Transcript شبکه معنایی
1 فناوری اطالعات در آموزش پزشکی استاد :دکتر فرزندی پور تهیه و گردآوری :شکارچی 2 استفاده از تکنولوژی اطالعات وارتباطات به 5000سال پیش بر می گردد. اختراع نوشتن با ابزارهای نوک تیز اولین انقالب اطالعات بود که ساخت انباشت اطالعات و برقراری ارتباط بانسلهای بعد راممکن ساخت انقالب اطالعات دوم بااختراع چاپ 1459میالدی آغاز شد (1) . 3 انقالب سوم تنها 50تا 60سال پیش با اختراع رایانه شروع شد که امکان تبادل داده های خام به اطالعات سازمان بندی شده تبدیل اطالعات به دانش و تبدیل دانش به عمل را بااستفاده از نرم افزار هوشمند وروبات فراهم ساخت (1). 4 بیل گیتس براین نکته اشاره می کند که رایانه ابزاری قدرتمند در آموزش وپرورش و دست یافتن یادگیرندگان به دنیای جدید اطالعات ایجادخالقیت و تسهیل ارتباط غنی و همکاری گسترده از راه دور می باشد(1). 5 از سال ۱۹۹۷با گسترش اینترنت ،توسعه ناگهانی در کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات ICTدر آموزش پزشکی نیز پدید آمد که ظرفیت بالقوه ای ایجاد نمود. این فناوری امکان دستیابی به اطالعات و دانش تخصصی را مستقل از مکان و زمان فراهم کرده و زمینه را برای همکاری گسترده آموزشی با امکان خودارزیابی و دریافت بازخورد ایجاد می کند(2). 6 WFMEاز سال ۱۹۹۷کمیته ای از مشاوران را جهت استفاده از کامپیوتر در آموزش پزشکی تشکیل داده و از آنها خواست تا راهنمایی برای ادغام این ابزار جدید با برنامه آموزشی تهیه کند).(2 7 فدراسیون جهانی آموزش پزشکی ) (WFMEیک سازمان غیردولتی مرتبط با سازمان بهداشت جهانی ) (WHOو شش انجمن منطقه ای تحت پوشش آن است که با دستیابی به کیفیت مطلوب در کلیه سطوح آموزش پزشکی در سطح جهان (پزشکی عمومی؛ تخصصی؛ آموزش مداوم پزشکان) راه اندازی شده است . 8 دانش پزشکی و تحقیقات مربوطه وابستگی زیادی به مدیریت اطالعات دارد .اینترنت فرصت هایی را برای ارتباط دانشکده های پزشکی در سطح جهان با یکدیگر و به اشتراک گذاشتن مواد آموزشی به کمک کامپیوتر را فراهم می کند.کامپیوتر با ظرفیت باالی مدیریت اطالعات و ارتباطات ،قوی ترین ابزار برای پردازش دانش پزشکی و گشودن راههای جدید در فرآیند آموزش است).(2 9 اینترنت یادگیری آزاد را در داخل دانشکده ها و نقاط دوراز دسترس تسهیل می کند.کامپیوتر به تنهایی نیز به وسیله اساتید در کالس درس برای آموزش یا به وسیله دانشجویان جهت خود آموزی قابل استفاده است و اتصال کامپیوترها به یکدیگر در یک شبکه محلی؛ مدیریت آموزشی به کمک کامپیوتر را ساده کرده و امکان ارتباطات کامپیوتری در داخل مؤسسه را فراهم می کند).(3 10 آموزش مبتنی بر فناوری به دو ارتباط برخط و نابرخط تقسیم می شود منظور از ارتباط برخط مجموعه فرصتهایی است که یادگیرنده ها بایکدیگر ،با یاددهنده و باموادیادگیری به طور همزمان از طریق رایانه و اینترنت تعامل برقرار می کنند و در ارتباط نابرخط این تعامل در زمانهای متفاوت است .کالسهای مبتنی بر فناوری یادگیرنده را قادر می سازد تا یادگیری مورد نیاز خود را انتخاب کرده و دنبال کند و به جای یادگیری در زمان و مکان خاص یادگیری در زمان مناسب فراهم شود(1). 