Transcript sıvı

2013 - 2014
SIVI – ELEKTROLİT VE
ASİT-BAZ DENGESİ
İnsan vücut ağırlığının %60’ı su
Su Dengesi = suyun alımı + atımı
arasındaki denge
Sıvı dengesizliği;
suyla ilişkili olarak alınan ya da
kaybedilen Na miktarına bağlı olarak
değerlendirilir
Vücut
Sıvılarının
Dağılımı ve
Bileşimi
Vücut Sıvıları
Katyonları »
K, Mg
Anyonları »
protein,
fosfat
Hücre İçi Sıvı (İntrasellüler Sıvı)
Vücut hücrelerindeki tüm sıvı
 Vücut ağırlığının %42’si
 Yetişkinlerde toplam vücut
suyunun %70’i
 Erkekte » 28 L
 Kadında » 20 L
Vücut Sıvıları
Hücre Dışı Sıvı (Ekstrasellüler Sıvı)
 Vücut ağırlığının %17’si
 Toplam vücut suyunun %30’u
İnterstisyel= Hücreler arası sıvı = %15
Hücreler ile kan damarları arasındaki sıvı (lenf
sıvısını da içerir)
Vücut Sıvıları
Katyonu
Na
Hücre Dışı Sıvı (Ekstrasellüler
Sıvı)
 İntravasküler =Plazma = %5
Damar içinde bulunan kan plazması
 Transsellüler = %1
Anyonları »
Cl,
Bikarbonat
Serebrospinal, plevral,
gastrointestinal, intraoküler,
peritoneal, sinoviyal sıvı
Vücut Sıvıları
Elektrolit
Su ya da başka bir çözücüde
eridiğinde elektrik yüklü
iyonlara ayrışarak elektrik
akımını ileten element ya da
bileşiktir
Katyonlar
Na+, K +, Ca ++
Anyonlar
Cl-, HCO3-, SO4-
Vücut Sıvıları
İntrasellüler sıvı
 Potasyum, fosfat, magnezyum
 Sodyum, sülfat, bikarbonat, klorür
Ekstrasellüler sıvı
 Sodyum, sülfat, bikarbonat
 Kalsiyum, potasyum, magnezyum,
fosfat, sülfat
Elektrolitler
Vücut fonksiyonları için yaşamsal önem taşır
 Litrede miliekivalan (mEq/L)
(1 litre plazmada
(solüsyon) erimiş belirli elektrolitlerin gram sayısı)
 Kristalloidler
kolayca erimeyen geniş
molekül kolloidler ve tuzdan oluşmuş madde
Çözücü; maddenin eridiği solüsyon
Çözücü
vücuttaki su
Çözünen
elektrolitler, oksijen,
karbondioksit, glukoz, protein
Mineraller
Mineraller; GİS’ten bileşik olarak alınırlar
vücut doku ve sıvılarının bileşenleridir
Görevleri:
 Fizyolojik süreçleri sürdürür
 Sinir yanıtı
 Kas kontraksiyonu
 Besin metabolizmasında katalizör
VÜCUT
SIVILARININ
HAREKETİ
HÜCRE İÇİ & HÜCRE DIŞI
SIVI BÖLMELERİ ARASINDA
SIVI ELEKTROLİT GEÇİŞİ
Her sıvı bölümü, bir hücre duvarı ve
kapiller membran tarafından ayrılır
 Bunlar arasında devamlı sıvı geçişi
vardır
 Hücre membranının seçici geçirgen
yapısı vardır
 suyu kolayca geçer
 iyon ve moleküller daha yavaş geçer
Hücre içi ile dışı arasındaki sıvı ve
elektrolitlerin karşılıklı geçişi;
 Ozmos
 Difüzyon
 Aktif transport
Ozmos
 Su saf bir çözücünün(su)  az konsantre
alandan (yarı geçirgen bir membran yoluyla) çok
konsantre alana hareketi
 Her iki taraftaki madde konsantrasyonu
eşitleninceye kadar devam eder
 Membran çözücüye geçirgendir, maddeye
değil
Ozmozun Hızını Etkileyen Faktörler
