Transcript RK_lic_W1_1

Rachunek kosztów
wykład 1
Dr Małgorzata Krysik
Koszty i pojęcia bliskoznaczne
Koszt jest wyrażonym w pieniądzu lub
jego ekwiwalentach zużyciem
czynników związanych z prowadzoną
działalnością (zasobów) w celu
osiągnięcia w bieżącym lub przyszłym
okresie korzyści dla organizacji.
Koszty i pojęcia bliskoznaczne
Wydatek to każde wykorzystanie
(wydatkowanie lub angażowanie)
środków pieniężnych, bez
względu na cel poniesienia.
Koszty i pojęcia bliskoznaczne
Strata oznacza bezekwiwalentne
zmniejszenie zasobów.
Wzajemny stosunek wydatków
i kosztów



Stosunek pojęciowy - koszty przedsiębiorstwa są
uwarunkowane ponoszonymi wydatkami, choć nie
wszystkie wydatki mają charakter kosztowy;
Stosunek czasowy - powstawanie kosztów może
być niezależne w czasie od dokonywanych
wydatków;
Stosunek wyceny - wycenowe parametry kosztów
wywodzą się z cen (stawek, taryf) płaconych w
momencie dokonywania wydatków.
Wydatki i koszty przedsiębiorstwa –
wzajemne relacje
A. Stosunek pojęciowy
B. Stosunek czasowy
C. Stosunek wyceny
Obiekty kosztów


To dowolne przedmioty odniesienia, grupowania i
kalkulacji kosztów np. wyroby,usługi, komórki
organizacyjne, klienci, kanały dystrybucji,
dostawcy, kooperanci, pracownicy... (Świderska
G.:„ Rachunkowość zarządcza..”.s.1-3).
„Termin koszt bez wskazania jego obiektu w ogóle
nie ma sensu” (Horngren Ch., Foster G.
Management Accounting. Official Terminology 1996
s.12).
Definicja rachunku kosztów

Rachunek kosztów to proces
identyfikowania, gromadzenia,
przetwarzania, prezentacji i
interpretacji informacji o kosztach dla
dokonywania ocen i decyzji przez
użytkowników tych informacji.

W przypadku gdy wymieniony proces powtarza się
regularnie, można mówić o systematycznym
rachunku kosztów.
Historia rachunku kosztów



Najstarsze zachowane zestawienie kosztów
przedsiębiorstwa produkcyjnego z 1395 r.
(koszty produkcji sukna w manufakturze
Franciszka di Marco z Prato)
Najstarsze zachowane księgi domów
handlowych firmy Donato Soranco i Bracia
z lat 1416-1434
Wyodrębnienie kont bilansowych i
wynikowych – L. Pacioli 1494.
Historia rachunku kosztów
Cechy pomiaru kosztów w wiekach średnich:
 Prowadzenie rachunku kosztów – decyzja właściciela, brak
zewnętrznych wymogów dotyczących ewidencji i
sprawozdawczości.
 Koszty domu i firmy stanowiły jedność.
 Koszty i zysk liczone po zakończeniu konkretnej transakcji,
nie okresowo.
 Nie naliczano amortyzacji.
 Wycena w różnych jednostkach pieniężnych.
 Koszty liczono i rejestrowano intuicyjnie, bez ich
zdefiniowania.
Historia rachunku kosztów
-
-
-
Wiek XVIII i XIX – prace nad definiowaniem kosztu
wytworzenia, struktur kosztów rodzajowych. Okres
zakończony wykształceniem rachunku kosztów
rzeczywistych w małych zakładach przemysłowych dla
okresów sprawozdawczych.
Przełom XIX i XX wieku - era przemysłowa – wygrywa
przedsiębiorstwo oferujące standardowy produkt po
niższej cenie:
koncentracja na usprawnianiu mechanizmu
produkcyjnego (mentalność produkcyjna),
koncentracja na kalkulacji kosztów produkcji,
orientacja sprawozdawcza.
Historia rachunku kosztów



