Iodine Deficiency Disorders (IDD)
Download
Report
Transcript Iodine Deficiency Disorders (IDD)
Iodine Deficiency Disorders
(IDD)
اختالالت ناشي از کمبود يد
•
•
•
•
هورمونهاي تيروئيد در تنظيم سوخت و ساز بيشتر سلولهاي بدن و رشد و نمو انسان در دوران
نوزادي ،کودکي و نوجواني نقش مهمي دارند .براي توليد هورمونهاي تيروئيد 3چيز الزم است:
سلولهاي طبيعي غده تيروئيد
هورمون TSH
يد کافي :کمبود سبب اختالل درکار تيروئيد مي شود وبسته به شدت کمبود يد و اينکه در چه
زماني از زندگي اثر گذاشته باشد عوارضي در بدن ايجاد مي شود که مجموعه انها IDDگويند .
طيف IDD
• گواتر ،هيپوتيروئيدسيم ،تاخير رشد جسمي ونقص اعمال مغزي ،افزايش ميزان سقط
خودبخودي ومرده زاي ي ،کرتينيسم عصبي(نورولوژيک ،اندميک) (کرواللي) ،کرتينيسم
ميکزدمي(اسپوراديک ،هيپوتيروئيدي) (کوتوله بودن و عقب ماندگي شديد ذهني) ،کاهش
( IQکمبود ماليم باعث کاهش جزئي IQمي شود).
• کرتينيسم عصبي :با گواتر بومي ارتباط جغرافياي ي دارد .شخصي با تغييرات غير قابل برگشت
در تکامل مغزي که در منطقه اي با گواتر بومي متولد شده است .اختالل موتور و ، BG
Spasticity
• بعلت بارندگيها ،جاري شدن سيل و يخبندانها طي سالهاي متمادي ،در اک ثر نقاط
يد موجود در خاک شسته و در نهايت مواد گياهي و حيواني فاقد يد کافي مي
شوند .مصرف اين منابع :دريافت يد کمتر
• يد مورد نياز در روز :حد اقل 100ميکروگرم در روز
طيف اختالالت
• جنيني :سقط ،مرده زاي ي ،ناهنجاري هاي مادرزادي ،اختالل حرک تي ،رواني،
ذهني ،هيپوتيروئيد ،کرتينيسم (عصبي و ميکزدمي) ،کرواللي و عقب ماندگي
رواني و ذهني.
• کودکي و نوجواني :گواتر ،هيپوتيروئيد ،عقب افتادگي رشد رواني و جسمي
• پس از بلوغ :گواتر ،هيپوتيروئيد ،اختالل در اعمال رواني
طيف اختالالت
• بيشترين اختالالت مربوط به زماني است که يد دريافتي زن بار دار بشدت کاهش
يابد و چون يد کافي به جنين نمي رسد توليد هورمونهاي تيروئيد کاهش مي يابد.
سلولهاي عصبي مغز بخصوص طي ماههاي 3 -5حاملگي براي رشد و نمو صحيح
نياز زيادي به تيروکسين دارند -عوارض شديد عصبي – ذهني که پس از تولد بروز
مي کند و پس از تولد هم با تجويز هورمونهاي تيروئيد بر طرف نمي شود.
گواتر
•
•
•
•
•
شايعترين عارضه کمبود يد است .زمان بروز ان به ميزان کمبود يد بستگي دارد اما به طور معمول تا سنين 6-7
سالگي تشخيص داده نمي شود .بهرحال در مناطق کمبود يد از سنين کودکي ظاهر شده و با افزايش سن
بزرگ تر مي شود ،پس از 20سالگي معموال بصورت گواترهاي گره دار در مي ايد.
Goiter = an enlarged thyroid gland
علل متعددي دارد.
(بزرگ تر از بند دوم انگشت شصت فرد ازمايش شونده ،قرينه ،غير دردناک و معموال ) Soft
بزرگي منتشر غده بدون وجود ندول و پرکاري Diffuse nontoxic (simple) goiter
گواتر
•
•
•
•
•
در تمام دنيا شايعترين علت ان کمبود يد است و اگربيش از %5جمعيت را گرفتار کرده باشد به ان گواتر
اندميک ( ) Endemic goiterگ فته مي شود.
