Transcript Rozprawka

Opracowała: Barbara Bilińska
 brak widomości na dany temat (temat pracy);
 brak pozytywnej motywacji do napisania wypracowania (cel);
 ubogi zasób słownictwa (ogólny i dotyczący formy);
 nieznajomość budowy pisemnych form wypowiedzi;
 nieznajomość reguł gramatycznych, ortograficznych,
interpunkcyjnych;
 niewłaściwe przygotowanie ucznia do pracy nad formą
pisemną.
 Zenon Klemensiewicz,
O potrzebie kształcenia
sprawności mowy, „Nowa Szkoła” 1964, nr 4.

Należy dbać o to, by uczeń (1) miał o czym mówić i
pisać, (2) dysponował odpowiednim potencjałem
językowym do rozporządzenia oraz by (3) chciał
się na dany temat wypowiadać.
 Określenie istoty gatunku wypowiedzi objętej ćwiczeniem.
 Porównanie definicji roboczej z oficjalną, słownikową.
 Przywołanie przykładów, czyli gotowych tekstów,




reprezentujących ćwiczoną formę wypowiedzi.
Konfrontacja zebranych i wstępnie zaakceptowanych
przykładów z definicją gatunku w celu wskazania zarówno
zgodności, jak i rozbieżności.
Tworzenie tekstów własnych, reprezentujących
przyswajaną i ćwiczoną formę wypowiedzi.
Prezentacja (jeżeli piszącymi są uczniowie) napisanych
wypowiedzi i ocena ich poprawności.
Wprowadzenie poprawek i zredagowanie wypowiedzi
wzorcowej.





Rozważania o tekście, który ma
powstać (rozwianie wszelkich uczniowskich
niejasności)
Pisanie
Analiza tekstu pod kątem spełnienia
wymaganych kryteriów (omawianie pierwszych
prac na forum klasy, by wyeliminować
popełniane/popełnione błędy)
Korekta
Ocena efektów wykonanej pracy
 Starajmy się unikać wobec uczniów oceny typu: Popraw, to jest
źle!
Stosownymi podpowiedziami niech będą, np.:




Zastanów się, czy dobrze dobrałeś i zestawiłeś wyrazy;
Spróbuj z tych dwóch zdań zbudować jedno – rozwinięte;
Pomyśl, jak możesz uniknąć powtórzeń;
Poszukaj odpowiednich słów i wprowadź je do wypowiedzi tak,
abyś zaznaczył swój osobisty stosunek do przedstawionej treści;
Rozwiń skrót myślowy;
Wymień równoważnik na zdanie;
Spróbuj związać mocniej dwa sąsiadujące ze sobą wypowiedzenia;
Przypomnij sobie, jak wprowadza się dialog;
Spróbuj streścić wypowiedź dialogową;





 itp..
 Rozprawka to typowo szkolna forma wypowiedzi, która jest
uproszczoną wersją rozprawy naukowej. Celem rozprawki
jest refleksja nad jakimś zadaniem, rozpatrzenie
możliwości jego rozwikłania, zmaganie się z czymś, czego
nie wiemy, z czym nie potrafimy sobie od razu poradzić, co
nie jest pewne.
 Winna cechować ją logiczność, konsekwencja i precyzja
myślowa.
 W rozprawce piszący, po rozważeniu problemu, przedstawia
swoje stanowisko w jakiejś sprawie. Jest to forma
wypowiedzi będąca zapisem toku rozumowania
prowadzącego do konkretnych stwierdzeń.
 Jeśli chcemy zaproponować określone rozwiązanie
problemu, przedstawiamy gotową odpowiedź,
następnie przytaczamy na jej rzecz argumenty.
 Jeśli nie znamy (nie jesteśmy pewni) rozwiązania
problemu, przedstawiamy nasze wątpliwości,
następnie odwołujemy się do argumentów, które
nie zawsze doprowadzą nas do rozwiązania
problemu, natomiast pozwolą lepiej uświadomić
sobie jego istotę i przez to przybliżą możliwość
rozwiązania.
 Konstruowanie wypowiedzi dyskursywnej to cel,
którego nie udaje się osiągnąć od razu. Umiejętności
muszą narastać. Ważne, by stawiać przed dziećmi
problemy interesujące, wymagające rzeczywistego
zaangażowania, zmuszające do działania i poszukiwań.
(to jest konieczność)