1915 r. – Earl A. Saliero sformułował i opisał
podstawowe metody amortyzacji (metodę liniową,
degresywną i naturalną).
W 1911 r. po raz pierwszy zaprojektowano
i wdrożono w praktyce system rachunku kosztów
standardowych.
1918-1933 – okres Schmalenbachowski w Niemczech wyróżnienie kosztów dla celów rach. finansowej i
zarządczej, podział kosztów na stałe i zmienne.
Historia rachunku kosztów

-
-

Lata 30. XX wieku w USA, koniec lat 40. w Europie:
przedsiębiorstwa zaczynają odchodzić od strategii
„produkcyjnej” na rzecz strategii „rynkowej”,
coraz większe grono nabywców poszukuje dóbr
o wyższej jakości i walorach użytkowych,
ograniczanie masowej produkcji dóbr standardowych na
rzecz wyrobów zróżnicowanych.
powstaje rachunek kosztów zmiennych (variable
costing), nazywany rachunkiem kosztów bezpośrednich
(direct costing) lub częściowych (w polskim
piśmiennictwie).
Historia rachunku kosztów






Zmiany w rzeczywistości gospodarczej na przełomie lat 70. i
80.XX wieku:
stosowanie do zarządzania produkcją zintegrowanych systemów
komputerowych – CIM ( Computer Integrated Manufacturing),
wzrost zróżnicowania produkcji,
rozwój zarządzania strategicznego, koncepcji strategicznych,
globalizacja,
efekt - krytyka tradycyjnego rachunku kosztów pełnych i
rachunku kosztów zmiennych,
powstanie nowych koncepcji rachunku kosztów (Activity Based
Costing, target costing, kaizen costing, rachunku kosztów
jakości, rachunku kosztów cyklu życia produktów).
Historia i perspektywy rozwoju
systemów pomiaru kosztów podsumowanie




Systemy fazy I – nieodpowiednie dla potrzeb
sprawozdawczości finansowej,
Systemy fazy II – ukierunkowane na sprawozdawczość
finansową,
Systemy fazy III – odpowiednie do zarządzania
przedsiębiorstwem, właściwe dla sprawozdawczości
fin. ale autonomiczne (dwa systemy),
Systemy fazy IV – integrujące zarządzanie kosztami i
sprawozdawczość finansową.
Miejsce rachunku kosztów w systemie
informacyjnym organizacji


Zaspokojenie zewnętrznych potrzeb
sprawozdawczych (sprawozdawczy
rachunek kosztów) – rachunkowość
finansowa.
Dostarczenie informacji o kosztach dla
podejmujących decyzje związane z
zarządzaniem organizacją – rachunkowość
zarządcza.
Podział rachunku kosztów według
kryterium celu:
Rachunek
kosztów
Rachunek kosztów
sprawozdawczy
• dostarczenie danych do
ustalenia wyniku finansowego
• wycena produktów w bilansie
Rachunek kosztów dla
celów zarządzania
• informacje o kosztach
dla podejmowania decyzji
krótkookresowych i strategicznych
• informacje o kosztach dla
planowania
•informacje o kosztach dla kontroli
Sprawozdawczy rachunek kosztów



Powstał na przełomie XIX i XX wieku
Dostosowany do funkcjonalnej struktury
przedsiębiorstwa
Podporządkowany potrzebom
sprawozdawczości finansowej
Ogólny model struktury funkcjonalnej
DYREKCJA GENERALNA
BADANIA
ZAKUPY
PRODUKCJA
SPRZEDAŻ
ADMINISTRACJA
Sprawozdawczy rachunek kosztów obejmuje koszty:
Koszty
Koszty podstawowej
działalności operacyjnej
Pozostałe koszty
operacyjne
Koszty finansowe
Straty nadzwyczajne
Koszty działalności operacyjnej są
grupowane według
Rodzaju (Układ rodzajowy kosztów)
 Funkcji (Układ funkcjonalny kosztów)
 Sposobu powiązania z obiektem kalkulacji
(Układ kalkulacyjny kosztów : koszty bezpośrednie i
pośrednie produkcji, koszty nie związane z produkcją
tj. sprzedaży i zarządu)
Wyróżnia się również:
 Koszty produktu i koszty okresu
 Pozostałe koszty operacyjne

