Transcript Kontabilitet Financiar

Prof.As.Dr.Agim BINAJ
Dhenia e llogarise. Ndertimi I bilancit dhe pasqyrat
financiare
a-Bilanci, pasqyrat financiare dhe kerkesat e pergjithshme per pregatitjen e
tyre; Bilanci rregullat e pergjithshme te hartimit te tij; Dallimet mes zerave
afatshkurter dhe afatgjate te aktiveve dhe detyrimeve; Kompesimi i aktiveve
dhe detyrimeve; kompesimi i te ardhurave dhe shpenzimeve; fluksi i parase
nga veprimtarite e shfrytezimit; nga veprimtarite investuese; nga
veprimtarite financiare; pasqyra e fluksit te parase; pasqyra e ndryshimit ne
kapital.
Në vëmëndje për studentët.
Si të dalim mirë në lëndën e kontabilitetit
Unë do tju tregoj sekrete që pedagogët e tyre rrallë ua
tregojnë studentëve. Prandaj ky seksion emërtohet “Vetëm
për studentët”. Nëse pedagogët zbulojnë se unë u kam
treguar këto sekrete, me siguri do të ketë shumë letra për
pyetje të ndryshme.
Marrja e notave të mira nuk është një çështje fati. Nuk ka
asnjë sekret për këtë. Gjithashtu, nuk është sekret se
kryerja e detyrave (në kohë), vajtja në klasë (rregullisht),
gjumi dhe ushtrimet e mjaftueshme, të ngrënit në mënyrën
e duhur dhe studimi gjatë gjithë semestrit (dhe jo vetëm në
kohën e provimit) do ti përmirësojnë notat tuaja. Por kjo
është punë e vështirë. Kështu, ajo që ju dëshironi është
mënyra për të marrë nota më të mira duke mos punuar
shumë, apo jo? Mirë, kini mëndjen-sekreti është të punoni
me zgjuarsi! Nuk është e njëjtë me të qënit i zgjuar, e cila
është një çështje fati. Këtu jepet sesi të punoni me
zgjuarsi.
Hapi 1: Përcaktoni përse lënda e kontabilitetit është e
rëndësishme për ju. Së pari, mendoni përse po e bëni këtë lëndë.
Cilat janë qëllimet tuaja? A ju intereson me të vërtetë kjo lëndë? A keni
motivim të fortë për të mësuar mbi kontabilitetin? Mbase në listën tuaj
të karrierrës kontabilisti vjen menjëherë në fund. Mbase synimi juaj
është të bëni shumë para. Ose, mbase vini në universitet për të kaluar
kohën derisa të trashëgoni pasurinë e familjes. Në çdo rast kjo lëndë
është hartuar për ju. Një nga mënyrat më të sigurta për të pasur 1
million dollarë është që të filloni me dhjetë milion dhe të mos dini asgjë
nga kontabiliteti dhe drejtimi i biznesit. Nëse ju nuk trashëgoni asnjë
pasuri, ju nuk do të bëheni i pasur pa ditur të flisni gjuhën e biznesit.
Kontabiliteti është gjuha! Mbase ju dëshironi të filloni një punë më
të mirë, por jeni i sigurtë se nuk dëshironi që të jeni kontabilist. Shumë
mirë! Kjo lëndë nuk do tju bëj kontabilist. Ajo do t’ju ndihmojë që të
kuptoni disa nga “ritualet mistike” të kontabilitetit që jokontabilistëve
shpesh u duken të ngatërruara. Çfarëdo lloj pozite drejtimi do të keni
në ndonjë organizatë, të jini të sigurtë që do të keni punë me
kontabilistët dhe me informacionin kontabël. Ju duhet ta dini se ata
mund të kenë një ndikim të madh në jetën tuaj. Shumë organizata e
përdorin informacionin kontabël për të vlerësuar punonjësit e tyre për
pagat dhe në vendimet për ngritjen e punonjësve në përgjegjësi. Ju
duhet të kuptoni sesi ta interpretoni këtë informacion. Ju mbase mund
të kuptoni se kontabiliteti nuk është ai që mendoni. Pavarësisht nga
fakti, nëse ju do ta doni apo urreni kontabilitetin, vendosni se ajo çka
do të merrni nga kjo lëndë do të jetë e dobishme për ju.
Hapi 2: Zbuloni atë që pedagogu juaj pret nga ju për këtë
lëndë.
Më pas verifikojeni këtë me pedagogun tuaj. Nëse jeni me fat,
pedagogu juaj do të jetë i ndjeshëm, i dashur, i kujdesshëm, me sens
humori, i shkathët, i pëlqen që ti mësojë të tjerët dhe dëshiron që ju të
dilni mirë në kurs. Nëse pedagogu juaj është më normal (dhe më pak i
përsosur), mbani mend, se pedagogu mbetet pedagog. Dhe si
pedagog, ai ka pushtet mbi jetën tuaj. Kështu që, zbuloni se çfarë pret
pret jush. Cilat janë qëllimet e tij për lëndën? Çfarë dëshiron që ju të
dini ose të jeni të aftë të bëni pasi të përfundoni lëndën? Mbase ai do
tjua tregojë (shenjë e mirë), por nëse se bën, pyeteni. Ju duhet të
thoni: “Profesor Cilido-qoftë-emri juaj (do të ishte më mirë që të
përdorej emri i duhur), Çfarë është e pakëndshme në këtë lëndë?” ky
është një zhargon edukimi për “cilat janë qëllimet e kësaj lënde”? Kjo
mund të tërheqë vëmendjen e saj, dhe ti japë asaj një ose dy minuta
për tu menduar. Ju mbase mund të prisni deri në takimin tjetër të
klasës për të marrë përgjigjen tuaj. Sigurohuni që ju dhe pedagogu
juaj të kuptoni qëllimet e njëri-tjetrit. Disa pedagogë kontabiliteti
presin që të gjithë studentët të bëhen kontabilistë. Nëse ju keni një
pedagog të tillë, bëjeni të qartë. i thoni pedagogut tuaj ”Nuk e kam në
plan të bëhem llogaritar” (Sigurohuni që të shtoni prapashtesën tar,
ose mund të merrni një marrëveshje të shpejtë)zbuloni se çfarë ka në
këtë lëndë për ju.