Najpierw trzeba się czymś interesować, potem mieć
coś do powiedzenia, chcieć to powiedzieć, rozważyć
sytuację komunikacyjną i dopiero wybierać formę
wyrazu, szukając najwłaściwszych środków
stylistycznych.
 Znajomość wyznaczników formy i rozumienie pojęć:







argument, teza, hipoteza, wniosek.
Umiejętność wyszukiwania (w różnych źródłach)
i formułowania argumentów.
Formułowanie tezy i hipotezy.
Umiejętność formułowani i rozwiązywania problemów.
Umiejętność wnioskowania i redagowania wniosków.
Komponowanie pracy (trójdzielność, segmentacja).
Stosowanie słownictwa właściwego rozprawce.
Umiejętność pisania tekstu spójnego i logicznie
uporządkowanego.
 Umiejętność wyznaczania akapitów i znajomość








zawartości akapitów (miniteza, opis, wniosek).
Komponowanie wstępów i podsumowań.
Pisanie planów.
Umiejętność analizy tematu pracy.
Umiejętności ortograficzne i interpunkcyjne.
Umiejętność cytowania.
Umiejętność odtwarzania i rekonstruowania cudzej
myśli.
Streszczanie.
itd.
A.
I. Teza (zdanie, twierdzenie, opinia)
II. Argumenty (uzasadnienia)
III. Potwierdzenie tezy (podsumowanie,
zakończenie)
B.
I. Hipoteza
II. Argumenty
III. Teza
C.
I. Teza
II. Argumenty
III. Kontrargumenty
IV. Zaprzeczenie tezy – antyteza
 Teza – to twierdzenie, które wyraża pewny, ściśle określony
pogląd lub opinię na dany temat.
Tezę można sformułować na podstawie czyjegoś poglądu (np.
autora utworu, filozofa, bohatera literackiego itp.) lub myśli
ogólnoludzkiej (myśl ogólnoludzką stanowią np. przysłowia,
sentencje, aforyzmy), a także zdarzeń rzeczywistych lub
fikcyjnych.
Temat rozprawki z tezą może mieć postać zdania oznajmującego
lub pytającego. Zwykle rozpoczyna się od słów: Uzasadnij, że…,
Udowodnij, że…, Rozwiń myśl…, Dowiedź, że…, Dlaczego
mówimy, że… itp.
np.
Temat: Uzasadnij, że Stefan Żeromski słusznie nazwał Stasię
Bozowską siłaczką.
 Hipoteza – to niepewna teza, czyli założenie oparte na
prawdopodobieństwie, przypuszczeniu, domyśle.
Możliwość sformułowania hipotezy sugerują zwykle
tematy z pytaniem, rozpoczynającym się: Czy…
Słownictwo do postawienia hipotezy: Przypuszczam..,
Wydaje mi się…, Domyślam się…, Zakładam…,
Nasuwa mi się takie oto przypuszczenie…, Być
może…, Prawdopodobnie….
np.
Temat: Czy słusznie Stefan Żeromski nazwał Stasię
Bozowską siłaczką?
 Antyteza – czasem z toku dowodzenia wynika, że
teza jest nieprawdziwa i wówczas możesz
w podsumowaniu wysunąć antytezę. Jest to
twierdzenie przeciwstawne do tezy. Uzasadniają
ją kontrargumenty, które zbijają argumenty
strony przeciwnej.
np.
Temat: Szkoła - miejsce niszczące osobowość
ucznia.
 Argumenty – to wypowiedzi, które potwierdzają
zawarty w tezie sąd. Typy argumentów: fakty (Co
się zdarzyło?), dowody (Co o tym świadczy?),
motywy (Dlaczego?), racje, opinie (Co ktoś
sądzi?).
 Kontrargumenty – zbijają argumenty.





