Transcript حسابداری تورمی و آثار تغییرقیمتها امین مهرابی

‫تئوری حسابداری (‪)2‬‬
‫حسابداری تورمی و آثار‬
‫تغییر قیمت ها‬
‫تاریخچه حسابداری تورمی ‪:‬‬
‫ سال‪ ، 1976‬الزامات ایجاد شده توسط برخی کشورها‬‫مبنی بر افشای ارزش جایگزینی‬
‫ سال ‪ ، 1979‬تدوین استاندارد شماره ‪ 33‬توسط‬‫‪ FASB‬و الزامی شدن اطالعات تورمی‬
‫ سال ‪ ، 1984‬تدوین استاندارد شماره ‪ 82‬و حذف‬‫روش قدرت خرید ثابت پول که در استاندارد ‪ 33‬توصیه‬
‫شده بود‪.‬‬
‫ سال ‪ ، 1986‬تدوین استاندارد شماره ‪ 89‬توسط‬‫‪ FASB‬و توصیه افشای اطالعات تکمیلی‬
‫ سال ‪ ، 1989‬تدوین استاندارد بین المللی شماره ‪15‬‬‫که مفاد آن همانند استاندارد های حسابداری منتشره‬
‫توسط ‪ FASB‬بود‪.‬‬
‫طبق استاندارد ‪ 33‬شرکت ها ملزم به ارائه اطالعات‬
‫ذیل شدند ‪:‬‬
‫‪ )1‬ارائه مجدد سود حاصل از عملیات مستمر با توجه به‬
‫اثر کلی تورم‬
‫‪ )2‬سود یا زیان قدرت خرید مربوط به خالص اقالم پولی‬
‫‪ )3‬سود حاصل از عملیات مستمر بر مبنای ارزش های‬
‫جاری‬
‫‪ )4‬ارزش جاری موجودیها و اموال‪ ،‬ماشین آالت و‬
‫تجهیزات در پایان دوره مالی‬
‫‪ )5‬افزایش یا کاهش ارزش جاری موجودیها و اموال ‪،‬‬
‫ماشین آالت وتجهیزات پس از کسر آثار تورم (خالص از‬
‫تورم)‬
‫چه شرکت هایی ملزم به اجرای استاندارد ‪ 33‬شدند ‪:‬‬
‫‪ )1‬شرکت هایی که در ابتدای دوره مالی مورد گزارش ‪،‬‬
‫جمع ارزش موجودیها و اموال‪،‬ماشین آالت و تجهیزات‬
‫آنها ‪ ،‬قبل از کسر استهالک انباشته ‪ ،‬بیش از ‪125‬‬
‫میلیون دالر باشد‪.‬‬
‫‪ )2‬جمع داراییهای آنها ‪ ،‬پس از کسر استهالک انباشته ‪،‬‬
‫بیش از یک میلیون دالر باشد‪.‬‬
‫تعریف قیمت ‪:‬‬
‫قیمت ها معرف ارزش مبادله کاال و خدمات در اقتصاد است‪.‬‬
‫انواع قیمت ها ‪:‬‬
‫‪ )1‬قیمت های ورودی‬
‫‪ )2‬قیمت های خروجی‬
‫تغییر قیمت ‪:‬‬
‫تغییر قیمت زمانی رخ می دهد که قیمت در بازار خرید ‪،‬‬
‫یا بازار فروش و یا هر دو بازار افزایش یا کاهش یابد‪.‬‬
‫انواع تغییر قیمت ها ‪:‬‬
‫‪ )1‬تغییر سطح عمومی قیمت ها‬
‫‪ )2‬تغییر قیمت های خاص‬
‫‪ )3‬تغییر قیمت های نسبی‬
‫تغییر سطح عمومی قیمت ها ‪:‬‬
‫این تغییر معرف افزایش یا کاهش در ارزش واحد اندازه‬
‫گیری بر حسب پول ‪ ،‬در دوره های تورم یا رکود می باشد‪.‬‬
‫ به دلیل اینکه تغییر قیمت ها با نرخ های متفاوت می‬‫باشد ‪ ،‬تغییرات سطح عمومی قیمت ها را از طریق‬
‫میانگین موزون و یا شاخص قیمت محاسبه می نمایند‪.‬‬
‫انواع شاخص قیمت ‪:‬‬
‫‪ )1‬تغییر نسبی قیمت ها‬
‫‪ )2‬تغییر در ارزش پول یا تغییر در قدرت خرید‬