Hapi 3: Zbuloni se si do të vlerësoheni. Tani, zbuloni se si do të
vlerësoheni. Si teston pedagogu juaj? A është ai tip i vështirë i llojit: Cila është
fjala e treta në rreshtin e peste në fajen 211?” Ose, a shikon ai të
përgjithshmen, me anë të pyetjeve: “Shpjegoni sesi kontabiliteti ishte
instrument në negocimin e traktatit të treta të Versajës në 1623”. A përpiqet ai
për hamendësime, ose a janë përgjigjet e shkurtra pikat e tij të dobëta? Cilado
qoftë metoda, ju duhet të dini se çfarë pritet nga ju dhe sesi këto pritje kalohen
në nota. Nganjëherë do të gjeni ndonjë pedagog ku prtjet të mos jenë të njëjta
me mënyrën sesi ai teston dhe vlerëson. Prandaj ju duhet të kuptoni si pritjet e
pedagogut dhe vlerësimet. Nëse ato nuk duket se janë të qëndrueshme,
atëherë duhet të përcaktoni se çfarë pret pedagogu në të vërtetë.
Hapi 4: Mësoni atë që është e rëndësishme. Zbuloni se çfarë ju duhet që
të përmbushni qëllimet tuaja dhe pritjet e pedagogëve. Një mësim i madh që ju
duhet të mësoni, nëse nuk e keni bërë, është “çfarë merrni nga kontabiliteti
(dhe pothuajse çdo gjë tjetër) varet nga ajo që ju sillín në të”.Qëndrimi juaj
është i rëndësishëm. Nëse vendosni se diçka ia vlen të mësohet, ju do të gjeni
mënyrën për ta mësuar atë. Jo se ju duhet ta mësoni atë, por se ju dëshironi
ta bëni. “Dëshiroj” është pjesa më e madhe e të punuarit në mënyrë të
zgjuar. Dëshira për të mësuar do të bëjë një rrugë të gjatë duke ju ndihmuar
të merrni rezultate të mira. Fatkeqësisht, ajo nuk do të jetë e mjaftueshme
derisa ajo që ju dëshironi të mësoni të jetë gjithashtu ajo që pedagogu juaj
dëshiron që ju të mësoni. Prandaj, duhet të siguroheni që ju dhe pedagogu juaj
të jeni në të njëjtën gjatësi vale. Nëse nuk jeni atëherë flisni me njërit tjetrin.
Zbuloni përse pedagogu juaj ka një pikëpamje tjetër. Ju mund të ndryshoni
mendimin tuaj mbi atë që është e rëndësishme. Përcaktoni sesi të përqëndroni
përpjekjet tuaja. Jo gjithçka në këtë libër ose leksion ka të njëjtën rëndësi.
Përqëndrohuni në atë që është më e rëndësishme për ju dhe pedagogun tuaj.
Hapi 5: Komunikoni me pedagogun tuaj. Përpiquni të kujtoni se pedagogu juaj
është një person. Edhe autorët e këtij libri janë njerëz. Ne kemi gra, fëmijë dhe miq.
Shumica e pedagogëve dëshirojnë me të vërtetë që ju të ecni përpara, por ne kemi
nevojë për ndihmën tuaj. Pedagogët nuk dinë gjithçka. Në veçanti, ne nuk mund të
lexojmë mendjen tuaj. Ju duhet të lejoni pedagogun tuaj të dijë nëse keni ndonjë
problem për të kuptuar materialin që ju prisni për të mësuar, duke zbuluar atë që
pedagogu pret prej jush, ose të zbuloni sesi të pregatiteni për testet dhe detyrat e
tjera. Flisni me pedagogun tuaj mbi problemet që keni me këtë lëndë. Mbani parasysh
se pedagogu është qënie njerëzore.
Ky është fakulteti juaj. Ministria e mbrojtjes paguan për të. Mos lini askënd që të
pengojë që paratë e paguara nga Ministria e Mbrojtjes të hidhen në plehra. Të
punuarit me zgjuarsi nënkupton të përcaktoni se çfarë është e rëndësishme dhe të
përqëndroni vëmendjen dhe përpjekjet tuaja në këto gjëra. Më pas, mos hiqni
vëmendjen nga synimet tuaja. Nëse keni ndonjë problem përballuni me të. Nëse nuk
kuptoni diçka në klasë ose në libër, bëni pyetje. Nëse keni frikë të bëni pyetje
idiote në klasë, mbani mend më mirë të dukesh idiot në klasë sesa të dukesh
idiot në provim. Nëse mendoni se nuk po kapni pikat kyçe, flisni me pedagogun tuaj.
Nëse dëshironi të mësoni, ju mund ta bëni atë.
Kjo është e gjitha. Përpiquni. Ne mendojmë se kështu lënda e kontabilitetit do të
duket më e këndshme dhe eksperienca më fitimprurëse. Sigurisht, ju mund të
përpiqeni të kryeni detyrat, të shkoni në klasë, të bëni gjumë dhe ushtrime të
mjaftueshme, të hani mjaftueshëm dhe të studioni gjatë gjithë semestrit. Ato në
përgjithësi ndihmojnë, megjithëse janë të vështira.
Urimet më të mira, jo vetëm në këtë lëndë, por edhe në lëndët e tjera,
gjatë gjithë jetës, për të pregatitur atë kapital njerëzor të
konkurueshëm në treg me vendet e zhvilluara. Sot, në botë ngulet
këmbë shumë në filozofinë e një formimi profesional e civil sa më
polivalent duke nxitur dhe krijuar mentalitetin që të mësohemi të
mësojmë gjatë gjithë jetës.
