Akut ve Kronik İnflamasyon
Download
Report
Transcript Akut ve Kronik İnflamasyon
Dr. Metin Akbulut
Giriş:
Inflamasyon hasara karşı vaskülarize
dokunun dinamik yanıtıdır
Koruyucu bir yanıttır
Hasar bölgesine koruma ve iyileştirme
mekanizmalarını getirir
Tarihsel Süreç
Cornelius Celsus (M.S. 1 yy.)
–
–
–
–
–
Yangıdaki dört kardinal belirti
Rubor
kızarıklık
Calor
sıcaklık
Tumor
şişlik
Dolor
ağrı
Sıcaklık
Kızarıklık
Şişlik
Ağrı
Fonk. kaybı
John Hunter (1793)
– İskoçyalı cerrah
– Yangı hastalık değil,
organizma için yararlı
bir reaksiyon
Virchow
– Fonksiyon kaybı
(functio laesa) (5.belirti)
Julius Cohnheim
(1839-1884)
– Yangıdaki mikroskobik
özellikler
– Vazodilatasyon
– Kan akımındaki
değişiklikler
– Ödem
– Lökosit göçü
Elie Metchnikoff
– Fagositoz
Paul Ehrlich
– Fagositoz
– Antikor
Thomas Lewis
– Yangısal mediatörler
(histamin)
Zedelenmeye Yanıt:
Akut ve Kronik İnflamasyon
İnflamatuvar yanıtın komponentleri
Akut inflamasyondaki solubl mediyatörler
Akut inflamasyon
Kronik inflamasyon
İnflamasyonun sistemik etkileri
İnflamasyonun komponentleri
BAŞLANGIÇ
Enfeksiyonlar
Kontamine yara
Pnömoni
Akut hepatit
Zedelenmeler
Steril yara
İnfarkt
Asbestoz/silika
Sütürler/implantlar
Toksik nekroz
Yabancı cisim
SONUÇ
Doku yanıtı
Uyaranların temizlenmesi
Hastalığın durması
Ya da
Hastalığın progresyonu
İnflamasyonun komponentleri
Bağ doku hücreleri: Mast hücreleri, makrofajlar,
fibroblastlar
Bağ doku matriksi: Elastik lifler, kollagen lifler,
proteoglikanlar
Damarlar: Bazal membrana oturmuş endotel hücreleri ve
içindeki nötrofil, bazofil, eozinofil, trombosit, monosit ve
lenfositler
Çözünebilir proteinler: Kompleman, pıhtılaşma zinciri,
kinin sistemi
İnflamasyon nedir ?
İnflamasyon
– Ölü hücre ve dokuları hasarlı ortamdan
uzaklaştırmak ve hasar verici etkeni ortadan
kaldırmaya yarayan koruyucu bir yanıttır
– İnflamasyon
parankim hücre rejenerasyonu
skar dokusu gelişimi
ile karakterli tamir süreçleri ile yakından ilişkilidir
İnflamasyon
Akut
– Dk -günler
– Sıvı ve protein çıkışı ile karakterli
– Nötrofiller (Polimorf nüveli lökositler)
EKSUDA
Kronik – haftalar- yıllar
– Lenfosit ve makrofajlar- Mononükleer hücreler
Akut inflamasyon
Hasara karşı ani ve erken yanıttır
Amaç? Nötrofilleri hasarlı bölgeye en erken şekilde
göndermektir
Üç önemli komponenti vardır:
1)Kan akımında lokal artışa neden olan vasküler çap değişiklikleri
(Vazodilatasyon)
2)Mikrovasküler yapılarda plazma proteinlerinin dolaşımdan ayrılmalarına
olanak veren yapısal değişiklikler (Endoteliyal permeabilite artışı)
3)Lökositlerin mikrosirkülasyondan göç etmesi
ve incinme bölgesinde toplanması (Nötrofillerin ekstravazasyonu)
İnflamatuvar yanıtın komponentleri
Fizyoloji:
Solubl mediyatörlerin
salınımı
Vazodilatasyon
