Transcript Title of Presentation

Almir Maljević, Doc. Dr.
Uvodne napomene
Historijski razvoj društvene reakcije na
kriminalitet
Aktuelni primjer formalne reakcije na
kriminalitet
Pogled unazad
Evolucija oblika društvene reakcije na kriminalitet
Evolucija shvatanja o opravdanosti i ciljevima kazne
i kažnjavanja
Pravna država (Rechtsstaat, Rule of Law)
U formalnom smislu
U materijalnom smislu
Funkcije krivičnog prava (Z, S, SE)
Karakteristike krivičnog prava (S, F, UR)
Ljudska prava – uloga (određujuća/ograničavajuća)
Načela
Legitimnost (opravdanost) – smrtna kazna?
Racionalnost (cilj i sredstva) – korist/šteta?
Humanost – rezultat ili težnja
Almir Maljević, Doc. Dr.
Uvodne napomene
Aktuelni primjer društvene reakcije na kriminalitet
Kako se došlo do trenutnih shvatanja
Evolucija oblika društvene reakcije na kriminalitet
Evolucija shvatanja o opravdanosti i ciljevima kazne
Zaključna razmatranja i diskusija
Almir Maljević, doc. dr. sci.
Neum, IV stručno savjetovanje tužilaca u BiH, 11-13.10.2011.
Zašto je pitanje važno?
Metodološke napomene
Rezultati provedene analize
Djela i učinitelji
Olakšavajuće i otežavajuće okolnosti
Zaključna razmatranja
Okolnosti djela i okolnosti učinioca
Retributivni pristup
Rehabilitirajući pristup
Svrha kažnjavanja/kazne (čl. 39 KZBiH)
Utvrđivanje kazne – čija je to uloga?
Direktna odluka suda (izvedeni dokazi)
Indirektna odluka suda (prijedlog tužioca)
Mišljenje laičke i stručne javnosti
Karakteristike uzorka
Sud BiH, Odjel II i III, prvostepene osuđujuće presude
Period 2006-2009
Pretvaranje presuda u case-ove po učiniteljima
Selekcija case-ova prema sankciji propisanoj za KD
Isključivanje tzv. “outlier”-a (prema utvrđenoj kazni)
Analiza provedena na 58 učinitelja
Nivo analize
Ograničenje – (ne)generabilnost rezultata
N = 58 (54M, 4F)
Starost – Mean 33,95, std 9,4 (min19; max55)
Krivična djela (pos. min. = 1 godina zatvora)
Krivotvorenje novca (N=29)
Krijumčarenje osoba (N=18)
Pranje novca (N=5)
Neovlašteni promet opojnih droga (N=4)
Primanje dara i drugih oblika koristi (N=1)
Trgovina ljudima (N=1)
Utvrđena kazna
Mean 9,35 mjeseci (Min 3, Max 18) – bez outlier-a
Mean 10,84 mjeseci (Min 3, Max 24)
Ublažena – 67,2% slučajeva
Posebni minimum – 17,24% slučajeva
Uslovna osuda – 60,3% slučajeva (MeanVP–32,23m)
Olakšavajuće okolnosti (Mean – 4,24; N=246)
1. Priznanje KD – 60,34% (N=35)
2. Nije osuđivan/kažnjavan – 53,45% (N=31)
3. Kajanje – 44,83% (N=26)
4. Korektno držanje – 41,38% (N=24)
5. Mlada osoba – 39,66% (N=23) (Mean-27,3, Min 19;Max 37)
6. Iskreno držanje/porodična osoba - 27,59%/27,59% (N=16/16)
7. Porodične prilike/imovno stanje – 22,41% (N=13)
8. Otac/majka 1,2,3,4,5 djece – 20,69% (N=12)
9. Saradnja/pristao da svjedoči – 15,52% (N=9)
10. Nezaposlen – 13,79% (N=8)
Otežavajuće okolnosti (Mean – 0,25; N=15)
1. Ranije osuđivan – 18,97% (N=11)
2. Više KD – 5,17% (N=3)
Good cop – bad cop – ko je dobar, a ko loš?
Zakonodavac / pravosuđe
Individualizacija ili improvizacija?
