Transcript مدلهای تبادل اطلاعات سلامت

‫استاد‪:‬دکتر مهرداد فرزندی پور‬
‫تهیه و گردآوری‪ :‬شکارچی‬
‫کارشناسی ارشد فناوری اطالعات سالمت‬
‫پاییز ‪90‬‬
‫لزوم ایجاد مدل های اطالعات‬
‫برای میسرکردن قابلیت کار متقابل معنایی بین سیستم های مختلف و درک داده‬
‫های دریافت شده دو مقوله باید مشخص شوند‪ .‬نخستین مقوله تعریف هر‬
‫عنصرداده ای وروابط آنها باسایرعناصر می باشد‪.‬برای تحقق این مقوله باید‬
‫مدل نهایی داده ایطراحی شود‪ .‬مقوله بعد اصطالح شناسی به کار گرفته‬
‫برای بیان عناصرکدبندی شده مشتمل برتعاریف و روابط درونی این‬
‫اصطالحات می باشد‪.‬‬
‫تعریف مدل اطالعات‬
‫شامل اطالعات ساختاریافته در یك موضوع خاص‪ ،‬ارایه کالسهای اطالعات موردنیازو‬
‫ویژگی های این کالسها ‪،‬شامل مشخصه ها ‪،‬ارتباطات ‪،‬محدودیتها‪ ،‬وضعیتها مي باشد‪.‬‬
‫همچنین دارای ‪ datatype ,vocabulary domain‬براي مشخصه هاي كد شده مي‬
‫باشد‪.‬‬
‫مدل اطالعاتی‬
‫نمود گسترده ای از دادهای بالینی یا نمایشی از انواع داده ها و‬
‫ساختارهای اطالعاتی که دوره حیات وقایع یا یک گروه از پیام‬
‫را مشخص می کند‪.‬‬
‫انواع مدلهای اطالعات‬
CEN ENV 13606‫مدل مرجع‬
(OPEN EHR) ‫ دانشگاه کالج لندن‬synOM, ‫استرالیا‬GEHR
DICOM ‫مدلهای‬
(RIM) HL7‫مدل مرجع نسخه سوم‬
)DIM) Domain information model
)MIM)Massage information model
)D-MIM(Domain massage information model
)R-MIM(Refind massage information model
)HMDs(Hierarchal massage definition
(MDF) Massage development framework
‫‪HL7V3,RIM‬‬
‫نسخخه هخای مختلخف اسختاندارد ‪ HL7‬بخرای رفخع سخریع مشخکالت ارتبخاطی در‬
‫حوزه های مراقبت بهداشتی ارائخه شخده انخد‪ .‬درایخن راسختامدل اطالعخاتی مرجخع‬
‫‪RIM‬در نسخخخخه سخخخوم ‪HL7‬ایجخخخاد شخخخد‪.‬ایخخخن مخخخدل پایخخخه کلیخخخه مخخخدلهای اطالعخخخاتی‬
‫ایجادشده در فرایند نسخه سوم ‪ HL7‬می باشد‪.‬هدف از ایجخاد‪RIM‬ایجخاد مخدلی‬
‫مشترک بین کلیه حوزه ها برای تسهیم اطالعات مراقبت های بهداشتی است ‪.‬‬
‫سازمان ‪ANSI‬و ‪ISO‬مدل ‪ RIM‬را به عنوان مدل استاندارد پذیرفته اند‪.‬‬
‫درمقایسه بخا زبخان ‪،‬یخک مخدل استانداردشخده هماننخد یخک دسختور زبخان اسختاندارد‬
‫است ‪.‬بدان معنا که امکان ترکیبات نحوی مختلف با استفاده ازدسختور زبانهخای‬
‫یکسان یامشابه را برای برقراری ارتباط ایجاد میکند‪.‬‬
‫‪RIM‬‬
‫یک سری مشخصه های از پیش تعریف شده را برای هر دسته بندی معرفی‬
‫می کند که هر مشخصه‪ ،‬یک نوع مشخص از داده را دارد‪.‬‬
‫به طور خالصه‬
‫ساختارهای استاندارد(مدلها)‪+‬نامهای استاندارد(کدها) =‪RIM‬‬
‫تالش برای ایجاد وتوسعه ‪ RIM‬دردو مرحله مجزا صورت گرفت ‪:‬‬
‫طی مرحله اول(فاز یک) در سالهای ‪ 1992‬تا ‪ ،1999‬یک مدل دسته بندی پیچیده با بیش از‬
‫‪ 100‬دسته بندی و چند صد مشخصه و ارتباطات‪ ،‬که با مستندسازی وسیعی پشتیبانی می شد‬
‫ایجادشد که در بسیاری جهات‪ ،‬این مورد بیشتر تغییر محتوا و منطقی سازی ورژن دوم ‪HL7‬‬
‫بود که خیلی از افراد این مدل را بسیار عظیم و یادگیری آنرا مشکل میدانستند‪.‬‬
‫طی سالهالی ‪ 98‬و ‪ 99‬میالدی روشی بنیادی با عنوان مدل عملکرد سرویس یکپارچه‬
‫)‪ ، (USAM‬برای تسهیل این مشکل ارائه شد ‪ .‬پس از بحثی داغ ‪ HL7 ،‬رای بر به‬
‫کارگیری موثر ‪ USAM‬از ژانویه ‪ 2000‬داد ‪.‬‬
‫‪USAM‬‬
‫بر مبنای ‪ 2‬ایده اصلی است ‪ ،‬که مستقیما منجر به ساختاردهی ‪ RIM‬کنونی شده است ‪.‬‬
