazlardır.
Çeşitleri:
a)kağıt elektroforezi
b)nişasta jel elektroforezi
c)selüloz asetat elektroforezi
d)agaroz jel elektroforezi
e)poliakrilamid jel elektroforezi
OTOANALİZÖRLER
testleri daha hızlı ve ve daha hassas
bir şekilde ölçmeye yarayan otomatik
aletlerdir.
Günlük