Transcript 8.L 8-Procesi i marrjes se vendimeve.

Kapitulli VIII-të
PROCESI I MARRJES SË
VENDIMEVE AFARISTE NË AFAT
TË SHKURTËR
Vendosja alternative me zbatimin e
metodës së përllogaritjes variabile
Kostot relevante për marrjen e
vendimeve
• Vendimmarrja është një nga funksionet
bazë të një menaxheri. Për të realizuar këtë.
Menaxherët mbështeten në të dhënat
kontabël – të dhënat mbi kostot dhe
çmimin.
• Këto të dhëna kontabël, mund të jenë të
përshtatshme për përgatitjen e pasqyrave
financiare por jo edhe për zgjidhjen e
problemeve të përditshme.
Kostot relevante për marrjen e
vendimeve
• Kostot për pasqyrat financiare janë kosto
historike, ndërsa kostot e vendimmarrjes
janë kosto të së ardhmes që pritet të
tregojnë çfarë do të ndodhë në një tërësi
kushtesh të supozuara.
• Kostot e vendimmarrjes përgjigjen në
pyetjen çfarë do të ndodhë nëse zgjedhet
kjo alternativë?
Kostot relevante për marrjen e
vendimeve
• Procesi i vendimmarrjes nënkupton vendosjen në mes të
dy alternativave dhe zgjedhjen përfundimtare të njërës prej
tyre, duke pasur parasysh disa lloje të kostove:
-
Kostot e rëndësishme – janë kostot që dallojnë brenda
alternativave. Kostot e rëndësishme janë kosto të
shmangshme, kosto që do të eliminohen në tërësi apo
pjesërisht duke zgjedhur një alternativë ndaj tjetrës,
-
Kostot e depozituara (sunk costs),
-
Kostot oportune,
-
Kostot diferenciale,
-
Kostot e diferencës.
…ANALIZA DIFERENCIALE
Vendimi
Alternativa A
apo
Alternativa B
Analiza diferenciale
E ardhura diferenciale
– Kosto diferenciale
E ardhura apo humbja diferenciale
…ANALIZA DIFERENCIALE
• P.sh. Një kompani punon me kapacitet të plotë
me ç’rast prodhimet e veta i shet nga 2 € për
copë. Sasia e prodhuar është 10.000 copë me
kostot vijuese:
•
Shitja (10.000 x 2)
20.000
•
KV (10.000 x 1,3)
(13.000)
- Puna direkte
(8.000)
- Materiali direkt
(5.000)
•
MK
7.000
•
KF
(3.000)
•
Profiti neto
4.000
…ANALIZA DIFERENCIALE
• Ndërkohë, kompania ka marrë një ofertë për prodhimin e
sasisë plotësuese prej 3.000 copë me çmim prej 1,8 €. Pranimi
i kësaj oferte do të shkaktojë kosto plotësuese fikse prej 800 €
si pasojë e marrjes me qira të një makinerie plotësuese, si dhe
pagesën pas orarit të punës për 20 % në formë të kostove
direkte (variabile).
Sipas përllogaritjes përmes kostove
diferenciale, kompania mund të zgjedh këtë dilemë:
• Shitja (3.000 x 1,8)
5.400
-
KV
(3.900)
-
KV shtesë (20 % punë jashtë orarit)
(3.000 x 1,3)
(480)
= MK
1.020
-
(800)
KF
= Profiti neto
220
Parimet në të cilat bazohet
vendimmarrja
• Procesi i marrjes së vendimeve mund të
bazohet në këto parime:
1. Definimi i qëllimit
2. Marrja e alternativave në konsiderim,
3. Evoluimi i alternativave për sqarimin e
qëllimit,
4. Përzgjedhja e kursit të aksionit.
MARRJA E VENDIMEVE NË AFAT TË
SHKURTËR
Shumica e problemeve tipike në të cilat përllogaritja variabile mund të
shfrytëzoj informatat për marrjen e vendimeve afariste, janë probleme të
cilat mund të ndërlidhen njëra me tjetrën, kështu që parimet të cilat janë
aplikuar në njërin problem, lehtë mund të aplikohen edhe më zgjidhjen e
problemeve tjera respektivisht në marrjen e vendimeve tjera afariste.