در مناطق غير اندميک ،گواتر اسپوراديک داريم وعلت معموال ناشناخته است.
کال گواتر در زنان شايعتر از مردان است.
بزرگي غده بعلت تالش جبراني براي گرفتن يد و توليد مقدار کافي هورمون مي باشد.
معموال سطح TSHنرمال است يا به ميزان جزئي افزايش يافته است (گواتر درستکار = ترشح هورمونهاي
تيروئيد و TSHو غلظت انها در سرم طبيعي مي ماند)
گواتر
• نواحي که دچار کمبود نسبي يد باشند ( )Relativeشيوع گواتر زياد است و در صورتي که
کمبود شديد باشد ( )Severeشيوع
هيپو تيروئيد و کرتين هم زياد است.
• Cretinism= mental & growth retardation
• زماني رخ مي دهد که بچه هاي ي که در مناطق کمبود يد زندگي مي کنند در اوائل کودکي براي
باز گرداندن سطح هورمونها به نرمال درمان نشوند (يد يا هورمونهاي تيروئيدي) .اين بچه ها
اغلب از مادران دچار کمبود يد متولد مي شوند.
گواتر
• از نظر ازمايشگاهي هر چه شدت کمبود يد بيشتر شود ،از غلظت T4سرم
کاسته TSH ،افزايش مي يابد.
• در کمبود خفيف تا متوسط يد TSHو T3نرمال است اما در کمبودهاي شديد
T3هم کاهش مي يابد.
روشهاي بررسي IDD
• شيوع گواتر
• غلظت يد ادرار
• تستهاي هورموني
-1شيوع گواتر
• با 2روش است :معاينه باليني و سونوگرافي
• جامعه مورد بررسي کودکان و نوجوانان مدارس (اولويت با افراد 8 – 10ساله)
است چون در دسترستر از بقيه ،در معرض خطر بيماري و نيز نماينده کل جامعه
در مورد شيوع گواتر مي باشند .معموال 40خوشه 30نفري انتخاب مي شوند.
• معاينه باليني روش متداولي است .ارزان ،سريع ،در دسترس و عملي
طبقه بندي اپيدميولوژيک اوليه پيشنهادي WHO
•
•
•
•
•
•
درجه
0گواتر وجود ندارد
1 aغده بزرگ تر از بند دوم شست ولي ديده نمي شود.
1 bغده هنگامي که فرد سرش را عقب مي برد ديده مي شود.
2غده هنگامي که سر به حال طبيعي قرار دارد از نزديک ديده مي شود.
3غده از فاصله بيش از 6متر هم ديده مي شود.
طبقه بندي خالصه جديد توسط WHO
•
•
•
•
درجه
0گواتر وجود ندارد
1غده بزرگ تر از بند دوم شست ولي وقتي سر در حال طبيعي است ديده نمي
شود.
2غده هنگامي که سر در وضع طبيعي است قابل ديدن است.
-1شیوع گواتر
• روش معاينه باليني طي چند روز مي تواند به پرسنل ياد داده شود اما از دقت باالي ي برخوردار
نيست ،اما به علت اساني و در دسترس بودن و سرعت ان ،به عنوان اولين اقدام جهت
بررسي شيوع گواتر در اک ثر کشورها بکار مي رود.
• سونوگرافي با دقت حجم تيروئيد را مشخص مي کند .دقيق و عملي اما در دسترس نيست،
گران است و عمال در بسياري از کشورها بکار نمي رود Norm( .هاي بين المللي وجود
ندارد و Normهاي اروپا هم باالتر از ساير کشورهاست).
• گواتر بومي (اندميک) :بيش از %5مردم يک منطقه دچار بزرگي تيروئيد باشند.
• گواتر فرابومي (هيپراندميک) :در منطقه اي بيش از % 40پسران و بيش از % 50
دختران دچار گواتر باشند.
-2غلظت يد ادرار
• مطمئن ترين روش براي شناخت کمبود يد در يک منطقه است تقريبا تمام يد مصرفي بدن در
روز در ادرار ترشح مي شود.
• تفاوتهاي فردي در ميزان يد ادرار در روزهاي مختلف داريم اما در مطالعات اپيدميولوژيک که
غلظت يد ادرار در تعداد زيادي از افراد اندازه گيري شود اين تفاوتهاي فردي پوشانده مي
شود.
