Transcript İçerik Analizi, Alan Araştırması

Sosyal Bilimlerde Araştırma
Yöntemleri
İçerik Analizi
Alan Araştırması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
1
Plan
• İçerik analizi
– İçerik nedir?
– İçerik analizi teknikleri
– İçerik analizinin güçlü ve zayıf yönleri
• Alan araştırması
– Alan araştırmasına uygun konular
– Alan araştırması paradigmaları
– Alan araştırmasının güçlü ve zayıf yönleri
• Konuyla ilgili temel terimler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
2
Araştırma Yöntemleri
• Nicel yöntemler
• Nitel yöntemler
– Deneysel yöntem
– Betimleme
yöntemi
– İçerik analizi
– Yöneylem
araştırması
– ...
– Alan araştırmaları
– Örnek olaylar
– Etnografik
araştırmalar
– Anlatıma dayalı
araştırmalar
– ...
• Karma yöntemler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
3
İçerik Analizi
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
4
Tanım
• İçerik analizi toplumsal davranışı etkilemeden
gerçekleştirilebilen (non-obtrusive) bir araştırma
yöntemidir
• “İçerik analizi, iletişimin açık / belirgin içeriğinin
nesnel, sistematik ve nicel tanımlanmasına yönelik
bir araştırma tekniği” (Berelson, 1952, s. 18’den aktaran Gökçe, 2006, s. 35)
–
–
–
–
Nesnellik
Sistematiklik
Niceliksellik
Açık / belirgin olma
Kaynak: Gökçe, 2006, s. 34-38
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
5
İçerik Nedir?
• “İçerik analizi, metin içeriği toplama ve analiz etme
tekniğidir”
• İçerik: “iletilebilen sözcükler, anlamlar, resimler,
semboller, düşünceler temalar veya herhangi bir
ileti”
• Açık ya da gizli içerik
• Metin: “bir iletişim ortamı görevi gören her türden
yazılı ileti”
• Kayıtlı bilgi içeren her tür basılı, görsel, elektronik ve
diğer türden belgelerin analizi
• İletişim, sosyoloji, edebiyat, siyaset, ekonomi,
psikoloji, tarih, antropoloji, vd.
Kaynak: Neuman, 2006, s. 466
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
6
İçerik Analizinin Uygulanması
• Araştırma sorusunun seçimi
• Örneklem seçimi
• Kavramsallaştırma ve kod kategorilerinin
geliştirilmesi
• Veri toplama
• Kodlama
• Betimleme
• Değerlendirme
• Çıkarsama
• Yorumlama
Kaynak: Babbie, 2007, 320-328; Bilgin, 2006, s. 11-15
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
7
İçerik Analizi Teknikleri
•
•
•
•
•
Sıklık analizi
Kategori analizi
Değerlendirici analiz
İlişki analizi
Diğer analizler
Kaynak: Bilgin, 2006, s. 18-28
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
8
İçerik Analizinin Güçlü ve Zayıf Yönleri
Güçlü yönleri
• Zaman ve paradan tasarruf
• Gerekirse araştırmanın bir
kısmını yeniden yapmak
basit
• Uzun bir zaman kesitinde
meydana gelen süreçleri
incelemeye izin verir
• Araştırmacının araştırdığı
denekler üzerinde nadiren
etkisi vardır (unobtrusive)
• Güvenilir
Zayıf yönleri
• Kayıtlı iletişimin
incelenmesiyle sınırlı
• Geçerlik sorunları
vardır
Kaynak: Babbie, 2007, s. 330
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
9
Alan Araştırması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
10
Alan Araştırmasına Uygun Konular
• Tutum ve davranışlar, zamanla gelişen toplumsal
süreçler en iyi doğal ortamlarda anlaşılır
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Uygulamalar: Konuşma, kitap okuma, vd.
Olaylar: Boşanma, suç, hastalık
Karşılaşmalar: Karşılaşan ve etkileşimde bulunan insanlar
Roller: Meslekler, ailevi roller
İlişkiler: Arkadaşlıklar, ana-oğul ilişkisi
Gruplar: Küçük gruplar, takımlar, iş/çalışma grupları
Örgütler: Hastane, okul gibi resmi örgütler
Yerleşimler: Köy, mahalle gibi küçük ölçekli “topluluklar”
Toplumsal dünyalar: Sınırları ve kimlerden oluştuğu belirsiz
toplumsal varlıklar (spor dünyası, borsa gibi)
– Yaşam tarzları ve alt kültürler: İnsanlar “yönetici sınıf”, “kentli
alt sınıf” gibi gruplara nasıl uyum sağlıyorlar?