‫شاخص جاری قیمت‬
‫تغییر نسبی قیمت ها =‬
‫شاخص قیمت در دوره مبنا‬
‫تغییر نسبی قیمت ها =‬
‫شاخص قیمت در دوره مبنا‬
‫شاخص جاری قیمت‬
‫قدرت خرید (‪: )purchasing power‬‬
‫توان خرید کاالها و خدمات با مبلغ معینی پول ‪ ،‬در مقایسه‬
‫با کاالها و خدماتی که با همان مبلغ پول در یک دوره‬
‫گذشته قابل خریداری بوده است‪.‬‬
‫‪ )1‬قدرت خرید عمومی‬
‫انواع قدرت خرید‬
‫‪ )2‬قدرت خرید خاص‬
‫دالیل ایجاد تغییر در سطح عمومی قیمت ها ‪:‬‬
‫‪ )1‬تغییر در عرضه یا سرعت گردش پول به میزانی‬
‫بیشتر یا کمتر از عرضه کلی کاال ها و خدمات در جامعه‬
‫اقتصادی‬
‫‪ )2‬تفاوت کلی عرضه و تقاضای کاال ها وخدمات‬
‫‪ )3‬تغییر قیمت های جهانی کاال های اساسی‬
‫انواع تغییر قیمت های خاص ‪:‬‬
‫‪ )1‬تغییر در قیمت های بازار خرید‬
‫‪ )2‬تغییر در قیمت های بازار فروش‬
‫‪ )1‬تغییر در قیمت های بازار خرید به افزایش یا کاهش‬
‫اقالم بهای تمام شده یا هزینه های واحد انتفاعی بر می‬
‫گردد‪.‬‬
‫‪ )2‬تغییر در قیمت های بازار فروش بر مبلغ درآمد‬
‫فروش تاثیر می گذارد به شرط آنکه تغییر قیمت بر مقدار‬
‫کاالی فروش رفته اثر نگذارد‪.‬‬
‫دالیل ایجاد تغییر در قیمت های خاص ‪:‬‬
‫‪ )1‬تغییر در سلیقه مشتریان‬
‫‪ )2‬بهبود فن آوری‬
‫‪ )3‬قصد انتفاع از افزایش قیمت‬
‫‪ )4‬تغییرات طبیعی یا تصنعی در عرضه برخی از‬
‫محصوالت‬
‫‪ )5‬تغییر ارزش پول‬
‫‪ )1‬سود(زیان) عملیاتی‬
‫انواع سود(زیان)‬
‫از نظر ماهیت‬
‫( ناشی از نگهداری کاال )‬
‫‪ )2‬سود(زیان) غیرعملیاتی‬
‫( ناشی از عملیات عادی )‬
‫‪ )1‬سود(زیان) عملیاتی ‪:‬‬
‫عبارت است از مازاد قیمت فروش نسبت به قیمت های‬
‫جاری (در بازار خرید) کاالی فروخته شده و همچنین‬
‫سایر هزینه های عملیاتی‪.‬‬
‫‪ )2‬سود(زیان) غیر عملیاتی ‪:‬‬
‫بر اساس یک دیدگاه ‪ ،‬افزایش قیمت ها موجب تحصیل‬
‫سود غیر عملیاتی و کاهش قیمت ها موجب تحمل زیان‬
‫غیر عملیاتی می گردد‪.‬‬
‫تغییر قیمت های نسبی ‪:‬‬
‫تغییرات نسبی قیمت منعکس کننده تغییر در ساختار قیمت‬
‫ها یا تغییر قیمت یک کاال در مقایسه با قیمت های تمامی‬
‫کاال و خدمات جامعه اقتصادی می باشد‪.‬‬
‫طبقه بندی اقالم پولی و غیر پولی ‪:‬‬
‫دارایی های پولی‬
‫‪ )1‬اقالم پولی‬
‫بدهی های پولی‬
‫دارایی های غیر پولی‬
‫‪ )2‬اقالم غیر پولی‬
‫بدهی های غیر پولی‬
‫دارایی های پولی ‪:‬‬
‫دارایی های پولی معرف ادعا نسبت به مقدار معینی پول‬
‫(مثال لایر) است اگرچه قیمت کاالها و خدمات ممکن است‬
‫تغییر کند اما ادعا هایی که بر حسب مقدار معینی پول‬