• يک نمونه ادرار جهت بررسي کافي است (نياز به ادرار 24ساعته نيست).
• Low urinary iodine < 100 µg/lit
-3غلظت سرمي هورمونها
• براي مطالعات اپيدميولوژيک بطور معمول استفاده نمي شود .بهرحال در مناطق
با کمبود متوسط يا شديد يد مي توان با اندازه گيري T4و TSHموارد
هيپوتيروئيد را مشخص کرد.
• اگر در غربالگري نوزادان درصد TSH > 5 mu/litبيشتر از %5باشد،
مويد کمبود يد است.
• معموال دو روش بررسي شيوع گواتر و ميزان يد ادرار به عنوان شاخص اصلي کمبود
يد بکار مي روند .بر اساس اين دو متغير ،مناطق کمبود يد را به 3گروه تقسيم
بندي مي کنند.
•
شدت عوارض
•
خفيف
% 20 – 5
•
•
متوسط
شديد
50 -25
%30 – 20
( <%30همراه با %10-1کرتين) >25
شيوع گواتر (درصد)
دفع يد ادرار
<50
نياز جهت اصالح
مهم
فوري
بحراني
• سن ،جنس ،موقعيت اجتماعي :دختران و پسران در سنين بلوغ از گروههاي
اسيب پذير بيماري هستند .علت تفاوت اسيب پذيري در گروههاي سني مختلف
اختالف در نياز فيزيولوژيک به يد است.
• * مناطق دچار کمبود شديد يد -تقريبا همه حتي شير خواران ممکن است
دچار گواتر باشند( .نپال )% 92
• مناطق دچار کمبود نسبي (يد رژيم غذاي ي بينابيني) -اقشار اسيب پذير تر مبتال
مي شوند و فراواني گواتر در گروهاي سني و جنسي مختلف تفاوت قابل توجهي
دارد.گاه شيوع گواتر در زنان 6برابر مردان گزارش شده است .پس اولويت برنامه
پيشگيري :زنان سنين باروري ،نوزادان ،شيرخواران ،کودکان قبل از سن مدرسه
و نوجوانان.
• * شيردهي و حاملگي :افزايش نياز .وضعيت اقتصادي اثر چنداني بر کمبود يد
ندارد.
• در مناطقي که استفاده از محصولهاي درياي ي زياد باشد ممکن است اين محصولها
منابع اصلي دريافت يد باشد .اما مصرف انها بايد مستمر و به اندازه کافي باشد.
مثال اگر فردي بخواهد تنها از طريق مصرف ماهي ،يد کافي دريافت کند ،بايد در
حدود يک کيلو گرم ماهي در هفته مصرف نمايد( .يا حدود )300gr/d
مواد گواتر زا( گواتروژن ) Goitrogens
•
•
•
•
در زمينه کمبود يد اثر مي کنند .اثر کمبود يد را تشديد کرده و دريافت مقاديرکافي و روزانه انها
سبب تشديد اثار کمبود يد مي شود.
طبق مطالعات انجام شده تا کنون گواتروژن در مناطق مختلف کشور شناساي ي نشده و مقادير
معمولي مواد غذاي ي که در رژيم غذاي ي مردم ما مصرف مي شود با اثار گواتروژني همراه نيست.
مواد گواترزا :ريشه کاساوا در زئير ،کلم ،گل کلم ،تربچه ،شلغم ،شير در نواحي ي که
گواترزاها در علف وجود داشته باشد.
مصرف يد خيلي زياد ،بادام زميني ،سويا ،رژيمهاي حاوي چربي و کلسيم زياد ،کمبود
ويتامين A
منابع يد
•
•
•
•
•
بهترين منبع يد
) 1خوراکهاي درياي ي هستند (ماهي دريا) .ماهي اب شيرين يد ندارد (کم دارد)
)2سبزيهاي ي که در خاکهاي غني از يد کشت شده باشند (بخصوص اسفناج).
ماهي دريا 800ميکروگرم در کيلوگرم ،ماهي رودخانه 35ميکروگرم .جلبکها و گياهان درياي ي يد
باالي ي دارند.