•
ORGANIZIMI I KËTIJ leksioni
DHËNIA E LLOGARISË, BILANCI DHE
PASQYRAT FINANCIARE
Pasqyrat financiare dhe kërkesat e
përgjithshme të përgatitjes së tyre
Bilanci
Pasqyra e të ardhurave
Pasqyra e rrjedhjes së parasë
Pasqyra e ndryshimit të kapitalit
Çështje 3-të. Bilanci, Pasqyrat financiare dhe kërkesat e
përgjithshme për përgatitjen e tyre.
Njësia ekonomike në bazë të standarteve të kontabilitetit përgatit katër
dokumente përmbledhës kryesore:bilancin, pasqyrën e të ardhurave
dhe shpenzimeve, pasqyrën e fluksit të parasë dhe pasqyrën e
ndryshimit të kapitalit.
Këto dokumente japin qartë periudhën kontabël për të cilën ato janë
përgatitur.
Në përputhje me kërkesat e Ligjit “Për Kontabilitetitin” Nr.9228,bilanci
dhe pasqyrat financiare përgatiten dhe paraqiten në lekë, duke treguar
shkallën e saktësisë për shifrat (p.sh në mijë lekë).
Çdo post apo element i bilancit dhe pasqyrave financiare përcaktohet
qartë.
Përveç kësaj, të dhënat e mëposhtme saktësojnë siç duhet
informacionin e paraqitur në to:
Emri i njësisë dhe të dhëna të tjera identifikuese, dhe ndonjë
ndryshim nga këto të dhëna nga data e mbylljes së bilancit të
mëparshëm;
Deklaratë nëse bilanci dhe psqyrat finanicare mbulojnë një njësi
individuale apo një grup njësish;
Datën e bilancit dhe pasqyrave financiare ose priudhën e mbuluar
nga ana e tyre;
Monedhën e paraqitjes (psh.lekë); dhe
Shkallën e rrumbullakimit të shumave të paraqitura në bilanc dhe
pasqyrat financiare.
Bilanci dhe pasqyrat finanicare duhet të paraqiten të pakëtn çdo vit. Kur
data e mbylljes së bilancit të një njësie ekonomike ndryshon dhe ato
paraqiten për një periudhë më të gjatë ose më të shkurtër se një vit, njësia
ekonomike do të shpjegojë përveç të tjerave periudhën e saktë që mbulojnë
bilanci dhe pasqyrat financiare:
Arsyen për kohën më të shkurtër ose më të gjatë; dhe
Faktin që shumat krahasuese për pasqyrën e të ardhurave, pasqyrën e
ndryshimeve në kapital, pasqyrën e fluksve të parasë dhe shënimet
përkatëse pse ato nuk janë plotësisht të krahasueshme.
Shembull:Ndodh që njësia ekonomike ndërpret aktivitetin në mes të vitit
(më 30.06.200X) sepse ka falimentuar dhe në këto kushte bilanci dhe
pasqyrat financiare përfshijnë periudhën 6-mujore dhe jo vjetore.Ose njësia
ekonomike ndërpret aktiviteti në 15.01.200X+1(viti tjetër)sepse ka
falimentuar dhe bilancin e vitit të mëparshëm nuk e ka mbyllur ende.Në këtë
rast për rrethanat e krijuara, në bilanc dhe pasqyrat finaciare do të
pasqyrojë dhe aktivitetin e 15 ditëve të vitit në vazhdim(200X+1) duke
dhënë dhe arsyet pëkatse.
3.1 Bilanci, rregulla të përgjithshme të hartimit të tij.
Siç kemi shpjeguar dhe në kapitullin e mëparshëm bilanci jep informacion
mbi gjendjen financiare të njësisë ekonomike në fund të periudhës
ushtrimore. Bilanci në përbërsit e tij përmban tre grupe kryesorë:
Aktivet që kontrollon njësia ekonomike;
Detyrimet që duhet të përmbushë; dhe
Interesat e kapitalit të pronarëve të njësisë ekonomike.
Sipas Standartit Kontabël formati i bilancit në mënyrë të përmbledhur paraqitet
në skëmën 1.
Bilanci
Periudha: 01.01.200X - 31.12.200X
Aktivi
Shuma
I Aktivet A.Shkurtra
Kapitali dhe Detyrimet
Shuma
I. Detyrimet
a) Mjete monetare
X
a) Detyrimet afatshkurtra
Derivativa dhe active tjera
X
Derivativet
x
X
Huamarrjet
x
X
Hua dhe obligacione
afatshkurtra
x
Obligacionet e konvertueshme
x
Totali
b) Aktive të tjera afatshkurtra
Kërkesa për arkëtim
X
Hua dhe parapagime
x
Letra me vlerë
X
Detyrime ndaj furnitorëve
x
Investime të tjera
financiuese
X
Detyrime ndaj punonjësve
x
Totali
X
Detyrime ndaj shtetit
x
Detyrime të tjera
x
c) Inventarët
Materiale të para
X
Totali I DASH
x
Prodhimi në process
X
Produkte të gatshme
X
b) Detyrimet afatgjata
Mallra për rishitje,kafshe
ne rritje emajmeri
X
Detyrimet e huave
x
X
Detyrimet e obligacioneve
x
X
Detyrimet e
x
II. Aktive Afatgjata.
Obligacione të
konvertueshme
x
a) Aktive A. financiare
Provizionet afatgjata
x
Qeveritare
x
Totali
Totali I A.Shkurtra
Aksione të shoqërive
X
Aksione të shoqërive të
lidhura
X
Aksione dhe letra
X
II. Kapitali
Kërkesa të tjera afatgjata
X
Aksionet e Paketës
x
X
Aksionet e Shoqërisë Mëmë
x
Kapitali aksioner
x
Totali
b) A.A Materiale
Totali I DAGJ
x
Toka
X
Prime të lidhura me aksione
x
Ndërtesa
X
Aksionet e thesarit
x
A.A.Biologjike(kafshe
pune e prodhimi,pemtari
e tjera
X
Rezerva të tjera
x
Totali
X
Fitimi I pashpërndarë
x
Fitimi/Humbje e vitit
financiar
x
c) A.A Jomateriale.