 Solüsyondaki madde
konsantrasyonu
 Solüsyon sıcaklığı
 Maddelerin elektrik yükü
 Solüsyonların ortaya koyduğu
ozmotik basınçlar arasındaki
fark
Ozmotik Basınç
 Suyu çeken kuvvettir
 Solüsyondaki molekül sayısına
bağlıdır
 Yüksek madde
konsantrasyonuna sahip
solüsyon, yüksek ozmotik
basınca sahiptir, suyu kendine
çeker
Ozmotik Basınç
Bir solüsyonun
Ozmotik basıncı = Ozmolarite
Normal serum ozmolalitesi = 275-295
mOsm/kg
(Ozmolarite = 1 litre solüsyondaki molekül sayısı =
mOsm/L)
OZMOLARİTE
 Na düzeyi ozmolaritenin
belirlenmesinde önemli
 Serum Na düzeyi x 2 = Osmolarite
Değeri
SOLÜSYONLAR
İZOTONİK
 kan plazması ile aynı
HİPERTONİK
hücreden sıvıyı
ozmolaritede olan
solüsyondur, vücudun
sıvı volümünü genişletir
çekerek hücrenin
küçülmesine
HİPOTONİK
neden olur
sıvıyı hücrelere
taşıyarak genişlemesine
neden olur
SOLÜSYONLAR
 Tüm bunlar ozmoz yolu ile gerçekleşir
 Albümin kanın ozmotik basıncını
etkiler
Sayfa 881, Tablo 37-1’den
sorumlusunuz
Difüzyon
Gaz ya da katı maddelerin yarı geçirgen bir
membran yoluyla yüksek konsantrasyon
alanından düşük konsantrasyon alanına
rastgele hareketidir
Difüzyon hızı
Molekül büyüklüğü
Solüsyon yoğunluğu ve sıcaklığından
etkilenir
Filtrasyon
Su ve dağılabilir maddelerin,
yüksek basınç alanından düşük basınç
alanına hareket ederek sıvı basıncına karşı
yanıtta bir membrana karşı beraber hareket
ettikleri süreç
Kapiller yataklarda aktiftir
Filtrasyon
Arteriyel uç
Reabsorbsiyon
Venöz uç
Aktif Transport
Aktif Transport
 Maddeleri hücre membranına hareket ettirmek
için enerji harcaması ve metabolik aktivite ile
gerçekleşir
 Büyük moleküllerin hücre içine girmesini
sağlar
 Düşük
konsantrasyon alanından
yüksek konsantrasyon alanına hareketi sağlar
 Taşıyıcı moleküller vardır
Ör: sodyum-potasyum pompası
Vücut Sıvılarının Düzenlenmesi
1. Sıvı alımı
2. Hormonal kontroller
3. Sıvı atımı
1100-1400 ml; oral alınan su ve sıvılar
800-1000 ml; katı yiyeceklerle alınan su
+
300 ml; metabolik süreçler
2200-2700 ml Günlük sıvı alımı
Vücut Sıvılarının Düzenlenmesi
1. Sıvı alımı; uyanık olmayı gerektirir
Kimler dehidratasyon riski
altındadır?
 Bebekler
Nörolojik/psikolojik problemi olan
bireyler
Susama mekanizmasına yanıt vermeyen
ya da algılayamayan yaşlı yetişkinler
2. Hormonal Düzenleme
 ADH
 Renin-anjiyotensin-aldosteron mekanizması
 Natriüretik peptid hormonları (kan basıncı,
vücut sodyum-sıvı volümü dengesinde rol alır)
Kimler risk altındadır?
Bebekler, nörolojik/psikolojik problemi olan
bireyler, susama mekanizmasına yanıt
vermeyen yada algılayamayan yaşlı
yetişkinler dehidratasyon riski altındadır
Renin-
anjiyotensinaldosteron
mekanizması
3. Sıvı Atımı
Böbrekler, cilt, akciğerler, GİS