‫ایده ی اول آن است که بیشترین مستندسازیهای مراقبت بهداشتی ‪ ،‬در مورد اتفاقات و مسائلی‬
‫است که در چنین اتفاقاتی به شکلهای گوناگون ‪ ،‬دخالت دارند ‪ .‬مسائل حول وحوش اتفاقات‪،‬‬
‫دلیل اتفاق ‪ ،‬خود اتفاق و پیامدهای اتفاق ‪ ،‬که شبیه حالت یک فعل هستند ‪.‬‬
‫ایده دوم ‪ ،‬تشخیص دادن افراد و چیزهایی است که می توانند نقش های مختلفی درانواع‬
‫اتفاقات بازی کنند‪.‬مثال یک شخص می تواند هم درمانگر باشد وهم تحت درمان ‪.‬‬
Backbone Classes
Act
Structural attribute
Role
Structural attribute
Entity Structural attribute
Act Relationship
Association classes
HL7 V3 RIM
Participation
RoleLinke
id
Common Attributes
code
Status code
negationlnd
Backbone of RIM
Act
Entity
Role
‫عمل(‪)ACT‬‬
‫عمل (‪ )Act‬ثبت چیزی است که اتفاق افتاده یا ممکن است اتفاق افتد‪ .‬نمایش‬
‫کامل یک عمل‪ ،‬تعیین کننده ی نوع عمل (چه می شود)‪ ،‬کننده ی کار و فاعل و‬
‫مفعول هایی (مثال بیماران) که متأثر از این عمل هستند‪ ،‬می باشد‪ .‬اطالعات‬
‫اضافی می تواند شامل مکان (کجا)‪ ،‬زمان (چه وقت)‪ ،‬روش (چگونگی) بهمراه‬
‫دالیل (چرا) یا انگیزه (برای چه) باشد‪ .‬با استفاده از روابط عمل‪ ،‬می توان چند‬
‫عمل دیگر را هم به یک عمل ربط داد‪ .‬مثال یک عمل می تواند شامل دلیل‪،‬‬
‫نتیجه‪ ،‬تغییر‪ ،‬اطالعات بازبینی یا معکوس کننده درباره ی اعمال دیگر باشد‬
‫‪A‬‬
‫وجود(‪)entity‬‬
‫موجودیت دومین دسته بندی اصلی در ‪ RIM‬است‪ .‬موجودیت‪ ،‬هر چیز زنده یا غیر زنده‪،‬‬
‫مثل شخص‪ ،‬حیوان‪ ،‬سازمان یا یک شیء است‪ ،‬که موجود است یا موجود می گردد‪.‬‬
‫همچنین می تواند نشانگر گروهی از چیزها باشد‪.‬‬
‫موجودیت ها در بر گیرنده ی کل موارد زیر هستند‪:‬‬
‫موجودات زنده‪ ،‬مثل افراد‪ ،‬حیوانات‪ ،‬گیاهان و موجودات میکروسکپی‬
‫اشیاء غیرجاندار مثل مکانها‪ ،‬مواد کارخانه ای و مواد شیمیایی‬
‫موارد انتزاعی‪ ،‬مثل سازمانها‬
‫موجودیت یک مشخصه ی ساختاری ثانویه به نام کد مشخص کننده دارد‪ ،‬که کمک می کند‬
‫تا بین یک موجودیت منفرد مثل یک شخص‪ ،‬مجموعه ای ازموجودیت ها مثل یک گروه یا‬
‫دسته بندی نوعی از آن موجودیت مثل یک نوع خاص از موجود میکروسکپی‪ ،‬تمایز ایجاد‬
‫شود‪.‬‬
‫موجودیت ها می توانند مستقیما یک "نقش" را بازی کنند‪ ،‬یا زمینه ای را برای نقش فراهم‬
‫کنند‪ .‬مثال دکتر اسمیت نقش دکتر را بازی می کند‪ ،‬اما زمینه ی این نقش می تواند سازمانی‬
‫باشد که او در آن کار می کند‪ ،‬مثل بیمارستان ماری‪ .‬یک موجودیت می تواند هر تعداد‬
‫نقشی داشته باشد‪ ،‬اما هر نقش‪ ،‬تنها توسط یک موجودیت بازی می شود‪.‬‬
‫نقش(‪)role‬‬
‫نقش‪ ،‬سومین دسته ی اصلی است‪ .‬یک نقش به عنوان صالحیت‬
‫یک موجودیت برای انجام نقش‪ ،‬تعریف می شود‪ .‬نقشها برای‬
‫افراد غالبا عبارتند از‪ :‬موقعیت یا شغلی که صالحیت آن را‬
‫دارند‪ .‬نقش برای موجودات بی جان همچون مکان ها و ماشینها‪،‬‬
‫آن کاری است که برایش ساخته شده اند‪.‬‬
‫طیف وسیعی از نقشها وجود دارند که می توانند انجام شوند‪:‬‬
‫افراد‪ ،‬همچون بیمار‪ ،‬پزشک یا کارمند‬
‫مکانها‪ ،‬همچون بیمارستان‪ ،‬منزل‪ ،‬کلینیک یا محل تولد‬
‫سازمانها‪ ،‬مثل ارائه کننده ی خدمات پزشکی‪ ،‬استخدام کننده یا‬
‫تهیه کننده‬
‫مواد‪ ،‬مثل دارو‪ ،‬وسایل یا سیستم کامپیوتری‬
‫موجودیت های مسئول‪ ،‬مثل والدین‪ ،‬استخدام کننده یا تولید کننده‬
)association classes(‫دسته بندی های وابسته سازی‬
Act relationship