Problemet lidhur me marrjen e vendimeve afariste mund të analizohen
sipas shkallëve vijuese:
 Të vërtetohet se shpenzimet fikse do të mbesin të pandryshuara
 Nëse është e domosdoshme, të ndahen shpenzimet fikse nga ato variabile
 Të kalkulohen të ardhurat, shpenzimet margjinale dhe marzha e kontributit
për secilën alternativë veçanërisht
 Të vërtetohet se a ekzistojnë faktorë kufizues, e nëse ekzistojnë, të
kalkulohet kontributi për njësi të faktorëve kufizues
 Në fund, të zgjidhet alternativa e cila do të maksimalizoj marzhën e
kontributit
MARRJA E VENDIMEVE NË AFAT TË
SHKURTËR
Përllogaritja variabile mund të përdoret për
analizimin e:
 Pranimit të ofertës me çmim special
 Marrjes në lizing apo shitjes së pajisjeve
 Braktisjen e produktit nga asortimenti prodhues
 Blerjes apo prodhimit të pjesës së nevojshme
 Shitjes apo finalizimit të gjysmë produktit etj.
1. TË PRANOHET OFERTA ME
ÇMIM SPECIAL
Kapaciteti mujor i një biznesi të mallrave
sportive është 12,500 topa basketi. Shitja
momentale është mesatarisht 10,000 topa
basketi për muaj. Kosto momentale e prodhimit
është €20 (variabile, €12.50; fikse, €7.50).
Çmimi vendor i shitjes është €30
Prodhuesi pranon një ofertë për eksport në sasi prej 5,000
topa basketi me çmim prej €18 secili. Prodhimtaria mund
të zgjerohet brenda tre muajve kështu që këta topa
basketi mund të prodhohen duke shfrytëzuar kapacitetin
normal. Kjo nuk do të ndikoj në shitjen vendore
A duhet të pranohet oferta apo jo?
Propozimi për shitjen e topave të basketit eksportuesit,
10 mars, 2005
E ardhura diferenciale nga pranimi i ofertës:
E ardhura nga shitja e 5,000 topave shtesë me €18
Kosto diferenciale e pranimit të ofertës:
Kosto variabile e 5,000 topave shtesë me €12.50
E hyra diferenciale nga pranimi i ofertës
Prano ofertën!!!
€90,000
62,500
€27,500
PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
Ka të bëjë me angazhimin plotësues të kapaciteteve, kur çmimi i ofruar
për produktin e prodhuar do të jetë më i vogël se çmimi normal.
Procedura e tillë është e ilustruar në shembullin vijues:
SHEMBULLI 1:
Ndërmarrja merret me prodhimin e kanaqeve, çmimi shitës i të cilave është
0,20 € për copë. Prodhimi aktual është 40.000 copë në muaj me shfrytëzimin e
kapaciteteve ekzistuese prej 80 %. Ajo ka mundësi të shfrytëzoj kapacitetet e
mbetura me shitjen e produkteve me çmim prej 0,13 €, me ç'rast ndërmarrja do
të mund t'i shfrytëzonte kapacitetet 100 %. Shpenzimet e tërësishme për një
muaj janë 5.600 €, prej të cilave 1.600 € janë shpenzime fikse. Këto shpenzime
të ndara për njësi të prodhuar, japin shumën e shpenzimeve të tërësishme për
njësi prej 0,14 €. Duke u bazuar në të dhënat e mësipërme, a mund ndërmarrja
të pranoj ofertën e tregut për çmimin e ri?
...PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
ZGJIDHJA:
__________________________________________________
Shitja (40.000 X 0,20)
8.000
- Shpenzimet margjinale (40.000 x 0,10)
4.000
--------= Marzha e kontributit
4.000
- Shpenz. fikse
1.600
--------= Neto profiti
2.400
======
____________________________________________________
...PRANIMI I OFERTËS SPECIALE
Nën parasupozimin se shpenzimet fikse nuk ndryshojnë, oferta speciale mund
të shkaktojë marzhë vijuese të kontributit
__________________________________________________
Shitja (10.000 x 0,13)
1.300
- Shpenz. margjinale (10.000 x 0,10)
1.000
-------= Marzha e kontributit
300
===============================================
Nga kjo po shihet se oferta e re sjell më tepër kontribut, për shkak se
shpenzimet fikse janë mbuluar më parë, që rezulton me rritjen e neto profitit.
