Transcript احمد خاكسار۱

‫ارتعاش در محیط کار‬
‫تهیه کننده ‪ :‬احمد خاکساری کارشناس مرکز‬
‫بهداشت استان‬
‫تعریف ارتعاش‬
‫‪ ‬حرکت نوسانی اجسام حول نقطه تعادل خود را‬
‫ارتعاش می گویند‬
‫‪ ‬کلیه اجسامی که دارای جرم بوده وخاصیت کشسان‬
‫داشته باشند میتوانند ارتعاش ایجاد کنند بنابرین کلیه‬
‫ماشین آالت وابزارهایی که این خاصیت را داشته‬
‫باشند می توانند عامل ارتعاش را ایجاد کنند‬
‫‪ ‬ارتعاش ممکن است دوره ای یا غیر دوره ای باشد‬
‫وهمچنین می تواند ساده یا مختلط باشد‬
‫تعریف ارتعاش در محیط کار‬
‫‪ ‬ارتعاش یک عامل فیزیکی است که از منبع نوسان‬
‫به وسیله انتقال انرژی بر بدن عمل می کند‬
‫‪ ‬منابع تولید ارتعاش ممکن است ‪:‬‬
‫‪ ‬ضربات واصطکاک ناشی از مکانیزم دستگاه باشد‬
‫‪ ‬عدم تقارن یا تعادل توده های گردنده باشد‬
‫‪ ‬جنبش ناگهانی در اثر فشار هوا وغیره باشد‬
‫‪ ‬مجموع سه عامل فوق باشد‬
‫اهداف اندازه گیری وکنترل ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬حفاظت دستگاهها وبناها از تخریب واستهالک‬
‫ناشی از ارتعاش‬
‫‪ -2 ‬حفاظت افراد در برابر صدمات ناشی از ارتعاش‬
‫‪ -3 ‬کنترل صدا ی ناشی از ارتعاش دستگاهها‬
‫‪ -4 ‬تعیین منابع اصلی مولد ارتعاش در محیط کار‬
‫‪ -5 ‬تعیین میزان مواجهه کارگران با ارتعاش‬
‫ارتعاش های وارد به بدن‬
‫‪ -1 ‬ارتعاش وارد بر دست وبازو که در اثر تماس‬
‫دست با جسم یا ابزار مرتعش به دست وبازو وارد‬
‫میشود نظیر کار با چکشهای پونوماتیک – دریل ها‬
‫– سنگ زنی – فرز –مته ها وغیره‬
‫‪ -2‬ارتعاش وارد برتمام بدن ‪ :‬این ارتعاش از سطوح‬
‫وارد بدن میشود وممکن است از سطح زمین ویا‬
‫سطوح مرتعش نظیر صندلی وارد بدن شخص شود‬
‫نظیر کار کنار دستگاههای سرند ویا رانندگان‬
‫تراکتور ولیفتراک وغیره‬
‫مشاغل ومنابع تولید کننده ارتعاش تمام‬
‫بدن‬
‫‪ -1 ‬صنایع وساختمان‬
‫‪ -2 ‬کشاورزی وحمل ونقل‬
‫‪ -3 ‬ماشین های نساجی‬
‫‪ -4 ‬ماشین های ساخت قطعات پیش ساخته سیمانی‬
‫ونظیر آن‬
‫‪ -5 ‬تراکتورها خرمن کوبها و وسایل کشاورزی یا‬
‫ساختمانی که یا خودرو هستند ویا بوسیله تراکتور‬
‫حمل میشوند‬
‫منابع تولید ارتعاش وارد بردست بازو‬
‫‪ -1 ‬وسایل وابزارهایی که دارای نیروی محرکه‬
‫هستند ودر اکثر صنایع کاربرد دارند نظیر ‪:‬‬
‫چکشهای بادی – مته ها – دستگاه های ساب‬
‫وسنگ زنی – اره ها – دریل ها – پیچ گوشتی های‬
‫برقی ‪... -‬‬
‫‪ -2 ‬دستگاههای مرتعشی که در‬
‫اثر تماس دست با آن ها ارتعاش به‬
‫دست بازو وارد میشود‬
‫محور های ورود ارتعاش به بدن‬