participation
role link
‫رابطه های کاری‬
‫مشارکت‬
‫پیوندوظیفه‬
‫رابطه کاری)‪(Act relationship‬‬
‫رابطه کاری ‪،‬ارتباطی است بین دو عمل‪ ،‬که برای ربط دادن دو عمل‪ ،‬از عمل منبع به عمل‬
‫هدف‪ ،‬استفاده می شود‪ .‬انواع مختلفی از ارتباط وجود دارد‪ ،‬که عبارتند از ترکیب‪،‬‬
‫مستندسازی‪ ،‬تکمیل و‪ . ...‬هر وابسته سازی برای عمل‪ ،‬یک منبع و یک مقصد (هدف) دارد‬
‫که باید مد نظر قرار داد‪ .‬یک عمل می تواند هر تعدادی ارتباط که بخواهد‪ ،‬داشته باشد که‬
‫ممکن است در یک تسلسل سازماندهی شود‪.‬‬
‫کد نوع ارتباط عمل‪ ،‬نوع وابستگی بین اعمال را توصیف می کند‬
‫مشارکت‬
‫مشارکت‪ ،‬درگیری یک نقش در یک عمل را تعریف می کند‪ .‬نشان می دهد که موجودیت‪،‬‬
‫چگونه در یک نقش خاص و در طی مدت یک عمل‪ ،‬فعالیت می کند‪ .‬وقتی یک عمل‪ ،‬پایان یا‬
‫متوقف می شود‪ ،‬مشارکت پایان می یابد‪.‬‬
‫یک موجودیت خاص‪ ،‬در یک نقش خاص می تواند به شکلهای مختلفی در یک عمل‪ ،‬شرکت‬
‫کند‪ .‬بنابراین یک فرد در نقش یک جراح می تواند هم در نقش یک جراح اصلی باشد و هم در‬
‫نقش جراح کمکی‪.‬‬
‫کد نوع مشارکت‪ ،‬بیانگر نوع ارتباط بین یک عمل و نقش های انجام گیرنده است‪:‬‬
‫انجام دهنده ی عمل (جراح‪ ،‬مشاهده کننده‪ ،‬پزشک)‬
‫موضوع عمل‪ ،‬مثال بیمار‬
‫نویسنده‪ ،‬گوینده‪ ،‬شخص مورد خطاب یا دریافت کننده ی اطالعات‬
‫پیوند وظیفه(‪)Role link‬‬
‫پیوندوظیفه‪ ،‬یک رابطه بین دو نقش است‪ .‬فراهم آورنده ی روشی ساده برای‬
‫ارتباط نقشها‪ ،‬مثل مشاغل موجود در منشور یک سازمان‪ ،‬اعضای خانواده یا‬
‫اعضای یک تیم پزشکی است‪.‬‬
‫ویژگی های مشترک(‪)common attributes‬‬
‫تعدادی از مشخصه ی پر تکرار در بیش از یک دسته‪ ،‬یافت می شوند‪ .‬این‬
‫مشخصه های عبارتند از‪ ،Id :‬کد‪ ،‬و کد وضعیت‪.‬‬
‫روش قراردادی برای تفکیک هر مشخصه‪ ،‬پیشوند کردن آن با نام دسته است‪،‬‬
‫بنابراین‪ act Id ،‬و ‪role Id‬‬
‫مشخصه های ساختاری( ‪)structural attribute‬‬
‫مشخصه های ساختاری‪،‬وسیله هایی است که برای کاهش اندازه ی اصلی ‪- RIM‬که شامل بیش از‬
‫‪ 100‬دسته بندی است‪ -‬به هسته ی ‪ 6‬دسته ای استفاده می شود‪ .‬مشخصه های ساختاری برای معین‬
‫کردن این مسئله اند که هر دسته ی ‪ RIM‬بهنگام استفاده در یک پیام‪ ،‬چه معنایی دارد‪ .‬مثال‪ ،‬هر‬
‫عملی یک کد کالس و یک کد حالت دارد‪ .‬کد کالس بیانگر نوع عمل است‪ ،‬مثال عمل مشاهده‪،‬‬
‫مواجهه یا پذیرش یک دارو‪.‬‬
‫طراحان پیام‪ ،‬مقدارمشخصه های ساختاری را بهنگام طراحی پیامها انتخاب می کنند‪.‬و سپس این‬
‫مقادیر مسدود می شوند و ممکن است توسط برنامه نویسان یا هر کس دیگری تغییر داده نشود‪.‬‬
‫ویژه سازی(‪)specialization‬‬
‫هرکدام از دسته بندی های هسته ی اصلی‪ ،‬تعدادی دسته های مرتبط دیگر به خود را دارند‪،‬‬
‫که با استفاده از یک خط بهمراه یک مثلث باز نوک تیز در انتهای دسته ی واقع در هسته‪ ،‬به‬
‫دسته های اصلی مرتبط می شوند‪ .‬دسته ای که مورد اشاره است‪ ،‬ویژه سازی دسته ای است‬
‫که مورد نظر است‪ ،‬که یک حالت عمومیت دارد‪.‬‬
‫کد کالس عمل(‪)Act class code‬‬
‫اعمال شامل گستره ی وسیعی از اتفاقات همچون‪ :‬رویدادها مثل‬
‫مواجهات‪ ،‬مالقاتها و قراردادها؛ مشاهدات مثل بررسیها‪ ،‬تشخیص ها و‬
‫یافته های حاصل از معاینه؛تذکرات مثل اعالم خطر‪ ،‬تأیید یا‬
‫موافقت؛تامین یا پذیرش داروها و سایر مواد مصرفی؛ فرآیندهای مالی‪،‬‬
‫پذیرش و کلینیکی می باشد‪ .‬حوزه ی کددسته‪ ،‬تعیین می کند که یک‬
