Transcript uzytk_bibliotek_akademickich

Użytkownicy bibliotek
akademickich
Dr Sabina Cisek
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Uniwersytet Jagielloński
2011-11-29
1
Treści merytoryczne przedmiotu 2011/2012
Użytkownicy bibliotek akademickich
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Użytkownicy bibliotek i informacji w bibliotekoznawstwie i informatologii,
kierunki badań, paradygmaty, publikacje, konferencje, autorzy etc.
Użytkownicy bibliotek akademickich – pojęcie, specyfika
Potrzeby i zachowania informacyjne użytkowników bibliotek akademickich
Wybrane koncepcje, modele i teorie zachowań informacyjnych
Potrzeby informacyjne
Bariery informacyjne i inne
Strategie i metody badań użytkowników bibliotek akademickich
Oferta bibliotek akademickich a ich użytkownicy – wybrane aspekty
Sylabus
https://www.usosweb.uj.edu.pl/kontroler.php?_action=actionx:katalog2/przedmi
oty/pokazPrzedmiot%28prz_kod:WZ.IB-563ikba%29
2
Plan prezentacji
• Kontekst – rola bibliotek, w tym akademickich w społeczeństwie
informacji i wiedzy. Oferta bibliotek akademickich a ich użytkownicy –
wybrane aspekty
• Pozostałe zagadnienia i bibliografia – zob. prezentacja
„uzytk_info_2011_2012”
http://skryba.inib.uj.edu.pl/~cisek/uzytkownicy_informacji/ albo
http://www.slideshare.net/sabinacisek/uzytk-info-20112012
3
Kontekst – rola bibliotek,
w tym akademickich,
w społeczeństwie informacji
i wiedzy. Oferta bibliotek
akademickich a ich użytkownicy
– wybrane aspekty
4
Kontekst – społeczeństwo wiedzy i funkcje
bibliotek
• Społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo wiedzy
– Społeczeństwo informacyjne jest to: „Społeczeństwo, w którym informacja jest
intensywnie wykorzystywana w życiu ekonomicznym, społecznym, kulturalnym i
politycznym; (...) społeczeństwo, które posiada bogate środki komunikacji i
przetwarzania informacji, będące podstawą tworzenia większości dochodu
narodowego oraz zapewniające źródło utrzymania większości ludzi” [Długosz,
Joanna (2003). Społeczeństwo informacyjne a wykluczeni. Biuletyn EBIB nr 7
(47). http://ebib.oss.wroc.pl/2003/47/dlugosz.php]
• Społeczeństwo obywatelskie
– Cisek, Sabina (2005). Funkcje i role bibliotek naukowych i publicznych w
społeczeństwie wiedzy. http://www.cbr.edu.pl/konf2005mat/index_konf.html
5
Biblioteki w XXI wieku – stare i nowe
• Co pozostaje w zasadzie niezmienione?
– misja bibliotek
– funkcje/zadania bibliotek
– w dużej mierze – procesy biblioteczne
• Co jest nowe?
– kontekst, w którym działają biblioteki: cywilizacyjny,
ekonomiczny, komunikacyjny, „obywatelski”, polityczny,
społeczny, technologiczny
– waga, jaką się przywiązuje do poszczególnych zadań
bibliotecznych
– (niektóre) sposoby realizacji misji i zadań bibliotek: konkretne
role, formy, metody i narzędzia pracy
– po części – publiczność bibliotek i oczekiwania użytkowników
6
Niezmienna misja bibliotek
• mediacja, tj. pośrednictwo pomiędzy
treściami komunikacji publicznej a
społeczeństwem połączone z
naddawaniem niemierzalnej wartości
• tworzenie podstaw i kontekstu dla
edukacji i intelektualnego rozwoju
• nieodpłatność usług
(Wojciechowski 2006, s. 8-9, 88)
7
Mediacja
• Treści komunikacji publicznej (fikcja,
informacja, wiedza)  biblioteka 
publiczność biblioteki
• Mediacja =
– wartościowanie i wybór (filtracja, selekcja) – z
punktu widzenia treści, formy – a przede
wszystkim potrzeb użytkowników (lub szerzej –
publiczności)
– porządkowanie i nadanie struktury
– adresowanie
8
Stała misja bibliotek a zmieniające się sposoby
jej realizacji
• Stała misja
– Mediacja
– Naddawanie wartości
– Porządkowanie zasobów komunikacyjnych (nie tylko
informacyjnych!) „na wejściu”
• Nowe sposoby realizacji
– Hybrydyzacja bibliotek: megakolekcja
– Megakolekcja = kolekcja własna + dostęp do zasobów
cudzych (Internet, zasoby innych bibliotek, zasoby
komercyjne)
9
Dostęp do informacji i użytkownicy 1
• Do czego?