Artmış kan akımı
Sıvının ekstravazasyonu
Hücre göçü (kemotaksis)
Hücre metabolizmasında
artış
Semptomlar:
Calor (ısı)
Rubor (kızarıklık)
Tumor (şişlik)
Dolor (ağrı)
Akut inflamasyonun 5 klasik lokal
işareti
–
–
–
–
Sıcaklık artışı
Kızarıklık
Şişlik
Ağrı
– Fonksiyon kaybı
–
–
–
–
Calor
Rubor
Tumor
Dolor
– Functio laesa
Akut inflamasyonun 5 klasik lokal
işareti
Lokal bulgulardan sorumlu olan komponentler
– Sıcaklık artışı - vazodilatasyon
– Kızarıklık - vazodilatasyon
– Şişlik – vasküler geçirgenlik
– Ağrı – mediatörlerin salınımı/PNL’ler
– Fonksiyon kaybı - mediatörlerin salınımı/PNL’ler
Vasküler değişiklikler
Bilinmeli
Vazodilatasyon (kısa süreli vazokonstrüksiyon)
Proteinden zengin sıvının eksüdasyonu
Kan akımında staz
Marginasyon
Emigrasyon/Transmigrasyon
Akut
İnflamasyon
Vasküler permeabilite
Vazodilatasyon, artmış kan akımı
Artmış intravasküler hidrostatik basınç
Transüda – kan plazmasının ultrafiltratı (az
protein)
– Kısa süreli ve geçicidir
– Akut İnflamasyon
EKSÜDA
Artmış vasküler permeabilite
Vasküler permeabilite
Eksüda - (bol protein ve nötrofiller)
– Eksüda akut inflamasyonun karakteristik sıvısıdır
İntravasküler osmotik basınç azalır
İnterstisyel sıvının osmotik basıncı artar
Su ve iyonlar damar dışına çıkar
ÖDEM
Endoteliyal hücreler daha
geçirgen ?
Endoteliyal hücre kontraksiyonu
Junktional retraksiyon
Direkt endoteliyal hasar
Lökosit bağımlı endoteliyal hasar
Artmış sıvı transitozu
Lökosit ekstravazasyonu 3 kademeli bir olaydır:
1.
Damar duvarına yaklaşma (marginasyon), yuvarlanma
(rolling), yapışma (adezyon)
2.
Endotel hücreleri arasından damar dışına çıkış
(transmigrasyon, diapedez)
3.
Reaksiyon alanına göç (kemotaksis)
marginasyon
yuvarlanma
adezyon
selektinler
İntegrinler / immunoglobulinler
UYARAN
kemotaksis
transmigrasyon
Marginasyon
Normal kan akımında – kırmızı ve beyaz kan
hücreleri damarın ortasında yer alır
Hücreden fakir plazma endotele doğru akım
gösterir
Kan akımı yavaşlayınca, beyaz kan hücreleri
endotel boyunca birikir
Bu “Marginasyon”
Nötrofil Marginasyon
Yuvarlanma
Selektinler geçici olarak reseptörlere
bağlanır
Nötrofiller yapışır ya da yuvarlanırlar
Yuvarlanma
Sıkı
adhezyon
Transmigrasyon
Kemotaksis
Kimyasal bir uyaranı takip ederek hasarlı
bölgeye hareket etme
– Kemotaktik faktörler
Kompleman komponentleri
Araşidonik asit metabolitleri (AA)
Solubl bakteriyel ürünler
Kemokinler
Lökosit Aktivasyonu
Kemokinler aynı zamanda nötrofilleri de
aktive eder
– AA metabolit üretimi
– Lizozomal enzimlerin degranulasyonu ve
sekresyonu
– Oksidatif hasar
– Adhezyon moleküllerinin modulasyonu
Fagositoz & Degranulasyon
Fagositoz (yut ve parçala)
– Tutun
– İçine al
– Öldür
Degranulasyon ve oksijen radikalleri ile
yutulmuş parça yok edilir.