Prandaj, duke u nisur nga shpenzimet e shkaktuara, oferta e re mund të
pranohet
2. MARRJA NË LIZING APO
SHITJA E PAJISJES
ABC Company
ABC Company konsiderohet se disponon me pajisje
në vlerë prej $200,000 dhe ka $120,000 zhvlerësim
të akumuluar
…TË JEPEN ME QIRA APO TË
SHITEN PAJISJET
ABC Company
Të shet
pajisjet apo
Ndërmjetësuesi
Pajisjet mund të shiten përmes
ndërmjetësuesit për $100,000,
minus 6% komision
…TË JEPEN ME QIRA APO TË
SHITEN PAJISJET
ABC Company
Global Consulting,
qiramarrësi, ka ofruar të
marrë pajisjet me qira për
5 vjet për vlerën totale prej
$160,000
APO
Jap me qira
Global
Consulting
…TË JEPEN ME QIRA APO TË
SHITEN PAJISJET
ABC Company
Në fund të vitit të pestë, pajisjet nuk pritet të kenë
vlerë reziduale. Gjatë periudhës së qirasë, ABC
Company pret të ketë riparime, sigurim dhe taksë në
pronë përafërsisht $35,000
Propozimi për dhënien në lizing apo shitjen e pajisjeve
Të ardhurat diferenciale nga alternativat:
Të ardhurat nga lizingu
Të ardhurat nga shitja
Të ardhurat diferenciale nga lizingu
Kosto diferenciale nga alternativat:
Mirëmbajtja, sigurimet, taksat
Shpenzimet komisionere në shitje
Kosto diferenciale nga lizingu
€160,000
100,000
€60,000
€ 35,000
6,000
Neto të ardhurat diferenciale nga altern. e lizingut
Pajisja të merret në lizing!!!
29,000
€31,000
APO
Propozimi për dhënie me qira apo shitje të pajisjeve
22 Qershor, 2006
Alternativa e qirasë:
E ardhura nga qiraja
Shp. e zhvlerësimit për 5 vitet e mbetura
Riparimet, sigurimi dhe taksa në pronë
Neto fitimi
$160,000
$80,000
35,000
115,000
$45,000
Alternativa e shitjes:
Çmimi i shitjes
$100,000
Vlera e librave e pajisjeve
$80,000
Shpenzime të komisionit
6,000
86,000
Neto fitimi
14,000
E hyra neto diferenciale nga alternativa e qirasë
$31,000
Kjo është një analizë tradicionale.
E hyra diferenciale është e njëjtë.
3. BRAKTISJA E PRODUKTIT
NGA ASORTIMENTI PRODHUES
XXX Company
Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
Më 31 gusht 2008
Dyer
Shitja
KMSH:
Kosto variabile
Kosto fikse
Totali i KMSH
Bruto profiti
Kostot operative:
Kostot variabile
Kostot fikse
Totali i kostove operative
E hyra (humbja) nga operacionet
€100,000
Dritare
€900,000
Totali
€1,000,000
€ 60,000
20,000
€ 80,000
€ 20,000
€420,000 € 480,000
200,000
220,000
€620,000 € 700,000
€280,000 € 300,000
€ 25,000
6,000
€ 31,000
€ (11,000)
€155,000 € 180,000
45,000
51,000
€200,000 € 231,000
€ 80,000 € 69,000
XXX Company
Pasqyra e përmbledhur e të ardhurave
Më 31 gusht 2008
Dyer
Shitja
KMSH:
Kosto variabile
Kosto fikse
Totali i KMSH
Bruto profiti
Shpenzimet operative:
Shpenzimet variabile
Shpenzimet fikse
Totali i shpenzimeve operative
E hyra (humbja) nga operacionet
€100,000
Dritare
€900,000
Totali
€1,000,000
€ 60,000
20,000
€ 80,000
€420,000
200,000
€620,000
€ 480,000
220,000
€ 700,000
€ 20,000
€280,000
€ 300,000
€ 25,000
6,000
€ 31,000
€ (11,000)
€155,000
45,000
€200,000
€ 80,000
€ 180,000
51,000
€ 231,000
€ 69,000
A duhet të flaket prodhimi i dyerve?