Emri I mire
X
Shpenzime të zhvillimit
X
Liçensa
X
Totali
Totali I Aktivit
Totali I Kapitalit
x
Totali Kapitali dhe
detyrimet
x
X
X
Njësia ekonomike do të përdorë formatin e bilancit të dhënë në skemën 1.
Emërtimet e zërave të bilancit duhet të ruhen, megjithëse mund të shtohen
zëra shtesë ose nënkategori të zërave nëse ato përmirësojnë qartësinë dhe
lexueshmërinë e bilancit. Nënkategoritë e bilancit mund të paraqiten në
shënime dhe jo në bilanc. Në bazë të parimit të materialitetit, zërat
jomaterialë mund të paraqiten në grup.
Në fusha ku është e përshtatshme për shkak të natyrës së shfrytëzimit
(p.sh,njësit ekonomike qiradhënëse, organizatat jofitimprurëse dhe njësitë
shtetërore),mund të përdorë një format tjetër bilanci përveç atij të dhënë në
skemën 1.
Nëse zgjidhet një format tjetër bilanci nga ai i dhënë në skemën 1,drejtusit e
njësisë duhet të zgjedhin një format i cili jep një pamje të vërtetë dhe të
besueshme siç kërkohet në nënin 9 të Ligjit “Për Kontabilitetin” Nr. 9228.
Në rastin e njësive shtetërore duhet të përdoren kërkesat e rregullave të
përgjithshme për kontabilitetit publik.
3.1.1 Dallimi mes zërave afat-shkurtër dhe afat-gjatë të aktiveve dhe
detyrimeve.
Në bilanc aktivet dhe detyrimet ndahen në afat-shkurtër dhe afat-gjatë. Kjo
sepse aktivet dhe detyrimet afat-shkurtra kthehen nga një formë në tjetër
brenda periudhës ushtimore, ndërsa aktivet dhe detyrimet afat-gjata, nuk
ndryshojnë formën e tyre brenda periudhës ushtrimore, për më shumë se 1
vit.
Në zgjedhjen e një formati të bilancit tjetër përveç atij të përshkruar në
skemën 1, një njësi ekonomike mund ta quajë me vend mos klasifikimin e
aktiveve dhe detyrimeve të saj në afat-shkurtra dhe afat-gjata.Psh.rasti i
institucioneve financiare ku në përputhje me praktikën ndërkombëtare nuk
ka dallim të tillë në bilanc. Në këtë rast, njësia ekonomike duhet të
paraqesë aktivet dhe detyrimet e saj në bilanc sipas kriterit të likuiditetit.
Aktivet e mëposhtme njihen si aktive afat-shkurtra:
1) Paraja dhe ekuivalentët e saj përveç rastit kur ato nuk mund të përdoren
brenda të paktën 12 muajve pas datës së mbylljes së bilancit;
2) aktivet që parashikohen të realizohen gjatë ciklit normal të biznesit të
njësisë (edhe nëse ai është më shumë se 12 muaj; psh inventarët dhe disa
kërkesa për t’u arkëtuar);
3) aktivet e mbajtura kryesisht për qëllime tregëtie (p.sh makineri e paisje të
mbajtura për tregtim); dhe
4) aktivet që priten të realizohen brenda 12 muajve pas datës së mbylljes së
bilancit (p.sh investimet financiare-letëra me vlerë që priten të shiten dhe
ka mundësi që të shiten brenda 12 muajve të ardhshëm).
Të gjitha aktivet e tjera që nuk përmenden në pikat e mësipërme, njihen si
aktive afat-gjata.
Detyrimet e mëposhtme njihen si detyrime afat-shkurtra:
1) detyrimet që priten të shlyhen gjatë ciklit normal të shfrytëzimit të njësisë
(p.sh detyrimet për t`u paguar furnitorëve brënda vitit );
2) detyrimet për t`u shlyer brenda 12 muajve pas datës së mbylljes së bilancit
(p.sh huatë afat-shkurtra).
Të gjitha detyrimet e tjera që nuk përmënden në këto pika ,njihen si
detyrime afat-gjata.
Një hua me datë maturimi prej 12 muajsh pas datës së mbylljes së
bilancit do të njihet si një detyrim rrjedhës, përveç rastit nëse në datën e
mbylljes së bilancit njësia mund të shtyjë ose të rifinancojë huanë (p.sh
nëse është lidhur një marrëveshje përkatëse) dhe ka në plan të përdorë
atë. Megjithatë, nëse njësia ekonomike planifikon
të shtyjë ose
rifinancojë huanë, por nuk ka siguri mbi realizimin e këtij plani (p.sh nuk
ka ndonjë marrëveshje për të shtyrë ose rifinancuar huanë), kjo hua do
të regjistrohet si afat-shkurtër edhe në se pas datës së mbylljes së
bilancit huaja është shtyrë ose rifinancuar.
Kur një njësi ekonomike i ka shkelur kushtet e një marrëveshjeje të një
huaje afatgjatë dhe si rezultat i kësaj, huadhënësi ka të drejtën të
kërkojë menjëherë pagesën në datën e mbylljes së bilancit, atëherë kjo
hua e veçantë do të klasifikohet si afat-shkurtër edhe pse huadhënësi ka
pranuar të mos e përdorë këtë të drejtë.
