Transcript 7. Hafta Sunum Dosyası

Sosyal Bilimlerde Araştırma
Yöntemleri
Betimleme Yöntemi
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
1
Plan
•
•
•
•
•
Tarihçe
Betimleme yönteminin aşamaları
Veri toplama teknikleri
Betimleme araştırmalarında etik
Konuyla ilgili temel terimler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
2
Araştırma Yöntemleri
• Nicel yöntemler
• Nitel yöntemler
– Deneysel yöntem
– Betimleme
yöntemi
– İçerik analizi
– Yöneylem
araştırması
– ...
– Alan araştırmaları
– Örnek olaylar
– Etnografik
araştırmalar
– Anlatıma dayalı
araştırmalar
– ...
• Karma yöntemler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
3
Betimleme Yöntemi
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
4
Tarihçe
• “Survey”, “surveillance”, “sürveyan” (gözetmen, gözetici)
• İlk nüfus sayımları
– “Vebadan sonra Allah Musa’ya ve Harun’un oğlu rahip İlyas’a
‘Yirmi yaşından yukarı olan İsrail halkının bütün topluluklarının
nüfus sayımını yapın’”. (İncil, Eski Ahit, 26: 1-2)
– Domesday Book, 1085, İngiltere
• Toplumsal survey’lerden modern nicel betimleme
araştırmalarına
– 1950 sonrası örgütlerin, veri işleme ve depolama araçlarının
(bilgisayarlar) gelişmesiyle birlikte survey’ler saygın ve bilimsel bir
yöntem haline geldi
– Ölçekler, endeksler, istatistiksel örneklem teknikleri geliştirildi
– Survey’ler uygulamalı alanlara kaymaya başladı (ör., pazar
araştırmaları)
Kaynak: Babbie, 2007, s. 244+
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
5
Betimleme Yöntemine Uygun Araştırma Türleri
• Keşfedici
• Tanımlayıcı
• Açıklayıcı
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
6
Betimleme Yöntemine Uygun Araştırma Soruları
• Davranış
–
Dişlerinizi ne kadar sık fırçalıyorsunuz? Geçen seçimde oy kullandınız mı? En son ne
zaman bir yakınınızı ziyaret ettiniz?
• Tutum/İnanç/Görüşler
–
Sizce vali ne tür bir iş yapar? Sizin olmadığınız zaman insanlar sizce hakkınızda
olumsuz şeyler söylerler mi? Bugünlerde ülkemizin en önemli sorunu sizce nedir?
• Özellikler
–
Medeni durumunuz (evli, bekar, boşanmış, dul)? Sendikaya üye misiniz? Yaşınız kaç?
• Beklentiler
–
Önümüzdeki 12 içinde araba almayı düşünüyor musunuz? Sizce şehrin nüfusu artar mı,
azalır mı, yoksa aynı mı kalır?
• Öz sınıflandırma
–
Kendinizi nasıl sınıflandırırsınız? Liberal, ılımlı, tutucu? Ailenizi hangi sosyal sınıfa
koyarsınız? Çok dindar ya da dinsiz misiniz?
• Bilgi
–
Son seçimde belediye başkanı kim seçildi? Bu ülkede Karl Marx’ın Komünist
Manifesto’su yasak mıdır?
Kaynak: Neuman, 2007, s. 273
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
7
Betimleme Araştırması Sürecinde Adımlar
1. Adım
Denenceleri geliştir; Betimleme türüne (posta, telefon, vs.) karar
ver; Soruları hazırla; Yanıt kategorilerini oluştur; Sayfa düzenini
tasarla
2. Adım
Verilerin nasıl kaydedileceği planla; Pilot test yap
3. Adım
Hedef evrene karar ver; Örneklem çerçevesini bul; Örneklem
büyüklüğüne karar ver; Örneklem seç
4. Adım
Denekleri bul; Görüşmeleri yap; Verileri dikkatle kaydet
5. Adım
Verileri bilgisayara gir; Tüm verileri kontrol et; İstatistik testleri
yap
6. Adım
Araştırma raporunda yöntem ve bulguları tanımla; Bulguları
başkalarının eleştiri ve değerlendirmelerine sun
Kaynak: Neuman, 2007, s. 277
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
8
Soru Sorma İlkeleri
• Uygun soru formları seçilmeli
• Sorular açık ve anlaşılır olmalı
• Bir soruda iki ayrı şey hakkında bilgi toplamaya
çalışılmamalı
• Cevap verenler ehil (kompetan) olmalı
• Cevap verenler istekli olmalı
• Sorular ilgili olmalı
• Sorular kısa olmalı
• Olumsuz sorulardan kaçınılmalı
• Önyargılı sorulardan ve terimlerden kaçınılmalı
Kaynak: Neuman, 2007, s. 280
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
9
Açık Uçlu / Kapalı Uçlu Sorular
• Açık uçlu sorular
– Cevaplayıcının soruya kendi cevabını vermesi
“Mesleğiniz nedir?” ___________________
– Kodlanması daha zor
• Kapalı uçlu sorular
– Cevaplayıcının araştırmacının sağladığı cevaplar arasından
seçme yapması
“Mesleğiniz nedir?”