11 انواع آموزش الکترونیکی case base learning بیمارموردی game base learning بازی رایانه ای Communities of practice simulators جوامع کاری شبیه سازها (3) 12 آموزش موردی E-FER.ipleria.pt Apractical tool for diagnosis and treatment of chronic wounds (3) 13 گروهی از کارشناسان در این سایت ثبت نام کرده و آنها مسئول قراردادن موردهای واقعی بیماری در سایت هستند .پس از کارشناسی های مختلف اطالعات بیماری ها در سایت در دسترس قرار می گیرند.وبسته به درجه کاربر مورد به کاربر معرفی میشود.سن وجنس و تاریخچه بیماری برای کاربر نمایش داده میشودوسپس توضیحاتی درباره زخم مانند سایز و زمان بروز ودرد ترشحات بو ورنگ یاعکسی از زخم نشان داده می شودوسپس گزینه های تشخیص ظاهر می شود(3). 14 کاربر باید تشخیص موردنظر را انتخاب و سپس درمان موردنظرخود راانتخاب نماید در پایان کاربر توسط مدیر سایت و کارشناسان ارزیابی شده وباتوجه به نمره کسب شده بیماربعدی ای که پیشنهادمیشود مورد مشکلتری یا اسانتری خواهد بود.وکارنامه ای از فعالیتهای کاربر در سایت موجود می باشد(3). 15 بازی در آموزش )(4 16 prognosis 17 prognosis پروگنوز هم یک بازی پزشکی است .در این بازی بیماران مختلفی وجود دارند که با انتخاب هر یک از آنها می توان آنها را معاینه کرد، برایشان آزمایش و بررسی پیشنهاد کردو نتایج رادید .سپس بر اساس تشخیص خود درمان مناسب را برای بیمار شروع کرد .در این بازی رایگان چندین مورد از شکایتهای رایج بیماران گنجانده شده است که می توان با گذراندن هر مرحله مهارتهای بالینی خود را محک زد و برخی نکات را مرور کرد .این برنامه هم برای مشتاقان اندروید و هم برای دارندگان محصوالت اپل بصورت رایگان در دسترس است(4). 18 Speed anatomy 19 شاید بهتر باشد اسپید آناتومی را جزو برنامه های اعتیاد آور طبقه بندی کنیم .این اپلیکیشن رایگان در حقیقت یک بازی است که در آن کاربر باید به سرعت محل اجزای مختلف آناتومیکی را پیدا کند .سرعت باالتر مساوی امتیاز بیشتر است و اگر پاسخهای اشتباه کاربر زیاد شوند نمی تواندبه مرحله های بعدی برود .در هر مرحله اجزای مختلف بدن مثل دستگاه گوارش ،سیستم تنفسی ،چشمها و غیره مورد سوال قرار می گیرند و با پیشرفت مرحله ها سوالها ریز تر می شوند .اگر پاسخ اشتباه باشد ،برنامه محل صحیح آن عنصر اناتومیکی را با رنگ زرد مشخص می کند. این برنامه در اجرا هم بسیار سبک و سریع است و اصال نیازی به سرعت باالی سی پی یو برای اجرا ندارد(4) . 20 اولین بار در سال wengar ,lave 1991این اصطالح رابه کاربردند.برای گروهی از کسانی که در دنیای مجازی به واسطه گرایش مشترکشان و حل مشکل باهم همکاری وتعامل می کنند بیشترین تمرکزدراین گروهها روی اشتراک دانش و یادگیری است وافزایش مهارتها است .نمونه از جوامع کاری وب محور سایت SERMO سایتی است مخصوص پزشکان برای تبادل اطالعات وهمکاری بین پزشکان و بیان نقطه نظرات و دیدگاهها ی آنها سایت e-ferباوجود کارشناسان ،دانشجویان و مدیران سایت یک جامعه کاری نیز هست)(3 21 تعریف شبیه ساز شبیه ساز وسیله یا تمرینی است که شرکت کننده را قادر می سازد تا پدیده ای راکه در شرایط واقعی رخ می دهد در شرایط کنترل شده تجربه نماید(3). 