Transcript دانلود : اختلالات_ناشی_از_کمبود_ی_د_(1)

‫نقش ید در بدن و‬
‫پیشگیری ا زاختالالت ناشی از کمبود آن‬
‫‪Iodine Deficiency Disorders‬‬
‫تیروئید‬
‫غده ای پروانه ای شکل با وزن تقریبی ‪ 15‬تا ‪ 20‬گرم است که در‬
‫جلوی گردن و روی نای قرار گرفته است ‪ .‬هر لوب تیروئید‬
‫در حالت طبیعي به اندازه بند انتهایي انگشت شست هر فرد‬
‫مي باشد‪ .‬لوب هاي تیروئید در دو طرف ناي قرار مي گیرند و‬
‫معموال قابل مشاهده و لمس نیستند‪ .‬غده تیروئید جزو غدد‬
‫درون ریز محسوب میشود ‪.‬‬
‫هورمونهای غده تیروئید در تنظیم سوخت و ساز ومصرف‬
‫انرژی بدن دخیل هستند و تقریبا“ روی تمام ارگانهای بدن‬
‫وعملکرد فیزیولوژیک آنها مانند رشد و نمو مغز ؛ تنفس ؛‬
‫عملکرد قلب ؛ سیستم اعصاب ؛ تولید حرارت ؛ نیروی‬
‫عضالنی ؛ وزن بدن ؛ چربی های خون ؛ شادابی پوست و‬
‫مو و تنظیم قاعدگی خانمها موثر هستند‪.‬‬
‫غده تیروئید برای ساختن هورمونهای خود نیاز به ماده ای بنام‬
‫ید دارد ‪.‬‬
‫ید چیست ؟‬
‫ید یک ماده مغذی مورد نیاز برای زندگی است که باید بطور‬
‫روزانه مصرف شود و بطور طبیعی در آب و خاك و به‬
‫تبع آن در محصوالت گیاهي و دریایي وجود دارد ‪.‬‬
‫ید بصورت غیر آلي وارد تیروئید میشود ‪ .‬در داخل سلولهاي‬
‫تیروئید تبدیل به ید آلي میشود و بدین صورت در‬
‫ساختمان پیش سازهاي هورمونهاي تیروئید ( دي یدو‬
‫تیرونین و تري یدوتیرونین ) بكار میرود‪.‬‬
‫پس از تركیب دو پیش ساز با یكدیگر هورمونهاي تیروئیدي‬
‫) ‪T3‬و ‪ ( T4‬تولید مي شوند ‪.‬‬
‫)‪(TSH‬‬
‫بهنگام نیاز تحت تاثیر هورمون محركه‬
‫تیروئیداز هيپوفيز قدامي هورمونهاي تيروئيد آزاد شده و‬
‫مترشحه‬
‫وارد جريان خون ميشوند‪.‬‬
‫يد اضافه از طريق كليه ها دفع ميشود‪ .‬به همين دليل ميزان‬
‫دفع روزانه يد ادرار نشانگر مناسبي جهت كفايت يد در روز‬
‫مي باشد ‪.‬‬
‫اهمیت و نقش ید در بدن چیست ؟‬
‫مقدار ید مورد نیاز بین ‪ 100‬تا ‪ 150‬میکروگرم در روز مِي باشد ‪.‬‬
‫( مقدار جرئي در حد سر سوزن ) مقدار مورد نیاز در طول عمر‬
‫انسان حدود یک قاشق چایخوری است‪.‬‬
‫ید بمدت طوالني در بدن ذخیره نمیشود و در نتیجه الزم است مقدار‬
‫كمي از آن بصورت مرتب از طریق خوراكي مصرف شود‪.‬‬
‫منابع غذایی ید ‪:‬‬
‫بهترین منابع ید غذاهای دریایی مانند ماهی آبهای شور ‪ ،‬صدف و‬
‫میگو هستند اما به علت کمی مصرف در رژیم غذایی ؛ ید مورد‬
‫نیاز بدن را تامین نمی کند‪.‬‬