Böbrekler
1500 ml
Akciğerler
500 ml
(hissedilmeyen kayıp)
GİS (feçes)
Cilt
200 ml
+ 300 ml
2500 ml atılım
Elektrolit
Dengesizlikleri

YANIK

HASTALIK

TRAVMA

KUSMA

DİYARE

İLAÇLAR
…
ELEKTROLİTLERİN
VÜCUT
İntrasellüler
SIVILARINDAKİ
DAĞILIMI
İntravasküler
Ekstrasellüler
KATYONLAR (-)
Na Sodyum
(meq/L)
K Potasyum(m
eq/L)
Ca Kalsiyum(m
eq/L)
Mg Magnezyum(
meq/L)
⎕
Hücre içi
10
145
142
140
4
4
1
3
3
50
2
2
Hücre Dışı
ELEKTROLİTLERİN
VÜCUT
SIVILARINDAKİ
DAĞILIMI
İntrasellüler İntravasküler Ekstrasellüler
ANYONLAR (+)
Cl Klor(meq/L)
4
105
110
HCO3 Bikarbonat
10
24
28
75
2
7
2
(meq/L)
P
Fosfor(meq/L)
Protein (g/dL)
⎕ Hücre içi
16
2
Hücre Dışı
HİPONATREMİ
HİPERNATREMİ
< 135-145 mEq/L
> 135-145 mEq/L
Nedenleri:
Nedenleri:


 aşırı sıvı kaybı
 tam Na fazlalığı
net Na kaybı
net su fazlalığı
Sodyum; Na
HİPOKALEMİ
HİPERKALEMİ
< 3.5 mEq/L
> 5 mEq/L
Kardiyak iletim ve
fonksiyonları etkiler
Kardiyak ileti
anomalileri oluşur
En yaygın nedeni:
Kusma ve K kaybına
neden olan diüretik
kullanımı
Potasyum K
Asıl neden:
 Renal yetmezlik
 Renal fonksiyondaki
azalma ile K
böbreklerden atılamaz
ve K miktarı artar
HİPOKALSEMİ
HİPERKALSEMİ
< 4.5 mEq/L; < 8 mg/dl
> 6 mEq/L; > 10mg/dl
Kardiyak ve nöromüsküler
sistem fonksiyonlarında
azalma
Kardiyak ileti
anomalileri oluşur
Nedeni:
 Hiperparatiroidi
 Neoplazm
 Uzun süren
 Tiroid ve paratiroid
bezlerini etkileyen
hastalıklar
 Renal yetmezlik
Neden:
hareketsizlik
HİPOMAGNEZEMİ
< 1.5 mEq/L
Nöromüsküler
uyarılabilirliği etkiler
Nedeni:
 Malnutrisyon
 Malabsorbsiyon
HİPERMAGNEZEMİ
> 2.5 mEq/L
İskelet kasları ve sinir
fonksiyonlarını baskılar
Sonuç:
 Bradikardi
 EKG değişiklikleri
 Kardiyak aritmi
 Solunum hız ve
derinliğinde azalma
Malnutrisyon:
Beslenmenin içerik veya miktar açısından
yetersiz olması sonucunda, vücudun
gereksinimlerine karşın, sağlanan enerji ve
besin öğelerinin yetersiz kalmasından
kaynaklanan klinik durum
Malabsorbsiyon (emilim bozukluğu) :
Bir veya birden çok besin maddesinin sindirim
ve emiliminin yetersiz gerçekleşmesi durumu
HİPOKLOREMİ
< 95 mEq/L
Metabolik alkoloza yol açar
Nedeni:
 Kusma
 NG drenaj
 Fistül drenajı (deri yüzeyi ve
vücut boşlukları arasında anormal
açıklık)
 HCl kaybı
 Loop-Thiazid grubu
diüretik alımı
HİPERKLOREMİ
> 105 mEq/L
Neden:
 Serum bikarbonat
değerinde düşme
 Na düzeyi
yükseldiğinde
Klor - Cl
ASİT-BAZ DENGESİ
Vücutta meydana gelen tüm olaylar pH
sınırları içinde gerçekleşir
pH
H+ iyonu konsantrasyonunun
negatif logaritmasıdır
Asit-baz dengesi [H+] iyonu ile
düzenlenir
Düzenlemeyi;
 akciğerler
 böbrekler
kimyasal tamponlar
yapar
Asit-baz dengesi = 7.35 - 7.45 (arteryel
kan pH)
Asit-baz dengesi ve oksijenlenmeyi
değerlendirmede Arteryel kan gazı
analizi kullanılır
Arteryel kan gazları ölçümü =
pH + PaCO2 + PaO2 + O2 saturasyonu + baz
fazlalığı + HCO3-
pH