22 انواع شبیه سازها -1بافتها یا اندامهای ساخته شده ازموادمصنوعی وغیرجاندار -2بافت زنده یامدل حیوانی -3واقعیت مجازی و شبیه سازهای رایانه ای )(5 23 عوامل موثر بر استفاده از شبیه سازها افزایش نگرانی درباره سالمت بیماران افزایش توقع بیماران ظهوروپیشرفت فناوری های جدیدو غیره )(5 24 نمونه ای از شبیه ساز رایانه ای شبیه ساز EYESI این شبیه ساز ساخت کشور آلمان است و ازسال 1386در بیمارستان شهید لبافی نژاد تهران راه اندازی شده و دستیاران پیش از ورود به اتاق عمل از آن استفاده میکنند.این شبیه ساز برای آموزش جراحی آب مروارید به روش فیکو استفاده می شود(5). 25 26 مالحظات اخالقی یادگیرنده محور آموزش است مربی مسلط به محیط آموزش است بهبود رویه ارزیابی مدیریت روشهای ایجادخطا بهبود گزارشدهی خطا و ایمنی بیمار پیامدهای اقتصادی افقهای جدید تحقیقات )(3 حوزه آموزش پزشکی باسایر رشته ها یی که صرفا جنبه نظری داردمتفاوت است در حوزه آموزش پزشکی عالوه برمسائل تئوریک برخورداری از آزمایشگاه اقدامات بالینی و مواجهه بابیمار به عنوان روشهای مختلف یادمی شودبه همین لحاظ روشهای صرفا الکترونیکی به تنهایی کارساز نمی باشد .گرچه شبیه سازی رایانه ای و نیز آدمک هوشمند برای اشنایی با مهارتهای بالینی کمک زیادی به توسعه اموز ش پزشکی کرده است .اما تصور پزشکی کامال مجازی حتی با فناوری فوق مدرن به عنوان مدل آینده اموزش پزشکی دشوار می نماید .دلیل این امر ان است که اموزش پزشکی بویژه در قسمت بالینی بدون تجربه مستقیم بیمار و بیماری در محیط واقعی تاحدودی ناممکن جلوه می کند(5). 27 آموزش مبتنی بر فناوری اطالعات و ارتباطات دارای شش ویژگی می باشد -1حضور از راه دور -2انعطاف پذیری -3تعامل -4یادگیری فعال -5همکاری -6انگیزش 28 حضور از راه دور:باکمک ابزارهای ارتباط برخط ویدئو کنفرانسهای صوتی وتصویری ،کالسهای مجازی و چت،جدایی فیزیکی اهمیت خودراازدست داده ،مجاورت مجازی وحضورذهنی از راه دور فراهم می شود قبلیت انعطاف پذیری زمان ومکان :یادگیرنده به منابع مختلف دسترسی داشته و درزمان مناسب در یادگیری شرکت کرده وزمان کافی برای پاسخ دادن ،فهمیدن و خواندن دارد 29 تعامل:فناوری زمینه تعامل یاددهنده ویادگیرنده رادر زمان واقعی فراهم می سازد یادگیری فعال:یادگیرنده با عقاید گوناگون آشنا شده وموجبات یادگیری از یکدیگر و مشارکت فعال می شود همکاری:همکاری شامل فعالیتهای گروهی مثل بحث ،سمینار ،پروژه ها وتبادل راه حل مسائل است انگیزش:به دلیل ارتباط باسایر دانشجوها در دانشجو انگیزه ورضایت ایجادمی شود.شیوه ارتباط همزمان با بازخوردسریع ،یادگیرنده راازدور تشویق می نماید(1). 30 عوامل موفقیت یادگیری الکترونیکی -1عوامل سازمانی(ساختارها،استانداردها،امورمالی و).. -2عوامل تکنولوژیکی(زیرساخت،شبکه ،نرم افزارو)... -3منابع آموزشی((Video cd، E.book،text -4عوامل ذینفعان (اعضا هیات علمی،دانشجویان و).. -5روش ها و متدهای اجرایی(برخط،نابرخط،مختلطو)... -6سواداطالعاتی (مهارت کامپیوتری ) -7عوامل محیطی (فرهنگ سازی ،اقبال عمومی و(3)).. 