%90يد مصرفي مردم از خوراکهاي مصرفي و مانده ان از اب بدست مي ايد (بشرطي که منطقه
دچار کمبود يد نباشد مثل مناطق کوهستاني).
انتشار جغرافياي ي
•
•
•
•
•
گزارش WHOدر سال 2001
حدود 1600000نفر در بیش از 130کشور جهان در معرض خطر ابتال
جهان IDD :بيش از 740ميليون نفر در سراسر جهان را تحت تاثير قرار داده است%13( .
جمعيت دنيا دچار گواتر) %30 .از بقيه جمعيت دنيا هم در خطر ان قرار دارندIDD .
مشکل بهداشت عمومي در 130کشور در حال توسعه مي باشد.
تقريبا 50ميليون نفر در دنيا دچار درجاتي از صدمات مغزي ناشي از IDDهستند.
کمبود يدشايعترين -و در عين حال به اساني قابل پيشگيري – علت صدمات مغزي در دنيا
مي باشد.
انتشار جغرافياي ي
•
•
•
•
•
IDDدر مناطق کوهستاني از سالها پيش گزارش شده است .چون طي قرنها با ريزش
برف و باران يد موجود در خاک شسته شده است.
واژه Cretinاز سال 1754تعريف شده است = يک کودک کر وعقب افتاده و گواتر
او تا ارنج ادامه دارد.
کورلينگ در سال 1850هيپوتيروئيد همراه با Cretinismرا مطرح کرد.
امروزه بيش از 800ميليون نفر از جمعيت دنيا در مناطقي که خاک و اب ان يد کافي
ندارد زندگي مي کنند.
کشورهاي پيشرفته بيش از نيم قرن پيش با استفاده از نمک يد دار و افزودن يد به
محصوالت غذاي ي از گواتر و IDDپيشگيري کرده اند و شيوع گواتر در اين کشورها
کمتر از %5است.
انتشار جغرافياي ي
• در کشورهاي اسياي ي ،افريقاي ي و امريکاي ي جنوبي IDDبسيار شايع است
(حتي در اروپا کمبود خفيف تا متوسط گزارش شده است) .بزرگ ترين منطقه کمبود
يد در دنيا (کمر بند گواتر) در هندوستان است که بيش از 1700کيلومتر از
مناطق کوهستاني دامنه هيمااليا را در بر مي گيرد.
• بسيار از کشورهاي EMROو خاورميانه نيز کمبود يد دارند.
• The number of countries where iodine
deficiency is a public health problem has
halved over the past decade according to a
new global report on iodine status.
• 54 countries are still iodine-deficient.
انتشار جغرافياي ي
• در يک منطقه هيپراندميک %10 ،عوارض عصبي ،کاهش قوه عقلي و کرواللي در افرادي وجود
دارد که به ظاهر کرتن نيستند و غلظت هورمونهاي تيروئيد و TSHانها طبيعي است (در
گذشته تمام مطالعات مربوط به يد معطوف به شيوع گواتر و يا Cretinismبود).
• مطالعات بعدي نشان داد که کاهش IQو اختالل در اعمال رواني -حرک تي و شنواي ي در
بسياري از دانش اموزان به ظاهر سالم که در مناطق کمبود يد سکونت دارند وجود دارد.
• مطالعات ايران حاکي از اين است که اثار کمبود يد در بروز اختالل رواني حرک تي در موارد کمبود
متوسط يد نيز وجود دارد .در حالي که اختالل در رشد جسمي بيشتر در مناطقي ديده مي شود
که دچار کمبود تغذيه اي هستند.
انتشار جغرافياي ي
وضعيت بيماري در ايران
•
•
•
•
•
( 1348دک تر امامي و همکاران) :کمبود يد مناطق مختلف از جمله دامنه البرز و زاگرس ،يد اب
کاهش داشت(.اعالم کمبود ید برای اولین بار در کشور)
شيوع گواتر :شيراز % 13
شهريار :مردان ، %29زنان %51
( 1362دک تر عزيزي و همکاران) :بررسي مجدد در منطقه شهريار( 35کيلومتري جنوب غربي
تهران با جمعيت 180000نفر) %54مردان %66 ،زنان گواتر داشتند.
