Transcript Koszty w ABC

Activity Based
Costing
Dr Agnieszka Tubis
Tradycyjny rachunek
kosztów
• Został opracowany na początku dwudziestego stulecie, w
warunkach prostych technologii produkcji, niewielkich potrzeb
rynku oraz słabej konkurencji.
• Był to okres, kiedy jakość i efektywność nie decydowały o
sukcesie przedsiębiorstwa w takim stopniu jak obecnie.
• Mimo zmienionych i trudnych warunków funkcjonowania
przedsiębiorstw, tradycyjny rachunek kosztów ma nadal
szerokie zastosowanie.
Tradycyjny rachunek kosztów:
• funkcjonuje podział organizacji na ośrodki odpowiedzialności
tzw. centra kosztów (MPK).
• w ramach każdego MPK funkcjonują kategorie kosztów
prostych (zarządzalnych) i rodzajowych.
• podstawowym mechanizmem zarządzania kosztami w
tradycyjnym rachunku kosztów jest budżetowanie kosztów
rodzajowych i analiza ich odchyleń.
Brak możliwości oceny efektywności działań i poszukiwania
metod obniżenia kosztów czy zwiększenia efektywności
procesów logistycznych
Tradycyjny rachunek kosztów:
• W tradycyjnym rachunku kosztów koszt całkowite są przypisywane
do poszczególnych produktów czy odbiorców z wykorzystaniem
jednego nośnika kosztów.
• Następnie koszty te są porównywane z marżą brutto uzyskiwaną ze
sprzedaży produkt lub poszczególnym grupom klientów.
Tradycyjne metody kalkulacji kosztów produktów nie odzwierciedlają
zróżnicowanego
wykorzystania zasobów przez poszczególne produkty czy usługi.
 zapotrzebowania na wykonanie działań jakich wymagają
poszczególni klienci przedsiębiorstwa.
Obecne warunki funkcjonowania
przedsiębiorstw
• Ostatnie dziesięciolecia charakteryzują się silnym rozwojem
nowych technologii, automatyzacją i informatyzacją
procesów produkcyjnych, wzrostem znaczenia jakości,
zróżnicowaniem produktów oraz sposobów obsługi
klientów czy wreszcie globalizacją rynków.
• Zmiany w strukturze kosztów  gwałtowny wzrost
pośrednich kosztów produkcji, a także pośrednich kosztów
nieprodukcyjnych (zarząd i sprzedaż).
Koncepcja rachunku kosztów
działań
• Opiera się na założeniu, że bezpośrednią przyczyną powstawania
kosztów nie są wytwarzane produkty, lecz wykorzystywane w
przedsiębiorstwie działania.
• Koszty traktowane są jako finansowy miernik zużycia określonych
zasobów, jak np. pracy ludzkiej, maszyn, środków transportu czy
energii.
• Produkty stwarzają zapotrzebowanie na realizację określonych działań,
a dopiero one są bezpośrednią przyczyną zużycia zasobów i tym samym
powstawania kosztów.
• Nośnikiem kosztów nie jest więc sam produkt, lecz działania konieczne
do jego wytworzenia.
Procesowy rachunek kosztów
ABC
 jest metodą:
 alokowania bezpośrednich i pośrednich
kosztów przedsiębiorstwa do czynności
(działań) zużywających zasoby organizacji,
 a następnie przypisywania kosztów wykonania
działań do produktów, klientów, kanałów
dystrybucji.
 jest określany jako ekonomiczna mapa
kosztów i rentowności przedsiębiorstwa.
ABC wykorzystuje koncepcję
zarządzania czynnościami
Opiera się ona na następujących elementach:
•podział procesów na indywidualne czynności i
zadania generujące koszty,
•przyporządkowanie kosztów poszczególnych
czynnościom,
•oszacowanie kosztów obsługi poszczególnych
klientów lub sprzedaży poszczególnych
produktów
Procesowy rachunek kosztów
ABC odpowiada na następujące pytania:
• Jakim działaniom służą zasoby
przedsiębiorstwa?
• Dlaczego przedsiębiorstwo musi realizować
poszczególne działania i procesy gospodarcze?
• Jak kosztowne są działania przedsiębiorstwa
oraz procesy gospodarcze?
• Jaka część każdego z działań dotyczy
produktów, usług i klientów przedsiębiorstwa?
Rachunek kosztów działań służy do pomiaru i analizy
kosztów produktów i klientów na podstawie
następujących założeń:
• Wytworzenie produktu czy obsługa klienta wymaga
wykonania pewnych działań (czynności)
• Wykonywanie działań powoduje powstawanie
kosztów, ponieważ wymaga wykorzystania zasobów
przedsiębiorstwa, takich jak: pracownicy, materiały,
powierzchnia produkcyjna, magazynowa i biurowa,
itp.
• Z
wykorzystaniem
zasobów
związane są różnorodne koszty.
przedsiębiorstwa
Cele realizowane dzięki ABC
• Zwiększenie wiarygodności kalkulacji kosztów
wytworzenia produktów i ograniczenie błędnych decyzji z
nimi związanych.