İnflamasyonun Kimyasal
Mediatörleri
Plazma kökenli
– Dolaşımdaki prekürsörler
– Aktive edilmesi gerekenler
Hücre kökenli
– Hücre içinde depolanan
– Sentez edilen de novo
Vazoaktif Aminler
Histamin
– Mast hücreleri, bazofiller ve trombositlerde
bulunur
– Bir uyarana yanıt olarak salınır
– Arterioler dilatasyon ve venüler endoteliyal
kontraksiyon yapar
interendoteliyal hücre bağlantıları genişler ve damar
geçirenliği artmış olur
Vazoaktif Aminler
Serotonin
– Vazoaktif etkileri histamin ile benzer
– Trombositlerde bulunur
– Trombositlerin çökmesi ile salınır
Çok sayıda
etkileri var
Doku
Hasarı
Vazoaktif
Mediatörler
İnflamatuar
mediatörlerin
üretimi
Kemotaktik
Faktörler (c5a)
(histamin)
İnflamatuar Hücrelerin
toplanması
Artmış Vasküler
Permeabilite
Akut İnflamasyon
Ödem
PNL’ler
Kronik İnflamasyon
Mononükleer
Akut İnflamasyonun Sonrası
İyileşme
Fibrozis (Skar)
Abse Formasyonu
– Abse = ‘duvarla çevrili püy birikimi’
Kronik inflamasyon ilerleme
AKUT İNFLAMASYON NASIL SONLANIR?
Dokuhasarı
hasarıveya
veya
nekroz
Doku
Doku
hasarı
veyanekroz
nekroz
Doku hasarı
Akut iltihap
Apse oluşumu
Erken nötralize
Doku hasarı minimal
Rezolusyon
Erken nötralize
Doku hasarı orta
Onarım
Erken nötralize değil
Doku hasarı mevcut
Kronik iltihap
Yangının sistemik etkileri
Ateş
Vücut ısısı 1-4° C artar
Vücut ısısının artışı
lökositlerin bakterileri
yok edişini artırır
Ateş oluşumu
– Endokrin ve metabolik
C-reaktif protein
Serum amiloid A
Serum amiloid P
– Otonom sistem
Yangının sistemik etkileri
Lökositoz (15000-20000/ml)
– Lökomoid reaksiyon (40000-100000/ml)
– Nötrofili (bakteriyel enfeksiyonların çoğu nötrofiliye
neden olur)
– Lenfositoz (enfeksiyöz mononukleoz, kızamıkçık,
kabakulak
– Eozinofili (saman nezlesi, astım, parazitik enfeksiyonlar)
– Lökopeni (virus, rickettsia, protozoa, salmonella, immun
sistemi düşkünlerde, ileri evre kanser olgularında)
Kronik İnflamasyon
Dr. Metin Akbulut
İNFLAMASYONUN GENEL
ÖZELLİKLERİ
İnflamatuar yanıt tamir süreci ile iç içedir
Tamir inflamasyonun erken evrelerinde başlar
ve genellikle zedeleyici ajan tamamen
nötralize edilince sonlanır.
İnflamasyon temelde koruyucu bir süreçtir
Ancak bazen tamir olayı ile birlikte konakçıya
zarar verebilir
İNFLAMASYONUN GENEL
ÖZELLİKLERİ
İnflamatuar yanıt iki ana bileşenden
oluşur:
Vasküler reaksiyon
Hücresel reaksiyon
Akut ve kronik olarak ikiye ayrılır
İNFLAMASYONUN GENEL
ÖZELLİKLERİ
Akut inflamasyon:
Hızlı başlar (saniyedakika)
Kısa sürer
Dakikalar, birkaç saat veya
bir iki günde sonlanır
Temel karekteristiği:
-plazma proteinleri ve sıvının
eksudasyonu (ödem)
-lökositlerin özellikle de
nötrofillerin göçüdür
Kronik inflamasyon:
Uzun sürer
Histolojik olarak, lenfosit
ve makrofajların varlığı
Kan damarlarında
proliferasyon
Fibrozis
Doku nekrozu ile ilişkilidir
İNFLAMASYONUN GENEL
ÖZELLİKLERİ
İnflamasyon etken ortadan kalktığında ve
salgılanan mediatörler tükendiğinde sona
erer
Ayrıca konağı aşırı hasara karşı koruyan ve
yanıtı kontrol eden aktif anti-inflamatuar
mekanizmalar da vardır
KRONİK İNFLAMASYON
Doku hasarı-akut iltihap-eksuda-eksuda organizasyonugranülasyon dokusu-fibröz skar
Devamlı hasar-daha fazla doku nekrozu-organizasyon ve
tamir birarada-bağışık yanıt aktivasyonu-lenfosit göçü
Uzun süren (haftalar, aylar) aktif inflamasyon ve doku
yıkımı ile eşzamanlı tamir olaylarının görüldüğü bir süreçtir
Akut inflamasyon sonrası görülebileceği gibi daha çok sinsi
gidişli, düşük dereceli, için için ilerleyen asemptomatik bir
yanıttır
Tanım
Hafta/ay gibi bir süreç boyunca devam eden
Doku yıkımı ve yapımının birlikte görüldüğü
bir inflamasyon .