‫‪ ‬محور ‪ : X‬مسیر ارتعاش از طرف پشت ( کمر ) به‬
‫سینه است فرد در هر حالتی که باشد ( ایستاده –‬
‫نشسته یا خوابیده )‬
‫‪ ‬محور ‪ : Y‬از طرف پهلوی راست بدن به سمت‬
‫پهلوی چپ بدن‬
‫‪ ‬محور ‪ : Z‬از سمت پا به سمت سر‬
‫عوارض واثرات ناشی از ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬تحریک وتخریب موضعی نسوج‬
‫‪-2 ‬اثر بر سیستم اعصاب مرکزی‬
‫‪ -3 ‬تغییر در عروق سطحی وبینظمی درسیستم وریدی‬
‫‪ -4 ‬آسیب بر قشر مخچه وایجاد فشارهای عصبی‬
‫‪ -5 ‬تغییرات بافتها وترکیبهای شیمیایی بافت های زنده وسوء‬
‫تغذیه ناشی از تغییرات بیوشیمیایی بدن‬
‫‪ -6 ‬کاهش دقت دید – باریک بینی – کاهش حساسیت به‬
‫روشنایی‬
‫‪ -7 ‬کاهش حساسیت های المسه – حرارتی – تحریک ‪-‬‬
‫بیماریهای ناشی از ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬سندرم وریدی ‪ :‬ارتعاشات وارد برموضع بدن یا‬
‫دست باعث سفید شدن انگشتان ویا موضع در‬
‫معرض ارتعاش می گردد که گاهی ممکن است همراه‬
‫جراحت نیز باشد‬
‫‪ -2 ‬التهاب اعصاب مختلف بدن ( ‪)polyneuritic‬‬
‫وسندرم آنژیو دیستونیک‬
‫‪ -3 ‬تشنج موضعی ( اسپاسم )‬
‫‪ -4 ‬بی نظمی سیستم وریدی در دست وپا وشریانهای‬
‫اصلی قلب ومخچه دچار تشنج واسپاسم می شوند‬
‫اصول پیشگیری از ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬کنترل ارتعاش در موقع طراحی وساخت دستگاهها‬
‫‪ -2 ‬کنترل ارتعاش به روش فنی در منبع تولید ارتعاش‬
‫‪ -3 ‬نصب میرا کننده در محل تماس بدن با دستگاه‬
‫‪ -4 ‬کنترل دستگاه از راه دور‬
‫‪ -5 ‬اقدامات مدیریتی نظیر کاهش مواجهه وگردشی نمودن‬
‫کار‬
‫‪ -6 ‬استفاده از وسایل حفاظت فردی‬
‫‪ -7 ‬اقدامات پزشکی وتشخیص زود رس بیماریهای ناشی از‬
‫ارتعاش‬
‫راهکارهای کنترل ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬جلوگیری از انتقال ارتعاشات ایجاد شده در‬
‫دستگاه واطراف ان ‪ :‬در این روش با استفاده از‬
‫عایقهای ارتعاشی بسته به درجه ایزوالسیون مورد‬
‫نیاز فرکانس و وزن دستگاه و‪ ...‬اقدام به‬
‫ایزوالسیون ارتعاش می شود این عایقها سه نوع‬
‫هستند ‪:‬‬
‫‪ ‬الف ‪ :‬پایه های فلزی‬
‫‪ ‬ب‪ :‬عایقهای قابل ارتجاع‬
‫‪ ‬ج‪ :‬بالشتکهای عایق سازی‬
‫پایه های فلزی‬
‫‪ ‬فنرهای فلزی وسیعترین کاربرد را در بین تمام عایقها داشته‬
‫وبه ویژه در ایزوالسیون تجهیزات سنگین وبزرگ مورد‬
‫استفاده قرار می گیرد این فنرها قابلیت تغییر شکل زیادی‬
‫داشته وبه خصوص در جایی که فرکانس های نیروی خیلی‬