Propozimi për ndërprerjen e produktit
Të ardhurat diferenciale nga shitja vjetore e produktit:
Të ardhurat nga shitja
€100,000
Kosto diferenciale nga shitja vjetore e produktit:
Kosto variabile e produkteve të shitura
€60,000
Shpenzimet variabile operative
25,000
85,000
Të ardhurat vjetore diferenciale nga shitja e produktit
Të mos ndërpritet!!!
€15,000
BRAKTISJA E PRODUKTIT
NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Ndërmarrja ka një varg produktesh, njëri prej të cilëve ka tendencë të jetë
jo profitabil, prandaj ai mund të konsiderohet si i lëshuar (braktisur) nga ky
varg produktesh të cilat i prodhon ndërmarrja.
Shembull:
Kompania prodhon tri produkte të cilat do të kenë të dhënat vijuese:
==========================================================
Elementet / Produktet
X
Y
Z
Gjithsej
----------------------------------------------------------------------------------------------------Shitja
3.250
5.260
4.390
12.900
Shpenzimet e tërësishme 3.860
3.230
3.660
10.750
_____________________________________________________________
Profiti (Humbja)
- 610
2.030
730
2.150
==========================================================
…BRAKTISJA E PRODUKTIT
NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Duke u bazuar në të dhënat mbi shpenzimet, shtrohet pyetja se a të braktiset
produkti X apo jo?
ZGJIDHJA:
Së pari të kalkulojmë shpenzimet fikse sipas produkteve (supozojmë se 1/3 janë sh.fikse)
1/3 (3.830) + 1/3 (3.230) + 1/3 (3.660) = 1.277+1.076+1.220 = 3.573 €
Të bëjmë rillogaritjen sipas përllogaritjes margjinale për të gjitha produktet:
Elementet / Produktet
Shitja
- Shpenz. margjinale
X
Y
Z
Gjithsej
3.250
5.260
4.390
12.900
2.583
2.154
2.440
7.177
_______________________________________
= Marzha e kontributit
1.267
3.106
1.950
6.323
- Shpenz.fikse
3.573
________________________________________
= Neto profiti
2.750
============================================================
…BRAKTISJA E PRODUKTIT
NGA ASORTIMENTI PRODHUES
Nga tabela po shihet se produkti X jep marzhë
të kontributit prej 1.267 €, prandaj se a do të
braktiset apo jo, mund të vërehet nga si vijon:
Kontributi i produktit Y
3.106
Kontributi i produktit Z
1.950
Gjithsejt kontributi
5.056
Shpenzimet fikse
3.573
Neto profiti
1.483
4. TË BLEHET apo
TË PRODHOHET
TË BLEHET APO TË PRODHOHET
Shpeshherë
ndërmarrja
ballafaqohet
me
vendimin se a është më mirë ta prodhoj një
produkt të veçantë apo ta blejë atë, një problem
tipik ku produkti që prodhohet ka një
komponentë e cila edhe mund të prodhohet në
kuadër të ndërmarrjes, por edhe mund të blihet
nga furnizuesi i jashtëm.
Momentalisht, kompania prodhon tavolina pune që i shfrytëzojnë
shkollat. Kosto e prodhimit të këtyre pjesëve është përmbledhur më
poshtë. Një blerës i jashtëm ka ofruar pajisjet me çmim prej €240 për
njësi. A duhet që të pranohet kjo ofertë?
Materiali direkt
Puna direkte
Shpenzime variabile indirekte
Shpenzime fikse indirekte
Kosto totale për njësi
€ 80
80
52
68
€ 280
Propozimi për prodhuesin e tavolinave të
punës, 15 shkurt, 2006
Çmimi i blerjes për pjesë
Kosto diferenciale e prodhimit:
Materiali direkt
Puna direkte
Shpenzime variabile indirekte
Kosto e ruajtur nga prodhimi i pjesës
€240.00
€80.00
80.00
52.00
212.00
€ 28.00
Shpenzimet fikse indirekte janë përjashtuar
sepse nuk janë relevante - prandaj vazhdo me
prodhimin e tavolinave
... TË BLEHET APOTË PRODHOHET
SHEMBULL:
Ndërmarrja është në dilemë se a të prodhoj apo të blej komponentën e
veqantë nr. 2543. Ndërmarrja ka nevojë për 10.000 njësi ndërsa çmimi
blerës i saj është 6,50 €. Shpenzimet margjinale të prodhimit të
komponentës 2543 janë 4,75 € për njësi, ndërsa komponenta duhet të
prodhohet në makinë e cila momentalisht punon me kapacitet të plotë.
