Transcript FMEA

‫به نام آنکه هستی نام از او یافت‬
‫روشهای تجزیه تحلیل شکست واثرات آن‬
‫) ‪)FMEA‬‬
‫فهرست‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫‪ – 1‬مقدمه‬
‫‪ – 2‬تعاریف‬
‫‪ - 3‬تکنیکهای شناسایی‪،‬ارزیابی و کنترل خطرات‬
‫‪ - 4‬آشنایی با ‪FMEA‬‬
‫‪ - 5‬اجرای ‪FMEA‬‬
‫‪ – 6‬نمونه عملي ‪ FMEA‬در یك شركت نساجي‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫‪ - 1‬مقدمه‬
‫•‬
‫•‬
‫با قدری تامل در تاریخ به این موضوع پی میبریم که انسانهای اولیه بدون ایمنی‬
‫نمی توانستند زندگی کنند باورود به دنیای صنعت وتکنولوژی ایمنی سیستم‬
‫ازدیدگاه جدید تری مورد بررسی قرار گرفت وتقریبا جزیی از فرایند شد که در‬
‫گذشته برنامه های ایمنی با فلسفه ی (بعد از واقعه) پیگیری می شود ولی با‬
‫پیشرفت تکنولوژی نمی شد به همه ی حوادث اجازه ی وقوع داد چون خیلی از‬
‫حوادث کل سیستم را از کار می انداخت به همین خاطر ایمنی بافرهنگ (قبل از‬
‫واقعه) پیگیری شد‬
‫از حوادث بزرگ جهانی که باعث شد ایمنی بطور جدی پیگیری شود می توان به‬
‫حوادثی چون بوپال در هندوستان وچرنوبیل در روسیه وچندین مورد دیگر‬
‫اشاره کرد ‪.‬‬
‫‪ - 2‬تعاریف‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫ایمنی‪:‬درجه یا میزان از خطر‬
‫•‬
‫• سیستم ‪:‬مجوعه افراد قوانین روشها و تجهیزات‬
‫• خطر‪:‬شرایطی که دارای پتانسیل رساندن صدمه‬
‫•‬
‫شدت خطر ‪:‬یک توصیف طبقه بندی شده از خطر بر حسب‬
‫جراحت و صدمه‬
‫•‬
‫احتمال خطر‪:‬امکان بروز شرایط خاص در یک وضیعت معین یا‬
‫محیط کاری‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫‪‬‬
‫حادثه ‪:‬یک واقعه ی بر نامه ریزی نشده است‬
‫شبه حادثه ‪ :‬رویدادی است که به اصطالح خوش می گذرد‬
‫ریسک‪:‬عبارت است از امکان وقوع حادثه بر حسب‬
‫احتمال‬
‫شکست یا نقص‪:‬عدم توانایی یک وسیله یا سیستم در اجرای‬
‫عملکرد مورد نظر‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫قابلیت اعتماد‪:‬حد اطمینانی که ما به یک محصول و یا به‬
‫سیستم داریم‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫‪ - 3‬تکنیکهای شناسایی‪،‬ارزیابی و کنترل خطرات‪:‬‬
‫• مطالعه عملیات و خطر(‪:)HAZOP‬یک روش قانونمند‬
‫شناسایی است که اغلب در صنایع شیمیایی کاربرد دارد و بیشتر در‬
‫مرحله طراحی سیتم مطرح است ‪.‬‬
‫•‬
‫تجزیه تحلیل چه می شود اگر ؟(?‪:)what if‬این‬
‫تکنیک از عبارت ”اگر این امر رخ دهد پیامد های چه خواهد شد؟“‬
‫گرفته شده است ‪.‬‬
‫• تجزیه تحلیل مقدماتی خطر (‪:)PHA‬در اوایل دهه ‪50‬‬
‫در امریکا برای تجزیه تحلیل ایمنی نوع خاصی از موشکها‬
‫بکار گرفته شد برای ‪PHL ،pHA‬نیاز است ‪.‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫•‬