‫بیان شده است دچار تغییر نمی شود‪ ،‬در حالیکه قدرت‬
‫خرید آن می تواند تغییر کند‪.‬‬
‫وجه نقد ‪ ،‬حسابها و اسناد دریافتنی ‪ ،‬سرمایه‬
‫گذاریهای دارای بازده ثابت مانند اوراق قرضه‬
‫بدهی های پولی ‪:‬‬
‫بدهی های پولی معرف تعهدات نسبت به پرداخت مبلغ‬
‫ثابتی پول در زمان آینده است بدون اینکه تغییر قدرت‬
‫خرید پول مد نظر قرار گیرد‪.‬‬
‫حسابها و اسناد پرداختنی ‪ ،‬دستمزد و سود پرداختنی‬
‫‪ ،‬تعهدات بلند مدت‬
‫دارایی های غیر پولی ‪:‬‬
‫شامل اقالمی می باشد که قیمت آنها با گذشت زمان تغییر‬
‫می کند‪ .‬این اقالم ‪ ،‬در بر گیرنده تمامی حقوق نسبت به‬
‫کاال ها و خدمات و همچنین ‪ ،‬تمامی حقوق نسبت به‬
‫منافع آتی ( به جز حقوقی که بر حسب مبلغ معینی پول‬
‫بیان شده است) می باشد‪.‬‬
‫پیش دریافت اجاره‬
‫بدهی های غیر پولی ‪:‬‬
‫شامل تعهداتی می باشد که با مقدار معینی کاال و خدمات‬
‫ایفا می شود یا بر حسب مقدار معینی از قدرت خرید بیان‬
‫شده است‪ .‬حتی اگر تعهد شامل پرداخت وجه نقد معادل‬
‫قیمت مقدار معینی از کاال و خدمات باشد نیز جزء اقالم‬
‫غیر پولی محسوب خواهد شد‪.‬‬
‫حقوق مالکانه‬
‫سود و زیان اقالم پولی ‪:‬‬
‫وضعیت تورمی‬
‫وضعیت اقالم پولی‬
‫فزونی دارایی پولی‬
‫بر بدهی پولی‬
‫افزایش سطح کاهش سطح‬
‫قیمت ها‬
‫قیمت ها‬
‫زیان اقتصادی سود اقتصادی‬
‫فزونی بدهی بلند مدت‬
‫بر دارایی پولی سود اقتصادی زیان اقتصادی‬
‫بلند مدت‬
‫شاخص قیمت (‪: )price index‬‬
‫جهت اندازه گیری تغییر سطح قیمت ها در یک دوره‬
‫معین از شاخص قیمت استفاده می شود وعبارت است از‬
‫میانگین موزون قیمت ها ی جاری کاال و خدمات‪.‬‬
‫انواع شاخص قیمت ‪:‬‬
‫‪ )1‬شاخص قیمت خاص (‪)specific price index‬‬
‫‪ )2‬شاخص قیمت عمومی (‪)General price index‬‬
‫شاخص های‬
‫متداول‬
‫شاخص السپیرز (‪)laspeyres index‬‬
‫شاخص پاشه (‪)peasche index‬‬
‫‪* 100‬‬
‫‪* 100‬‬
‫‪∑ Pni * Qoi‬‬
‫‪∑ Poi * Qoi‬‬
‫‪∑ Pni * Qni‬‬
‫‪∑ Poi * Qni‬‬
‫= شاخص السپیرز‬
‫= شاخص پاشه‬
‫قیمت کاال در دوره ‪Pni = n‬‬
‫قیمت کاال در دوره صفر(مبنا) = ‪Poi‬‬
‫مقدار کاالی فروخته شده در دوره صفر = ‪Qoi‬‬
‫چند نکته ‪:‬‬
‫ شاخص پاشه حرکت به سوی خریداری کاال های ارزانتر‬‫و تغییرات تکنولوژیک را منعکس می کند‪.‬‬
‫ شاخص قیمت عمده فروشی و شاخص قیمت مصرف‬‫کننده در برخی از کشور های صنعتی به کمک شاخص‬
‫السپیرز محاسبه می گردد‪.‬‬
‫تعدیل اقالم غیر پولی ‪:‬‬
‫لایر اسمی (‪ – )nominal rials‬اندازه گیری داراییهای‬
‫غیر پولی بر اساس قیمت های مبادله ‪ ،‬که معرف مبالغ‬