%73پسران و %74دختران دانش اموز گواتر داشتند -شيوع درجه ( 2گواتر قابل رويت) در
مردان %9و در زنان .%17
انتشار جغرافياي ي
وضعيت بيماري در ايران
• بررسي بعدي دک تر عزيزي در شرق کشور ( %88دختران ) و( %5/75پسران) مبتال به گواتر
بودند.گواتر قابل مشاهده در %30دختران و %5/17پسران .کاهش يد ادرار وجود داشت.
• بررسي در ياسوج و استان کهکيلويه و بوير احمد %95 :زنان و %87مردان مبتال به گواتر
بودند.کاهش يد ادرار وجود داشت.
• در تمام بررسيهاي فوق الذکر غلظت هورمونهاي تيروئيد و TSHطبيعي بود.
انتشار جغرافياي ي
وضعيت بيماري در ايران
• مطالعات سايرين در ساير استانها نشان داد شيوع در حد بومي و فرا بومي و بسيار بيشتر از
ميزاني است که 23سال قبل گزارش شده بود.
• مطالعات در روستاهاي شمال غربي تهران IDD :همراه با هيپوتیروئيد ،تاخير در رشد جسمي
و رواني ،يافته هاي عصبي غير طبيعي در کودکان مدرسه اي وجود داشت .در %70دختران و
%54پسران قد براي سن %3زير استاندارد بود .در بیش از %90دانش اموزان گواتر قابل
رويت بود .در اک ثر دانش اموزان TSHافزایش يافته بود و در بيش از يک سوم انها T4نيز
کاهش يافته بود.
انتشار جغرافياي ي
وضعيت بيماري در ايران
•
•
•
•
•
•
مطالعه شيوع گواتر در کشور :سال 1368کميته کشوري IDDتشکيل شد .بررسي سريع
گواتر در دانش اموزان 6-18ساله در کشور انجام شد(.)Rapid survey
استانها به 5گروه تقسيم:
بيشترين حد شيوع ( : )%70اصفهان ،چهار محال بختياري ،ايالم ،گيالن ،يزد ،لرستان.
:%50 – 60کرمانشاه و تهران
: %20 -30مازندران
: %20همدان ،خوزستان ،اذرغربي ،و هرمزگان
انتشار جغرافياي ي
وضعيت بيماري در ايران
• بطور کلي بيشترين شيوع گواتر در استانهاي مرکزي ،غربي و شمالي که بيشتر در
مناطق کوهستاني البرز و زاگرس قرار دارند بود.
• اگر چه اين بررسي سريع شيوع کلي گواتر را در کشور نشان داد اما نمي توانست
نشانگر شيوع در شهرها و روستاهاي هر استان باشد( .نهاوند در استان همدان و
دزفول و مسجد سليمان در خوزستان شيوع باالي گواتر را دارند) (بعضي
روستاهاي استان تهران شيوع )%100
پيشگيري و کنترل
• اوليه :اهداف طرح کشوري پيشگيري و کنترل ، IDDافزايش درصد خانوارهاي ي که بطور
مرتب از نمک يددار استفاده مي کنند و کاهش ميزان شيوع گواتر بود.
• راهبردها :فراهم اوردن امکانات الزم براي تهيه و توزيع و کنترل کيفيت نمک يددار،
• اموزش ،ادغام برنامه در شبکه،شناساي ي مناطق هيپراندميک ،استفاده از روغن يد دار در
مناطق هيپراندميک ،پايش و ارزشيابي ميزان يد نمک در سطح توليد و توزيع و فروش ،انجام
پژوهش و بررسيهاي کاربردي بود.
روشهاي پيشگيري از IDD
• از دهه WHO ،1980شروع به مبارزه جهاني عليه کمبود يد و حذف ان کرد (هدف رساندن
شيوع گواتر تا سال 2000به کمتر از %10در مناطق بومي بود) .در بسياري از کشورهاي
اروپاي ي و امريکاي شمالي با افزودن يد به نمک و مواد غذاي ي مشكل کمبود يد حل شده بود.
اما هنوز بسياري از کشورهاي جهان سوم موفق نيستند چون:
• برنامه هميشگي است (ثبات سياسي و استمرار تصميم گيري) ،بودجه و ارز همه ساله الزم
است ،ارزيابي و نظارت بايد مستمر باشد ،برنامه ريزي بايد شرايط فرهنگي اقتصادي و مذهبي
هر کشور را در نظر بگيرد و اموزش کامل مسئولين و مردم و جلب همکاري انان ضروري است.