‫پایین وفشارهای زیاد وجود داشته باشد موثر هستند این‬
‫پایه ها بر اساس کالف های فنری مارپیچی طراحی شده‬
‫است وبه کمک یک پیچ مرکزی به دستگاه محکم میشود‬
‫‪ ‬ویژگی مهم این پایه های فنری قابلیت تحمل تغییر شکل های‬
‫نسبتا زیاد وفراهم آوردن ایزوالسیون مناسب در فرکانس‬
‫های پایین می باشد‬
‫نمونه ای از پایه های فنری فلزی جهت‬
‫کاهش ارتعاش‬
‫عایقهای قابل ارتجاع‬
‫‪ ‬این پایه ها برای ماشین های کوچک وتحریک ها یا‬
‫فرکانس ها و نیروی باال بیشترین بازدهی را دارد‬
‫‪ ‬موادی که در ساخت این عایقها کاربرد دارد عبارت‬
‫است از ‪ :‬الستیک طبیعی نئوپرن – بوتیل –‬
‫سیلیکون وترکیبات آن ها‬
‫‪ ‬اهم محدودیتهای این پایه ها مربوط به خصوصیتهای‬
‫طول عمر وپایداری آنها می باشد بسیاری از‬
‫ترکیبات پالستیکی در تماس با اسیدها یا قلیاها‬
‫ومواد نفتی وسایر حاللها تخریب وازهم پاشیده‬
‫میشوند‬
‫بالشتکهای عایق سازی‬
‫‪ ‬ساده ترین وپر کاربرد ترین پایه های ایزوالسیون از این‬
‫نوع می باشد جنس آنها معموال از الستیک طبیعی –‬
‫الستیک مصنوعی – بلوکهای چوپ پنبه ای نمدی یا فایبر‬
‫گالس وترکیبات وابسته به آن می باشد‬
‫‪ ‬مزایای استفاده از بالشتکهای عایق سازی ‪:‬‬
‫‪ -1 ‬به راحتی زیر دستگاهها قرار میگیرد وپاره نمی شود‬
‫‪ -2 ‬به صورت ورقه در ضخامتهای مختلف موجود است‬
‫‪ -3 ‬می توان آنها را روی هم انباشته کرد وتغییر شکل داد‬
‫وترازهای بزرگی از ایزوالسیون جهت فرکانس های پایین به‬
‫دست آورد‬
‫‪ ‬بالشتکهای فایبر گالس در قیاس با سایر بالشتکها در مقابل‬
‫حاللها واسید ها مقاوم ترند‬
‫جلوگیری از انتقال ارتعاش به تجهیزات‬
‫متصل به ماشین آالت‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫در این روش از اتصاالت قابل ارتجاع برای عایق سازی چرخش یا‬
‫ارتعاش ماشین آالتی که به کانالها ولوله ها متصل هستند استفاده‬
‫میشود‬
‫انرژی ارتعاشی به سه حالت به سایر قسمتها منتقل می شود ‪:‬‬
‫‪ -1‬انرژی ارتعاشی اتصاالت ودیگر اجزا را مرتعش می کنند‬
‫‪ -2‬انرژی ارتعاشی به صورت صدا در سرتاسر لوله یا کانال تولید‬
‫ومرتعش می شود‬
‫‪ -3‬لوله ها وکانال های مرتعش به تکیه گاه ها ولوله ها ودیواره ها ی‬
‫مجاور برخورد کرده وتولید صدا می کند‬
‫یکی از مهمترین راهکارهای ایزوالسیون ارتعاش در سیستم های پر‬
‫فشار استفاده از اتصاالت الستیکی برای اتصال لوله ها وقرار دادن آن‬
‫ها در غالف آکوستیکی است‬
‫برای اتصال کانال ها از برزنتها نیز استفاده میشود‬
‫اندازه گیری ارتعاش‬