‫عمل‪ ،‬مشاهده است ‪ ،‬یک مواجهه است یا یک فرآیند‪.‬‬
‫‪ACT-Structural attribute‬‬
‫کد حالت‬
‫عمل دارای یک مشخصه ی ساختاری مهم دیگر به نام کد حالت است که مشابه حالت‬
‫فعل است‪ .‬حالت‪ ،‬یک اصطالح دستور زبانی است که دسته بندی فعل (معموال نوع بیان)‬
‫را نشان می دهد‪ :‬حقیقت (حالت اخباری)‪ ،‬دستور(حالت امری)‪ ،‬سوال (حالت پرسشی)‪،‬‬
‫درخواست (حالت آرزویی) یا شرطی‪ .‬کد حالت نشان می دهد که آیا یک عمل اتفاق افتاده‬
‫(رویداد)‪ ،‬دستور انجامش صادر شده‪ ،‬یک هدف است یا یک معیار موجود‪ .‬مثال‪،‬‬
‫وزن=‪100‬کیلوگرم‪ ،‬یک رویداد مشاهده ای است؛ اندازه گیری روزانه ی وزن یک‬
‫دستور است؛ کاهش وزن به ‪ 80‬کیلوگرم‪ ،‬یک هدف است و اگر وزن از ‪ 80‬کیلوگرم‬
‫بیشتر است‪ ،‬یک معیار است‪.‬‬
‫‪ACT-Structural attribute‬‬
‫انواع کدحالت‬
EVN = event
RQO
PRMS
PRP
= request
= promise
= proposal
ACT-Structural attribute
‫کد وضعیت‬
:‫ همچون‬،‫کد وضعیت مشخص کننده ی حالت عمل است‬
New
active
Completed
Cancelled
Aborted
ACT-attribute
‫زمانها‬
‫دسته بندی عمل‪ ،‬دو مشخصه ی مهم دارد‪ :‬زمان فعالیت و زمان مؤثر‪ ،‬که معانی مختلفی‬
‫دارند‪ .‬زمان فعالیت نشان می دهد که خود عمل چه زمانی رخ می دهد‪ ،‬اما زمان مؤثر نشان‬
‫دهنده ی زمان عمل در کلینیک است‪ .‬با چند مثال می توان تفاوت را بهتر نشان داد‪.‬‬
‫زمان فعالیت برای ثبت یک مالقات‪ ،‬زمان مالقات است‪ ،‬در حالیکه زمان مؤثر‪ ،‬تاریخ‪/‬ساعت‬
‫مالقات است‪.‬‬
‫زمان فعالیت برای یک دستور آزمایشگاهی‪ ،‬زمانی است که دستور صادر شده است‪ ،‬اما زمان‬
‫مؤثر زمانی است که نمونه برای بررسی به آزمایشگاه داده شده است‪.‬‬
‫زمان فعالیت برای یک نتیجه ی آزمایش‪ ،‬زمانی است که آزمایش انجام شده‪ ،‬اما زمان مؤثر‪،‬‬
‫هنگامی است که نمونه از بیمار گرفته شده است‪.‬‬
‫زمان فعالیت برای یک قرارداد‪ ،‬تاریخ خود قرارداد است‪ ،‬در حالیکه زمان مؤثر زمانی است‬
‫که قرارداد به خوبی انجام شود‪.‬‬
‫زمان فعالیت برای یک نسخه‪ ،‬هنگامی است که نسخه نوشته شده است‪ ،‬اما زمان مؤثر برای‬
‫مدتی است که داروها استفاده می شوند‪.‬‬
‫‪ACT-attribute‬‬
‫مهمترین ویژه سازی های عمل‬
‫مشاهده‬
‫فرآیند‬
‫پذیرش مواد‬
‫تامین‬
‫مواجهه ی بیمار‬
‫مشاهده‬
‫مشاهده به عنوان عمل اطالعات تشخیص و توجه درباره ی موضوع تعریف می شود‪ ،‬که‬
‫حاصل فوری آن‪ ،‬داده های جدید در مورد یک موضوع است‪ .‬مشاهدات غالبا درگیر اندازه‬
‫گیری یا سایر روشهای بررسی است‪ ،‬اما همچنین می تواند به سادگی یک تشخیص‪ ،‬دارای‬
‫اظهارات قطعی باشد‪.‬‬
‫‪Act-specialization‬‬
‫فرآیند‬
‫یک فرآیند به عنوان عملی تعریف می شود که حاصل فوری و اولیه ی‬
‫آن‪،‬تغییر در وضعیت فیزیکی یک مورد است‪.‬‬
‫دقت کنید که این تعریف از فرآیند از آنچه که در ‪ SNOMED CT‬وجود‬
‫دارد خیلی محدود تر است‪ ،‬هرچند که شامل بیشتر روشهای جراحی و‬
‫درمانهای فیزیکی مثل فیزیوتراپی است‪.‬‬
‫‪Act-specialization‬‬
‫پذیرش ماده‬
‫پذیرش ماده‪ ،‬بعنوان عملی استفاده می شود که معرف یا اعمال کننده ی یک‬
‫ماده به موضوع است‪ .‬این دسته بهنگام تجویز دارو‪ ،‬با یک کد حالت هدف‬
‫استفاده می شود‪ ،‬زیرا هدف از یک نسخه پیچی‪ ،‬پذیرش دارو است‪ .‬پذیرش‬
‫ماده همچنین در حالت رویداد برای ثبت اینکه یک دارو به بیمار داده شده‬
‫است‪ ،‬هم مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬
‫‪Act-specialization‬‬