Kronik inflamasyon
Akut inflamasyonu izleyebilir
Asemptomatik uzun bir sürecin ardından
direkt kronik inflamasyon şeklinde
görülebilir.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLER
Mononükleer hücrelerin infiltrasyonu:
makrofaj, lenfositler ve plazma hücreleri
Doku yıkımı: persistan ajanın varlığı ya da
inflamatuar hücreler indükler
Hasarlanan dokuların yerini alan bağ doku
ile iyileşme: küçük kan damarlarının
proliferasyonu (anjiogenezis) ve özellikle
fibrozis, kollajenöz skar oluşumu
Kr. İnflamasyonda rol oynayan
hücreler
Makrofajlar
Lenfositler
Plazma hücreleri
Mast hücreleri
Eozinofiller
Nötrofiller
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR
Mononükleer fagositer sistemin bir
parçasıdır
MNF kemik iliği kökenli kan monositleri ve
doku makrofajlarını içerir
Doku makrofajları genellikle bağ doku içinde
dağılmıştır
Organlarda özel adlar alır: monosit, kupfer
hücresi, sinüs histiyositi, alveoler
makrofaj, mikroglia, osteoklast
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR
Kemik iliğinde stem cell-kanda monosit-dokuda
makrofaj-aktif makrofaj
Kan monositlerinin yarı ömrü 1 gün
Doku makrofajlarının yaşam süresi birkaç ay, yıl
Kemik iliğinden dokuya gelişim süreci çeşitli
büyüme faktörleri, sitokinler, adezyon molekülleri,
hücre-hücre etkileşimleri ile olur
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR
Akut inflamasyonun en erken döneminde monositler
ekstravasküler dokuya göç etmeye başlar
İnflamasyonun 48. saatinde ise baskın hücre tipidir
Monosit ekstravazasyonu:
-Adezyon molekülleri ve
-Kemotaktik kimyasal mediatörlere yanıt olarak gerçekleşir
Ekstravasküler dokulara çıktığında daha büyük fagositer
hücrelere: makrofajlara dönüşürler
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJ
Makrofajlar aktivasyonu:
-Duyarlanmış T lenfositler,
-NK hücrelerden salınan sitokinler (IFN-γ),
-Bakteriyel endotoksinler
-Diğer kimyasal mediatörler
-Fibronektin gibi ekstrasellüler matriks proteinleri
Aktive olan makrofajın boyutu büyür, lizozomal enzimleri artar
Metabolizması daha aktif olur, fagositoz kabiliyeti ve
mikropları öldürme yeteneği artar
KRONİK İNFLAMASYONUN HÜCRELERİMAKROFAJLAR
Biolojik olarak aktif çok çeşitli ürünler salgılar, eğer kontrol
edilmezse kronik inflamasyon için karekteristik doku yıkımı ve
fibrozise yol açar
Makrofaj ürünleri:
-Reaktif oksijen ve nitrojen intermediates:hücrelere toksik
-Proteazlar:ekstrasellüler matrikse toksik
-Sitokinler, kemotaktik faktörler:diğer hücreleri çağırır
-Büyüme faktörleri:fibroblast proliferasyonu, kollagen
depolanması, anjiogenezis
Eğer inflamasyon kısa sürerse, irritan elimine edilirse
makrofajlar giderek kaybolur
Makrofaj ürünleri
Doku için toksik ürünler: Oksijen ve NO
türevleri
Ekstreselüler matriks yıkım ürünleri:
proteinaz
Fibroblast proliferasyonu, kollagen birikimi ve
anjiogenezisi kolaylaştıran faktörler: büyüme
faktörleri
Aktive makrofajlar
Daha büyük boyuttadırlar, lizozomal enzimler,
büyüme faktörleri, sitokinler, reaktif oksijen
ürünleri içerirler.