‫ردیابی انرژی و تجزیه تحلیل حفاظها(‪:)ET&BA‬‬
‫ابزاری است جهت تجزیه تحلیل اصولی علل حوادث که از‬
‫تکنیک پا یش مدیریتی ودرخت ریسک (‪ )MORT‬منتج شده‬
‫است ‪ .‬در این روش چند عامل به عنوان علل وقوع حادثه مورد‬
‫بررسی قرار گرفته و حاثه نیز بصورت جریان ناخواسته ای از‬
‫انرژی در اثر نامناسب بودن حفاظها بوقوع می پیوندد ‪ ،‬تعریف‬
‫می شود‬
‫• تجزیه تحلیل خطرات عملیات و پشتیبانی (‪:)O&SHA‬‬
‫که دو هدف اصلی را دنبال می کند ‪:‬‬
‫‪ .1‬شناسایی کلیه خطرات احتمالی در طول سیستم که ماهیتا برای‬
‫افراد خطرناک هستند‪.‬‬
‫‪ .2‬ارائه ی پیشنهاد هایی در راستای کاهش ریسک در کلیه ی‬
‫مراحل انجام وظیفه و یا عملیات که از طریق دستورالعمل های‬
‫مکتوب کنترل می شود‪ .‬در این روش رفتار و عملکرد انسانی و‬
‫خطای انسانی مد نظر قرار می گیرد‪.‬‬
‫• تجزیه تحلیل درخت خطا (‪:)FTA‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• این روش به طریق قیاسی عمل می کند (رسیدن از کل به جزء)‪.‬‬
‫• تکنیک ‪ FTA‬یک روش سازمان یافته ‪ ،‬دقیق و چند سو نگر عمل می‬
‫کند‪.‬‬
‫• این روش از یک سری از اشکال هندسی تشکیل یافته که معنی و مفهوم‬
‫خاصی دارند‪.‬‬
‫• تجزیه و تحلیل خطرات سیستم و زیر سیستم ( ‪:)SSHA‬‬
‫• تکنیک بایستی حداالمکان در فاز طراحی انجام گیرد و توصیه می شود این‬
‫تکنیک زمانی که ‪ %35‬طراحی تکمیل شده باشد بکار گرفته شود‪.‬‬
‫• ‪SSHA‬باید حداقل بتواند عناصر فرایند شناسایی خطرات که در‬
‫زیر عنوان می شود را مشخص کند‪:‬‬
‫‪ -2‬حالت های‬
‫• ‪ -1‬جزء یا این اجزای شروع کننده خطر‬
‫خطرناک جزء‬
‫• ‪ -3‬حالت یا حالت های عملیاتی سیستم برای هر جزء ‪ -4‬اثرات خطر روی‬
‫هر حالت عملیاتی‬
‫‪ - 4‬آشنایی با ‪:FMEA‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• ‪ FMEA‬یا روشهای تجزیه تحلیل عوامل شکست و آثار‬
‫ان روش سیستماتیک برای شناسایی و پیشگیری از وقوع‬
‫مشکل در محصول و فرایند ان می باشد ‪ .‬روش صحیح ان‬
‫است که ‪ FMEA‬در مراحل مختلف طراحی و یا توصعه‬
‫فرایند اجرا شود ‪ .‬در سال ‪ 1960‬مسایل ایمنی در صنعت‬
‫هوا –فضا انگیزه ی اجرای ‪ FMEA‬در این صنعت گردید‬
‫‪.‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• ودر ادامه‪:‬‬
‫• بعدا این تکنیک در خدمت صنعت شیمی در امد و بعدها از این‬
‫تکنیک برای پیشگیری از اتفاقات استفاده کردند ‪ .‬در استفاده از‬
‫این تکنیک برای پیشگیری از خطرات با فلسفه ی (بعد از وقوع )‬
‫پیش می روند ‪.‬‬
‫• در این روش تغیرات نسبتاساده و کم هزینه هستند در نتیجه‬
‫فرایندی قوی و خلل ناپذیر خواهیم داشت ‪.‬‬
‫• ‪ FMEA‬می تواند در مورد فرایند ‪،‬مواد اولیه ‪،‬مواد بینابینی و‬
‫محصول مطرح شود و اعضای ان نیز بین ‪4‬تا ‪ 6‬نفر می تواند‬