بطور کلي دو روش عمده در کنترل IDDداريم:
•
•
•
•
) يددار کردن نمک :Iodized Saltقديمي ترين ،مناسبترين ،و کم خرج
ترين روش است .ولي اجراي ان به هيچ وجه ساده نيست و مشکالت زيادي دارد.
چرا نمک :بطور وسيعي و در مقادير منظم در تمام طول سال توسط مردم استفاده
مي شود .هزينه ان خيلي کم است 5(.سنت به ازای هر شخص در سال)
يدور پتاسيم KI
يدات پتاسيم KIO3
•
•
•
•
•
•
•
تجارب ناموفق هندوستان و برخي کشورهاي جنوب شرقي اسيا:
کاهش يد نمک با گذشت زمان (بخصوص با انتقال و توزيع نامناسب)
وجود نمک هاي غير يددار در جامعه( به خصوص اگر ارزانتر باشد)
عالقه افراد به مصرف نمک سنگي ،استمرار توليد نمک يددار توسط کارخانه ها ضروري است.
عدم تمايل فروشندگان کلي و جزئي در فروش نمک ايجاد اشکال می کند.
هدف اصلي کميته ، IDDتوليد و توزيع نمک يددار در ايران بوده است( .هماهنگي با وزارت صنايع،
بازرگاني ،معادن و سازمان برنامه و بودجه)
تا سال 1373امکان دسترسي تمام افراد به نمک يد دار فراهم شد.
• نمونه هاي مختلف نمکهاي معدن و درياچه هاي ايران حاوي يد نيستند و از نظر پيشگيري
فاقد ارزش هستند(فقط درياچه اروميه حد اک ثر 2گاما)
• .لذا استفاده از نام نمک دريا و نامهاي مشابه سود جويانه است .بعالوه نمکهاي درياي ي
حاوي امالح فلزات سنگين و ناخالصيهاي ي هستند (بخصوص مناطقي که فاضالب کارخانه ها
در درياچه ها ريخته مي شود).
• ساالنه حدود 400هزار تن يد از سطح اقيانوسها تبخير مي شود.
• 40گامايد در يک گرم نمک ( )40 ppmمورد تاييد کميته کشوري است(هر کيلو گرم نمک 40ميلي گرم
يد) .ميزان يد نمک به نحوي است که اگر کسي انرا به جاي نمک معمولي استفاده کند 100 – 300میکروگرم
در روز يد دريافت مي کند.
• استفاده از نمک يددار در هر سني مجاز است و در بارداري منعي ندارد .نمک يددار سبب پيشگيري از بروز
گواتر مي شود و به احتمال زياد سبب توقف رشد بسياري از گواتر هاي کوچک مي شود اما در کاهش اندازه
گواترهاي بزرگ تر (يعني گواترهاي ي که بدون عقب بردن سر از نزديک يا دور ديده مي شوند) تاثيري بر جاي نمي
گذارد( .ميزان بر گشت سايزغده بسته به اينکه چه مدت وجود داشته است و مقدار فيبروز ايجاد شده چقدر
است).
• )2محلول روغني يد :از مدتها قبل بصورت تزريق عضالني در چين ،گينه نو ،نپال ،اکوادور،اند و نزي و زئير
مورد استفاده قرار گرفته است .هر تزريق براي 3 – 5سال کافي است(افراد 1 – 40ساله ،cc 1کودکان زير
يکسال )5/0 cc
•
•
•
•
روغن يددار دانه خشخاش %37يد دارد ( 480ميلي گرم يد در هر ميلي لیتر
. )lipoidol ultrafluid
کپسولهاي خوراکي هم هستند که براي يکسال موثر است(روغن سویا یا گردو یده).
معايب:
پرخرجتر ،فقط يک شرکت داروي ي در دنيا انرا تهيه مي کند(فرانسه) ،در گواتر
مولتي ندوالر (چند گرهي) در سنين باال ممکن است سبب هيپرتيروئيد شود.