‫تامین‬
‫مثال‪ ،‬توزیع یک دارو‪ ،‬یک عمل تامین است‪ ،‬در حالیکه تجویز و پذیرش هر دو عملهای‬
‫پذیرش ماده هستند‪.‬‬
‫اعمال پذیرش ماده و تامین‪ ،‬نیازمند یک ارتباط شرکتی هستند تا مواد یا داروی مورد نظر را‬
‫تعیین کنند‪.‬‬
‫‪Act-specialization‬‬
‫مواجهه بیمار‬
‫مواجهه بیمار بعنوان یک تعامل بین یک بیمار و یک ارائه کننده ی خدمات پزشکی در جهت‬
‫ارائه ی خدمات مربوط به مراقبت پزشکی‪ ،‬تعریف می شود‪ .‬مثال های مواجهه ی بیمار شامل‬
‫ویزیت های سرپایی‪ ،‬بستری‪ ،‬خانگی و تماسهای تلفنی است‪.‬‬
‫قرارهایی که در دفتر ثبت شده اند‪ ،‬در حالت انتظار می مانند تا زمانیکه انجام شوند‪ ،‬سپس در‬
‫مواجهه بیمار به حالت رویداد تغییر می کنند‪.‬‬
‫‪Act-specialization‬‬
‫ویژه سازی وجود‬
‫موجودیت‪ ،‬چهار ویژه سازی اصلی دارد‪ :‬فاعل زنده‪ ،‬ماده‪ ،‬مکان و سازمان‪.‬‬
‫شخص ویژه سازی فاعل زنده است‪ ،‬که خود ویژه سازی موجودیت است‪ .‬شخص مشخصه‬
‫هایی دارد که آنها را از موجودیت و فاعل زنده همانند خودش‪ ،‬گرفته است‪.‬‬
‫مثال نام یک مشخصه برای موجودیت است‪ ،‬در حالیکه جنیست‪ ،‬تاریخ تولد و تاریخ مرگ‬
‫مشخصه های فاعل زنده هستند‪.‬‬
‫فاعل زنده‪ ،‬ویژه سازی دومی هم دارد‪ :‬موجود زنده ی غیر شخص‪ ،‬که در اصل در‬
‫دامپزشکی کاربرد دارد‪ ،‬اما باکتریها و قارچها را هم شامل می شود‪.‬‬
‫برخی مشخصه های یک موجودیت در دسته ی نقش هم دیده می شوند‪ .‬این موارد عبارتند از‪:‬‬
‫‪ ،‬کد‪ ،‬نام‪ ،‬آدرس‪ ،‬ارتباطات راه دور‪ ،‬کد وضعیت و مقدار‪ .‬قاعده ی اولیه برای تشخیص اینکه‬
‫از مشخصه موجودیت استفاده کنیم یا از مشخصه ی نقش‪ ،‬این است که بدانیم آیا مقدار‬
‫مشخصه دائمی است یا موقتی‪ .‬اگر دائمی است‪ ،‬از موجودیت استفاده می شود و اگر نیست و‬
‫بویژه مربوط به چگونگی استفاده از یک مورد و کار شخص است‪ ،‬از مشخصه ی نقش‬
‫استفاده می شود‪.‬‬
‫ویژه سازیهای نقش‬
‫مهمترین ویژه سازی نقش‪ ،‬بیمار است‪.‬‬
‫بیمار به عنوان نقش یک فاعل زنده تعریف می شود که دریافت کننده ی خدمات پزشکی از‬
‫یک ارائه کننده ی خدمات است‪.‬‬
‫‪Role specialization‬‬
‫لزوم ایجاد نرم افزارهای منبع باز‬
‫تقریبا‪ ،‬همیشه انعطاف پذیری‪ ،‬کارکرد هماهنگ و آزادی‪ ،‬قربانی قالب سخت و محکم روشها‪،‬‬
‫پایگاه داده ها و پیامهای الکترونیکی بسته و محدود شده اند‪ -‬فقط در آمریکا و در یک نقطه ی‬
‫زمانی ‪ 440‬قالب تبادل اطالعات در زمینه ی بیمه درمانی و فرآیند درخواستهای پزشکی‬
‫وجود داشت‪ .‬برای چندسال‪ ،‬سازمان های بین المللی همچون ‪ ،OMG‬و بویژه‬
‫‪ CORBAmed‬از تولید استانداردها و ساختارهای باز و آزاد پشتیبانی کرده اند‪ .‬کارکرد‬
‫هماهنگ مسئله ی اصلی در استاندارد های در حال استفاده همچون ‪( PIDS‬سرویس تشخیص‬
‫فرد)‪( COAS ،‬سرویس دسترسی به مشاهدات کلینیکی)‪( LQS ،‬سرویس بررسی واژگان)‬
‫بوده است‪.‬با توجه به موارد مذکوراستفاده از نرم افزارهای منبع باز در پرونده الکترونیک‬
‫سالمت مورد توجه قرارگرفت‪.‬‬
‫نرم افزار کد باز (منبع باز) چیست؟‬
‫ایده ی اصلی نرم افزار کد باز با آزادی اطالعات آغاز می شود‪ .‬یکی از قویترین سهامداران‬
‫در حوزه ی نرم افزارهای کد باز‪ ،‬موسسه ی نرم افزار رایگان ریچارد استالینگز‬
‫(‪ )Richard Stallings‬می باشد‪ .‬ریچارد استالینگ در محیطی با نرم افزارهای محافظت‬
‫شده به استخدام در آمد‪ .‬در میان سایر برنامه نویسان‪ ،‬او مرتبا با برنامه ای آلوده روبرو می‬
