Transcript WDS 2012/2013 nr 4 - Instytut Socjologii UW

Rzeczywistość społeczna:
grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
1. „Grupa społeczna”:
 początkowo grupa była rozumiana poprzez pojęcie „społeczeństwa”
(trwa dłużej od nas i posiada kulturę);
 niegdyś centralna kategoria socjologii, a obecnie zanika na rzecz takich
pojęć, jak „tożsamość”, „zachowanie”, „działanie” lub „interakcja”;
 definicje „grupy społecznej”:
 definicja Albiona W. Smalla (1854- 1926; założyciel pierwszej katedry
socjologii na uniwersytecie w Chicago):
 „wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze
względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące
pomiędzy jego członkami” (1905).
 definicja współczesna (Krzysztof Szmatka):
 „grupa społeczna to zbiorowość o wykrystalizowanych strukturach
wewnętrznych, systemach wartości, trwałych komponentach
świadomościowych i specyficznej kulturze”.
Albion W. Small
The American sociologist
and
educator
Albion
Woodbury Small (18541926) was instrumental in
founding and developing
the profession of sociology
in the United States. During
his tenure at Chicago, Small
built
the
leading
department of sociology in
the United States, helped in
founding the American
Sociological Society (of
which he was president in
1912 and 1913), and was the
first editor of the American
Journal of Sociology.
Pierwszy wydział socjologii
powstał w 1892 roku na
Uniwersytecie w Chicago,
trzy lata później
ustanowiono pierwszą
europejską katedrę
socjologii, na Uniwersytecie
w Bordeaux.
W Polsce pierwsza katedra
socjologii powstała na
Wydziale Prawa i Nauk
Politycznych UW w 1919
(kierował nią Leon
Petrażycki).
Rok później, z inicjatywy
Floriana Znanieckiego ,
uruchomiono Katedrę
Socjologii i Filozofii Kultury
na Uniwersytecie Poznańskim
, wtedy też socjologia
zaistniała w Polsce jako
samodzielny kierunek
studiów.
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
3. Dynamika „rozwoju” grupy społecznej:
 dynamika „krystalizacji” zbiorowości - od „populacji” do „organizacji
społecznej”:
 populacja;
 zbiór statystyczny;
 kategoria socjologiczna;
 kategoria społeczna;
 grupa społeczna;
 organizacja społeczna.
 „grupa” a „zbiorowość” społeczna (mocne kryteria wyróżniające „grupę”):
 świadomość odrębności;
 samoidentyfikacja;
 intensywność związków (interakcji) między członkami grupy.
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
4. Elementy grupy - struktury „wewnątrz-grupowe”:
struktura socjometryczna (relacje między członkami grupy):
zaspokajanie potrzeb emocjonalnych;
małe dystanse międzyludzkie;
podobieństwo postaw;
„gwiazdy socjometryczne”, „kliki”, „układy” itp.
struktura przywództwa:
cechy przywództwa i motywacje;
typy przywództwa: autorytarny, demokratyczny, anarchiczny.
struktura komunikowania:
przymus strukturalny;
główne kręgi komunikacyjne: „krąg”, „łańcuch”, „gwiazda”.
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
5. Obiektywne kryteria klasyfikacji grup:
 liczebność (od diady/triady);
 trwałość (naród, rodzina, studenci);
 sposób rekrutacji:
przypisane, przymusowe, otwarte (ekskluzywne i inkluzywne).
intensywność uczestnictwa (jedno- i wielofunkcyjne, „grupy
żarłoczne”);
rygoryzm i zakres kontroli (grupy totalne);
korzyści z członkostwa:
 grupy zadaniowe/ instrumentalne i autoteliczne.
stopień zorganizowania grupy:
 formalne i nieformalne.





Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
6. C.H.Cooley – „grupa pierwotna” (funkcje grupy pierwotnej):
 grupa pierwotna odznacza się „ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki
osobiste i współpracę” - 5 cech: względna trwałość, bezpośrednie kontakty, mała
liczebność, nie wyspecjalizowany charakter kontaktów, zażyłość uczestników.
 trzy typy: „rodzinna” (grupa oparta na stosunkach pokrewieństwa), „dziecięca grupa
zabawowa” (grupa oparta na stosunkach przyjaźni), „społeczność lokalna” (grupa oparta
na stosunkach sąsiedzkich);
 funkcje „grupy pierwotnej”:
 zaspokajanie potrzeb psychospołecznych jednostki: bezpieczeństwa, uznania i
przynależności;
 grupa przekazuje wzory zachowań odnoszących się do pozycji i ról zarówno w
grupie, jak i w otoczeniu zewnętrznym, uczy współdziałania z innymi członkami
grupy;
 funkcje grupy pierwotnej wobec społeczeństwa – pośredniczy między nim a
jednostką (jednostka uczestniczy w życiu społecznym poprzez członkostwo w grupie
pierwotnej, w ten sposób też przebiega kontrola społeczna nad jednostkami i
grupami).
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
7. „Subiektywne” kryteria klasyfikacji grup:
 dotyczy to identyfikacji z grupami, które pozostają dla nas grupami
„istotnymi”:
 identyfikacja, solidarność, lojalność (poczucie wspólnoty);
 repulsja, dystans, wrogość („odrzucenie” grupy);
 grupy odniesienia:
negatywne i pozytywne;
 porównawcze;
 normatywne.
 grupa „własna” i „obca” (np. etniczność);
 poczucie „relatywnej deprywacji” (upośledzenia) i uprzywilejowania
poprzez porównywanie swojego członkostwa w danej grupie z innymi
grupami.

Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
8. Co daje „bycie w grupie”? :
 od grup społecznych nie ma „ucieczki”:
odpowiedź na pytanie, kim jesteśmy? to także odpowiedź o grupy, do
których należymy (przerwanie „osamotnienia”).
 „zakorzenienie” w społeczeństwie (nauka kultury/kultur) – wyznacza „moje”
miejsce w społeczeństwie;
 pewność i poczucie bezpieczeństwa (konformizm – świat pozostaje pod
kontrolą);
 atrakcyjność i prestiż (podwyższa samoocenę), rola porównania z innymi
osobami /grupami (otoczeniem społecznym);
 umożliwia realizację celów życiowych;
 symboliczne „przedłużenie życia” (rola kultury, światopoglądu itp.);
 grupa pozostaje także źródłem „cierpień”:
 „ciemne siły” grupy (reakcja na porażkę i negatywną ocenę grupy);
 skutki sytuacji, gdy „moja” grupa wypada „słabo” (uprzedzenia wobec innych,
poniżanie, niedopuszczanie „niesłusznych” informacji);
 akceptacja (identyfikacja) i krytycyzm wobec grupy.

Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
9. Spójność grupy (czyli wspólne postawy, działania, wartości i normy):
czyni ona grupę zdolną do przetrwania i zbiorowego wysiłku;
wywiera wpływ na jej członków (skutki to „myślenie grupowe” i
„de-indywidualizacja jednostki”);
prowadzi do działań zbiorowych (kooperacji i rywalizacji w grupie
i między grupami).
 grupa społeczna a „normy grupowe”:
 norma grupowa – przepis, określający w jaki sposób powinien
zachowywać się członek grupy, pełniący w niej określoną funkcję?
 funkcje norm grupowych:
 przyczyniają się do osiągnięcia celów grupy, zapewniają trwanie
grupy w sytuacji naturalnej wymiany jej członków, pozwalają
zachować tożsamość grupy;
 rodzaje norm grupowych: „wewnątrz-grupowe” i „zewnątrzgrupowe”;
 samo-kategoryzacja jednostki („my” i „oni”).
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
10. „Zachowania zbiorowe” („grupy efemeryczne”?):
 pojęcie to odnosi się do takich zjawisk społecznych, jak reakcje tłumu, opinia
publiczna, moda itp., czyli do spontanicznych działań społecznych dużej liczby
osób znajdujących się w „niejasnej” sytuacji;
 cechy charakterystyczne „zachowań zbiorowych”:
 są to spontaniczne i zmienne zachowania dużej liczby osób;
 zazwyczaj są ograniczone (do miejsca, wydarzenia, szczególnej sytuacji itp.) i
krótkotrwałe;
 związana jest z nimi niepewna identyfikacja jednostek oraz „luźne”
(swobodne) granice społeczne - uczestnicy zachowań zbiorowych nie muszą
się ani znać, ani identyfikować ze sobą;
 zachowanie te nie wytwarzają silnych własnych norm i kultury
(charakteryzują je słabe - nowo wytworzone - normy społeczne),;
 zachowania zbiorowe są bardziej spontaniczne i nieprzewidywalne niż
zachowania w uporządkowanym kontekście społecznym.
Rzeczywistość społeczna: grupa społeczna i więź społeczna
(WDS 2012/2013 nr 4)
11. Przykład zachowań zbiorowych – „tłum”:
 tłum to czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, które znajdują się
w bezpośredniej bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowań;
 rodzaje tłumu: przypadkowy, konwencjonalny, ekspresywny, aktywny,
protestujący;
 teorie powstawania („dynamiki”) tłumu:
 „zarażania się” (Gustaw Le Bon, 1895 r.) – anonimowość i napięcie
emocjonalne prowadzą do zjawiska „umysłu zbiorowego”:
 w tłumie emocje zbiorowe są łatwo i bezrefleksyjnie akceptowane,
wzajemnie się wzmacniają i „podgrzewają”, koncentrując działanie tłumu
na wspólnym celu.
 konwergencji/„facylitacji” (tłum tworzy aktywność podobnych do siebie
jednostek, gdyż w grupie anonimowych osób pewne zachowania stają się i
wydają się łatwiejsze do wykonania);
 „wyłaniania się” norm (normy wyłaniają się szybko i spontanicznie, nie są
narzucane, równie szybko tracą one znaczenie społeczne).