31 پیشگامان آموزش الکترونیکی پزشکی کشورهای مختلف از جمله امریکا کانادا انگلیس استرالیا و چین در این امر پیشگام بوده اند. به طور مثال در دانشگاه هاروارد علوم پایه و فیزیولوژیک وسر فصلهای دوسال اول تقریبا 80درصد الکترونیکی ارائه می شود دانشگاه جان هاپکینز در پایگاه اینترنتی خود بخشی از آموزش را به صورت برخط قرارداده است و ازطریق شبکه داخلی و جهانی باشناسه کاربری قابل دسترس می باشد )(6 32 در دانشگاه پزشکی نیویورک امکانات وب به هیات علمی اجازه می دهد تابسته های آموزشی خودراساخته وبه روی آن قرار دهند و از طریق وب نیز امتحانات خود را انجام دهند . Doctors.net.ukبزرگترین شبکه مستقل پزشکا ن در انگلستان بوده که درسال 2008جایزه بهترین در آموزش الکترونیکی در دپارتمان سالمت را کسب کرد . 33 سرویس آموزش الکترونیکی آن از سال 1998راه اندازی شده است برنامه های آموزشی عمدتا برخط و همراه با تشکیل گروههای مباحثه و خود آموزی می باشد .برنامه ها به صورت مورد بیمار به مرحله اجرا گذاشته شده است .ارتباط هر برنامه آموزشی باسایتهای مرتبط مجالت و منابع برخط و بانکهای اطالعاتی به خوبی ترسیم شده است .فضایی برای ذخیره مدارک پزشکی برای کاربران در نظر گرفته شده است )(6 34 در ایران از سال 1382تالشهای پراکنده ای در خصوص کاربرد فناوری اطالعات در آموزش پزشکی انجام گرفته است در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی تجربه آموزش تراکس به صورت برخط برای دانشجویان وجوددارد.و در دانشکده دندانپزشکی شهیدبهشتی برخی دروس به شکل مجازی آموزش داده می شود.دانشگاههای مشهد تهران و اصفهان نیز در زمینه بازاموزی فعالیتهای مشابهی داشته اند(6). 35 آنتالوژی و شبکه معنایی 36 آنتالوژی به معنای علم بودن وهستی شناسی است شاخه ای از متافیزیک مربوط به ماهیت و ارتباطات هستی از بعد نوع ،ساختار،اشیا ،ویژگی ها ،وقایع ،فرایندها و ارتباط آنها درحیطه واقعیت 37 تئوری بخصوصی درباره ماهیت بودن و انواع موجودیت ها)(7 آنتالوژی راهی برای نمایش و تسهیم دانش است. مجموعه ای از موجودیت ها در یک حوزه خاص است ودر حوزه های مختلف نظیر فهرست های معانی یا دیکشنری ها ،نمودارها ،مدل های داده ای کاربرد دارد آنتالوژی اجزای تشکیل دهنده موجودیت ها و چگونگی فعالیت و ارتباط آنها با یکدیگر مشخص می کند تا یک حوزه دانش را طراحی کند . شرح پیچیده دانش موجود در کتابها فقط برای انسان قابل فهم است آنتالوژی برای سازماندهی وایجاد دانش دایره المعارفی مورداستفاده قرارمی گیرد تاهم برای انسان هم برای ماشین قابل فهم شود(7). 38 اگرچه آنتالوژی بیشتر مر بوط به فلسفه است اما امروزه در حوزه هایی نظیر هوش مصنوعی کامپیوتر بازنمائی دانش ،مهندسی دانش ،مدلسازی های کمی ،یکپارچگی اطالعات ،تحلیل شی گرا ،مهندسی مکانیک کاربرد وسیعی دارد در زیست پزشکی برروی نمایش یا سازماندهی مجدد اصطالح شناسی های پزشکی تمرکز دارد. 39 تاریخچه آنتالوژی این اصطالحی است که توسط دانش آموزان قدیمی ارسطو به کار می رفت و ارسطو آنرا فلسفه نخست نامید .