• Zwiększenie dokładności pomiaru zużycia zasobów
przedsiębiorstwa.
• Zwiększenie przejrzystości kosztów ponoszonych w
różnych obszarach działalności przedsiębiorstwa.
Zgodnie z koncepcją procesowego rachunku koszów (ABC)
koszty są rozliczane na obiekty za pomocą wielu różnych
podstaw rozliczenia.
Sporządzenie kalkulacji według ABC wymaga zaprojektowania
nowego systemu rachunku kosztów, w którym najważniejszymi
elementami są:
 Wewnętrzne działania lub procesy (activities),
 Koszty w przekroju działań (cost pools),
 Jednostki miary wielkości każdego działania (cost
drivers – nośniki kosztów).
System ABC przypisuje koszty zasobów do odpowiadających
im działań stosując nośniki kosztów zasobów.
Oszacowanie wielkości każdego z
zasobów odbywa się na podstawie:
nośników
kosztów
 stworzonego wcześniej słownika działań oraz
 procentowego
oszacowania
przez
pracowników
realizujących poszczególne działania czasu przypadającego
na każde działanie lub w przypadku zasobów nie
osobowych pomiarów bezpośrednich np. ilość czasu
poboru prądu, liczba impulsów telefonicznych, czas pracy
komputerów, albo oszacowania odsetek zasobów zużytych
przez każde z wyodrębnionych działań.
Nośniki kosztów zasobów
• Nazywane są kluczami rozliczeniowymi pierwszego
stopnia.
• Wyraża on stopień zapotrzebowania działania na
konkretne zasoby.
• Pozwala alokować poszczególne rodzaje zasobów,
wyrażone odpowiednimi kosztami według rodzaju,
pomiędzy działania.
• Dla każdego działania tworzy się tzw. pulę kosztów.
Przykłady nośników
kosztów zasobów
Kategoria zasobu
Koszt
Nośniki kosztów zasobów
Zasoby ludzkie
Wynagrodzenia
 Liczba godzin potrzebnych do
wykonania działania
 Liczba pracowników wykonujących
dane działanie
Hale produkcyjne,
magazyny,
powierzchnie
biurowe
Amortyzacja,
czynsze, koszty
remontów i
konserwacji, ochrona
 Powierzchnia pomieszczeń
związana z wykonywaniem działań
 Kubatura pomieszczeń związana z
wykonywaniem działań
Maszyny, urządzenia Amortyzacja, koszty
ruchu, materiały
pośrednie
 Czas pracy urządzeń związany z
poszczególnymi działaniami
Media
technologiczne
 Procentowe zużycie mediów
technologicznych do wykonania
określonego działania
Zużycie energii
Nośniki kosztów działań
• Nazywane kluczami rozliczeniowymi drugiego
stopnia.
• Są miarą stopnia zapotrzebowania obiektów
kosztów na realizację określonych działań.
• Każde działanie posiada swój unikalny nośnik
Przykłady nośników
kosztów działań
Kategoria działań
Nośnik kosztów działań
Przygotowanie maszyn do
produkcji
 Liczba uruchomień
 Liczba serii produkcyjnych
Transport materiałów
 Liczba dostaw
 Liczba otrzymanych faktur
Przygotowanie wyrobów
do wysłania
 Liczba serii do wysłania
 Liczba wystawionych faktur
Obsługa techniczna
produkcji
 Liczba zleceń produkcyjnych
 Liczba kontroli
 Liczba konserwacji
Dwuetapowy model
rozliczania kosztów
Zasób A
Zasób B
Nośnik kosztów
zasobów
Zasób C
Nośnik kosztów
zasobów
Pula kosztów
działania 1
Nośnik kosztów
zasobów
Pula kosztów
działania 2
Nośnik kosztów
działań
Pula kosztów
działania 3
Nośnik kosztów
działań
Produkt X
Nośnik kosztów
działań
Produkt Y
6-etapowy model
rozliczania:
✍ Etap 1. Zgromadzenie informacji o kosztach.
✍ Etap 2. Identyfikacja głównych działań.
✍ Etap 3. Opracowanie macierzy zależności: zasoby –
działania.
✍ Etap 4. Wycena działań.
✍ Etap 5. Opracowanie macierzy zależności: działania
– usługi.
✍ Etap 6. Określenie jednostkowych kosztów
realizowanych usług.
Etap 1.
Zgromadzenie informacji o kosztach.
• Informacje o kosztach poniesionych w ramach prowadzonej
działalności przez przedsiębiorstwo powinny być pozyskiwane
z ksiąg rachunkowych (konta księgi głównej i ksiąg
pomocniczych, rachunku zysków i strat, zestawienia obrotów i
sald, bilansu itp.), jak i innej dokumentacji zużycia zasobów
(amortyzacja środków trwałych, karty wynagrodzeń).