‫شد که در پاکسازی یا تعمیر آن ناتوان بود‪ .‬این مسئله منجر به ارائه ی تفکری با این مضمون‬
‫شد که در آن کاربر نهایی باید قادر باشد تا نرم افزار را تعمیر یا مراقبت کند‪ .‬بنابراین ایده ی‬
‫ابتدایی که پشت نرم افزار کد باز قرار دارد‪ ،‬این است که در برررسی برنامه های کامپیوتری‬
‫و تغییر یا بهینه سازی کدهای الزم‪ ،‬آزادی وجود داشته باشد‪ .‬این امر منجر به ارائه ی "قانون‬
‫آزادی اطالعات" برای برنامه هایی از این دست شد‪ .‬فرآیند ارائه ی پروانه یا مجوز به این‬
‫نرم افزارها به این صورت است که کد منبع باید در نرم افزار گنجانده شده و فاقد رمز گذاری‬
‫باشد و کاربر نهایی توانایی تغییر آن را داشته باشد‪.‬‬
‫در حقیقخخت ریچخخارد اسخختالمن و برخخخی دیگخخر بخخه وضخخوح گفتخخه انخخد کخخه منظورشخخان از آزادی اطالعخخات‪،‬‬
‫دسترسی به منخابع کخدهای اصخلی توسخط کخاربر نهخایی مخی باشخد‪ .‬کخد بخاز بخر مبنخای آزادی بیخان اسخت‪.‬‬
‫همچنین منظور از آزاد معنای مجانی هم هست‪ .‬اصطالح "کد باز" اشاره به فرآینخد و فلسخفه ای دارد‬
‫که هدفش تولید و انتشار نرم افخزار کخامپیوتری اسخت‪ .‬پیخدایش و بکخارگیری وسخیع اینترنخت بخه عنخوان‬
‫فناوری ارتباطی به تعداد کثیری از تولید کنندگان نرم افزار در سرتاسر جهان اجخازه مخی دهخد کخه در‬
‫تولید کدهای نرم افزاری و بررسی آن شرکت کرده و سخپس آن کخدها را بخه صخورت جهخانی بخا دیگخر‬
‫کاربران به اشتراک بگذارند‪.‬‬
‫‪ ،Gnu-Linux‬فایرفاکس‪ ،‬آپاچی‪ ،7-Zip ،LibreOffice ،MySQL ،‬آندروید و کریخوم گوگخل و‬
‫چند مورد دیگرازجمله نرم افزارهای باز موفق هستند‪.‬‬
‫‪openEHR‬چیست؟‬
‫‪ ،openEHR‬روشی نوین برای ساختاربندی‪ ،‬ذخیره و مدیریت‬
‫اطالعات بیمار است به گونه ای که بتوانیم این اطالعات را به‬
‫شکلی مطمئن با سایر ارائه کنندگان خدمات پزشکی و افراد سهیم‬
‫در این کار‪ ،‬به اشتراک گذاشته و تبادلشان کنیم‪.‬‬
‫تاریخچه و تولیدکنندگان ‪open HER‬‬
‫نسخه ی اصلی ‪ ،openEHR‬در اروپا و حدود یک دهه قبل ایجاد شد‪ .‬پروژه ی پرونده الکترونیک‬
‫سالمت اروپایی خوب (‪ ،)Good Europian Health Record project‬منجر به تدوین قوانین‬
‫اصلی پرونده الکترونیک سالمت باز شد ‪ .‬دکتر سم هیرد‪ ،‬یکی از پایه گذاران اوشن انفورماتیکز‪ ،‬همکار‬
‫رسمی این پروژه ی اروپایی بود‪ .‬ساختار نرم افزاری اش توسط توماس بیل نظام بندی شد‪ ،‬که هم اکنون‬
‫رئیس دفتر فناوری اوشن انفورماتیکز شده است‪.‬‬
‫‪openEHR FOUND=UCL+ocean informatics‬‬
‫پیشرفت های انقالبی‪ ،‬که ‪ openEHR‬را قادر می سازند در آینده به عنوان یک‬
‫استاندارد جهانی درپرونده پزشکی به کار برود‪ ،‬در سال ‪ 1998‬در استرالیا صورت‬
‫گرفتند‪.‬‬
‫قالب کاری‪ openEHR‬با استاندارد ارتباطی جدید پرونده الکترونیکی‬
‫سالمت(‪ ،)ENV13606‬مطابقت دارد‪ .‬در بخشهایی از ارتباط دهی ‪UK NHS‬‬
‫برای برنامه ی بهداشت استفاده می شود و به عنوان مبنای برنامه ی ملی در سوئد‪،‬‬
‫انتخاب شده است‪ .‬همچنین در تعدادی از کشورها همچون دانمارک‪ ،‬اسلواکی‪ ،‬شیلی‬
‫و برزیل تحت ارزیابی قرار دارد‪ .‬در واقع این طرح در حال گسترش در سیستم‬
‫های تجاری جهان است‪.‬‬
‫طرح ساخت‪ openEHR‬از پیشرفت در دو حیطه ی بسیار نزدیک به هم مشتق شده است‪:‬‬
‫دانش حوزه ی کلینیکی و مدلسازی اطالعاتی که برای باز بودن و کارکرد هماهنگ‬
‫مدلسازی‬
‫ِ‬
‫سیستم ها طراحی شده اند‪.‬‬
‫مدیریت دانش کلینیکی‬
‫یکی از ویژگی های کلیدی پرونده الکترونیک سالمت باز‪ ،‬بسط ساختارها و واژه شناسی‬