3.1.2 Kompensimi i aktiveve dhe detyrimeve (njohja në shumën
neto)
Në përputhje me parimin e kompensimit të përshkruar në standartet e
kontabilitetit “Parimet e përgjithshme për përgatitjen e bilancit dhe
pasqyrave financiare” aktivet dhe detyrimet nuk do të kompensohen në
bilanc, përveç rasteve kur njësia ekonomike ka të drejtë ligjore për
kompensimin dhe është e mundur që ajo do ta përdorë këtë të drejtë.
Shembull 1:
Një njësi ekonomike ka lëshur një marrëveshje me një palë tjetër sipas së
cilës kërkesat për t`u arkëtuar dhe detyrimet e tyre reciproke nuk do
paguhen vazhdimisht,por do të kompensohen një herë në vit.
Në bazë të marrëveshjes së lartëpërmendur, njësia ekonomike do të njohë
kërkesat për t`u arkëtuar dhe detyrimet me palën tjetër në shumën neto në
bilanc.Kështu sipas llogarive të librit të math njësia ekonomike “X” ka të
drejta ndaj klientit”Y” 100.000 lek,po kaq ka detyrime ndaj tij.Në këtë situat
këto llogari do të kompesohen me njëra tjetrën, duke kryer veprimin
kontabël në ditar:kredi llogaria 411”Klienti Y” dhe në debi llogaria
401”Furrnitori Y”, për shumën 100.000 lek.
Shembull 2:
Njësia e konomike planifikon të kompensojë kërkesat për t`u arkëtuar dhe
detyrimet ekzistuese me palën tjetër dhe është e mundur që pala tjetër ta
pranojë këtë. Në datën e mbylljes së bilancit, nuk është arritur akoma një
marrëveshje e tillë kompensimi. Meqënëse njësia nuk ka bazë ligjore për
kompensimin e kërkesave për t`u arkëtuar dhe detyrimeve, ato nuk mund
të njihen në shumën neto në bilanc.
3.2. Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve.
Paqyra e të ardhurave dhe shpenzimve paraqet informacionin njësisë
ekonomike gjatë ushtrimit aktual kontabël. Pasqyra e të ardhurave dh
shpenzimeve është ndërtuar në mënyrë të tillë që të paraqesë elementë të
ndryshëm të fitimit neto me qëllim që të komunikojë informacionin e duhur.
Skema Nr. 1
Pasqyra e të ardhurave dhe Shpenzimeve
Nr
Emërtimet
Shuma
I
Shitjet
-
Shitje mallra
-
Shitje produkte të gatëshme
X
-
Shitje shërbimesh
X
-
Të ardhura të tjera të zakonshme
X
Totali i Shitjeve
X
II
Shpenzimet
A
Shpenzimet e shpërndarjes
X
-
Pagat e personelit të shpërndarjes
X
-
Transport
X
-
Shpenzime reklamash
X
-
Amortizimi I A.A.GJ.
X
-
Të tjera
X
Totali I Shpenzimeve të shpërndarjes
X
B
Shpenzime administrative
-
Pagat e personelit drejtues
X
-
Shpenzime për këshillim
X
-
Amortizimi I pajisjeve të drejtimit
X
-
Të tjera shpenzime administrative
X
Totali I Shpenzimeve administrative
C
Kosto e mallit të shitur
Velra e faturës +transport+ tax. Doganore
+
+ Gjendja e mallrave në fillim
(+)
- Gjendja e mallrave në fund
(-)
Totali I kostos së mallrave të shitura
III
X
X
Fitimi ose humbje para tatimet (I-II)
-
Të ardhura nga shoqëritë e kontrollit
(+)
-
Të ardhura nga shoqëritë e lidhura
(+)
-
Shpenzime nga shoqëritë e kontrll. dhe të lidhura
(-)
IV
Ftim(+) ose Humbje(-)
(+) ose(-)
Tatim fitimi (10%)(kur rezulton fitim)
Fitimi Neto
(-)
X
Emërtimet e zërave të pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve duhet
të respektohen, megjithëse mund të shtohen zëra shtesë ose
nënkategori të zërave nëse ato përmirësojnë qartësinë dhe
lexueshmërinë e kësaj pasqyre. Nënkategoritë e saj mund të paraqiten
në shënime dhe jo brënda saj.
Në formatin e pasqyrës financiare, shpenzimet e zakonshme klasifikohen
sipas funksionit të shpenzimeve të njësisë (p.sh shpenzimet e mallrave
të shitur, shpenzimet e marketingut, shpenzimet e përgjithshme dhe
administrative).Shpenzimet klasifikohen dhe në bazë të natyrës ose llojt
të shpenzimit(psh. për lëndë të para,pagat e personelit,amortizimi,
etj).Kur kontabiliteti
mbahet me kompjuter kjo është e lehtë.
Shpenzime të caktuara (si p.sh shpenzimet për personelin) ndahen
përpjestimisht sipas funksioneve të ndryshme. Pasqyra e të ardhurave
dhe shpenzimeve e paraqitur sipas formatit jep një pamje më të mirë
për lexuesit e tyre.
Zgjedhja e formatit të duhur të kësaj pasqyre, varet nga fakti se cili
klasifikim jep një pamje më të mirë të veprimtarisë së njësisë
ekonomike për lexuesit, duke marrë parasysh praktikën ndërkombëtare
në fushën specifike.
Përbërja e saktë e zërave të kësaj pasqyre, varet nga fusha e
veprimtarisë së njësisë dhe praktika ndërkombëtare në këtë fushë. Çdo
njësi ekonomike duhet të japë një përshkrim të detajuar se cilat të
ardhura dhe shpenzime janë regjistruar në zërat përkatës të kësaj
pasqyre dhe të mbajë në mënyrë të qëndrueshme këtë lloj klasifikimi në
proçedurat e saj kontabël.