‫باشد‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫اهداف ‪: FMEA‬‬
‫• ‪ FMEA‬نیز یک روش استقرایی (رسیدن از جزء به کل)است و‬
‫دارای دو تا هدف بزرگ می باشد ‪:‬‬
‫• ‪ -1‬شناسایی حاالت نقص مهم که قابلیت اطمینان ‪،‬قابلیت دسترسی‬
‫و نگهداشت پذیری و بطور کلی ایمنی سیستم را تحت تاثیر قرار‬
‫می دهند ‪.‬‬
‫• ‪ -2‬تعین اثرات حاالت شکست اجزاء یک سیستم بر روی‬
‫کارکردهای مختلف همان سیستم‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫‪ - 5‬اجرای ‪FMEA‬‬
‫• دارای چهار مرحله ی زیر است‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫شناسایی سیستم ‪،‬کارکردها و اجزای آن‪ :‬در این روش نیز‬
‫قبل از هر چیزسیستم و کارکرد های ان مشخص می شود و داشتن‬
‫اطالعات زیر در این زمینه ضروری است ‪:‬‬
‫‪ -1‬کارکرد های اصلی سیستم‬
‫‪ -2‬محدودیت های کارکردی سیستم با توجه به کل سیستم و هر‬
‫کدام از اجزای آن‬
‫‪-3‬خصوصیات محیطی که سیستم در آن کار می کند ‪.‬‬
‫مثال‪:‬با مطالعه ی نقشه و طرحواره های سیستم کار کرد ها و‬
‫اجزای ان بخوبی شناخته می شود‪.‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• شناسایی حاالت نقص اجزاء و علل آن‪ :‬در این مرحله الزم‬
‫است حاالت نقص اجزا در کلیه ی مراحل عملیاتی سیستم مشخص شود {حالت‬
‫نقص هر جزء بصورت اثراتی که نقص بر اساس آن مشخص می شود تعریف‬
‫می شود } و تجزیه تحلیل اصلی بر اساس این مرحله انجام می شود نقطه مهم‬
‫این است که تمییز دادن بین حالت نقص و علت نقص همیشه راحت نیست و این‬
‫امر شاید اولین مشکل در اجرای ‪ FMEA‬باشد ‪.‬‬
‫• الزم است که حاالت نقص برای کلیه مراحل عملیاتی سیستم بطور مجزا تعیین‬
‫شود ‪.‬‬
‫• مثالها یی از حالتهای نقص ‪ -1:‬پیش از موعد عمل کردن یک وسیله ‪ -2‬عمل‬
‫نکردن در موعد معین ‪ -3‬متوقف نشدن در موعد معین ‪ -4‬بروز نقص در‬
‫طول عملیات‬
‫• در حالت کلی میتوان که هر سیستم یا جزئی از سیستم برای خود تعریف‬
‫مستقلی از حالت نقص دارد ‪.‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫•‬
‫بررسی اثرات نقصهای شناسایی شده‪ :‬در این مرحله اثرات‬
‫هر حالت نقص بطور نظامند روی کارکرد سیستم و همچنین روی اجزای ان‬
‫تعیین و برر سی میشود این اثرات با فرض اینکه تنها یک حالت نقص وجود‬
‫داشته و سایر اجزاء در حالت عادی کار می کنند بطور کامل تشریح می شود ‪.‬‬
‫• بحث و نتیجه گیری و ارایه پیشنهادات‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ :‬در این مرحله می‬
‫توان نتایج زیر را گرفت‪:‬‬
‫‪ -1‬اطمینان از اینکه تمام حاالت نقص قابل تصور از فاز ایده و طراحی‬
‫بررسی شده اند‬
‫‪-2‬تهیه لیستی از حاالت نقص بر اساس شدت اثر آنها بر روی کارکرد سیستم‬
‫‪-3‬شناسایی نقصهای ثانویه و افزونگی های الزم‬