‫ریالی در زمان اندازه گیری می باشد‪.‬‬
‫لایر ثابت (‪ – )constant rials‬در صورتیکه اندازه‬
‫گیری ها بر مبنای قیمت های یک تاریخ معین انجام شده‬
‫و بر اساس تغییر قدرت خرید پول تعدیل شوند‪.‬‬
‫بهای تمام شده تاریخی ‪ -‬لایر ثابت‬
‫(‪)historical cost – constant rial‬‬
‫هنگامیکه ارزشهای تاریخی به ازای تغییر قدرت خرید‬
‫پول تعدیل می شوند‪.‬‬
‫ارزش جاری ‪ -‬لایر ثابت‬
‫(‪)current cost – constant rial‬‬
‫در مواردی که ارزشهای جاری از لحاظ مقاصد مقایسه ‪،‬‬
‫بر اساس تغییر قدرت خرید پول تعدیل گردند‪.‬‬
‫معایب سیستم قدرت خرید عمومی ‪:‬‬
‫‪ )1‬تمایز بین اقالم پولی و غیر پولی تا حدودی اختیاری‬
‫است‪.‬‬
‫‪ )2‬اقالم پولی دو بار تعدیل می شوند (یکبار برای تغییر‬
‫در قدرت خرید عمومی و یکبار تعدیل مجدد به ارزش های‬
‫اسمی)‪.‬‬
‫‪ )3‬تمامی نقاط ضعف سیستم بهای تمام شده تاریخی‬
‫کماکان در ایت سیستم باقی مانده است‪.‬‬
‫چرخه عملیات واحد های انتفاعی ‪:‬‬
‫تبدیل به‬
‫داراییهای غیر پولی‬
‫وجه نقد‬
‫تبدیل مجدد به‬
‫حسابداری بر حسب ارزشهای جاری ‪:‬‬
‫ارزشهای جاری معرف قیمت های می باشد که برای یک‬
‫قلم دارایی در تاریخ ترازنامه باید پرداخت شود‪ .‬و برای‬
‫موجودی ها معرف قیمت جاری تحصیل کاال یا ارزش‬
‫جاری تولید مجدد آن است‪.‬‬
‫محاسبه ارزش جاری برای اموال‪،‬ماشین آالت و تجهیزات‬
‫‪ )1‬وجود بازار رقابتی‬
‫استفاده از قیمت بازار‬
‫‪ )2‬نبود بازار رقابتی ‪:‬‬
‫‪ )1‬محاسبه از طریق کسر استهالک انباشته برای دوره ای مساوی‬
‫سن دارایی ‪ ،‬از قیمت تحصیل دارایی مشابه نو در بازار‬
‫‪ )2‬به کار گیری شاخص قیمت خاص و تعدیل بهای تمام شده‬
‫تاریخی مورد نظر بر اساس این شاخص‬
‫سود مبتنی بر رویکرد حفظ سرمایه ‪:‬‬
‫سود عبارت است از مبلغی که واحد انتفاعی می تواند‬
‫میان سهامداران خود توزیع کند و در آخر دوره همان‬
‫رفاه اول دوره را داشته باشد‪.‬‬
‫انواع رفاه ‪:‬‬
‫‪ )1‬حفظ سرمایه مالی‬
‫‪ )2‬حفظ سرمایه بر حسب قدرت خرید عمومی‬
‫‪ )3‬حفظ سرمایه مادی‬
‫مفهوم حفظ سرمایه مالی ‪:‬‬
‫طبق این مفهوم ‪ ،‬سود از افزایش مبلغ اسمی سرمایه‬
‫حاصل می گردد‪.‬‬
‫بهای تمام شده تاریخی‪-‬لایر اسمی – تفاوت درآمد‬
‫فروش و بهای تمام شده کاالی فروش رفته منجر به ایجاد‬
‫سود می گردد‪.‬‬
‫ارزش جاری‪-‬لایر اسمی – افزایش قیمت داراییهای‬
‫نگهداری شده طی دوره مالی منجر به ایجاد سود غیر‬
‫عملیاتی می گردد‪.‬‬
‫مفهوم حفظ سرمایه برحسب قدرت خرید عمومی ‪:‬‬
‫بهای تمام شده تاریخی ‪ -‬لایر ثابت – از مازاد سرمایه‬