‫مقدار ید لبنیات و تخم مرغ بستگی به فصل و میزان ید خاكي دارد‬
‫که گیاهان در آن بعمل آمده اند و حیوان در آن پرورش یافته است‬
‫دانه های غالت و حبوبات و میوه ها نیز از نظر ید فقیر هستند‬
‫‪.‬‬
‫بعضی از مواد غذایی حاوی ترکیباتی هستند‬
‫که باعث تداخل با هورمونهای تیروئید‬
‫میشوند که گواتروژن نامیده میشوند مانند‬
‫تیوسیانات موجود در کلم ‪ ،‬بادام زمینی ‪،‬شلغم‬
‫ذرت که باید دقت داشت روزانه به مقدار زیاد‬
‫مصرف نشوند‪.‬‬
‫اختالالت ناشی از کمبود ید ‪:‬‬
‫در دوران بارداری ‪:‬‬
‫سقط جنین ‪ ،‬زایمان زود رس و تولد نوزاد مرده‬
‫اختالل رشد مغزی جنین ‪ ،‬تولد نوزاد مبتال به عقب ماندگی‬
‫شدید ذهنی و جسمی و کر و اللی‬
‫در دوران کودکی ‪:‬‬
‫عقب ماندگی ذهنی ‪ ،‬تاخیر در رشد اندامهای حرکتی‬
‫نارسایی یا توقف رشد بدنی ‪ ،‬ناتوانی جسمی ‪ ،‬اختالالت عضالنی‬
‫‪ ،‬فلج اعصاب ‪ ،‬اختالل تکلم ‪ ،‬اختالل شنوایی و‬
‫کم کاری تیروئید‬
‫در دوران نوجوانی ‪:‬‬
‫گواتر ‪ ،‬کم کاری تیروئید ‪ ،‬عقب ماندگی جسمی و روانی‬
‫در بالغین ‪:‬‬
‫گواتر ‪ ،‬خستگی زودرس و کاهش کارایی‬
‫بیماری کم کاری تیروئید ‪:‬‬
‫زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید قادر به تولید کافی‬
‫هورمون تیروئید برای تامین نیازهای بدن نباشد ‪ .‬بدون‬
‫هورمون تیروئید کافی ‪ ،‬بسیاری از فعالیتهای بدن آهسته‬
‫می شوند ‪ .‬کم کاری تیروئید یک بیماری نسبتا“ شایع‬
‫است ‪.‬‬
‫عالئم کم کاری تیروئید کدامند ؟‬
‫بیماری کم کاری تیروئید عالئم متعددی دارد که از فردی به فرد‬
‫دیگر متفاوت است‪ .‬شایع ترین این عالئم عبارتند از ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫خستگی و ضعف‬
‫افزايش وزن‬
‫صورت پف آلود‬
‫تحمل نداشتن به سرما و کاهش تعريق‬
‫افت تحصيلی در دانش آموزان و دانشجويان‬
‫پوست و موهای خشک و ريزش غير طبيعی مو‬
‫دردهای مفصلی و عضالنی‬
‫يبوست‬
‫افسردگی‬
‫کم کاری تیروئید در کودکان تازه متولد شده (کرتینیسم)‬
‫• کرتینیسم ممکن است در هنگام تولد و یا در چند ماه اول تولد‬
‫مشخص شود که مقدار آن وابسته به نقص تیروئید است‪.‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫·‬
‫تنفس مشکل‬
‫یرقان‬
‫پایداری در زردی فیزیولوژیکی‬
‫ضعف تغذیه‬
‫صدا یا فریاد خشن و ناالن‬
‫یبوست‬
‫حالت خواب آلودگی‬
‫فتق ناف (بیرون زدگی ناف)‬
‫چشم پف کرده‬
‫ضعف و بی حالی‬
‫نشانه های کالسیک كم كاري تیروئید در كودكان‪:‬‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫•·‬