– Czy do całości informacji, fikcji, wiedzy zgromadzonej
przez ludzkość? Tego – wbrew pozorom –
użytkownicy nie chcą!
• Dla kogo?
– Bariery i wykluczenie
– Nowa grupa użytkowników – użytkownicy
„przychodzący z Internetu”
– Dla całej ludzkości – czy dla „swoich”?
10
Dostęp do informacji i użytkownicy 2
• Do czego dostęp? – aspekt jakości
– Użytkownik nie chce „całej” informacji, lecz informacji rzetelnej,
wiarygodnej. Rolą biblioteki jest wybór, ocena i selekcja źródeł.
– Zadaniem biblioteki jest nie tyle organizacja dostępu do informacji
– ale organizacja dostępu do informacji wartościowej, cechującej
się wysoką jakością.
• Do czego dostęp? – aspekt indywidualizacji i wiedzy
– użytkownik nie tyle żąda dostępu do całej możliwej informacji na
dany temat, ale informacji mu przydatnej, zaspokajającej jego
potrzeby, służącej rozwiązaniu konkretnego problemu,
dostarczonej we właściwym miejscu i czasie
– zadanie biblioteki: nie tylko „prosty” dostęp do informacji – ale
aktywna pomoc w zdobywaniu wiedzy
11
Dostęp do informacji i użytkownicy 3
• Na czym polega aktywna pomoc w zdobywaniu
wiedzy / zaspokojeniu potrzeb informacyjnych?
– „fizyczny” dostęp – od tego zaczynamy
– stworzenie odpowiedniego warsztatu informacyjnego, tj.
zgromadzenie, przetworzenie i ukierunkowanie informacji
pod kątem potrzeb użytkowników; filtracja i
rekomendacja informacji
– promocja bibliotek jako centrów informacji
– materiały własne
– budowa przyjaznych dla użytkownika narzędzi
wyszukiwawczych – umożliwiających indywidualizację
informacji – biblioteczny serwis WWW
– szkolenie i kształcenie użytkowników informacji
12
Funkcje/zadania bibliotek a cechy społeczeństwa wiedzy
ASPEKTY SPOŁECZEŃSTWA WIEDZY
FUNKCJE BIBLIOTEK
informacyjny, technologicznoinformacyjny, sieciowy, globalizacja
informacji
informacyjna
edukacyjny
edukacyjna
ekonomiczny
intelektualny
intelektualna
kulturalny
estetyczna; rozrywkowa
obywatelski, polityczny, prawny
obywatelska
społeczny
integracyjna
życia codziennego
substytutywna
13
Funkcja informacyjna bibliotek
akademickich w XXI wieku
14
Funkcja informacyjna biblioteki w XXI wieku: zmieniające się
zakres oraz formy, metody i narzędzia realizacji – a także
oczekiwania użytkowników
• Nie bierny dostęp do informacji – ale aktywne zaspokajanie potrzeb w
zakresie wiedzy
• Nie “cała” możliwa na dany temat informacja – ale informacja
relewantna i zindywidualizowana
• Nie jakakolwiek informacja – ale informacja o wysokiej jakości
• Nie po prostu dostęp – ale dostęp we właściwym miejscu i czasie
• Nie tylko informacja naukowa – ale również biznesowa, europejska,
obywatelska, publiczna, dotycząca życia codziennego
• Nie tylko transmisja informacji – ale tworzenie informacji nowej
• Nie zarządzanie dokumentami i instytucjami informacyjnymi – ale
zarządzanie informacją i zasobami wiedzy
• Organizacja informacji nie na podstawie formy – ale treści
15
Nowe narzędzia informacji: rola bibliotecznego
serwisu WWW
• dostarczanie informacji online o zasobach tradycyjnych biblioteki i
obsługa procesów związanych z ich udostępnianiem
• pośredniczenie w dostępie do zasobów online niezintegrowanych ze
środowiskiem WWW
• organizacja dostępu do zasobów WWW i informacji online zintegrowanej
ze środowiskiem WWW
• realizacja usług informacyjnych online
• kształcenie użytkownika informacji
• organizacja przestrzeni komunikacji dla użytkowników biblioteki
• promowanie serwisu i biblioteki oraz zadania z zakresu public relations
• dostarczanie informacji dla kooperantów i obsługa współpracy
(Sapa 2005)
16
Funkcja edukacyjna bibliotek
akademickich w XXI wieku
17
Funkcja edukacyjna biblioteki w XXI wieku
• Wspieranie edukacji, zarówno sformalizowanej jak i spontanicznej
zawsze należało do podstawowych funkcji bibliotek.