Kaynak: Babbie, 2007, s. 287
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
11
Nitel Alan Araştırmasıyla İlgili Özel Durumlar
• Gözlemcinin değişik rolleri
– Katılımcı gözlem
• Katılımcı? Gözlemci? Hem katılımcı hem gözlemci?
– Tepkisellik (gözlenen kişilerin davranışlarını
değiştirmesi)
– Bilimsel – etik sorunlar
• Araştırmacı “Marslı” gibi mi yoksa denekleri
yanıltarak “yerli” gibi mi davranacak?
• Deneklerle ilişkiler
– Deneklerin dünya görüşlerini benimseme
– Deneklere yardım etme
Kaynak: Babbie, 2007, s. 289-292
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
12
Alan Araştırması Paradigmaları
• Doğalcılık
• Genişletilmiş örnek olay yöntemi
– Nesnel toplumsal gerçeklik
– Örnek olay gözlemlerinin
vardır, doğru biçimde
mevcut toplumsal kuramlardaki
gözlenebilir ve rapor edilebilir
yanlışları bulmak ve bu
kuramları geliştirmek için
• Etnometodoloji
kullanılması
– Örtük, konuşulmamış ve
• Kurumsal etnografya
üzerinde anlaşılmamış
sayıltıların keşfedilmesi
– Çalıştıkları kurumlardaki güç
ilişkilerini ve diğer özellikleri
• Gömülü (Grounded) kuram
ortaya çıkarmak için bireylerin
– Gözleme dayanan verilerin
kişisel deneyimlerinin
analizi sonucu keşfedilen örüntü,
kullanılması
tema ve ortak kategorilerden
• Katılımcı eylem araştırması
kuramlar oluşturma
– Araştırmanın amaç ve
• Örnek olay
süreçlerinin deneklerin
– Örnek bir toplumsal olgunun
denetiminde olması
derinlemesine incelenmesi
Kaynak: Babbie, 2007, s. 293-303
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
13
Alan Çalışması İçin Hazırlık
• Konuyla ilgili bilgi edinme
• Bilen bir kişiyle üzerinde araştırma
yapacağınız grup hakkında tartışma
yapma
• Araştırılacak insanlarla birlikteyken
kullanılmak üzere bir kimlik geliştirme
• Araştırmanın amacını gruba açıklama
Kaynak: Babbie, 2007, s. 304-305
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
14
Görüşmenin Yedi Aşaması
1. Tematikleştirme
–
Amacı ve araştırılacak kavramları netleştirme
2. Tasarım
–
Amacı gerçekleştirecek süreci belirleme
3. Görüşme
–
Görüşmelerin yapılması
4. Çözme (Transkribe etme)
–
Görüşmelerden yazılı bir metin oluşturma
5. Çözümleme (Analiz etme)
–
Verilerin amaçla ilişkisini saptama
6. Doğrulama
–
Verilerin güvenilirlik ve geçerliğinin kontrolü
7. Raporlama
–
Bulguların açıklanması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
Kaynak: Babbie, 2007, s. 308
15
Odak Grupları
• Bir grup denekle laboratuvar ortamında
görüşme yapma
Avantajları
1. Toplumsal yönelimli
bir araştırma
yöntemi
2. Esnek
3. Yüz geçerliği yüksek
4. Hızlı sonuç alınabilir
5. Maliyeti düşük
Dezavantajları
1. Grup görüşmelerinde
araştırmacının kontrolü daha az
2. Verilerin analizi zor
3. Moderatörlerin özel becerileri
olmalı
4. Gruplar farklı olabilir
5. Grupları toplamak zor
6. Tartışma doğurgan bir ortamda
yapılmalı
Kaynak: Babbie, 2007, s. 308-309
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
16
Not Tutma İlkeleri
• Belleğinize güvenmeyin
– Görüşme yaparken not alın
• Aşamalar sırasında not alın
– Sahadayken taslak notlar alın, bunları daha
sonra yeniden yazın ve ayrıntıları doldurun
• Her şeyi kaydedin
– Görüşme sırasında önemli gözükmeyen şeyler
daha sonra önemli hale gelebilir
• Alanda tuttuğunuz notların son projede yer
almayacağını bilin
Kaynak: Babbie, 2007, s. 309-312
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
17
Nitel Alan Araştırmasında Araştırma Etiği
• Haber vermeden insanların konuşmalarını kaydetmek
• Nefret ettiğiniz kişilerden kendi amaçlarınız için bilgi almak
• Acil yardıma ihtiyaç olduğunu görmek ama doğrudan