Rodzaj argumentacji uzależniony jest od tematu.
Jeśli np. tematy dotyczą lektury, argumentami
mogą być:
odpowiednie cytaty z utworu;
omówienie (streszczenie) fragment utworu;
przytoczony sąd jakiegoś autorytetu (znawcy
literatury, pisarza, wybitnej osobowości itp.);
odwołanie do innych dzieł literackich.
itp.
 Wnioskowanie – polega na tym, że na podstawie jakiś
nasuwających się myśli, tak zwanych przesłanek,
wysuwa się myśl nową, tak zwany wniosek.
(wniosek - wynik rozumowania, twierdzenie,
konkluzja w logice; twierdzenie wyprowadzone ze
zdań uznanych za prawdziwe)
np.
Według mitów greckich starożytni bogowie ingerowali
w życie śmiertelników. Często schodzili na ziemię po
to, aby przebywać wśród ludzi, opiekować się nimi,
bawić się wspólnie, a także karać i nagradzać. Wynika
z tego, że ludzie byli silnie związani z bogami,
wierzyli, że ich życie zależy od woli
wszechmocnych.
Budowa rozprawki:
a) wstęp
b) rozwinięcie
c) zakończenie
Wstęp
 powinien stanowić jeden akapit;
 stawiamy tu tezę (twierdzenie, które wypowiadający się zamierza
udowodnić, np. Umiejętność obsługi komputera ułatwia pracę i
naukę) lub hipotezę (opinię nie do końca sprawdzoną, wymagającą
rozważenia, np. Umiejętność obsługi komputera prawdopodobnie
ułatwia pracę i naukę);
 jest w pewnym sensie wizytówką całej pracy; należy zadbać, aby
był interesujący i nie ograniczał się do 1-2 zdań;
 możemy zasygnalizować w nim przyczyny, które skłoniły piszącego
da zajęcia określonego stanowiska lub też poinformować, w jaki
sposób będziemy prowadzić argumentację;
Dobrym sposobem rozpoczynania rozprawki jest
zadanie pytania, na które odpowiadamy - tworząc tym
samym tezę.
Przykład
 Co zdobi człowieka, jeśli nie są to markowe ubrania,
szybkie samochody, pięknie urządzone mieszkania?
Według mnie najbardziej zdobią człowieka wartości
duchowe. Bez nich bylibyśmy niepełnowartościowi
ludźmi. Poniżej postaram się udowodnić, że miłość do
rodziny, Ojczyzny, pomoc drugiemu człowiekowi są
cennymi klejnotami w życiu człowieka i to one
stanowią o naszej wartości.
Rozwinięcie
 tu przedstawiamy naszą argumentację;
 każdemu z przytoczonych argumentów poświęcamy
przynajmniej jeden akapit;
 kolejność argumentów w pracy nie może być
przypadkowa;
 kompozycja rozwinięcia powinna być podporządkowana
zasygnalizowanemu we wstępie celowi.
Ważne są synonimy słowa dowód, które można
zastąpić w następujący sposób: przykład, fakt,
świadectwo, unaocznienie, argument.
Przykłady:
Pierwszym ważnym dowodem potwierdzającym
tezę jest …
 Inny, równie interesujący, przykład stanowi …
 Ostatnim argumentem udowadniającym tezę jest
…

Łączenie kolejnych argumentów, np.:






Po pierwsze, … ; Po drugie, … ;
Pierwszym…; Drugim…;
Następnym…; Kolejnym…;
Ważnym…; Istotnym;
Również…;
Także… .
Zakończenie
 tu stwierdzamy, że przyjęta we wstępie teza okazała
się słuszna, zaś w przypadku hipotezy, że
przypuszczenie nasze w toku argumentacji zostało
potwierdzone.
 w przypadku wywodu polemicznego powiemy, że udało
nam się za pomocą przytoczonego kontrargumentu
obalić czyjąś argumentację;
 warto, oprócz tego co nam się udało, wskazać czego
jeszcze nie zrobiliśmy, co warto by jeszcze rozwinąć,
jakie możliwości pozostawiamy ewentualnym
kontynuatorom naszych rozważań.
Słownictwo stosowane do łączenia zakończenia z
rozwinięciem, np.:





Podsumowując… ;
Reasumując… ;
Sumując… ;
Kończąc… .
itp.
Przykład:
Reasumując, wszystkie przytoczone
argumenty utwierdzają mnie w przekonaniu,
że najcenniejsze w życiu człowieka jest jego
duchowe wnętrze. Osobiście staram się oceniać
ludzi na podstawie tego co robią i jakie wyznają
wartości, a nie jak się np. ubierają. Niestety, dla
wielu moich rówieśników najważniejsze są jednak
markowe ubrania, drogi sprzęt elektroniczny,
wakacje za granicą. To bardzo smutne.
 Słownictwo służące osiągnięciu spójności:
poza tym; ponadto; oprócz tego; przede
wszystkim; tymczasem; natomiast; tak więc;
chociaż; choć; mimo to; mimo że; ponieważ;
dlatego; gdyż; z powodu; o czym świadczy; przy
tym; otóż, jednakże; zatem; głównie; w dodatku;
w gruncie rzeczy
 Słownictwo sygnalizujące porządek
argumentacyjny:
po pierwsze; po drugie; z jednej strony;
z drugiej strony; zacznę od; chciałbym na
początku przedstawić; z kolei przejdę do;
to kolejny argument; przedstawię następny
argument; teraz przejdę do omówienia; na
wstępie; na zakończenie; reasumując; jako ostatni
przytoczę argument; z całą pewnością mogę
stwierdzić; z rozważań wynika; to pozwala
wyciągnąć wniosek
 Słownictwo wyrażające opinię piszącego:
sądzę; uważa, że; w mojej opinii; z całą pewnością;
moim zdaniem; jestem przekonana, że; nie mam
wątpliwości, że; śmiało można wyciągnąć wniosek,
że; niewątpliwie; z całą pewnością; słusznie; nie
mam pewności, czy; moją wątpliwość budzi; nie
znam w tej chwili odpowiedzi; nie zadawałem sobie
wcześniej tego pytania; na pewno; naturalnie; bez
wątpienia; przypuszcza, że; wydaje mi się, że
 Słownictwo służące do wprowadzania cytatów:
moje zdanie najlepiej potwierdzą słowa: „………”;
powołam się na słowa: „…………”; świadczą o tym
słowa: „………..”; oto co na ten temat
mówi…..:”………..”; aby poprzeć moje zdanie,
przytoczę/zacytuję słowa: „…………”; rację ma ………,
mówiąc: „………….”; najlepiej ilustrują to słowa:
„…………..”
1. Napisz rozprawkę na temat: Jeśli nie szata zdobi człowieka, to w czym
tkwi jego wartość? W pracy posłuż się przykładami z literatury, historii
bądź sztuki.
2. Napisz rozprawkę na temat: Człowiekowi najbardziej potrzebny jest
drugi człowiek. Odnieś się do tej tezy i uzasadnij swoją opinię,
przywołując dwa przykłady z wybranych dzieł literackich lub filmów.
3. Napisz rozprawkę, w której uzasadnisz, że śmiech niekiedy może być
nauką. Odwołaj się do przykładów z literatury lub filmu, ewentualnie z
obu tych dziedzin.
4. Napisz rozprawkę, w której ustosunkujesz się do stwierdzenia: Świat
pozbawiony piękna ogrodów byłby uboższy. W uzasadnieniu posłuż się
przykładami (w tym jednym z arkusza) z literatury lub sztuki,
ewentualnie
z obu tych dziedzin.
5. Warto poznawać dorobek naszych przodków. Napisz rozprawkę, w
której ustosunkujesz się do tej opinii. Odwołaj się do trzech przykładów
osiągnięć cywilizacyjnych (jednego z arkusza i dwóch własnych).