Në fushat ku për shkak të natyrës së veprimtarive ekonomike është e
përshtatshme (p.sh njësit ekonomike qiradhënëse, institucionet jo
fitimprurëse apo ato shtetërore), mund të përdorin një format tjetër
pasqyre të ardhurash dhe shpenzimesh, ndryshe nga ai që jepet në
formatin Nr.1.
Zgjedhja e formatit të kësaj pasqyre pëcaktohet në udhëzimet e Këshillit
Kombëtar të Kontabilitetit që rregullojnë këto fusha dhe praktikën
ndërkombëtare në fushën specifike. Kërkesat e rregullave të përgjithshme
për kontabilitetin publik duhet të përdoren nga njësitë shtetërore. Pra,
institucionet publike (Bashkitë, Komunat, Institucionet Qëndrore) kanë
specifikat përkatëse dhe veçoritë e veta në formatin e pasqyrës së të
ardhurave dhe shpenzimeve.
3.2.1 Kompensimi i të ardhurave dhe shpenzimeve (njohja në shumën
neto).
Të ardhurat dhe shpenzimet nuk do të kompensohen në pasqyrën e të
ardhurave përveç atyre të ardhurave dhe shpenzimeve që vijnë nga
veprimtari dytësore,apo që kanë ardhur nga një ose disa veprime të
ngjashme, apo,të marra veçmas, nuk janë materiale.
Në përgjithësi, të ardhurat dhe shpenzimet regjistrohen të ndara në
pasqyrën e të ardhurave, pa u kompensuar me njëra-tjetrën. Të ardhurat
dhe shpenzimet që lidhen me verpimtari dytësore mund të kompensohen në
pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve nëse jepet një pamje e vërtetë
e natyrës së transaksioneve.
Më poshtë jepen shembuj të situatave të kompensimit të të
ardhurave me shpenzimin dhe rezultati njihet me shumën
neto:
Fitimet/humbjet që vijnë nga shitja e aktiveve të qëndrueshme të
trupëzuara raportohen në shumën neto ( të ardhurat nga shitja e
AAGJM minus vlerën kontabël mbetur , dmth kostua e blerjes apo
prodhimit të AAGJM minus amortizimin e llogaritur deri në
momentin e shitjes);
Shpenzimet e qirasë të qiramarrësit
kompensohen me të
ardhurat nga qiraja që realizohen nga dhënja e mëtejëshme me
qira e të njëjtit mjet;
Fitimet/humbjet që vijnë nga ndryshimet e kursit të këmbimit
raportohen neto në pasqyrën e të ardhurave dhe
shpenzimeve(pra si diferencë ose në të ardhura ose në
shpenzime). Mëposhtë do ta ilustrojmë me një shembull.
Fitimet/ humbjet nga shitja dhe rivlerësimi i investimeve
financiare raportohen neto, pra si diferencë ose në të ardhura
ose në shpenzime.
Shembull:
Njësia ekonomike “X” më 31.12.200X ka gjendja në bankë 2.000 USD dhe
3.000 Euro, kursi mesatar gjatë vitit për USD ishte 100 lekë, ndërsa kursi
për Euron = 125 lekë. Banka Qëndrore shpalli kursin 96 lekë për USD dhe
126 lekë për Euron.
Llogaritje:
a) Për Euron:
- 3.000 x 125 = 375.000 lekë
- 3.000 x 126 = 378.000 lekë
Diferenca (+) =
3.000 lekë
b) Për USD:
- 2.000 x 100 = 200.000 lekë
- 2.000 x 96 = 192.000 lekë
Diferenca ( - ) =
8.000 lekë
Diferenca (a-b) = (5.000) lekë
Atëherë në llogaritë e shpenzimeve do të pasqyrohet shuma 5.000 lekë.
3.3 Pasqyra e fluksve të parasë.
Pasqyra e fluksit të parasë jep hyrjet dhe daljet e parasë të një
njësie ekonomike gjatë periudhës ushtrimore, të klasifikuara sipas
qëllimit të tyre, si fluksi i parasë nga veprimtaria e shfrytëzimit,
investimit dhe financimit.
Objektivi i pasqyrës së fluksit të parasë është, të japë një pasqyrim
të saktë të gjenerimit dhe përdorimit , të burimeve të financimit
dhe ndryshimet në gjendjen e parasë dhe ekuivalentëve të saj në
njësinë ekonomike. Informacioni mbi fluksin e parasë përbën bazën
për vlerësimin e mundësisë së njësisë për të gjeneruar para, dhe
për t`i përdorur ato.
Fluksi i parasë në monedhë të huaj duhet të konvertohet në
monedhë raportuese me kursin e këmbimit në datën e kryerjes së
transaksionit dhe në këtë kurs këmbimi regjistrohet në llogarit
përkatëse
Pasqyrat e rrjedhës së parasë të përgatitura sipas metodës direkte
dhe indirekte jepen në skemën 1 dhe 2.
Skema 1. Metoda direkte.
Nr
Emërtimet
Rrjedhja e parave nga veprimatritë e
A.
zakonshme
200X
200X+1
Ndryshimi
(+ose-)
=
=
=
1
Paratë e marra /arkëtuar nga klientët
(+)
(+)
X
2
Paratë e paguar furnitorëve dhe punonjësve
(-)
(-)
X
3
Paratë e ardhura nga veprimtaritë
(+)
(+)
x
4
Interesi i paguar
(-)
(-)
x
5
Tatim fitimi i paguar
(-)
(-)
x
(+)
(+)
x
=
=
=
Totali
B. Rrjedhja e parave nga veprimatritë investuese
1
Blerja e kompanisë së kontrolluar X
(-)
(-)
X
2
Blerja e AA Materiale
(-)
(-)
X
3
Hyrjet nga shitjet e pajisjeve
(+)
(+)
X
4
Interesi I arkëtuar
(+)
(+)
X
5
Dividentët e arkëtuar
(+)
(+)
X
(+)
(+)
X
(-)
(-)
X
Totali
Rrjedhja e parave nga veprimatritë
C. financiare
=
=
=
1
Hyrjet nga emetimi i kapitalit aksionar
(+)
(+)
X
2
Hyrjet nga huamarrjet afatgjata
(+)
(+)
X
3
Pagesë e detyrimeve të qirasë financiare
(-)
(-)
X
4
Dividentë të paguara
(-)
(-)
X
(+)
(+)
X
(-)
(-)
X
Rritja neto e parave dhe aktiveve likuide
(A+B+C)
(+)
(+)
X
Paratë dhe aktivet likuide në fillim të
periudhës
(+)
(+)
X
Paratë dhe aktivet likuide në fund të
periudhës
(+)
(+)
X
Totali
kema 2. Metoda indirekte.