Układ rodzajowy kosztów
1.
Amortyzacja.
2.
Zużycie materiałów i energii (surowców, półfabrykatów, materiałów
biurowych, reklamowych, paliwa, gazu, wody, energii elektrycznej,
czasopism).
3.
Usługi obce (transportowe, bankowe, obróbki ręcznej, łączności, najmu,
komunalne, ubezpieczenia, kserograficzne, tłumaczenia, dozoru mienia
itp.).
4.
Podatki i opłaty (od nieruchomości, od środków transportu, opłata za
wieczyste użytkowanie gruntu, skarbowe, notarialne, opłaty koncesyjne
itp.).
5.
Wynagrodzenia.
6.
7.
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia.
Pozostałe koszty rodzajowe ( koszty podróży służbowych ).
Rozliczenie kosztów z układu rodzajowego na układ
kalkulacyjny z uwzględnieniem struktury funkcjonalnej (II)
Koszty według rodzaju
I.
Amortyzacja
II.
Zużycie materiałów i energii
Dokumenty
źródłowe
Układ funkcjonalno-kalkulacyjny
kosztów
Produkcja podstawowa
Produkcja pomocnicza
III. Usługi obce
Zaopatrzenie
IV. Podatki i opłaty
V.
Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i
inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
Klucze
podziałowe
Komórki
ogólnoprodukcyjne
Działy sprzedaży i
marketingu
Administracja,
finanse, kadry
Koszty w układzie funkcjonalnym
Koszty komórek zaopatrzenia,
Koszty produkcji podstawowej i pomocniczej,
Koszty komórek sprzedaży - Związane z realizacją i zapewnieniem
ciągłości procesu sprzedaży, marketingiem oraz promocją produktów,
Koszty ogólnego zarządu - związane z zarządzaniem jednostką,
obejmują w szczególności koszty administracyjne, prowadzenia
rachunkowości, funkcjonowania naczelnego kierownictwa
Koszty w układzie kalkulacyjnym




koszty pogrupowane na:
koszty produkcji (bezpośrednie i pośrednie)
koszty sprzedaży
koszty ogólnego zarządu
Zgromadzenie kosztów w układzie kalkulacyjnym jest
niezbędne z punktu widzenia kalkulacji kosztu wytworzenia
produktu i sporządzenia bilansu ( ustalenie wartości zapasów
w bilansie).
Etapy rozliczania kosztów w
sprawozdawczym rachunku
kosztów
1.
2.
3.
4.
Pomiar i rejestracja:
Ustalenie, jakie koszty według rodzaju i w jakiej wysokości zostały
poniesione w okresie objętym sprawozdaniem
Rozliczenie:
Przypisanie kosztów według rodzaju na 3 podstawowe procesy:
wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług, sprzedaż i ogólny
zarząd
Kalkulacja:
Skalkulowanie kosztów wytworzenia produktów (wyrobów
gotowych i/lub usług) oraz produkcji w toku
Dostarczenie danych do sporządzenia sprawozdania finansowego:
Ustalenie, które koszty powinny być aktywowane (wykazane w
bilansie), a które potraktowane jako koszt okresu (wykazane w
odpowiednich pozycjach RZiS).
Pomiar i rejestracja kosztów w
układzie rodzajowym (I)
Koszty według rodzaju
Tabele amortyzacyjne
I.
II.
Dokumenty magazynowe
Amortyzacja
Zużycie materiałów i
energii
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty
Listy płac
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne
i inne świadczenia
Faktury, rachunki, inne
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
Rozliczenie kosztów na układ funkcjonalno-kalkulacyjny (II)

W układzie funkcjonalno - kalkulacyjnym powinny być wydzielone finalnie koszty
produkcji, koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu
Układ funkcjonalno kalkulacyjny
kosztów
Koszty według rodzaju
I.
II.
Amortyzacja
Zużycie materiałów i
energii
Dokumenty
źródłowe
Koszty produkcji
III. Usługi obce
IV. Podatki i opłaty
V. Wynagrodzenia
VI. Ubezpieczenia społeczne i
inne świadczenia
VII. Pozostałe koszty rodzajowe
Koszty sprzedaży
Koszty ogólnego
zarządu
Kalkulacja kosztów (III)