‫در آخر دوره مالی نسبت به سرمایه در اول دوره مالی که هر‬
‫دو بر حسب قدرت خرید عمومی ثابت پول بیان شده اند ‪،‬‬
‫سود به دست می آید‪.‬‬
‫ارزش جاری ‪ -‬لایر ثابت – ارزش جاری اول دوره مالی‬
‫بر حسب قدرت خرید ثابت آخر دوره مالی تعدیل و تفاوت این‬
‫ارزش تعدیل شده با ارزش جاری داراییها در آخر دوره مالی‬
‫‪ ،‬معرف سود یا زیان غیر عملیاتی می باشد‪.‬‬
‫مفهوم حفظ سرمایه مادی ‪:‬‬
‫طبق ای رویکرد ‪ ،‬سرمایه در صورتی حفظ می شود که‬
‫واحد انتفاعی بتواند داراییهای خود را با داراییهای‬
‫مشابه جایگزین کند و یا قادر باشد ظرفیت خود را برای‬
‫تولید مقادیر ثابت کاال و خدمات حفظ نماید‪.‬‬
‫ در این رویکرد بر خالف حفظ سرمایه مالی ‪ ،‬سود یا‬‫زیان غیر عملیاتی نوعی تعدیل حقوق سهامداران تلقی‬
‫شده و در محاسبه سود لحاظ می گردد‪.‬‬
‫مزایای روش ارزش جاری نسبت به بهای تمام شده ‪:‬‬
‫‪ )1‬ارزش جاری معرف مبلغی است که واحد انتفاعی باید‬
‫در حال حاضر بپردازد تا دارایی یا خدمات آن را تحصیل‬
‫نماید‪ .‬بنابراین ‪ ،‬انعکاسی از بهترین معیار ارزش نهاده‬
‫هایی است که با درآمد فروش جاری مقابله می شود و‬
‫برای مقاصد پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪ )2‬به کار گیری ارزش جاری ‪ ،‬تشخیص سود و زیان‬
‫غیر عملیاتی ناشی از نگهداری داراییها را امکان پذیر و‬
‫نتایج تغییرات مدیریت دارایی ها را منعکس می کند‪.‬‬
‫‪ )3‬ارزش جاری معرف ارزش دارایی از دیدگاه واحد‬
‫انتفاعی است ‪ ،‬مشروط بر اینکه واحد انتفاعی تحصیل‬
‫این قبیل داراییها را ادامه دهد و ارزش آن را از طریق‬
‫مخارج اضافی افزایش نداده باشد‪.‬‬
‫‪ )4‬جمع کردن داراییهایی که بر حسب ارزش جاری بیان‬
‫شده ‪ ،‬با معنی تر از جمع کردن ارزشهای تاریخی است‬
‫که در مقاطع زمانی مختلف واقع شده اند‪.‬‬
‫‪ )5‬بکارگیری ارزشهای جاری ‪ ،‬گزارش سود عملیاتی‬
‫جاری را امکان پذیر می سازد که در پیش بینی گردش‬
‫آتی وجوه نقد کمک می کند‪.‬‬
‫معایب روش ارزش جاری‪:‬‬
‫‪ )1‬باعث از دست رفتن نسبی ویژگی عینیت (قابلیت‬
‫اعتماد) می گردد ‪ ،‬مگر اینکه داراییهای عرضه شده در‬
‫بازار کامال همانند دارایی مورد نظر واحد انتفاعی باشد‪.‬‬
‫‪ )2‬ممکن است قیمت جاری بازار مساوی ارزش جاری‬
‫دارایی از دیدگاه واحد انتفاعی نباشد‪ .‬به عبارت دیگر ‪،‬‬
‫ارزش فعلی منافع آتی دارایی ممکن است با ارزش جاری‬
‫یا ارزش جایگزینی آن مساوی نباشد‪.‬‬
‫تهیه کننده ‪ :‬امین مهرابی‬
‫با تشکر از دکتر حسن همتی‬
‫گروه حسابداری دانشگاه رجاء‬
‫‪E-MAIL : [email protected]‬‬