Nr
Emërtimet
Rrjedhja e parave nga veprimatritë e
A.
zakonshme
200X
200X+1
Ndryshimi
(+ose-)
=
=
=
1
Fitimi para tatimit
(+)
(+)
X
2
Amortizimi
(+)
(+)
-
3
Humbje nga këmbimet valutore
(-)
(-)
x
4
Hyrjet nga investimet
(+)
(+)
x
5
Shpenzime për interesa
(-)
(-)
x
(+)
(+ )
x
B
Totali
Rritje në kërkesat tregëtare dhe të tjera
për t`u arkëtuar
1
Rënie e inventarit
(+)
(+)
X
2
Rënie e detyrimeve tregëtare për t`u paguar
(+)
(+)
X
3
Paratë e gjeneruara nga aktivet
4
Interesi i paguar
(-)
(-)
X
5
Tatim fitimi i paguar
(-)
(-)
X
(-)
(-)
X
Totali
(+)
(+)
X
Ç.
Rrjedhja e parave nga veprimatritë
financuese
=
=
=
1
Hyrjet nga emetimi I kapitalit aksionar
(+)
(+)
X
2
Hyrjet nga huamarrjet afatgjata
(+)
(+)
X
3
Pagesë e detyrimeve të qirasë financiare
(-)
(-)
X
4
Dividentë të paguara
(-)
(-)
X
Totali
(+ -)
(+ -)
X
Rritja neto e parave dhe aktiveve likuide
(A+B+C+Ç))
(+)
(+)
X
Paratë dhe aktivet likuide në fillim të
periudhës
(+)
(+)
X
Paratë dhe aktivet likuide në fund të
peridhuës
(+)
(+)
X
Ekuivalentët e parasë janë investime afat-shkurtra (zakonisht deri në 3
muaj), likuide të cilat janë lehtësisht të konvertueshme në shuma të njohura
parash dhe që nuk rrezikohen ndjeshëm nga vlera e tregut (p.sh depozitat
afat-shkurtra dhe fonde të tregut të parasë).
3.3.1 Fluksi i parasë nga veprimtaritë e shfrytzimit.
Për regjistrimin e fluksit të parasë nga veprimtaritë e shfrytzimit mund të
përdoret metoda e direkte ose indirekte.
Sipas metodës së drirekte,të gjitha klasat kryesore të arkëtimeve dhe pagesave
paraqiten si shuma bruto të tilla si:
1) Arkëtime nga shitja e mallrave dhe kryerja e shërbimeve;
2) Pagesa për mallra, materiale të para dhe shërbime;
3) Paga dhe rroga të paguara;
4) Tatimi mbi të ardhurat (tatim fitimi etj.);
5) Interesi i paguar .
Sipas metodës indirekte, fitimi i periudhës ushtrimit rregullohet me:
1) Efektin e trasaksioneve jo-monetare (psh. amortizimi, krijimi i një provizioni)
2) Ndryshimet në tepëricën e aktiveve që rrjedhin nga veprimtaritë e
shfrutzimit; dhe
3) Të ardhurat dhe shpenzimet që lidhen me investimet dhe veprimtaritë
financuese (psh. fitimi nga shitja e AAGJ i zbritet shifrës së fitimit pasi
shumat e arkëtuara nga shitja tregohen në pjesën e pasqyrës së titulluar
“fluksi i parasë nga veprimtaritë investuese”).
3.3.2 Rrjedha e parave nga veprimtari investuese.
Fluksi i parasë nga veprimtaritë investuese raportohet sipas metodës
direkte. Të gjitha klasat kryesore të arkëtimeve dhe pagesave
raportohen ose bruto (pagesat e bëra për blerjet do të raportohen të
ndara nga arkëtimet nga shitja) ose neto (pagesat jepen neto pasi
zbriten arkëtimet). Paraqitja bruto jep një informacion më të
plotë.Flukset kryesore të parasë nga veprimtaritë investuese përfshijnë:
1) Blerjet dhe shitjet e aktiveve të qëndrueshme të trupëzuara dhe të
patrupëzuara;
2) Blerjet dhe shitjet e njësive të kontrolluara dhe pjesmarrjeve;
3)Blerjet dhe shitjet e investimeve të tjera financiare (institucionet
financiare rregjistrojnë blerjet dhe shitjet e investimeve afat-shkurtra në
veprimtaritë e shfrytzimit);
4)Huatë e dhëna palëve të tjera (përveç institucioneve financiare për të
cilat huadhënia është veprimtaria kryesore);
5)Arkëtimet e ripagesave të huave (përveç institucioneve financiare për të
cilat huadhënia është veprimtaria kryesore);
6) Interesi dhe dividentët e arkëtuar (përveç institucioneve financiare për
të cilat këto arkëtime janë një pjesë e fluksit të parasë nga veprimtaritë
e shfrytzimit; megjithë atë ekziston alternativa, që edhe njësitë e tjera
mund të rregjistrojnë interesin dhe dividentët e arkëtuar në veprimtaritë
e shfrytzimit).