‫‪ ‬جهت اندازه گیری ارتعاش نیاز به دستگاه ارتعاش‬
‫سنج می باشد این دستگاه بسته به نوع ارتعاشی که‬
‫می خواهیم اندازه گیری نماییم ( دست بازو یا تمام‬
‫بدن ویا ارتعاش دستگاهی ) متفاوت است ارتعاش‬
‫دست یازو وتمام بدن برای سنجش میزان مواجهه‬
‫کارگر با ارتعاش کاربرد دارد ‪0‬‬
‫دستگاه ارتعاش سنج مدل ‪B&K2513‬‬
‫‪ ‬اجزای دستگاه ‪:‬‬
‫‪ -1 ‬سنسور وضعیت ‪ : H/A‬جهت اندازه گیری ارتعاش دست بازو‬
‫‪-2 ‬سنسور وضعیت ‪ : SEV‬جهت اندازه گیری ارتعاش دستگاه‬
‫‪ -3 ‬سنسور وضعیت ‪ : LIN‬جهت اندازه گیری ارتعاش در تک فرکانس‬
‫خاص‬
‫جهت تنظیم دستگاه در هر یک از وضعیت های فوق توسط پیچ روی‬
‫دستگاه یکی از شاخص های فوق انتخاب واندازه گیری انجام خواهد‬
‫شد‬
‫‪ acceleration : ACC‬اندازه گیری شتاب بر حسب متر بر مجذور‬
‫ثانیه‬
‫‪ : Vel‬اندازه گیری سرعت جسم مرتعش بر حسب متر بر ثانیه‬
‫ادامه اجزای دستگاه‬
‫‪ ‬شاخص های قابل اندازه گیری‬
‫‪RMS max ‬‬
‫‪RMS 1S ‬‬
‫‪Leq ‬‬
‫‪PEAK ‬‬
‫شاخص های اندازه گیری ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬شتاب ارتعاش بر حسب متربر مجذور ثانیه ‪:‬‬
‫دستگاه ارتعاش سنج قادر میزان شتاب ارتعاش وارد‬
‫به دست بازو ویا تمام بدن را اندازه گیری نماید این‬
‫ارتعاش ممکن است به سه صورت اندازه گیری شود‬
‫الف ‪RMS :‬‬
‫ب ‪MAX :‬‬
‫ج‪Leq :‬‬
‫د ‪ RMS :‬در یک ثانیه‬
‫شاخص های اندازه گیری ارتعاش ادامه‬
‫‪ -2 ‬سرعت برحسب متر بر ثانیه ‪:‬‬
‫سرعت جسم مرتعش گرچه یکی از شاخص های قابل اندازه‬
‫گیری در ارتعاش است ولی عنایت به اینکه هیچگونه‬
‫استانداردی در کتابچه حدود تماس شغلی در این رابطه ذکر‬
‫نشده است اندازه گیری آن نیز کاربردی نخواهد بود ‪0‬‬
‫‪ -3‬فرکانس ‪ :‬دستگاههای پیشرفته امروزی قادر هستند‬
‫فرکانس های جسم مرتعش را نیز آنالیز نموده وشتاب جسم‬
‫مرتعش را نیز در هر فرکانس معین نمایند عنایت به اینکه‬
‫برای هر فرکانس نیز استاندارد ذکر شده است این آنالیز‬
‫فرکانسی بسیار کاربردی خواهد بود‬
‫اندازه گیری ارتعاش دست بازو‬
‫‪ ‬در محل هایی که کارگر با ابزارآالتی کار میکند که به‬
‫دست وبازو ارتعاش وارد میشود باید ارتعاش وارد‬
‫به دست بازو اندازه گیری شود وبا استاندارد میزان‬
‫مواجهه مجاز مقایسه گردد‬
‫‪ ‬سنسور دستگاه ارتعاش دست بازو بین انگشتان‬
‫دست کارگر قرار داده میشود ومیزان ارتعاش وارد‬
‫به دست وبازو در سه محور( ‪ ) x,y,z‬اندازه گیری‬
‫میشود‬
‫اندازه گیری ارتعاش ادامه‬
‫‪ ‬با توجه به اینکه استاندارد ارتعاش براساس شتاب‬