Period privatne reakcije
Pimitivne zajednice
Prije pojave klasa / država
Period privatne osvete i kompozicije
Tri oblika reakcije
Period javne (državne) reakcije na kriminalitet
Od formiranja prvih država do danas
Kazne sa prepoznatljivim karakteristikama
Tri etape evolucije
Progonstvo iz zajednice
Privatna (krvna) osveta
Izmirenje naknadom štete
Plemenski zločini (izdaja, čarobnjaštvo,
svetogrđe, trovanje starješine)
Karakter smrtne kazne
Isključivo u predhistorijskom periodu, kasnije
vrlo rijetko (osveta i naknada štete)
Oštećeni i njegova porodica reaguju protiv
izvršioca i njegove porodice.
Tri faze
U prvoj fazi – instinktivna, kolektivna,
nesrazmjerna, gruba. Sakralni karakter.
U drugoj fazi - promijenila oblik u osvetu po
propisanim pravilima koja daje zajednica/država.
Lex talionis.
U trećoj fazi - predviđanje obaveze da se zavađeni
pojedinci moraju obratiti državnoj vlasti koja
utvrđuje pravo na osvetu. Sudski lex talionis.
Kompozicioni sistem - porodica izvršioca plaća
naknadu porodici oštećenog
Karakteristike – kolektivna, nije nagonska,
umjerena, saglasna cilju
Ovaj se oblik najviše razvio i sačuvao
Ranije - porodica povrijeđenog mogla da bira
između osvete i kompozicije
Kasnije - nametnuta pravna obaveza na mirenje
naknadom štete
Danas – novčana kazna (utvrđivanje visine, rokova
za plaćanje, izvršenje)
Period ispaštanja i zastrašivanja
Humanitarni period
Period individualizacije
Država je zabranila privatnu, a uvela javnu
osvetu
Cilj kazne – ispaštanje i zastrašivanje
Kazne
Novčana kazna
Smrtna kazna
Metode fizičke torture
Metode društvene degradacije
Metode progonstva i deportacije
Protivnici smrtne kazne – reakcija na srednjevj. pravosuđe
Ističe se ideja popravljanja delikvenata radom i humanim
postupanjem
Humanitarni pokret
može se kazniti samo čovjek čija je volja u vrijeme izvršenja
djela bila slobodna
poštivajući njegova prirodna, od državnog priznanja nezavisna
prava
Klasična škola - slobodna volja / jednaka odgovornost /
jednake kazne
Feuerbach, Bentham i drugi – svrha kazne prevencija
kriminaliteta
Sljedbenici filozofije Kanta i Hegela – svrha kazne odmazda i
ispaštanje
Reakcija na osnovne nedostatke humanitarnog
perioda
Javlja se moderni pojam individualizacije –
zakonska individualizacija
Kasnije, zakonska individualizacija se
transformiše u sudsku individualizaciju
Vi pitate....
Vi odgovarate....
Pravno-filozofsko pitanje – zašto kažnjavamo
Različite teorije o osnovu kazne
Kriminalno-političko pitanje – šta želimo postići
Različite teorije o cilju kazne
Idealističke i metafizičke teorije
Teorija božanske pravde
Teorija moralne pravde
Teorija zakonske pravde
Teorija društvenog ugovora
Pravne teorije
Sociološke teorije
Apsolutne teorije
Relativne (utilitarističke) teorije
Teorije generalne prevencije
Teorije individualne prevencije
Spojnorelativne teorije
Mješovite teorije
Od 1955, Ženeva, UN Kongres...
Svrha krivičnopravnih sankcija je:
zaštita društva od izvršenja krivičnih djela preventivnim
uticanjem na druge da poštuju pravni sistem i ne počine krivična
djela te sprečavanjem počinioca da počini krivična djela kao i
podsticanje njegovog preodgoja;
zaštita i satisfakcija žrtve krivičnog djela..
Svrha kažnjavanja je:
da se izrazi društvena osuda učinjenog krivičnog djela;
da se utječe na učinitelja da ubuduće ne čini krivična djela i
podstakne njegov preodgoj;
da se utječe na ostale da ne čine krivična djela;
i da se utječe na svijest građana o pogibeljnosti krivičnih djela i o
pravednosti kažnjavanja učinitelja.
Vi pitate....
Vi odgovarate....
Stojanović, PSK, str. 26-40.
Mlađenović-Kupčević, Penologija, str. 35-71.
Milutinović, Penologija, str. 9-35.
Almir Maljević, doc. dr. sci.
[email protected]
+ 387 (33) 561 257