3.3.3 Fluksi i parasë nga veprimtaritë financiare.
Fluksi i parasë nga veprimtaritë financuese raportohet sipas metodës së
indirekte. Të gjitha klasat kryesore të arkëtimeve dhe pagesave (secila më
vete) që lidhen me veprimtaritë financiare, paraqiten si shuma bruto duke
përfshirë:
1)Këthimin e huave të dhëna;
2) Kthimin e huave të marra;
3) Ripagesat e qirasë financiare;
4) Emetimin e aksioneve;
5) Blerjet dhe shitjet e aksioneve të thesarit;
6) Pagesën e dividentëve.
3.3.4 Transaksionet jo-monetare.
Transaksionet investuese dhe financuese të cilat kryen pa përdorim të
parasë ose ekuivalentëve të saj nuk do të përfshihen në pasqyrën e fluksit
të parasë.
Shumë veprimtari investimi dhe financimi nuk kanë ndikim të drejtpërdrejtë
në fluksin e parasë ndonëse ato ndikojnë në strukturën e kapitalit dhe
aktiveve të njësisë ekonomike. Përjashtimi i transaksioneve jo-monetare nga
pasqyra e fluksit të parasë, është në përputhje me objektivin e kësaj
pasqyrës, pasi këto trasaksione nuk shoqërohen me fluks parash(hyrje ose
dalje). Shembuj të veprimeve jo-monetare janë ato që kanë të bëjnë me
blerjen e aktiveve nëpërmjet një qiraje financiare ose konvertimi i një
borxhi në kapital.
3.4. Pasqyra e ndryshimeve në kapital.
Të gjitha ndryshimet në zërat e kapitalit që kanë ndodhur në njësinë
ekonomike gjatë një periudhe ushtrimore do të rregjistrohen në pasqyrën
e ndryshimit të kapitalit.
Pasqyra e ndryshimeve në kapital paraqet veçmas:
1) Fitimin ose humbjen neto për periudhën ushtrimore të rregjistruar në
pasqyrën e të ardhurave;
2)Efektin e ndryshimit të proçedurave kontabile në zërat e kapitalit (p.sh
korrigjimi i fitimeve të pashpërndara në lidhje me zbatimin e një
standarti të ri kontabël);
3) Efektin e korrigjimit të gabimeve në zërat e kapitalit;
4) Kontributet nga aksionerët në kapital ( p.sh rritja e kapitalit aksionar);
5) Shpërndarja e kapitalit tek aksionerët (p.sh pagesat e dividentëve);
6) Veprimet me aksionet e thesarit;
7) Kërkimi i aksioneve;
8) Rritja dhe pakësimi i rezervave (duke përfshirë ndryshimet në rezervën
ligjore, statutore e tj.);
9) Veprime të tjera ekonomike me efeket në zërat e kapitalit.
Në skemën 1 dhe 2, jepen pasqyrat ilustruese të ndryshimit të kapitalit.
Skema 1: “Pasqyra e konsoliduar e kapitalit”
Kapitali që i përket aksionarëve të shoqërisë mëmë
Kapitali
aksionar
Prime
të
Lidhur
me
Aksione
Thesarit
x
x
Rezerva
Nga
Fitimi I
pashpërndar
Pjesa e
kontrolluar
ligjore
statutor
kapitalin
Gjendja në 31.12.200X
Rezerv
(x)
(x)
konvertimi
X
Ndikimi I ndryshimeve
Nga
pakica
X
x
(X)
(x)
në politikat kontabël
Gjendja e rregulluar
Ndikimi I ndryshimeve
x
X
(x) x
(x)
X
x
X
x
X
x
të kurseve të këmbimit
Gjatë konsolidimit
Totali I të ardhurave apo
shpenzimet jo të
pasqyruara
në pasqyrën e të
ardhurave
Tota
Skema 1: “Pasqyra e konsoliduar e kapitalit”
Fitimi neto I vitit
financiar
X
X
Divientët e paguar
(x)
(X)
(X)
-
Transferime në
rezervën
x
ligjorë statutore
Emetimi I aksioneve
x
x
Gjendja në
31.12.200X+1
x
x
Ndikimi I ndryshimeve
x
(x)
x
(x)
X
x
(X)
(x)
(x)
(x)
të kurseve të këmbimit
gjatë konsolidimit
Totali I të ardhurave
apo
shpenzimet jo të
pasqyruara
në pasqyrën e të
ardhurave
Skema 1: “Pasqyra e konsoliduar e kapitalit”
Fitimi neto për
periudhën
x
x
(x)
(x)
Ushtrimore
Dividentët e paguar
Emetimi I aksioneve
x
x
x
(
x
) (x)
Aksionet e thesarit
x
-
(x)
(X)
të kërkuara
Aksionet e thesarit të
riblera
Gjendja në
31.12.200X+2
x
x
(x)
x
(x)
x
x
kema 2: Paqyra e pakonsoliduar e kapitalit.
Kapitali
Prime
të
Aksionet
e
Rezerva
aksionar
lidhura
me
thesarit
ligjore
Pashpë
Statutore
ndarë
kapitalin
Gjendja në 31.12.200X
x
X
(x)
X
Ndikimi I ndryshimeve
Fitimi I
Totali
x
x
(x)
(x)
x
X
x
x
(X)
(x)
(x)
-
në proçedurave kontabël
Gjendja e rregulluar
x
X
(x)
X
Fitimi neto për periudhën
Ushtrimore
Dividentët e paguar
Rritje e rezervës së
kapitali
X
Emetimi I aksioneve
X
X
Gjendja në 31.12.200X+1
X
X
Fitimi neto për periudhën
Ushtrimore
x
(x)
X
X
x
x
x
Dividentët e paguar
Emetimi I aksioneve
(x)
X
Aksione të thesarit të kërkuara
(x)
X
(x)
Aksione të thesarit të
riblera
Gjendja në 31.12.200X+2
x
x
(x)
x
X
-
(x)
(x)
(X)
X
x
x