اصطالح آنتالوژی در سال 1613 به طور مستقل توسط دو تن از فالسفه به نام های رودالف جوگل ،وجاکوب لورهارد ابداع ودر فرهنگ انگلیسی آکسفورد ثبت گردید. ود ر سال 1721در دیکشنری بایلی به عنوان ماهیت اندیشه ،مفهوم یا کلمه ای بیان کننده برای انواع رویدادها و چیزهای ملموس تعریف شد 40 شباهتهای آنتولوژی بافرهنگ معنایی و واژه نامه کنترل شده ،رده بندی همه آنها رویکردهائی جهت سازماندهی ،طبقه بندی ،مدل بندی ،ارائه مفاهیم و روابط متقابل به موضوعات خاص یک حوزه را معرفی می کنند امکان ایجادتوافق بر روی اصطالحات رادرمیان متخصصان حوزه معرفی می کنند معنای اصطالحات براساس اصول و معیارهای خاص مشخص می شود تفاوتها واژه نامه کنترل شده مجموعه اصطالحات فاقد بار معنایی است که تعریف کامل هر اصطالح است رده بندی دارای معنی است که به واسطه ارتباط سلسله مراتبی مشخص می شود درفرهنگ معنایی یاتزاروس روی ارتباطات تاکید شده است آنتالوژی تمامی موارد باال را پوشش می دهد به طور مثال در هوش مصنوعی آنتالوژی به زبان دستوری غنی اشاره دارد که معانی را به اصطالحات تخصیص می دهد)(7 41 (8) 42 در علوم کامپیوتری انتالوژی طرح جامعی از مدل مفهومی را در حوزه های مختلف مطرح می سازد آنتالوژی نوعی ساختار داده ای سلسله مراتبی است که همه موجودیتها ، روابط و قوانین موجود در حوزه های مختلف را در برمی گیرد یک آنتالوژی مناسب باید امکان ایجاد روابط مشمول سازی مفاهیم را از طریق ارتباطات IS-a, part –ofفراهم کند)(7 43 ارتباطات : IS-aاز طریق رده بندی خطی و ساختاردرختی نشان می دهد چگونه موجودیتهای مختلف بایکدیگر ارتباط دارند .در این ساختارهرموجودیت دارای یک زاده و یک والد می باشد. Fruit مثال: Orange IS-A Fruit IS-A ساختار كالس()IS-A Orange )(9 44 ارتباطات :Part-ofساختاردرختی پیچیده تری دارد .دراین ساختار هرموجودیت موجودیت دیگر راکه خود قسمتی ازموجودیت دیگر است توصیف می کند.بنابراین یک موجودیت می تواند دارای بیش از یک والد باشد که به آن نمودارآسیلیک اطالق می شود. Vehicle The Vehicle HAS-An Engine The Engine is PART-OF Vehicle )(9 45 Wheels Body Engine آنتولوژی و علم اطالعات درعلم اطالعات آنتولوژی فرهنگ واژگانی است که براساس علم نحو وتعاریف مشترک طراحی شده است آنتالوژی در ایجاد بازنمایی دانش دایره المعارفی انتالوژی به طور فزاینده ای برای سازماندهی وایجاد دانش دایره المعارفی بیولوژیکال مورد استفاده قرار می گیرد تا برای انسان و ماشین قابل فهم باشد مدل اناتومی بنیادی FMAآنتالوژی جامعی از آناتومی انسانی است که بیش از 70هزار موجودیت از عناصرساختارآناتومیکی راارائه می کند FMAاصطالح شناسی رفرنسی است که از طریق بازنمایی الکترونیک ،دایره المعارفی از ساختار بدن انسان فراهم میکند)(7 46 آنتالوژی در حوزه بهداشت ودرمان پرونده های پزشکی مشکل بنیاد POMR پروژه اروپایی پرونده الکترونیک GEHR نسخه سوم مدل اطالعاتی مرجع HL7 کلیه اصطالح شناسی های پزشکی Read codes,loinc,Mesh,SNOMED ))CT Open HER 47 دو گروه وسیع از آنتالوژیها در حوزه بهداشت ودرمان وجوددارد آنتالوژی واقعیت و آنتالوژی اطالعات آنتالوژی واقعیت بیشتر بر روی موضوعاتی نظیر اشیا ،فرایندها یا وقایع حقیقی متمرکز است آنتالوژی اطالعات که مفاهیم اصلی آن از فرایندهای گزارشدهی و ثبت وبررسی نشات می گیرد)(7 48 EHRهردو گروه آنتالوژی رامد نظر قرار می دهد ولی تمرکز اصلی روی انتالوژی اطالعات است در open EHRکالسهایی وجو دارد که نوعی آنتولوژی ابتدایی است که توصیف رسمی از مفاهیم جهان واقعی در حوزه اطالعات ثبت شده را فراهم می کند در مدل اطالعاتی مرجع ،RIMزبان آنتالوژی مناسب همه موجودیت ها وارتباطات آنها را مشخص می سازد در اصطالح شناسی ها نظیر SNOMEDلیستی از مفاهیم و ارتباطات بین انها را در قالب سلسله مراتب سازماندهی می کند)(7 49 Semantic Networks 50 شبکه معنایی شبکه معنایی ابزار بازنمایی دانش است در علوم شناختی ،هوش مصنوعی ،مدل بندی دانش به کار می رود بازنمایی دانش در علوم شناختی :چگونگی نگهداری و پردازش اطالعات توسط افراد درهوش مصنوعی و مدل بندی دانش:شیوه نگهداری دانش جهت پردازش واستفاده برنامه ها نمونه های اولیه شبکه های معنایی در فلسفه وروانشناسی وزبان شناسی به کارمی رفت وکاربرد کامپیوتری ان برای اولین بار در هوش مصنوعی و ماشین ترجمه مطرح گردید)(7 51 هدف بازنمایی دانش:نمایش دانش به گونه ای که نتیجه گیری از دانش اسان شود ابزار ایجادشبکه معنایی: رئوس یاگره+حاشیه یا کمان رئوس یاگره -----برای نمایش مفاهیم حاشیه یاکمان ----------برای نمایش ارتباطات معانی مفاهیم)(10 52 aaa mother Sue age john age 5 father 34 age mother(john,sue) age(john,5) wife(sue,max) age(max,34) ... Max (11) 53 سه عنصراصلی شبکه معنایی مفاهیم(نظرات یا افکارمعنی دار) ارتباطات(اتصاالتی که دو مفهوم رابه هم مرتبط می کند) نمونه ها(اتصال دومفهوم با ارتباط خاص))(7 54 انواع شبکه معنایی -1شبکه های توصیفی(پورفیری،کامیون یدک کش) -2شبکه های اظهاری(شانک،قضیه ای،مفهومی) -3شبکه های استنباطی (نموداراجرایی) -4شبکه های اجرائی(نمودارپیش بینی مبتنی برهدف ،نمودارجریان داده) -5شبکه های یادگیری(شبکه عصبی) -6شبکه های چندگانه(کریپتون)UML،c++، )(10 55 -1شبکه های توصیفی بررده فرعی یا ارتباط IS-aبین یک مفهوم و رده فرعی جدید تعریف شده تاکید دارد که سلسله مراتب عمومی یاشمولیت نیزنامیده می شود. این رابطه از اصول وراثت حمایت می کندیعنی ویژگی هایی که جهت یک رده اصلی تعریف میشودبه کلیه رده های فرعی ان قابل تعمیم است.قدیمی ترین شبکه معنایی درقرن سوم میالدی توسط فیلسوف یونانی پورفیری ارائه شد(10). 56 شبکه توصیفی )(10 57 درخت پورفیری سیستم مارگارت مسترمن دردانشگاه کمبریج درسال 1961اولین نمونه ای بود که شبکه معنایی نام گرفت .وی فهرستی از 100طبقه مفهومی اولیه را در داخل شبکه هایی سازماندهی کرد که ویژگی ارث بری ایجادطبقات فرعی راممکن می ساخت. مدلهای جدیدتر شبکه های توصیفی در سال 1979درسیستمی به نام ()kl-oneاجراگردید .از بیضی ها برای نمایش مفاهیم و از فلشها برای نمایش رابطه های مختلف استفاده کرد این مدل به کامیون و اتومبیل یدک کش شهرت دارد )(10 58 شبکه توصیفی کامیون و اتومبیل یدک کش )(10 59 -2شبکه اظهاری برای قضیه ها استفاده میشود یکی از انواع این شبکه ها که راجر شانک پیشنهاد کرد به جای کلمات برمفاهیم تکیه دارد ازاین مدل در توابع مفهومی استفاده می شود برای ارائه اطالعات در سطح جمله ارائه شد .شانک از انواع مختلف فلشها برای نمایش ارتباطات مختلف استفاده کرد برای ارتباطات فعل و فاعل برای نشان دادن مفعول )(10 60 شبکه اظهاری عالمتگذاری شانک برای توابع مفهومی 61 شبکه معنایی قضیه ای)PSN (Propositional semantic network برای اولین بار به عنوان مایند در هوش مصنوعی به کار رفت در مدل شانک اگر گره ها زیادشده و عملگرهای منطقی برای ارتباطات گره ای به کارروند وبرای قضیه ها استفاده شود ،این ساختار شبکه معنایی قضیه ای را تشکیل می دهد 62 )SNePs (semantic network processing systemسیستم پردازش شبکه معنایی دراین سیستم از ویژگی های معنایی زبان طبیعی استفاده می شود .