Ustalenie kosztu określonego przedmiotu kalkulacji, np. produktu
Koszty wytworzenia
Koszty
pośrednie
produkcji
Koszty
bezpośrednie
produkcji
Wydział I
Produkty
A
B
...
Wydział II
N
Dostarczenie danych do sporządzenia
sprawozdania finansowego (IV)
RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT (fragment)
Wersja kalkulacyjna
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów
Wersja porównawcza
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi
B. Koszty sprzedanych produktów
C. Zysk brutto ze sprzedaży (A-B)
D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk ze sprzedaży (C-D-E)
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów
III. Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby
B. Koszty działalności operacyjnej
1. Amortyzacja
2. Materiały
3. Usługi obce
4. Wynagrodzenia
5. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia
6. Pozostałe
C. Zysk ze sprzedaży (A-B)
Dostarczenie danych do sporządzenia
sprawozdania finansowego (IV)
BILANS (fragment)
Aktywa
.
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy
2. Półprodukty i produkty w toku
3. Produkty gotowe
.
IV. Rozliczenia międzyokresowe (czynne)
Pasywa
.
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne
- długoterminowa
- krótkoterminowa
.
IV. Rozliczenia międzyokresowe (bierne)
Przepływy kosztów w działalności
produkcyjnej
Koszty
Koszty
wytworzenia
Rachunek
zysków i strat
Bilans
Produkcja
w toku
Wyroby
gotowe
Koszt
wytworzenia
sprzedanych
produktów
Koszty
sprzedaży
Koszty
sprzedaży
Koszty
ogólnego zarządu
Koszty
ogólnego
zarządu
Przepływy kosztów z działalności
handlowej
Bilans
Wartość nabytych
towarów
Towary
Rachunek
zysków i strat
Wartość
sprzedanych
towarów
Koszty
Koszty
sprzedaży
Koszty
sprzedaży
Koszty
ogólnego zarządu
Koszty
ogólnego
zarządu
Przykład 1.


Przedsiębiorstwo „Amix” rozpoczęło działalność 02.01.20X9 r.
W styczniu wyprodukowano 10.000 szt. jednorodnego produktu
ponosząc następujące koszty:
Koszty
Sprzedaży
Zużycie mat.
55.000
4.000
Ogólnego
zarządu
2.000
Wynagrodzenia
25.000
13.000
18.000
56.000
Amortyzacja
15.000
11.000
5.000
31.000
Usługi obce
20.000
25.000
5.000
50.000
115.000
53.000
30.000
198.000
Razem
Produkcji
Razem
61.000
Przykład 1.
W styczniu sprzedano 7.000 szt. wyrobów po cenie sprzedaży
netto 23 zł/szt.
Polecenie:
1) Sporządzić rachunek zysków i strat za styczeń w wersji
kalkulacyjnej i porównawczej do poziomu wyniku ze sprzedaży.
2) Ustalić wartość zapasów na koniec okresu.
Przykład 1. rozwiązanie
Rachunek zysków i strat za miesiąc styczeń 20X9 r.
do poziomu wyniku ze sprzedaży: Wersja kalkulacyjna
A. Przychody netto ze sprzedaży produktów
B. Koszty wytworzenia sprzedanych produktów
C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B)
D. Koszty sprzedaży
E. Koszty ogólnego zarządu
F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E)
Bilans na dzień 31 stycznia 20X9 r. (fragment)
Wyroby gotowe
161.000
Przykład 1. rozwiązanie
Rachunek zysków i strat za miesiąc styczeń 20X9 r.
do poziomu wyniku ze sprzedaży: Wersja porównawcza
A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi
I. Przychody ze sprzedaży produktów
II. Zmiana stanu produktów (wzrost wartości zapasów)
B. Koszty działalności operacyjnej
I. Amortyzacja
II. Zużycie materiałów i energii
III. Usługi obce
IV. Wynagrodzenia
C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B)
161.000