• Obecnie zadania edukacyjne bibliotek nabierają coraz większego
znaczenia – a ich zakres się rozszerza.
• Wynika to – najogólniej mówiąc – z tworzącego się społeczeństwa (i
gospodarki) wiedzy, „wymuszającego” na swych członkach uczenie się
przez całe życie. Mamy więc do czynienia ze społeczeństwem
uczącym się.
• Uczącym się po to, by
– z jednej strony – wykorzystać szanse i możliwości rozwoju osobistego,
zawodowego, podniesienia jakości życia i pracy etc. oferowane przez
społeczeństwo informacyjne,
– z drugiej strony – by uniknąć zagrożeń, takich jak zepchnięcie osób
nieradzących sobie w świecie informacji na margines życia społecznego,
skazanie na bezrobocie, biedę i ich konsekwencje.
18
Edukacyjna rola bibliotek w XXI wieku:
konteksty i sposoby realizacji
• w skali indywidualnej
• w skali społecznej: budowanie
społeczeństwa uczącego się
19
Edukacyjna rola bibliotek polega na:
• stworzeniu zaplecza dla edukacji formalnej (szkoła, studia);
• stworzeniu zaplecza dla edukacji nieformalnej oraz ustawicznej.
Obowiązkiem biblioteki jest opracowanie materiałów i narzędzi,
wspomagających samokształcenie użytkowników. Dużą rolę ma do
odegrania w tej dziedzinie odpowiednio przygotowany biblioteczny serwis
WWW;
• stworzeniu zaplecza dla nowych form kształcenia i samokształcenia,
takich jak edukacja elektroniczna na odległość (distance learning, elearning) etc. – poprzez digitalizację potrzebnych dokumentów, tworzenie
bibliotek cyfrowych, przygotowywanie własnych materiałów i narzędzi
dydaktycznych, aktywną pomoc użytkownikom we współpracy z
instytucjami edukacyjnymi różnego szczebla, słowem – współtworzenie
wirtualnego środowiska edukacyjnego;
20
Edukacyjna rola bibliotek polega na: (cd.)
• prowadzeniu przysposobienia komunikacyjnego na poziomie
technicznym umiejętności (np. czytanie, obsługa komputera, korzystanie
z Internetu), intelektualnym (np. techniki wyszukiwania informacji w
Internecie zgodnie z potrzebami konkretnego użytkownika) oraz w
wymiarze strategicznym (np. „wdrażanie użytkowników do korzystania z
elektronicznego zaplecza informacyjnego w obszarze wybranej
specjalności” – Wojciechowski, 2005). Innymi słowy – kształcenie
użytkowników bibliotek, informacji oraz Information Literacy;
– Edukacja informacyjna
– Komisja ds. Edukacji Informacyjnej SBP
– Information Literacy in the School Sector, projekt EMPATIC
• promowaniu i wytworzeniu nawyku korzystania z informacji i
komunikatów nieinformacyjnych (fikcji), zwłaszcza w środowiskach,
gdzie takich nawyków nie ma.
21
Pozostałe zagadnienia i
bibliografia – zob. prezentacja
„uzytk_info_2011_2012”
http://skryba.inib.uj.edu.pl/~cisek
/uzytkownicy_informacji/ albo
http://www.slideshare.net/sabina
cisek/uzytk-info-20112012
22