‫برای ارائه ی اطالعات بهداشتی است‪ .‬بدلیل باز بودن ‪ ،openEHR‬این ساختارها به صورت‬
‫عمومی در دسترس هستند تا در سیستم های اطالعاتی بهداشتی استفاده شوند‪ .‬به طور معمول‪،‬‬
‫کاربران‪ ،‬در منابعی که به مدیریت دانش کلینیکی (‪ )CKM‬معروف هستند‪ ،‬این ساختارها را‬
‫به اشتراک گذاشته مورد ارزیابی قرار داده و آن را تایید می کنند‬
TWO LEVEL MODELING
Reference model
Archetype
‫مدل مرجع‬
‫مدل پیش الگو‬
‫مدل مرجع‬
EHR
Folders
Composition
Sections
Entries
clusters
‫در مدل مرجع هر بیمار یک ‪ EHR‬داشته و هر ‪ EHR‬مشتمل بر تعدادی ساخت )‪ (Composition‬است ‪ .‬ساخت‬
‫ها برای گردآوری اطالعات مربوط به یک رویداد مراقبتی )‪ (Episode‬مثل خالصه ترخیص ‪ ،‬نتایج پاتولوژی یا‬
‫تماس با پزشک عمومی بکار می روند ‪ EHR .‬می تواند این ساخت ها را به صورت اختیاری در مجموعه سلسه‬
‫مراتبی از پوشه ها )‪ (Folder‬سازماندهی می کند ‪ .‬پوشه ها معموال برای گروهبندی اطالعات مربوط به یک رویداد‬
‫مراقبتی استفاده می شوند ‪.‬‬
‫ساختها از پایگاه های ابرداده ای برخوردارند که موضوع آنها فرد نویسنده سند یا گزارش زمان و مکان رخداد و‬
‫رویداد مراقبتی است ‪ .‬این ابرداده ها به تعدادی بخش ‪ section‬تقسیم می شوند ‪ Section .‬ها خود محتوی یک یا‬
‫چند مدخل )‪ (enrty‬هستند ‪ Entry .‬ها مدخل ورود توضیحات بالینی مثل داروها ‪ ،‬آلرژی ها نتایج آزمایشگاهی و‬
‫‪ ...‬می باشند ‪ .‬مدخل ها بر اساس نوع اطالعات محتویشان طبقه بندی شده اند ‪ .‬بنابراین هر ‪ entry‬نیز محتوی یک‬
‫یا چند داده منحصر به فرد به نام آیتم ‪ item‬است که به آن وارد می شود ‪ .‬برای مثال ‪ entry‬مربوط به دارو شامل‬
‫تعدادی آیتم از قبیل نام دارو ‪ ،‬دوز دارو ‪ ،‬نحوه مصرف و ‪ ...‬است ‪.‬‬
‫این آیتم ها نیز به صورت دسته هایی )‪ (clusters‬همچون ‪ITEM-TABLE , ITEM-TREE , ITEM-LIST ,‬‬
‫‪ ITEM–SINGLE‬گروه بندی می گردند ‪ .‬آنچه مهم است اینکه مدخل ها هسته مرکزی مدل مرجع هستند که امکان‬
‫تبادل آسان محتوای ‪ EHR‬را ایجاد می کنند ‪.‬‬
‫سطح دوم ‪ :‬پیش الگوها )‪(Archetypes‬‬
‫پیش الگوهای ‪ open EHR‬بدین علت که با دانش بالینی که قادر به مبادله باشد سروکار دارد ‪ .‬یکی از‬
‫ضروریات برای تضمین عملکرد متقابل معناشناختی میان سیستم های ‪ EHR‬محسوب می گردند ‪ .‬آنها‬
‫الزامات و محدودیتهای مربوط به ورود داده ها را تعریف می کنند ‪ .‬برای مثال ممکن است یک پیش‬
‫الگو تعیین کند که یک خالصه ترخیص باید دارای مدخلی برای آیتم شکایت اصلی ‪ ،‬مدخلی برای آیتم‬
‫تشخیص و مدخلی دیگر برای آیتم اقدامات باشد ‪ .‬یا در کالسی دیگر ‪ Archetype‬دارو ملزم می کند‬
‫که یک مدخل باید محتوی تعدادی آیتم اجباری مثل نام دارو بوده و ارزش آن نیز حتما کدی از مجموعه‬
‫کد دارویی ‪ MIMS‬باشد ‪.‬‬
‫‪ Archetype‬به زبان تعریف پیش الگو )‪ (Archetype Definition Language‬یا ‪ ADL‬مشخص‬
‫می گردند ‪ .‬البته ‪ ADL‬تنها برای تعریف پیش الگوها طراحی شده است وبه منظور کار با ترمینولوژی‬
‫و مجموعه کدهای رایج از قبیل ‪ LOINC,SNOMED-CT,ICPC,ICD‬نیز به کار می رود ‪.‬‬
‫پیش الگوهای مبتنی بر ‪ ADL‬از چندین بخش زیر تشکیل شده اند ‪.‬‬
‫‪ ‬سرعنوان )‪(header‬‬
‫‪ ‬توصیف )‪(description‬‬
‫‪ ‬تعریف )‪(definition‬‬
‫‪ ‬آنتولوژی )‪(ontology‬‬
‫سرعنوان ‪ :‬نام پیش الگو ‪ ،‬زبان و ویژگی اطالعات را در برمی گیرد ‪.‬‬