•
•
•
•
•
استفاده از ان در فاصله اي که نمک يددار تهيه و با وضع قوانين به روش صحيح توزيع شود (چند سال) مفيد
است.
مناسب براي مناطقي که بعلت فقدان جاده و امکانات مناسب امکان دسترسي به انها کمتر است.
در مناطق هيپراندميک کشور که عمدتا در مناطق کوهستاني هستند خصوصا براي گروههاي در معرض خطر
(دختران سن ازدواج و دانش اموزان مدارس) توصيه شده است.
در درمان هيپوتيروئيد ناشي از کمبود يد هم موثر است (عالوه بر پيشگيري) .طي 1 – 3ماه سبب افزايش T4
و کاهش TSHمي شود (ادامه اين اثر براي 3 – 5سال)
) ساير روشها :افزودن يد به نان ،اب
مهمترين عوامل موثر در موفقيت برنامه مبارزه با IDDدر ايران
• حمايت دولت ،گسترش پژوهشها (سالهاي 73و ،) 75اگاه ساختن مردم و اموزش
نيروي انساني پزشکي (تجربه شهريار :اگر مردم اگاهي کامل داشته باشند براي
اجراي برنامه پيشگيري پيشقدم خواهند شد).از رسانه هاي همگاني براي اگاه کردن
مردم و جلب همکاري انها استفاده شد.
نتايج برنامه پيشگيري IDDدر ايران
•
•
•
•
- 1368شروع يد دار کردن نمک توسط کارخانه ها
- 1373بيش از نيمي از خانوارهاي شهري و روستاي ي کشور نمک يددار مصرف نمودند .پس از تصميم کميته
کشوري مبني بر اينکه فقط يک نوع نمک و ان هم نمک ید دار براي مصارف خانگي تهيه شود درصد مصرف
به سرعت افزایش يافت بطوريکه در سالهاي اخير به بيش از %90رسيد.
- 1375بيش از %90ساکنان شهر تهران داراي ید کافي هستند.
– 1375بررسي در دانش اموزان 8 -10ساله در 26استان -شيوع بويژه در مناطق هيپراندميک کاهش يافته
است (اگر چه هنوز در بعضي استانها باال بود) .کم کاري و پر کاری در دانش اموزان ديده نشد .ميانه غلظت
يد ادرار در همه استانهاي کشور باال تر از 150µg/Lبود که ک فايت دريافت يد در سراسر کشور را نشان
مي داد.
• :1380دومین برنامه پایش ید در 28استان کشور با هدف تعیین شیوع گواتر به
روش لمس ،اندازه گیری ید ادرار دانش اموزان 7-10ساله( 12سال پس از شروع
تولید و توزیع نمک ید دار و 7سال بعد از زمانی که تنها نمک مصرفی خانوارها
نمک ید دار بوده است.).
نتایج
• شیوع کلی % 8/9
• شیوع کل گواتردر استانهای زیرباالتر از %10بود.
– ایالم ،چهار محال ،همدان ،خوزستان ،زنجان ،سمنان ،سیستان و بلوچستان ،فارس ،قم ،کردستان ،کرمان ،کرمانشاه،
گلستان و گیالن
• شیوع گواتر درجه 2در 22استان زیر %5بود و
• در 6استان دیگر نیز از %10بیشتر نبود.
– بوشهر ،چهار محال ،سیستان و بلوچستان ،قم ،کردستان و کرمانشاه
•
•
•
•
•
•
میانه دفع ید ادراری 5/16 μg/dl
کمتر از % 1/0جمعیت ید ادرار کمتر از 2
%7/5بین 2-5
% 8/13بین 5-9/9داشتند.
تفاوت اشکاری بین ید ادرار در شهر و روستا و نیز بین پسر و دختر در هیچ استانی وجود نداشت.
در کل کشور % 7/5ید ادرار کمتر از 5داشتند و در هیچ یک از استانهای کشور میانه ید ادرار کمتر از 5از % 10
تجاوز نمی کرد.
نتیجه نهای ی
• با توجه به اینکه مصرف نمک ید دار در خانوارهای کشور باالی %90است و در
هر یک از استانها و در مجموع کلیه دانش اموزان کشور میانه ید ادرار باالتر از 10
است کشور همچنان همانند سال 1375عاری از IDDاست.