‫کندی رشد جسمی‪ ،‬روانی‬
‫پوست خشک‬
‫بیرون آمدگی چشم از حدقه‬
‫چشمان باز و بینی پهن‬
‫زبان بیرون آمده‬
‫کوتاه قدی‬
‫موهای کم پشت‬
‫ضعف عملکرد در مدرسه‬
‫چهره خشن‬
‫چه افرادي مستعد ابتال به بیماري كم كاري تیروئید هستند ؟‬
‫• سابقه گواتر يا عمل جراحي تيروئيد‬
‫• سابقه فاميلي بيماري تيروئيد‬
‫• ابتال به بيماريهاي خود ايمني مانند رماتيسم مفصلي ‪ ،‬ديابت نوع‬
‫يك‬
‫• خانمهاي حامله يا خانمهايي كه در ‪ 6‬ماه گذشته زايمان داشته اند‬
‫• افرادي كه در گذشته در نواحي سر و گردن پرتودرماني دريافت‬
‫كرده اند‬
‫• افرادي كه سابقه دريافت يد راديو اكتيو را براي درمان بيماري‬
‫هاي تيروئيد دارند‬
‫• افرادي كه در مناطق كوهستاني با كمبود يد شديد زندگي مي كنند‪.‬‬
‫چه عوامل باعث بروز بیماري كم كاري تیروئید میشود ؟‬
‫• تشكيل نشدن يا تشكيل ناقص غده تيروئيد در دوران جنيني‬
‫• كمبود شديد يد‬
‫• بيماري خود ايمني تيروئيد‬
‫• برداشتن تمام يا قسمتي از تيروئيد با عمل جراحي‬
‫• يد راديو اكتيو‬
‫• مصرف برخي از داروها از جمله آميودارون ( براي نانمظمي‬
‫ضربان قلب) و يا ليتيوم ( براي درمان بيماريهاي رواني )‬
‫تغییرات عملكرد تیروئید در بارداري‬
‫بارداري طبیعي منجر به یك سري تغییرات فیزیولوژیك و هورموني‬
‫میشود كه بر عملكرد تیروئید تاثیر مي گذارد پس تفسیر نتایج‬
‫آزمایشات آنها دقت عمل بیشتري مي خواهد ‪.‬‬
‫اندازه تیروئید در یك بارداري طبیعي بخصوص در مناطقي كه ساكنان آن‬
‫با كمبود ید روبرو هستند ممكن است به اندازه ‪ 10‬تا ‪ 15‬درصد‬
‫بزرگتر از حد طبیعي باشد‪ .‬معموال این بزرگي در معاینه بیمار واضح‬
‫نیست ولي گاهي ممكن است بصورت گواتر در ناحیه جلوي گردن دیده‬
‫شود‪.‬‬
‫در طي سه ماه اول بارداري ؛ جنين كامال وابسه به هورمونهاي تيروئيد مادر است‬
‫كه از جفت عبور مي كند و به جنين مي رسد‪ .‬پس از پايان سه ماه اول بارداري ؛‬
‫غده تيروئيد جنين فعال شده و هورمون تيروئيد را مي سازد ‪ .‬از اين زمان جنين‬
‫براي توليد هورمون نياز به يد دارد كه بايد از طريق خون مادر به او برسد‪.‬‬
‫در خانم هايي كه دچار بيماري كم كاري تيروئيد هستند و يا مقادير كافي يد دريافت‬
‫نمي كنند جنين با خطر بروز بيماري كم كاري تيروئيد مادرزادي و اختالل در‬
‫رشد مغز و سيستم دستگاه عصبي روبرو است ‪.‬‬
‫نيار خانم هاي باردار به بد بيشتر از افراد غير باردار و حدود ‪200‬‬
‫ميكروگرم در روز است ‪.‬‬