هریک از گره ها که از M1شروع تا M5مشخص شده اند یک قضیه خاص رانمایش می دهند شبکه اظهاری قضیه ارائه شده در SNePS 63 نوعی از شبکه های معنایی قضیه ا ی هستند که در آن ارتباطات در درون گره های قضیه ای قرار می گیرند شبکه اظهاری 64 نمودارمفهومی -3شبکه های استنباطی یا )TMS( truth maintenance system این نوع شبکه از استنباط به عنوان رابط اولیه اتصال گره ها استفاده می کند و انها را درجهت نشان دادن الگوی باور و استنتاج به کار میگیرد. این شبکه نمونه خاصی از شبکه قضیه معنایی رانشان می دهد که درآن روابط اولیه قابل استنباط ضمنی است به این شبکه ها سیستم های برمبنای واقعیت نیزگفته میشود شیوه استداللی که برا ی این نمودارها ارائه می شود دو نوع است منطقی و احتمالی )(7),(10 65 شبکه استنباطی نموداراجرائی برای استدالل علف مرطوب 66 )(7),(10 -4شبکه های اجرائی شامل برخی مکانیسم ها میشوندازقبیل عبور نشانگرها که عملیات استنتاج، عبور پیام یاجستجوی الگوهاو ارتباطات را انجام می دهند.این ویژگی این شبکه را از سایز شبکه ها که ساختارداده ای ثابت دارند متمایز میکند در شبکه های معنایی اجرایی از سه مکانیزم استفاده می شود شبکه های عبورپیام رویه های الحاقی تغییر شکل نموداری 67 شبکه های عبور پیام اطالعات را از گره ای به گره دیگر هدایت می کند برای بعضی شبکه ها این اطالعات ممکن است یک بیت یک نشانگر یک عالمت یک اغازگر باشد رویه های الحاقی برنامه های مشمول یا مرتبط به گره هاست که برخی اقدامات یا محاسبات داده ای را در ان گره یا در گره های مجاور اجرا می نمایند .ساده ترین شبکه های رویه های الحاقی نمودارهای جریان داده هستندکه برای حفظ داده ها از گره های فعال جهت دریافت داده ها و برای ارسال نتایج به گره های خروجی از گره های غیرفعال استفاده میکند 68 تغییرشکل نموداری نمودارها مانند واکنش های شیمی که مولکولها را باهم ترکیب یاتجزیه می کند ادغام اصالح می کند و به نمودارهای کوچکتر تفکیک منماید این سه مکانیزم به شیوه های مختلف باهم ترکیب می شوندپیامهایی که از گره ای به گره دیگر متصل می شوند می توانند پردازش شوند و بوسیله پیام هائی که در برخی گره ها وجود دارد باعث بروز تغییرشکل نموداری گردند)(7),(10 69 اتوسلز روانشناس معروف بر اساس این روش برروی عملیات تکمیل جاهای خالی برروی الگو یانمودارتاکید داشت شبکه اجرائی نمودارپیش بینی مبتنی برهدف استفاده شده در آزمایشات سلز 70 )(7),(10 ساده ترین نمودارهای دارای رویه الحاقی نمودارهای جریان داده است مستطیل =گره غیرفعال لوز= گره فعال نوشته روی مستطیل=نوع اطالعات وداده نوشته روی لوزی =توابع شبکه اجرائی نمودار جریان داده 71 هرگاه نمودارهای جریان داه برای تعیین شرایط خاصی از قبیل (اگر-پس)با روش نموداری ادغام شوند .زبان برنامه نویسی کاملی مشابه برنامه نویسی MLساخته می شود(7),(10). 