• پایش هر 5سال یک بار
:WHOموثر بودن يک برنامه پيشگيري IDDبا 4شاخص مشخص مي شود
•
•
•
•
•
يد دار کردن نمک
غلظت يد ادرار
اندازه تيروئيد
TSHنوزادان
اندازه تیروئید چون در کشورهاي در حال پيشرفت در دسترس نيست حذف شد
(سال )1378
•
•
•
•
•
•
مهم :بررسي شيوع گواتر براي مشخص کردن منطقه کمبود يد مورد استفاده است اما براي
پايش موثر بودن برنامه مورد توجه نيست( .جدول )7صفحه 96
با توجه به شاخصهاي ،WHOکشور ما از سال ( IDD free ، 1375بدون ) IDD
تلقي مي شود .چون :
%100نمکهاي مصرفي خانوارها يد دار ست.
بيش از % 90نمکها در موقع فروش حداقل 15 ppmيد دارند.
بيش از %90خانوار ها نمک يددار مصرف مي کنند.
ميانه يد ادرار در همه استانها باالتر از µg/L 150است.
پیشگیری ثانويه
•
•
•
•
هيپوتيروئيد به علت کمبود يد :درمان کافي ترجيحا با يد روغني و يا مصرف روزانه
لووتيروکسين
تعريف WHOاز کرتين :درمان با يد یا هورمونهاي تيروئيد تاثيري بر بيماري
استقرار يافته ندارد.
اهميت گواتر بومي به عنوان يک مساله بهداشتي به طور عمده از نظر جنبه هاي
زيباي ي است.
اگر گواتر ساده درمان نشود :گواترهاي گره دار و در سنين باال پر کاري تيروئيد.
ثالثيه
• فيزيوتراپ ي و درمانهاي عصبي -رواني براي کرتين ها.
•
•
•
•
•
•
•
در حال حاضر %68از 5بيليون مردمي که در کشورهاي دچار IDDزندگي مي کنند دسترسي به نمک یددار
دارند (طي دهه گذشته تعداد کشورهاي داراي برنامه نمک يددار از 46به 93رسيده است).
ميزان جهاني گواتر ،عقب ماندگي ذهني و Cretinismبسرعت در حال کاهش است.
محلول لوگل (خوراکي) 5 :گرم يد 10 +گرم يدور پتاسيم در هر 100سي سي اب) (يا 6ميلي گرم يد در هر
قطره)
يک قطره براي هر 30روز ( 6ميلي گرم يد)
نمونه هاي رقيق شده مطمئن تر است :يک ميلي گرم براي هر 7روز
در دسترس ،ارزان ،نياز به افراد مسئول براي توزيع در نظارت دارد (بوليوي)
نمک يد دار در همه جا ،توسط همه کس و براي هميشه بايد بجاي نمک معمولي مصرف شود.
•
شدت عوارض
•
خفيف
% 20 – 5
•
•
متوسط
شديد
50 -25
%30 – 20
( <%30همراه با %10-1کرتين) >25
شيوع گواتر (درصد)
دفع يد ادرار
<50
نياز جهت اصالح
مهم
فوري
بحراني
• در مرحله -1کمبود يد بطور قطع وجود دارد اما معموال همراه کرتي نيزم و کم کاري تيروئيد نيست .اقدام براي
رفع مشکل و اصالح وضعيت در مرحله ،1مهم است اما ممکن است اولويتهاي بهداشتي مهمتري در منطقه
وجود داشته که بيشتر مورد توجه باشند.
• در مرحله -2ميانگين يد ادرار کمتر است ،گواتر ها شايعتر و بزرگ تر بوده ،درجاتي از کم کاري تيروئيد وجود
دارد و نياز براي اصالح فوري تر است.
• در مرحله -3با ميزان کم يد ادرار ،گواترها حتي بزرگ تر و شايعترند .هيپوتيروئيديسم و همچنين کرتي نيزم
وجود دارد و اصالح کمبود موجود يک فوريت مهم حساب مي شود .زيرا کودکان در چنين مناطقي در معرض
خطر جدي عقب ماندگي دائمي جسمي و مغزي هستند.
• Five US cents a year and a teaspoon of iodine
for a lifetime – a small price to pay for
protection against the devastating effects of
iodine deficiency.