O İşçi
O Memur
O Öğretmen
O Mühendis
O Diğer (Açıklayınız) ____________
– Seçenekler birbirini tamamen dışlamalı (memur/öğretmen)
– Denekler fazla düşünmeden seçeneklerden birini
seçebilirler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
10
Duyarlı Konulardaki Sorular
Konu
Rahatsız
Mastürbasyon
Seks
Uyuşturucu kullanımı
Sakinleştirici kullanımı
Sarhoş olma
Gelir
Kumar
olanların yüzdesi
56
42
42
31
29
12
10
Kaynak: Neuman, 2007, s. 283
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
11
Yanıtların Kalitesi
• Eksik
• Abartılı
• Yanlış
• Toplumsal arzu edilirlik önyargısı
• Bilgi soruları
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
12
Anket Hazırlama İlkeleri
• Her satıra bir soru sorulmalı
• Gerektiğinde şartlı sorular sorulmalı
• Matris soruları kolayca yanıtlanabilecek
şekilde biçimlendirilmeli
• Soruların sıralanmasıyla ilgili hususlara
dikkat edilmeli
• Anketi yanıtlayanlar için yönerge
hazırlanmalı
• Ön test yapılmalı
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
13
Anketlerin Dağıtımı ve Dönüşlerin İzlenmesi
• Posta yoluyla
• Kapı kapı gezerek
• Web aracılığıyla
• Dönüşlerin izlenmesi
• Anımsatma mektupları
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
14
Kabul Edilebilir Yanıt Verme Oranları
• %50 - analiz ve rapor için uygun
• %60 - iyi
• %70 – çok iyi
• Ama bu oranlara ulaşmak çok zor
• Yanıt verme oranlarının yüksek olması
bulguların güvenilirliğiyle yakından ilgili
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
15
Görüşme İlkeleri
• Görüşmecinin rolü
• Görüşmecinin giyimi (deneklere benzemeli)
• Görüşmecinin cinsiyeti, ırkı, vs. (bazı
sorulara verilen yanıtları etkileyebilir)
• Görüşmeye önceden hazırlanma ve sorulara
aşina olmak
• Soruları aynen yazıldığı gibi sormak
• Yanıtları aynen kaydetmek
• Yanıt almak için gerektiğinde denekleri
teşvik etmek
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
16
Görüşme İçin Hazırlanma
• Genel ilkelerin ve süreçler tartışılmalı
• Zor ya da karmaşık durumların nasıl
halledileceği tanımlanmalı
• Gösteri amaçlı görüşmeler yapılmalı
• “Gerçek” görüşmeler yapılmalı
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
17
Telefon Anketleri
Avantajları:
• Para ve zaman
• Veri toplamada denetim
Dezavantajları:
• Gerçekte reklam kampanyaları
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
18
Yeni Teknolojiler ve Betimleme Araştırması
• Bilgisayar yardımıyla yapılan kişisel
görüşmeler
• Bilgisayar yardımıyla yapılan görüşmeler
• Bilgisayara dayalı anketler
• Web anketleri
• Dokunmatik veri girişi
• Ses tanıma
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
19
Toplanan Verilerin Kodlanması I
• “Mesleğiniz nedir?”
• Analizi kolaylaştırmak için gruplamak gerekli
(işçi, memur, yönetici, vs.)
• Kod kategorileri hem tüm meslek gruplarını
kapsamalı, hem de birbirini dışlamalıdır
• “Siyasi görüşünüz:
1
Liberal
2
Ilımlı
3
4
5
Muhafazakar Bilmiyorum Cevap yok”
• “Kütüphaneyi kullanma sıklığı:
1
2
3
4
5
6
Yılda 1 Ayda bir Haftada bir Her gün Bilmiyorum Cevap yok
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
20
Toplanan Verilerin Kodlanması II
• Veri giriş seçenekleri
–
–
–
–
–
Anket formlarını SPSS’e aktarmak
Cevapları kodlamak
Doğrudan veri girişi yapmak
Görüşmecilerin verileri kendilerinin girmelerini sağlamak
Optik okuyucu kullanmak
• Veri temizleme
– 1 Erkek 2 Kadın 0 Cevap yok (Eğer “7” işaretlendiyse hatalı=
– “Kaç çocuk doğurdunuz?” (Yanıtlayan kadınsa tamam.
Erkekse elenecek)
– Kategorileri birleştirme (“Çok liberal” “Liberal” “Az liberal”
seçeneğini işaretleyenler “Liberal” olarak birleştirilebilir)
– “Bilmiyorum” cevaplarını çıkararak hesaplama
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
21
İkincil Analiz
• Bir araştırmacı tarafından toplanan ve
işlenen verilerin başka bir araştırmacı
tarafından genellikle farklı bir amaçla
analiz edilmesine dayanan araştırma türü
• Ucuz veri toplama yöntemi
• Geçerlik sorunu
– Araştırma soruları aynı olmayacağından bir
araştırma için toplanan veriler nadiren bir
başka araştırma sorusu için de kullanılabilir
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
22
Betimleme Araştırması Örneği
Z.B. Gölge, M.F. Yavuz, S. Müderrisoğlu ve M.S. Yavuz, Turkish university students’ attitudes towards
rape. Sex Roles, 49, 6, 653-661.
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
23
Denenceler
• Kadınlar erkeklere oranla tecavüze uğrayana
daha az, mütecavize daha çok sorumluluk
yüklerler ve tecavüzü erkeklerden daha ciddi
bir suç olarak görürler
• “Erkeksi” cinsiyet rollerine sahip olan kadınlar
ve erkekler tecavüze uğrayana daha çok,
mütecavize daha az sorumluluk yüklerler ve
tecavüze daha hoşgörüyle yaklaşırlar
• Hem kadınlar hem erkekler birlikte çıktığı kişi
tarafından tecavüz edilene daha çok,
mütecavize daha az sorumluluk yüklerler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
24
Denekler
• İstanbul’da yerleşik üniversite öğrencileri
arasından rastgele seçilen 800 öğrenci
(432’si kadın, 368’i erkek)
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
25
Veri Toplama Araçları
• Üç tecavüz senaryosu
– Birlikte çıktığı kişi tarafından tecavüz edilen kadın senaryosu
– Bir yabancı tarafından tecavüz edilen kapalı giyinmiş kadın
senaryosu
– Bir yabancı tarafından tecavüz edilen, “liberal” giyinmiş kadın
senaryosu
• Sorular
– Deneklere tecavüze uğrayanın ve mütecavizin sorumlulukları,
polise haber verilip verilmemesi, olayın suç olarak görülüp
görülmemesi ve her senaryo için verilmesi gereken ceza
hakkındaki görüşleri sorulmuş
• Likert ölçeği
– Sorumluluk: 1: Sorumlu değil 5: Tamamen sorumlu
– Ceza: 1: Para cezası; 2: 1-7 yıl hapis; 3: 8-15 yıl hapis; 4: 16-20
yıl hapis; 5: 20+ yıl hapis; 6: Hadım edilsin
• Bem Cinsiyet Rolü Envanteri
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
26
Bazı Bulgular
• Erkekler kadınlardan daha çok tecavüze
uğrayanı sorumlu tutuyorlar
• Kadın ve erkeklerin neredeyse tamamı bir
yabancı tarafından tecavüzü
hoşgörmüyorlar ama kadınların %12’si,
erkeklerin %23’ü flört tecavüzünü suç
olarak görmüyorlar!
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
27
Betimleme Araştırmalarında Etik
• Gizlilik
• Gönüllü katılım
• Betimleme araştırması kisvesi altında
başkalarını yönlendirme
• Sonuçların kötüye kullanımı
• Medyanın haber yaptığı betimleme
araştırmasıyla ilgili detaylı bilgi vermemesi
• Kalite kontrol standartlarının olmaması
Kaynak: Neuman, 2006, s. 313-314
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
28
Betimleme Araştırmasının Güçlü Yönleri
• Büyük bir kitlenin (evren) özelliklerini
tanımlamada yararlı
• Büyük örneklemler seçilebilir
• Toplanan veriler standart (tüm denekler
aynı soruları yanıtlıyor)
• Esnek – bir konuda birçok soru sorulabilir
• Güvenilirliği yüksek
– Farklı ölçümlerin tutarlı sonuçlar vermesi
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
29
Betimleme Araştırmasının Zayıf Yönleri
• Nadiren toplumsal yaşam bağlamında
gerçekleştirilir
• Bazı yönlerden esnek değil
• Yapay
• Geçerliği zayıf
– Ölçümlerin araştırılan kavramın gerçek
anlamını her zaman yansıtmaması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
30
Temel Terimler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
31
• Denek
Anket/görüşme sorularına yanıt vererek
analiz için veri sağlayan kişi
• Anket
Analiz için yararlı olacak bilgi toplamak
için tasarlanmış enstruman
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
32
• Önyargı
Deneklerin soruları belli bir şekilde
yanıtlamasına yol açan sorular
• Şartlı soru
Bazı sorulara verilen yanıtlara bağlı
olarak sadece belli deneklerin
yanıtlaması istenen soru
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
33
• Yanıt oranı
Denek sayısının örnekleme seçilen kişi
sayısına oranı
• Görüşme
Görüşmecinin deneklere sorular
sormasına dayanan veri toplama tekniği
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
34
• Teşvik
Deneklerden daha ayrıntılı yanıt istemek
• İkincil analiz
Daha önce yapılan bir araştırma için
toplanan ve kullanılan verilerin farklı bir
araştırma sorusunu yanıtlamak için
kullanılması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
35
Özet
• Nicel bir yöntem olarak betimleme
• Betimleme yöntemine uygun araştırma
türleri
• Betimleme araştırması sürecinde adımlar
• Betimleme araştırmalarında etik
• Betimleme araştırmasının güçlü ve zayıf
yönleri
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
36