‫توصیف ‪ :‬اطالعات الزم جهت ممیزی و رسیدگی )‪ (audit‬مثل نام نویسنده اصلی و ‪ ...‬را ارائه می‬
‫دهد ‪.‬‬
‫تعریف ‪ :‬شامل ساختارها و محدودیتهایی برای مفاهیم بالینی خاص است ‪.‬‬
‫آنتولوژی ‪ :‬تعاریف اصطالح شناسی و ارتباطات میان عبارات موجود در پیش الگو را در برمی گیرد‬
‫‪.‬‬
‫بنابراین ‪:open EHR‬‬
‫ساختار و قوانین کاری اطالعات مورد استفاده در سیستم های بهداشتی را تعریف می کنند‪ ،‬یعنی‬
‫مفاهیم را از شکل ساده ی آن مثل " فشار خون" تا شکل پیچیده اش مثل " نتایج بررسی ‪"MRI‬‬
‫تعریف می کنند‪.‬‬
‫به جای اینکه توسط متخصصان ‪ IT‬ایجاد و اصالح شوند‪ ،‬توسط افراد حاضر در کلینیک ایجاد و‬
‫اصالح می شوند‪.‬‬
‫شامل قوانین ارزیابی برای تمامی داده های وارده در سیستم های محاسباتی هستند‪ ،‬که باعث افزایش‬
‫توانمندی سیستم های کنونی در پیش گیری از خطاهای موجود در سوابق پزشکی می شود‪.‬‬
‫می توان آنها را بین سیستم های پزشکی چندگانه و افراد صالحیت دار‪ ،‬انواع مختلف ارائه کنندگان‬
‫خدمات بهداشتی و حتی کشورهای مختلف به اشتراک گذاشت‪.‬‬
‫تغییر سیستم را بدون دستکاری نرم افزار یا پایگاه اطالعاتی‪ ،‬ممکن می سازد که این امر خود باعث‬
‫کاهش هزینه در تمامی سیستم های کنونی می شود‪.‬‬
‫به جای اینکه کهنه و قدیمی شود‪ ،‬با رفع نیازهای کاربر‪ ،‬فرآیند یادگیری سیستم را تضمین می کند‪.‬‬
‫مزایای بسیاری نسبت به سیستم های الکترونیکی و وابسته به کاغذ کنونی دارد‪:‬‬
‫در کنار کاهش هزینه های خدمات ‪،‬کیفیت درمان کلینیکی را بهبود می بخشد‪.‬‬
‫سهم کاری تمامی افراد حاضر در کلینیک‪ ،‬از جمله پزشکان عمومی‪ ،‬متخصصان‪ ،‬کارمندان‬
‫بیمارستان‪ ،‬کارگران بخش بهداشتی‪ ،‬خدمات رادیولوژی و آسیب شناختی و همچنین خود‬
‫بیماران را یکپارچه می سازد‪.‬‬
‫تصویر کاملی از وضعیت سالمتی بیمار به دست می دهد که مراقبت بهتر را ممکن می سازد‪.‬‬
‫در مقایسه با ثبت دستی سوابق پزشکی و سیستم های کنونی به طرز چشمگیری سطح‬
‫خطاهای داده ای را کاهش می دهد‪.‬‬
‫اجازه می دهد که سوابق پزشکی به شکلی مطمئن و ایمن بین سازمانهای درمانی مثل‬
‫بیمارستانها‪ ،‬کلینیک های عمومی و ارائه کنندگان خدمات بهداشتی‪ ،‬تبادل شود‪.‬‬
‫‪openEHR‬نقاط قوت‬
‫توانایی ثبت هر گونه اطالعات بالینی‬
‫جامعیت مناسب با سیستم های اصطالح شناسی‬
‫کار با هیأت های ملی و بین المللی‬
‫مدل اطالعاتی پیشرفته‬
‫جامعیت رسمی کار فنی و بالینی‬
‫پشتیبانی از‪XML‬‬
‫یپشتیبانی از ساختار داده های بالینی‬
‫مدل بندی صحیح تر زمان و ساختار‬
‫قابلیت تطابق با سیستم های پیام رسانی‬
‫پشتیبانی از کاربران ثانویه‬
‫مدل اطالعاتی صحیح‬
REFERENCES:
 1-Ognianpishev,case study:openEHR,Availablefrom:http://openEHR.org
 2-Mattias Ganslandt, Jonas Andreasson ,MartinSutinen, CASE STUDY:
OpenEHR , 2009 Available from:
http://www.talkstandards.com/library/openEHR.pdf
 3-OpenEHR Foundation. OpenEHR specificationproject release 1.0 –
road map. Available fromhttp://svn.openehr.org/specification/TRUNK/
publishing/index.html
 4-http://www.openehr.org/openehr/standards
 Tim Benson,Principle of health interoperability HL7 and snomed,
http://www.springer.com/978-1-84882-802-5

5-Gunther Schadow,charlesMead,The HL7RIM under
scrutiny,availablefrom:www.HL7.com
‫فصلنامه اموزشی مدارک پزشکی‬،‫ویژگی های پرونده الکترونیک سالمت باز‬،‫زهراسادات‬،‫آزاد‬
BE SUCCESSFUL