‫ارتعاش موثر ( ‪ )rms‬می باشد باید شتاب ارتعاش‬
‫موثر وارد به دست وبازو اندازه گیری شود وبا‬
‫استاندارد میزان مواجهه مجاز مقایسه گردد وچنانچه‬
‫میزان مواجهه باالتر از حد مجاز باشد باید یا میزان‬
‫ارتعاش وارد به دست بازو کاهش یابد ویا اینکه‬
‫مدت زمان مواجهه با ارتعاش کاهش یابد‬
‫جدول مقادیر حد تماس شغلی مواجهه دست با‬
‫ارتعاش‬
‫کل مدت تماس روزانه‬
‫‪ 4‬ساعت وکمتر از ‪ 8‬ساعت‬
‫‪ 2‬ساعت وکمتر از ‪ 4‬ساعت‬
‫‪1‬ساعت وکمتر از ‪ 2‬ساعت‬
‫کمتر از ‪ 1‬ساعت‬
‫مقدار شتاب ‪rms‬‬
‫اندازه گیری شده‬
‫‪4 m/s2‬‬
‫‪6 m/s2‬‬
‫‪8 m/s2‬‬
‫‪12 m/s2‬‬
‫توصیه ها درموارد باالتراز حد مجاز‬
‫ارتعاش‬
‫‪ -1 ‬ابزار کار به وسایل وقطعات ضد ارتعاش مجهز‬
‫گردد‬
‫‪ -2 ‬ازدستکشهای مخصوص ضد ارتعاش استفاده‬
‫شود‬
‫‪ -3 ‬دستها وبقیه بدن حین کار گرم نگهداشته شود‬
‫‪ -4 ‬در معاینات دوره ای سندرم دست بازو ناشی از‬
‫ارتعاش ( سندرم رینود ) در کارگران مورد توجه‬
‫قرار گیرد ودر صورت مشاهده عالئم آن از پیشرفت‬
‫بیماری جلوگیری گردد‬
‫اندازه گیری ارتعاش تمام بدن‬
‫‪ ‬سنجش ارتعاش تمام بدن وزمان مواجهه معادل برای‬
‫مواجهه های منطقی هنگامی محاسبه میشود که‬
‫میزان شتاب موثر در طول زمان به طور محسوس‬
‫متغییر است‬
‫‪ ‬سنجش باید در یک جهت همسان در مدت یک دقیقه‬
‫برای هر یک از محورهای ‪ X,Y,Z‬انجام شود‬
‫‪ ‬در هر نقطه برای حداقل یک دقیقه در محورهای‬
‫بیودینامیکی مقادیر موثر شتاب ‪ RMS‬باید به طور‬
‫همزمان ومستمر در سه محور اندازه گیری شود‬
‫اندازه گیری ارتعاش تمام بدن ادامه‬
‫‪ ‬برای اندازه گیری ارتعاش تمام بدن باید دیسک‬
‫الستیکی بر روی نشیمنگاه صندلی راننده وزیر‬
‫باسن راننده قرار گیرد و در زمانی که وسیله نقلیه‬
‫در حال کار است اندازه گیری در سه محور ‪X,Y,Z‬‬
‫انجام شود‬
‫‪ ‬در صورتیکه دستگاه مجهز به سیستم آنالیز‬
‫فرکانسی هم باشد از فرکانس ‪ 1‬تا ‪ 80‬هرتز آنالیز‬
‫فرکانسی انجام شود ودر هر فرکانس میزان شتاب‬
‫موثر اندازه گیری شود‬
‫برآیند سه بردار‬
‫برآیند سه بردار‬
‫‪ ‬پس از محاسبه برآیند سه بردار آن را با استاندارد‬
‫مقایسه میکنیم‬
‫‪ ‬برآیند سه بردار نباید از ‪ 5/0‬متر بر مجذور ثانیه‬
‫بیشتر شود‬
‫‪ ‬اگر برآیند سه محور از استاندارد بیشتر بود محوری‬
‫که بیشترین مقدار ارتعاش رابه بدن وارد می کند که‬
‫معوال محور ‪ Z‬می باشد تتحت کنترل قرار می دهیم‬
‫تا ارتعاش کاهش یابد‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫خسته نباشید‬