Transcript نظام مراقبت surveillance

‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬
‫نظام مراقبت‬
‫‪SURVEILLANCE‬‬
‫دکتر حسین صافی زاده‬
‫خرداد ‪90‬‬
‫منبع‪ :‬کتاب جامع بهداشت عمومی‪ ،‬جلد دوم ‪ ،‬فصل ‪ 8‬گفتارهای ‪3‬و ‪4‬‬
‫کتاب پارک جلد اول‪ ،‬صفحه ‪152‬‬
‫اهداف درس‬
‫انتظار می رود شما با مطالعه این درس‪ ،‬قادر باشید‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫مراقبت را تعریف نمایید‪.‬‬
‫استفاده های نظام مراقبت را نام ببرید‪.‬‬
‫اهداف نظام مراقبت را توضیح دهید‪.‬‬
‫ویژگیهای نظام مراقبت را توضیح دهید‪.‬‬
‫شاخص های مرتبط با نظام مراقبت را توضیح دهید‪.‬‬
‫انواع نظام مراقبت را توضیح دهید‪.‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫تعریف ‪ :‬گرد آوري‪ ,‬تجزیه و تحلیل‪ ,‬تفسیر و‬
‫انتشار به هنگام‪ ,‬مستمر و منظم داده هاي‬
‫مربوط به سالمتي‬
‫مراقبت‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫اطالعات‬
‫مداخله‬
‫نیاز سنجی‬
‫برنامه ریزی‬
‫اجرا‬
‫ارزشیابی‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫استفاده هاي نظام مراقبت ‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫ارزيابي وضعیت‬
‫تعیین الويت‬
‫پايش و ارزشیابي برنامه ها‬
‫شناسايي مشكالت‬
‫ايجاد زمینه براي تحقیق‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫انواع اطالعاتی که بطور معمول تحت مراقبت قرار می گیرند ‪:‬‬
‫‪ ‬بیماري ها – سل‪ ,‬ماالريا‪ ,‬سرطان مري‪... ,‬‬
‫‪ ‬عوامل خطر‪ -‬مصرف سیگار‪ ,‬رفتارهای پرخطر ‪...‬‬
‫‪ ‬موارد ابتال و مرگ و میر‬
‫‪ ‬نتايج آزمايشگاهی‪ :‬نتايج سرولوژی‪ ،‬باکتريولوژيک‪ ،‬مقاومت داروها‪... ،‬‬
‫‪ ‬وضعیت ناقلین‪ :‬نوع ناقلین منطقه‪ ،‬وفور آنها‪ ،‬حساسیت به حشره کش ها‬
‫‪ ‬شرايط محیطی‪ :‬دسترسی به آب آشامیدنی‪ ،‬سطح آلودگی هوا‪... ،‬‬
‫‪ ‬مخازن بیماری ها‪ :‬انسانی و حیوانی‬
‫‪ ‬خصوصیات جمعیت‪ :‬سن‪ ،‬جنس‪ ،‬مهاجرت‪... ،‬‬
‫‪ ‬مداخله های صورت گرفته‪ :‬واکسن های مصرف شده‪ ،‬اماکن سم پاشی شده‪ ،‬تعداد‬
‫افراد درمان شد‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫اهداف نظام مراقبت ‪:‬‬
‫‪ ‬پايش روند‬
‫‪ ‬شناسايي اپيدمي ها‬
‫‪ ‬شناسایي گروههاي در معرض خطر‬
‫‪ ‬تعيين اهداف برنامه‬
‫‪ ‬ارزيابي پيشرفت برنامه هاي مداخله اي‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫شكل ‪ 1‬ـ موارد گزارش شده بيماري ِسل در ايران طي سال هاي ‪1343-81‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫علل گزارش كمتر از حد واقعي ‪:‬‬
‫‪ ‬مراجعه نكردن كلیه بیماران به واحدهاي ارائه خدمات‬
‫‪ ‬تشخیص ندادن همه آنها‬
‫‪ ‬گزارش نكردن همه موارد بیماري‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫شكل ‪ 2‬ـ بروز واقعي و گزارش شده سل در ايران‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫به نظر مي رسد اگر هدف نظام مراقبت «بررسي روند‬
‫تغییرات» یك مقوله مربوط به سالمتي (بیماري – عامل خطر)‬
‫باشد‪:‬‬
‫براي مفید بودن نظام مراقبت نیازي به‬
‫كشف همه موارد نیست‪.‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫شكل ‪ 3‬ـ موارد ماالريای شهر بندرعباس در مهر ماه سال ‪78‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫شكل ‪ 3‬ـ موارد ماالريای شهر بندرعباس در مهر ماه سال ‪79‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫اگر نظام مراقبتي با هدف شناسايي اپيدمي عمل‬
‫ً‬
‫كند بايستي شناسايي موارد را به صورت نسبتا‬
‫صحيح و دقيق انجام دهد‪.‬‬
‫لذا ‪ :‬براساس اينكه هدف هر نظام مراقبت چه باشد‪,‬‬
‫خصوصیات مورد انتظار از آن متفاوت خواهد بود‪.‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫مراقبت از بیماری چيزی فراتر از گزارش دهی انفعالی‬
‫بیماری است و شامل اقدامات زیر است‪:‬‬
‫‪ ‬تايید آزمايشگاهی تشخیص های احتمالی‬
‫‪ ‬يافتن منبع عفونت‬
‫‪ ‬راه های انتقال‬
‫‪ ‬شناسايی همه موارد و موارد تماس‬
‫‪ ‬شناسايی موارد ديگر که در معرض خطر می باشند‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫منابع گردآوري داده هاي مراقبت‪:‬‬
‫‪ ‬مراكز ارايه خدمات دولتي و خصوص ي‬
‫‪ ‬بيمارستان ها‬
‫‪ ‬مطب ها‬
‫‪ ‬آزمايشگاه ها و ‪....‬‬
‫مراقبت‬
‫‪Surveillance‬‬
‫ویژگیهاي نظام مراقبت ‪:‬‬
‫‪ ‬نظام مراقبت بايد ساده بوده و توسط كاركناني كه آموزش هاي ويژه اي نديده اند اجرا شود‬
‫‪ ‬داده ها به ساده ترين روش ممكن و در حداقل مقدار الزم گردآوري شوند‬
‫‪ ‬قابليت اجرا و كم هزينه بودن از اصول ايجاد نظام مراقبت مي باشند‪.‬‬
‫اجزاء سیستم مراقبت‬
‫‪ ‬تعريف مورد‪ :‬بايد تعريف ساده و در عین حال از حساسیت و ويژگی‬
‫مناسب برخوردار باشد‪.‬‬
‫‪ ‬چرخه اطالعات‪ :‬اين چرخه با جمع آوری‪ ،‬سازمان دهی‪ ،‬تولید يا ارجاع‬
‫به سازمان ها و افراد نیازمند شکل می گیرد‪.‬‬
‫‪ ‬محرمانه بودن‪ :‬اطمینان بخشی از نظر دوباره کاری و همچنین از نظر‬
‫رعايت موازين اخالقی و جلب رضايت افراد جامعه (حفاظت فیزيکی از‬
‫سیستم های مراقبت و مخازن داده ها و محرمانه نگهداشتن اطالعات)‬
‫‪ ‬تشويق مشارکت کنندگان‪ :‬موفقیت يک سیستم مراقبت وابسته به مشارکت‬
‫فعال افراد هم از نظر تولید صحیح و کامل اطالعات و هم از نظر توزيع و‬
‫ايجاد دسترسی مناسب می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬نگرش به مراقبت‪ :‬طراحی و اجرای مراقبت به دو شکل فعال و غیرفعال‬
‫اجزاء سیستم مراقبت‬
‫‪ ‬بیماری های قابل گزارش‪ :‬گزارش بیماری ها براساس قوانین کشوری‪ ،‬که اکثراً‬
‫بیماری های عفونی را در بر می گیرد اما می تواند بیماری های غیر عفونی و حوادث‬
‫را نیز شامل شود‪.‬‬
‫‪ ‬مراقبت براساس نتايج آزمايشگاهی‪ :‬برای بعضی از بیماری ها به عنوان مبنای داده‬
‫های مورد استفاده در سیستم مراقبت بسیار مفید است‪.‬‬
‫‪ ‬نظام ثبت‪ :‬معموالً نظام ثبت شامل همه يا تعدادی از وقايع و بیماری ها می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬مطالعات (بررسی)‪ :‬از بررسی های ادواری يا موردی جهت پايش رفتارهای مرتبط با‬
‫بیماری ها‪ ،‬ويژگیهای اشخاص که در ايجاد بیماری موثرند‪ .... ،‬استفاده می شود‪.‬‬
‫‪ ‬نظام اطالعات‬
‫‪ ‬مرتبط نمودن داده ها‬
‫‪ ‬تجزيه و تحلیل‪ ،‬تفسیر و گزارش داده های سیستم مراقبت‬
‫طبقه بندی مراقبت بیماری براساس اهداف مراقبت‬
‫‪ ‬به منظور ريشه کنی بیماری ها‪ :‬فلج اطفال‪ ،‬دراکونکولوز‬
‫‪ ‬به منظور حذف بیماری ها‪ :‬سرخک‪ ،‬کزاز نوزادی‪ ،‬جذام‪ ،‬شاگاس‪ ،‬فیالريوز‬
‫‪ ‬به منظور کاهش بروز و شیوع بیماری ها‪ :‬ماالريا‪ ،‬سل‪ ،‬هپاتیت ‪B‬‬
‫‪ ‬با هدف کاهش انتقال‪HIV/AIDS :‬‬
‫انواع نظام مراقبت‬
‫الف) مراقبت انفرادی‪ :‬مراقبت اشخاص بیمار تا زمانی که دیگر‬
‫خطر چشمگیری برای دیگران نداشته باشد‪.‬‬
‫ب) مراقبت از جمعیت محل‪ :‬مراقبت از اشخاص یک محل در‬
‫مورد بیماری ماالریا‬
‫ج) مراقبت کشوری‪ :‬مراقبت از بیماری آبله پس از ریشه کنی‬
‫د) مراقبت بین املللی‪ :‬مراقبت هایی که ‪ WHO‬از بیماری هایی‬
‫مانند آنفلوانزا‪ ،‬فلج اطفال و ‪ .....‬انجام می دهد‪.‬‬
‫بیماری های تابع مقررات گزارش اجباری‬
‫‪ ‬وبا‬
‫‪ ‬طاعون‬
‫‪ ‬تب زرد‬
‫مراقبت بیماری ها در ایران‬
‫‪ ‬بیماری های مشمول گزارش تلفنی‪:‬‬
‫‪ ‬فلج اطفال‬
‫‪ ‬هاری‬
‫‪ ‬وبا‬
‫‪ ‬کزاز نوزادی‬
‫‪ ‬سرخک‬
‫‪ ‬مننژيت‬
‫‪ ‬تبهای خونريزی دهنده‬
‫‪ ‬ديفتری‬
‫‪ ‬تیفوس‬
‫‪ ‬تب زرد‬
‫‪ ‬تب راجعه‬
‫‪ ‬طاعون‬
‫مراقبت بیماری ها در ایران‬
‫‪ ‬بیماری های مشمول گزارش کتبی‪:‬‬
‫‪ ‬ماالريا‬
‫‪ ‬سالک‬
‫‪ ‬کاالآزار‬
‫‪ ‬سل‬
‫‪ ‬سیفیلیس‬
‫‪ ‬تب مالت‬
‫‪ ‬هپاتیت‬
‫‪ ‬سیاه زخم‬
‫‪ ‬کزاز بالغین‬
‫‪ ‬ايدز‬
‫‪ ‬توکسوپالسموز‬
‫‪ ‬جذام‬
‫‪‬آمیبیاز‬
‫‪ ‬سوزاک‬
‫‪ ‬اسهال خونی میکروبی‬
‫‪ ‬سیاه سرفه‬
‫توانائي نظام مراقبت در تشخيص موارد‬
‫توانايي نظام مراقبت در تشخيص موارد را با‬
‫شاخص هاي زير برآورد مي كنند‪:‬‬
‫حساسيت )‪(Sensitivity‬‬
‫ويژگي )‪(Specificity‬‬
‫ارزش اخباري مثبت )‪(PPV‬‬
‫ارزش اخباري منفي )‪(NPV‬‬
‫توانائي نظام مراقبت در تشخيص موارد‬
‫توانايي نظام مراقبت در تشخيص موارد را با‬
‫شاخص هاي زير برآورد مي كنند‪:‬‬
‫حساسيت )‪(Sensitivity‬‬
‫ويژگي )‪(Specificity‬‬
‫ارزش اخباري مثبت )‪(PPV‬‬
‫ارزش اخباري منفي )‪(NPV‬‬
‫توانائي نظام مراقبت در تشخيص موارد‬
‫حساسیت =‬
‫موارد درست شناسایي شده توسط نظام مراقبت‬
‫كلیه موارد جمعیت‬
‫موارد درست شناسایي شده توسط نظام مراقبت‬
‫ارزش اخباري =‬
‫مثبت‬
‫كلیه موارد گزارش شده به نظام مراقبت‬
‫جمعیت‬
‫توانائي نظام مراقبت در تشخيص موارد‬
‫خسته نباشید‪.‬‬