72 -5شبکه های یادگیری بازنمایی دانش در این شبکه ها از طریق مثال ها ایجاد و یا توسعه می یابند دانش جدید ممکن است از طریق حذف یا اضافه کردن گره و کمان یا از طریق اصالح مقادیر عددی (وزن)گره ها وکمانها تغییر یابد این تغییرات از سه طریق در شبکه ایجاد می شود حافظه حفظی تغییر وزن ساختاربندی مجدد 73 حافظه حفظی=اطالعات جدید به شبکه منتقل می شود وبدون هیچ تغییری به شبکه های موجود اضافه می شود تغییروزن =بعضی از شبکه ها دارای اعدادی هستند که به گره ها وکمانها اختصاص می یابددر یک شبکه استنباطی این وزنها می تواند احتمال وقوع رانشان دهند ،هر وقوع از یک شبکه خاص ،برآورد احتمال و وقوع مجدد ان را افزایش می دهد. ساختاربندی مجدد=پیچیده ترین شکل یادگیری که تغییرات اساسی را در ساختار شبکه ایجادمی کند.سیستم های یادگیری حفظی و یا تغییر وزن می توانند به تنهایی استفاده شوندولی ساختاربندی مجدد یکی از شیوه های حفظی و یا تغییروزن را به کار می گیرد)(7),(10 74 شیوه یادگیری حفظی بهترین روش برای برنامه های کاربردی است که نیازمند بازیابی دقیق اطالعات اصلی هستند وروش تغییر وزن برای شناخت الگوها ازمیان انبوهی از داده ها (تکنیک های داده کاوی)بسیارمناسب به نظر می رسد. شبکه های عصبی به طور وسیعی ازتکنیک تغییروزن اختصاص یافته به هریک از گره ها و کمانهای شبکه استفاده می کنند. 75 شبکه یادگیری شبکه عصبی 76 -6شبکه های چندگانه به ترکیب دو یا بیش از دو شبکه در یک شبکه به طور مجزا و باقابلیت تبادل متقابل اشاره دارد.بسیاری از سیستم های کامپیوتری نظیر سیستم پایگاه داده ای برای ذخیره داده ها ،بسته های گرافیکی برای کنترل رابط کاربری ،وزبانهای برنامه نویسی برای محاسبات دقیق نوعی شبکه چندگانه محسوب می شوند.سیستم کریپتون نوعی شبکه چندگانه استکه ازتلفیق شبکه های توصیفی و سیتم های خبره ایجادمی شودو جهت بیان قوانین و واقعیات استفاده می شود. براین اساس کلیه زبانهای برنامه نویسی شی گرا نظیر c++و زبان مدل بندی یکسان UMLنوعی شبکه چندگانه محسوب می شوند(7),(10). 77 منابع --1فرج الهی مهران ،ظریف ناهید.آموزش مبتنی بر فناوری اطالعات و ارتباطات در آموزش عالی .مجله راهبرد آموزش –دور ه -2ش -4زمستان -81ص 16-1671 -2جایگاه فناوری اطالعات در صنایع وعلوم مختلف ،جامعه مجازی دانشگاه پیام نور 3-Manuela M,Tavares A,Simoes R.development in E-health and Telemedicine .chapter35 4-www.cafe bazar.ir -5کتیبه مرضیه ،اسکندری ارمن،ضیایی حسن،جوادی محمدعلی .استفاده از شبیه سازeyesiدر اموزش جراحی فیکو مجله بینا زمستان ،90ص155-161 - 6امامی حسن ،اقدسی محمد ،اسوشه عباس .یادگیری الکترونیکی در آموزش پزشکی .مجله پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی دوره -32ش -2تابستان -88ص 102-111 --7میدانی زهرا،پرتوی پور الهام ،صفدری رضا .زبان واحد پزشکی -8سبزه کار مصطفی .یادگیری انتولوژی وسناریوهای مختلف -http://fumblog.um.ac.ir/fumindex.php?op=ViewArticle&articleId=2341&blogId=24 -9عبدی هارون .مدل شی گرا 10–www.jfsowa.com/pubs/semnet.htm 11-GeyerA,Dayer A,DayerS.Knowledge Representation and Reasoning .Available from www.csee.umbc.edu/671/fall09/notes/12.ppt 78 BE SUCCESSFUL 79