Vücut sıvılarındaki H iyonu konsantrasyonu

H iyonu konsantrasyonu ↑ solüsyon asidik

H iyonu konsantrasyonu ↓ solüsyonu alkali
Normal kan gazı pH = 7.35 - 7.45
1 ... Asidik … ← 7.35 ------ 7.45 → … Alkali … 14
PaCO2
Arteryel kanda CO2 parsiyel basıncıdır
Pulmoner ventilasyonun derinliğini yansıtır
PaCO2 Normal aralık = 35 - 45
Hipervenyilasyon …← 35 - 45 → Hipoventilasyon
Oksijen Satürasyonu
Hemoglobinin oksijenle satüre olduğu
noktadır
O2 satürasyonu normal aralık = %95 -%99
 Sıcaklık, pH ve PaCO2’ den etkilenir
 PaO2 60 mmHg ↓
düşme
saturasyonda büyük
Bikarbonat
Bikarbonat-Karbonik Asit Tampon Sistemi
Bikarbonat / Karbonik Asit = 1 / 20
 Kandaki HCO3- konsantrasyonu ↑ = ALKOLOZ
 Karbonik Asit konsantrasyonu ↓ = ALKOLOZ
 Kandaki HCO3- konsantrasyonu ↓ = ASİDOZ
 Karbonik Asit konsantrasyonu ↑ = ASİDOZ
Tampon
Sistemleri
Bikarbonat-Karbonik Asit
Tampon Sistemi
Bikarbonat-Karbonik Asit Tampon Sistemi
Bikarbonat / Karbonik Asit = 1 / 20
 Kandaki HCO3- konsantrasyonu ↑ = ALKOLOZ
 Karbonik Asit konsantrasyonu ↓ = ALKOLOZ
 Kandaki HCO3- konsantrasyonu ↓ = ASİDOZ
 Karbonik Asit konsantrasyonu ↑ = ASİDOZ
Protein Tampon Sistemi
Plazma proteinleri
 Protein ve aminoasitlerin (+) ve (-)
yüklü olma özelliği;
 asit ortamda baz gibi davranma,
baz ortamda asit gibi davranmasını
sağlar
Fosfat Tampon Sistemi
Hücre içinde yüksek
konsantrasyondadır
 Hücre içi pH değerine yakın
olduğu için intrasellüler
tamponlamada etkilidir
Solunum Sistemi
 pH değeri ↓ pCO2- ↑
 asidoza karşı akciğerler solunum
sayısı ve derinliğini ↑,
 pH değeri ↑
pCO2- ↓
 alkoloza karşı akciğerler solunum
sayısı ve derinliğini ↓
Böbrekler
 Asidozda H+ uzaklaştırır
 Alkolozda HCO3- uzaklaştırır
Arteryel Kan Gazı Normal Değerleri
Parametreler
Normal Değerler
pH
7.35 - 7.45
pO2
80 - 100 mmHg
pCO2
35 - 45 mmHg
HCO3
20 - 28 mmol / lt
SaO2
%95 - 99
Solunum Asidozu
pH