yardımcı olamamak
• Kendini tüm kalbinle adamadığın bir yer ya da durumda
olmak
• Başkalarıyla ilişkilerde stratejik olmak
• Bölünmüş bir durumda iken taraf tutma ya da taraf
tutmaktan kaçınma
• Görüşme için “ödeme” yapma
• Başka kimselere erişmek ya da daha iyi anlamak için
insanları “kullanma”
Kaynak: Babbie, 2007, s. 312
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
18
Alan Araştırmasının Güçlü ve Zayıf Yönleri
Güçlü yönleri
Zayıf yönleri
• Daha derinlemesine
• Nitel yöntem; kitlelerin
anlamaya izin verir
istatistiksel tanımlamaları
için uygun değil
• Esnektir – araştırma her an
değiştirilebilir
• Alan araştırması
yöntemleri çoğunlukla
• Ucuzdur
kişisel olduğundan
• Betimleme araştırmaları ya
güvenilirlikle ilgili
da deneysel
potansiyel sorunlar var
araştırmalardan daha
geçerli sonuçlar verir
Kaynak: Babbie, 2007, s. 312-314
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
19
Temel Terimler
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
20
• İçerik analizi
Kayıtlı iletişim belgelerine dayalı araştırma
• Görünür içerik
Görünebilen, yüzeydeki içerik
• Gizli içerik
İçeriğin esas anlamı
• Kodlama
Ham veriyi standart forma dönüştürme
süreci
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
21
• Doğalcılık
Alan araştırmasına, nesnel toplumsal
gerçekliğin var olduğu ve bunun
gözlenebileceği ve doğru rapor
edilebileceği varsayımıyla yaklaşma
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
22
• Etnometodoloji
Dolaylı, genellikle konuşulmamış varsayım
ve anlaşmalara odaklanan toplumsal yaşam
araştırması
• Etnografya
Açıklamadan çok ayrıntılı ve doğru
tanımlamaya odaklanan toplumsal yaşam
hakkında rapor
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
23
• Gömülü kuram
Tümevarım yaklaşımıyla gözlemlerin
sürekli karşılaştırılmasından bir kuram
yaratmaya çalışan toplumsal yaşam
araştırması
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
24
• Örnek olaylar
Bir köy, aile, ya da yeniyetme çetesi gibi bir
toplumsal olgunun derinlemesine
incelenmesi
• Genişletilmiş örnek olay yöntemi
Örnek olayların toplumsal kuramlardaki
yanlışları bulmak ve bu kuramları
geliştirmek için kullanıldığı teknik
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
25
• Kurumsal etnografya
Kurumlarda çalışan bireylerin kişisel
deneyimlerinin kurumdaki güç ilişkilerini
ve kurumun diğer özelliklerini ortaya
çıkarmak için kullanıldığı araştırma
tekniği
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
26
• Katılımcı eylem araştırması
Hakkında araştırma yapılan deneklere
araştırmanın amacı ve prosedürünün
kontrolünü vermeyi savunan sosyal
araştırma yaklaşımı. Bu yaklaşım
araştırmacıların araştırdıkları
kimselerden daha üstün olduğu fikrine
karşı geliştirilmiştir
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
27
• Niteliksel görüşme
Görüşme yapılan kişiyle görüşme yapan
kişi arasında görüşmecinin genel planı
olması, ancak hangi soruların hangi
sırada ve hangi sözcükler kullanılarak
sorulacağının belirlenmediği görüşme
biçimi
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
28
• Odak grubu
Belli bir konuyu bir odada rehber
yönetiminde tartışmak için bir araya
gelen bir grup insan
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
29
Özet
•
•
•
•
•
İçerik analizi nedir?
İçerik analizi nasıl uygulanır?
İçerik analizi teknikleri nelerdir?
Alan araştırması nedir?
Hangi konular alan araştırması için
uygundur?
• Alan araştırması paradigmaları nelerdir?
Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri
www.acikders.org.tr
30