• Warunkiem właściwej alokacji kosztów pośrednich w rachunku
ABC jest posiadanie pełnej informacji o strukturze rodzajowej
tych kosztów.
Etap 2.
Identyfikacja głównych działań.
• Przy identyfikacji głównych działań w realizowanych
procesach należy zwrócić szczególną uwagę na poziom ich
szczegółowości.
• Z punktu widzenia sprawności realizowanych rozliczeń
należy przyjąć taki poziom szczegółowości działań, który
pozwoli na ustalenie istotnych powiązań przyczynowoskutkowych pomiędzy kosztami a realizowaną usługą i który
jednocześnie nie spowoduje zbędnej złożoności oraz
nadmiernych kosztów funkcjonowania systemu ABC.
• Konieczna jest integracja koncepcji ABC z opracowanym
wcześniej systemem wskaźników i mierników logistycznych
wykorzystywanych przez przedsiębiorstwo.
Etap 3.
Opracowanie macierzy zależności:
zasoby – działania.
• Celem opracowania macierzy jest wykazanie stopnia
zapotrzebowania odpowiednich działań na konkretne
zasoby.
• Miarą zapotrzebowania działań na poszczególne zasoby są
nośniki kosztów zasobów.
Etap 4.
Wycena działań.
• Każdemu działaniu wyróżnionemu w powyższej macierzy
zależności należy przypisać przypadające na nie koszty
pośrednie.
• Koszty te można określić poprzez zdefiniowanie stopnia
zużycia danego zasobu na rzecz wykonania każdego z
działań.
• Pomocne w tym celu mogą być pomiary wykonywane na
rzecz prowadzonej sprawozdawczości. W wielu przypadkach
stopień zużycia zasobu może być określany w ujęciu
procentowym.
Etap 5.
Opracowanie macierzy zależności:
działania – usługi.
• Macierz ta odzwierciedla relacje, jakie zachodzą pomiędzy
realizowanymi działaniami a poszczególnymi usługami.
• Informuje nas ona o tym jakie działania są niezbędne do
wykonania danego produktu i jak duże jest to
zapotrzebowanie.
Etap 6.
Określenie jednostkowych kosztów
realizowanych usług.
• Rozliczenie kosztów pośrednich na poszczególne usługi.
• Ostateczne ustalenie jednostkowych kosztów realizacji
każdej z wyróżnionych usług.
Kalkulując koszty według rachunku działań sumujemy koszty
bezpośrednie, przypisane do realizacji danego produktu oraz
rozliczone koszty pośrednie poszczególnych produktów.
W efekcie jesteśmy w stanie oszacować rentowność
poszczególnych produktów, wyznaczyć punkt rentowności
oraz poszukiwać potencjału do doskonalenia procesów w celu
minimalizacji ponoszonych kosztów.
Wykorzystanie nośników kosztów daje
znacznie lepsze powiązanie przyczynowo –
skutkowe pomiędzy kosztami a obiektami analizy.
Obiektami kosztów w rachunku kosztów działań mogą być:









produkt - wyrób lub usługa,
zamówienie,
kontrakt,
projekt,
dostawca,
odbiorca,
kanał dystrybucji,
segment rynku,
grupa konsumentów ujęta w dowolnym przekroju,
np. geograficznym, metody sprzedaży, trasy, rodzaju transakcji.
Korzyści z zastosowania ABC w
zarządzaniu kosztami logistyki
• Możliwość wykrywania przejawów nieefektywnych decyzji.
• Możliwość poznawania bezpośrednich przyczyn powstawania kosztów
logistyki.
• Trafne planowanie zapotrzebowania i zużycia zasobów w
poszczególnych świadczeniach i usługach logistycznych.
• Dokładna kalkulacja jednostkowych kosztów produktów,
uwzględniająca wielowariantowość i kompleksowość procesów
realizowanych w obszarze logistyki.
• Zmuszanie kierowników komórek logistycznych do analizy swoich
procesów i wyznaczenia działań tworzących wartość.
• Efektywne zarządzanie zasobami przez skoncentrowanie uwagi na
działaniach tworzących wartość.
• Możliwość określania rentowności klientów i kanałów dystrybucji.
Ograniczenia związane z
wdrożeniem ABC
• System nie uwzględnia tradycyjnej organizacji produkcji – ignoruje
strukturę funkcjonalną przedsiębiorstwa, skupiając się na procesach i
działaniach.
• Czasochłonność wdrożenia (większość opisywanych projektów
wdrożenie od 3 m-cy do 2 lat).
• Koniczność prawidłowego zidentyfikowania procesów i określenia
jednostek ich pomiaru.
• Konieczność zaangażowania w prace wdrożeniowe kadry kierowniczej z
podmiotów produkcji podstawowej i pomocniczej, działów zaopatrzenia,
sprzedaży i marketingu, księgowości itd.
• Pracochłonność i wysokie koszty funkcjonowania.
• Po wdrożeniu systemu ABC obejmującego całość przedsiębiorstwa,
wymagana staje się jego permanentna aktualizacja.