7.35↓
Solunum Alkolozu
PaCO2 H2CO3

45↑
-
pH
pCO2
HCO3

7.45↑

35 ↓
-
Metabolik Asidoz
pH

pCO2 HCO3
-
Metabolik Alkoloz
pH


pCO2 HCO3
-

HEMŞİRELİK SÜRECİ
 ÖYKÜ
 FİZİK MUAYENE
oral kavite muayenesi, dehidratasyon bulguları
 HEMŞİRELİK ÖYKÜSÜ
 YAŞ
 ÖNCEKİ TIBBİ ÖYKÜ
akut hastalık, cerrahi, yanık, solunum hastalıkları, baş
yaralanması, kronik hastalıklar, kanser,
kardiyovasküler hastalık, renal hastalıklar,
gastrointestinal hastalıklar, çevresel faktörler, diyet,
yaşam şekli, ilaçlar
LABORATUAR ÇALIŞMALARI
 Serum-idrar elektrolit düzeyleri,
 Hematokrit
 Kan kreatin düzeyi
 Kan üre ve nitrojen düzeyi (BUN),
 İdrar özgül ağırlığı dansite
 Kan glikoz düzeyi
GÜNLÜK VÜCUT AĞIRLIĞI
*** ALDIĞI ÇIKARDIĞI SIVI İZLEMİ ***
Risk altındaki bireyler her gün tartılır
Alınan/kaybedilen her kg → 1 litre
Her gün aynı saate, aynı kıyafetlerle,
aynı tartıda ve birey idrara çıktıktan
sonra ölçülür
GÜNLÜK VÜCUT AĞIRLIĞI
*** ALDIĞI ÇIKARDIĞI SIVI İZLEMİ ***
 Kimler ?
 Durumu stabil olmayan
 Ateşi olan
 Diüretik / İV tedavi alan
 Kardiyopulmoner hastalığı olan
 Renal hastalığı olan bireyler
GÜNLÜK VÜCUT AĞIRLIĞI
*** ALDIĞI ÇIKARDIĞI SIVI İZLEMİ ***
Alınanlar
 Oral alım
 Nazogastrik (NG)
veya Jejenostomiden
besleme
 Kan ve kan ürünleri
 İV sıvı tedavisi
Çıkanlar
 İdrar
 Diyare
 Kusma
 Gastrik aspirasyon ve
cerrahi
 Yaralar
 Tüp drenajları (dren
vs..)
LABORATUVAR TESTLERİ
 Serum-idrar elektrolit
düzeyleri
 Hematokrit
 Kan kreatin düzeyi
 Kan üre-nitrojen düzeyi
HEMŞİRELİK TANILARI
 Kardiyak debide azalma
 Akut konfüzyon
 Sıvı volüm yetersizliği
 Gaz değişiminde bozulma
 Yaralanma riski
HEMŞİRELİK TANILARI
 Hastalık yönetimine ilişkin bilgi
eksikliği
 Oral mukoz membranda bozulma
 Cilt bütünlüğünde bozulma
 Yetersiz doku perfüzyonu
PLANLAMA
Bilimsel, hemşirelik bilgisi, birey
hakkında toplanılan bilgiler
bütünleştirilerek, bireyselleştirilmiş
bakım planlanır
BEKLENEN SONUÇ (AMAÇ)
Her bir tanı için bireyselleştirilmiş
bakım planı oluşturulur
 Bakımın gerçekçi amaçları belirlenir
 Bireyin klinik durumu öncelikli tanıları
belirler
 Yaşamı tehdit edici olduğu için sıvı
elektrolit ve asit baz dengesi ile ilgili
tanılar genelde önceliklidir
ORTAK BAKIM
Taburculuk planlaması erken başlar
Aile ile işbirliği yapılır
Diğer sağlık ekibi üyeleri ile işbirliği
yapılır
UYGULAMA
ENTERAL SIVI ALIMI
yeterli kalori ve elektrolit içeriği
olan sıvılar
SIVI KISITLAMALARI
mukoz membranları nemlendirme,
mukozayı koruma, çatlamasını
azaltma, ağız bakımı
SIVI VE ELEKTROLİTLERİN
PARENTERAL YOLLA UYGULANMASI