‫عوارض پركاري تيروئيد در دوران بارداري‬
‫• زايمان زودرس‬
‫• سقط خود به خود‬
‫• مرگ داخل رحمي جنين‬
‫• تولد نوزاد نارس‬
‫• تولد نوزاد با وزن كم‬
‫• نارسايي قلبي مادر‬
‫• پره اكالمپسي ( فشار خون بارداري و مسموميت بارداري )‬
‫• بروز بيماري تيروئيد در جنين و نوزاد‬
‫• بيماري قلبي در جنين و نوزاد‬
‫عوارض كم كاري تيروئيد در دوران بارداري‬
‫• زايمان زودرس‬
‫• سقط ( بخصوص در سه ماه اول بارداري )‬
‫• جدا شدن زودرس جفت‬
‫• زجر جنين‬
‫• مرگ داخل رحمي جنين‬
‫• تولد نوزاد نارس‬
‫• پره اكالمپسي ( فشارخون بارداري و مسموميت بارداري )‬
‫• بروز بيماري تيروئيد در جنين و نوزاد‬
‫• افزايش ميزان سزارين‬
‫• بروز برخي اختالالت شناختي و عصبي در جنين‬
‫• خونريزي غير طبيعي پس از زايمان‬
‫درمان بیماریهاي تیروئید در دوران بارداري‬
‫در كم كاري تيروئيد مانند مواقع غير بارداري با تجويز قرص‬
‫لووتيروكسين انجام مي شود ‪.‬‬
‫از داروهاي پروپيل تيوراسيل و متي مازول براي درمان پركاري‬
‫تيروئيد استفاده مي شود ‪.‬‬
‫درمان بيماريهاي تيروئيد در دوران بارداري اهميت زيادي دارد و‬
‫نبايد بدون توصيه پزشك معالج دوز دارو را تغيير داد و يا دارو‬
‫را قطع كرد‪.‬‬
‫چه مواد و داروهايي با قرص لووتيروكسين تداخل دارد ؟‬
‫این دارو باید نیم ساعت قبل صبحانه و بصورت ناشتا مصرف شود تا‬
‫بهترین جذب را داشته باشد‪ .‬همچنین مصرف داروي لووتیروكسین با‬
‫داروها و مواد زیر تداخل دارد و حداقل باید یك تا دو ساعت بین‬
‫مصرف آنها فاصله باشد ‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫داروهاي حاوي آهن‬
‫داروهاي ضد تشنج‬
‫كلستيرامين‬
‫شيرهاي حاوي سويا‬
‫كلسيم‬
‫آلومينيوم هيدركسايد‬
‫فني توئين‬
‫استروژن‬
‫بعضي از آنتي بيوتيك مانند( مهارکنندههای آنزيمهای کبدی مانند‬
‫اريترومايسين ‪ ,‬فلوکنازول ) – ريفامپين‬
‫اثرات اجتماعي – اقتصادي كمبود يد‬
‫به دو طريق مانع توسعه و پيشرفت جامعه است‪:‬‬
‫ آموزش پذيري كمتر جامعه‬‫ حيوانات اهلي نيز مانند انسان دچار كمبود يد و سقط و نازائي مي‬‫شوند‪.‬‬
‫تشخيص كمبود يد‬
‫شاخص هاي عمده بررس ي شامل‪:‬‬
‫شيوع گواتر از طريق ملس ( معاينه باليني )‬
‫غلظت يد ادرار‬
‫آزمونهاي هورموني‬
‫انجام غربالگري بيماري كم كاري تيروئيد‬
‫از پاشنه پا در نوزادان‬
‫تيروئيد نقش بيسار مهمي در رشد و تكامل مغز در دوران جنيني و‬
‫نيز براي چند سال اول زندگي بعد از تولد دارد‪ .‬در صورت كمبود‬