Nëse ndërmarrja vendos t'a prodhoj komponentën, duhet të llogaritë në
reduktimin e prodhimit dhe të shitjes së produktit final FP97 për 1.000
copë. Produkti final FP97 ka shpenzime margjinale prej 60 € ndërsa
çmimi shitës i saj është 80 €. A ka llogari ndërmarrja të prodhoj apo ta
blejë komponentën në fjalë?
... TË BLEHET APOTË PRODHOHET
ZGJIDHJE:
Analiza e shpenzimeve të komponentës 2543 për sasinë prej 10.000 copë
________________________________________________________
Shpenzimet margjinale të prodhimtarisë
47.500
+ Humbja e kontributit për FP97 = (80 - 60) x 1.000
20.000
----------= Gjithsejt shpenzimet
67.500
- Vlera blerëse (10.000 x 6,50)
65.000
---------= Diferenca (shpenzimet - vl.blerëse)
2.500
=======================================================
Nga shembulli vërehet se ndërmarrja do të kursej 2.500 € nëse
vendos të blejë komponentën në fjalë
5. TË SHITET apo TË
FINALIZOHET PRODUKTI
Një rafineri prodhon kerozinë në bllok
(parti) prej 4,000 galonë me kosto
përpunimi prej €0.60 për galon. Kerozina
mund të shitet pa ndonjë përpunim të
mëtejmë për €0.80 për galon apo mund të
përpunohet më tutje në gazolinë të
përpunuar e cila mund të shitet €1.25 për
galon. Kosto shtesë për përpunimin e
gazolinës është €650 për bllok ndërsa 20%
të galoneve të kerozinës do të avullohet
gjatë përpunimit
Propozimi për përpunimin e mëtutjeshëm të kerozinit
Të ardhurat diferenciale nga përpunimi i mëtutjeshëm:
Të ardhurat nga shitja e gazolinës [(4,000 galonë –
800 galonë të avulluar) x €1.25]
Të ardhurat nga shitja e kerozinës (4,000 galonë
x € 0.80)
Të ardhurat diferenciale
Kosto diferenciale:
Kostoja plotësuese nga prodhimi i gazolinës
€4,000
3,200
€800
650
Të ardhurat diferenciale nga përpunimi i mëtutjeshëm i gazolinës €150
Të përpunohet më tutje!
6. ZËVENDËSIMI I PAJISJEVE
Supozojmë se biznesi është duke shqyrtuar propozimin e
hedhjes së disa makinave identike me vlerë totale kontabël
prej €100,000 dhe me një jetëzgjatje të mbetur prej 5 viteve.
Makina e vjetër mund të shitet për €25,000. Ata mund ta
zëvendësojnë me një lloj tjetër me kosto €250,000. Makina
e re ka një jetë zgjatje të vlerësuar prej 5 viteve dhe pa vlerë
riziduale. Analizat tregojnë një zvogëlim vjetor të kostos
variabile prodhuese nga €225,000 të makinës së vjetër në
€150,000 me makinën e re.
Nuk pritet të ketë ndonjë
ndryshim tjetër të kostos së prodhimit apo të shpenzimeve
operative. A duhet të blihet makina e re?
Propozimi i ndërrimit të pajisjeve
28 nëntor 2007
Kosto vjetore variabile—pajisja ekzistuese
Kosto vjetore variabile—pajisja e re
Zbritja vjetore i kostos diferenciale
Numri i viteve të aplikueshëm
Totali i zbritjes së kostos diferenciale
E ardhura nga shitja e pajisjeve ekzistuese
Kosto e pajisjeve të reja
Neto zbritja e kostos diferenciale për 5 vjet
€ 225,000
150,000
€ 75,000
x5
€ 75,000
25,000 € 400,000
250,000
€ 150,000
Neto diferenca vjetore — pajisja e re
Vendimi: Të blihet pajisja e re!
€ 30,000
PËRFUNDIMI I KAPITULLIT TË VIII-të