Daha çok fagosite etme kabiliyetindedirler.
Aktivasyon sinyalleri: IFN-gama, bakteriyel
endotoksinler, diğer kimyasal mediatörler,
fibronektin
Kr. inf.da makrofajların
ortamda uzun kalma nedenleri
Dolaşımdan adezyon molekülleri ve
kemotaktik faktörlerle sürekli monosit
ortama çekilir.
Makrofajların lokal proliferasyonu artar
Makrofaj hareketsizleştiren faktörler (ör:
MIF, oksidize lipidler)
Makrofajlar
Mikroglia
Kupfer hücreleri
Alveoler makrofajlar
Osteoklastlar
Sinüs histiyositler
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ
İnatçı enfeksiyonlar
Potansiyel olarak toksik endojen veya
egzojen ajanlara uzamış maruziyet
Otoimmünite
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ
Persistan enfeksiyonlar:
Mikobakterium tüberkülozis, Treponema
pallidum, bazı viruslar, fungus ve parazitler
Bu ajanların toksisitesi düşüktür
Geç tip hipersensitivite yanıtı oluştururlar
İnflamatuar yanıt bazen özel bir doku yanıtı
olan granülomatöz reaksiyon şeklinde olur
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ
Potansiyel olarak toksik endojen veya ekzojen
ajanlara uzamış maruziyet
Silikozis-Silikaya uzun süre maruz kalanlarda
gelişen inflamatuar akciğer hastalığı
Ateroskleroz-Endojen toksik plazma lipid
bileşenleri arter duvarlarını etkileyerek kronik
inflamatuar yanıt oluşturur
KRONİK İNFLAMASYON ETKENLERİ
Otoimmünite
Bazı durumlarda immün reaksiyon bireylerin kendi
dokularına karşı gelişebilir ve otoimmün hastalıkları
oluşturur
Bu hastalıklarda otoantijenlere karşı oluşan immün
yanıt kronik doku hasarı ve inflamasyon
oluşturur
Romatoid artrit ve lupus eritematozus immün
reaksiyonların rol oynadığı kronik inflamatuar
hastalıklardır
İnflamasyonun morfolojik
paternleri
Seröz inflamasyon
Fibrinöz inflamasyon
Süpüratif veya pürülan inflamasyon
Nekrotizan inflamasyon
Ülser
Abse
Granülomatöz inflamasyon
Granulomatöz yangı
Kronik yangının bir türüdür.
Epitelioid görünümlü aktive makrofaj
kümeleşmesi ile karakterlidir.
Ör: Tüberkülozis, lepra, sifiliz, kedi tırmığı
hastalığı, sarkoidozis, silikozis, beriliyozis,
mikotik enfeksiyonlar; His. Kaps, kripto.
neofor., sütür, protez çevresi ybc cisim re.
Epitelioid hücreler
Özelleşmiş şekilli aktive makrofajlardır.
Soluk sitoplazmalı, nükleol belirginliği
gösteren, sitoplazmik hücre kenarları çok
net olmayan hücrelerdir.,
E.M: Düz E.R sayısı artmıştır.
Lizozomal enzim üretimi artmıştır
Fagositik aktiviteleri azalmıştır
Tüberküloza bağlı kr. yangı
Granülomatöz bir yangıdır.
Langhans tipi dev hüc. İçeren granülom
yapıları vardır.
Kazeifikasyon nekrozu tipiktir.
Granülomlar farklı boylarda ve konfluent
kümeler halindedirler.