‫هورمونهاي اين غده در بدن نوزاد ؛ بيماري كم كاري مادرزادي‬
‫تيروئيد ايجاد شده ؛ مغز و سيستم عصبي بدرستي رشد و نمو نمي‬
‫كنند و كودك دچار عقب ماندگي ذهني مي شود‪.‬‬
‫با انجام اين تست در روزهاي ‪ 3‬تا ‪ 5‬تولد نوزادان ؛ از بروز‬
‫عوارضي مانند عقب ماندگي ذهني ؛ كوتاهي قد ؛ كم شنوايي و‬
‫اللي پيشگيري مي شود‪.‬‬
‫نوزادان مبتال ممكن است در هنگام تولد ظاهر كامال“ طبيعي داشته‬
‫باشند اما بتدريج عالئم بيماري بروز مي كند و زماني تشخيص‬
‫داده ميشود كه ديگر خيلي دير است ‪.‬‬
‫پس بايد درمان قبل از ‪ 28‬روزگي شروع شود تا به توان هوشي‬
‫نوزاد لطمه اي وارد نشود‪.‬‬
‫تزريق واكسن و يا ابتال به سرماخوردگي خفيف مانع از انجام تست‬
‫غربالگري نمي شود‪.‬‬
‫نوزادان بستري در بیمارستان ؛ كم وزن ؛ نارس ؛ چند قلو و‬
‫نوزاداني كه دریافت خون داشته اند باید ‪ 2‬بار غربالگري شوند‪.‬‬
‫شدت اختالالت ناشي از كمبود ید‬
‫عالئم بالیني‬
‫مرحله‬
‫متوسط ید ادراري‬
‫گواتر‬
‫هیپوتیروئیدي‬
‫كرتینیسم‬
‫شیوع گواتر‬
‫خفیف‬
‫‪+‬‬
‫‪-‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ 5 -20‬درصد‬
‫‪5 – 9/9‬‬
‫متوسط‬
‫‪++‬‬
‫‪+‬‬
‫‪-‬‬
‫‪ 20 – 30‬درصد‬
‫‪2 – 4/9‬‬
‫شدید‬
‫‪+++‬‬
‫‪+++‬‬
‫‪++‬‬
‫بيشتراز ‪ 30‬درصد‬
‫كمتر از ‪2‬‬
‫ميليگرم در دسي ليتر‬
‫نیاز به‬
‫مداخله‬
‫مهم‬
‫سريع‬
‫ميليگرم در دسي ليتر‬
‫مهم‬
‫تمامی اختالالت ناشی از کمبود ید ‪،‬‬
‫غیر قابل درمان ‪،‬‬
‫اما‬
‫به راحتی قابل پیشگیری هستند ‪.‬‬
‫راههای پیشگیری‬
‫اضافه کردن ید به یک ماده غذایی مانند ید دار کردن نمک‬
‫استفاده از محلول روغنی ید ( تزریقی و خوراکی )‬
‫مطمئن ترین‬
‫راه برای تامین ید کافی استفاده از‬
‫نمک یدار‬
‫است‪.‬‬
‫نحوه استفاده از نمک ید دار ‪:‬‬
‫نمک ید دار از نظر بو ‪ ،‬مزه هیچ تفاوتی با نمک معمولی ندارد‪.‬‬
‫باید دور از نور باشد و در ظرف در بسته نگه داری شود‪.‬‬
‫نگهداری و ذخیره آن به مدت طوالنی ( بیش از یکسال) موجب از‬
‫دست رفتن ید آن میشود‪.‬‬
‫باید بدور از حرارت باشد و بهتر است در آخرین مرحله پخت به غذا‬
‫اضافه شود و یا بصورت نمک در نمکدان مصرف شود‪.‬‬
‫باید درمکانی خشک و بدور از رطوبت نگه داری شود ‪.‬‬
‫مصرف منظم نمک ید‬
‫دار می تواند نسل حال و آینده را‬
‫در برابر نتایج مصیبت بار اختالالت ناشی از کمبود ید‬
‫حفاظت نماید ‪.‬‬
‫تهیه و تنظیم ‪ :‬لیال فرزاد‬
‫کارشناس تغذیه‬
‫معاونت بهداشتی دانشگاه ایران‬