‫‪ -4‬طراحی هشدار دهنده های خاصی مثل(آالرم‪،‬چراغ و ‪ )...‬جهت شناسایی‬
‫خطرات‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• نمونه ای از برگه کار ‪ FMEA‬وشرح آن‪:‬‬
‫نام سیستم ‪:‬‬
‫تکمیل کننده ‪:‬‬
‫برگه ی کار ‪FMEA‬‬
‫تاریخ ‪:‬‬
‫کنترل کننده‪:‬‬
‫ردیف جزء حالت‬
‫نقص‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫علت‬
‫نقص‬
‫اثرات‬
‫نقص‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫شدت ردیابی نرخ‬
‫نقص‬
‫(‪)RPN‬‬
‫‪6‬‬
‫‪7‬‬
‫‪8‬‬
‫احتمال‬
‫ردیابی‬
‫اقدامات‬
‫کنترلی‬
‫‪9‬‬
‫‪10‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• شرح جدول فوق‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ -1‬شماره ی مورد یا دستگاهی که مورد مطالعه قرار می گیرد ‪.‬‬
‫‪ -2‬بخشی کوچک از دستگاه که مورد تجزیه تحلیل قرار می گیرد ‪.‬‬
‫‪ -3‬نحوه ی ناتوانی یک جزء یا دستگاه در انجام یک وظیفع ی از پیش تهیه‬
‫شده ‪.‬‬
‫‪ -4‬دلیل یا دالیل واقعی نقص جزء ‪.‬‬
‫‪– 5‬ارزیابی اثر نقص جزء بر روی قسمتهای دیگر ‪.‬‬
‫‪ -6‬شدت تاثیر نقص بر روی سیستم که می تواند یکی از حاالت زیر باشد ‪:‬‬
‫‪-1‬فاجعه بار ‪ -2‬بحرانی ‪ – 3‬مرزی ‪ – 4‬جزیی‬
‫‪ -7‬می تواند سمعی یا بصری باشد‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫•‬
‫•‬
‫‬‫‪-‬‬
‫‪ -8‬میزان نقص یا نمره ی اولویت خطر پذیری (‪ :)RPN‬که میزان شکست‬
‫سیستم راغ نشان می دهد‪.‬‬
‫‪RPN=S*O*D‬‬
‫در این فرمول ‪ -S :‬شدت وقوع‬
‫‪ -O‬درجه وقوع یا احتمال وقوع شامل موارد زیر است‬
‫‪-A‬مکرر ‪–B‬محتمل ‪-C‬گاه به گاه ‪-D‬خیلی کم ‪-E‬غیر محتمل‬
‫‪-D‬درجه بازیابی سیستم ‪:‬نشان دهنده ی احتمال وقوع یک‬
‫شکست و تاثیر ان می باشد ‪ .‬پس ‪:‬‬
‫‪D=O*E‬‬
‫‪ O‬احتمال وقوع‬
‫‪ E‬تاثیر وقوع بر سیستم‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫• ‪ -E‬این نمایه که نشان دهنده ی تاثیر احتمال وقوع بر سیستم است شامل موارد زیر است ‪:‬‬
‫‪ -1‬تاثیر بیشتر ‪ – 2‬تاثیر متوسط ‪ – 3‬تاثیر کم‬
‫برای محاسبه ی ‪ D‬داریم ‪:‬‬
‫•‬
‫‪D=O*E‬‬
‫•‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫قابل باز یابی است تا حدودی قابل باز باز یابی سیستم‬
‫خیلی پایین است‬
‫یابی است‬
‫‪3‬‬
‫باز یابی خوب‬
‫‪6‬‬
‫باز یابی خیلی‬
‫خوب ‪9‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪،A‬‬
‫‪B‬‬
‫قابل باز یابی است تا حدودی قابل باز‬
‫یابی است‬
‫‪5‬‬
‫باز یابی خوب‬
‫‪8‬‬
‫‪4‬‬
‫قابل باز یابی است‬
‫‪7‬‬
‫‪C‬‬
‫‪،D‬‬
‫‪E‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫پس در حالت کلی مقیاسهای ‪ RPN‬شامل موارد زیر است ‪:‬‬
‫سه واقعه در ده بار‬
‫خیلی زیاد‬
‫پنج واقعه در صد بار‬
‫زیاد‬
‫سه واقعه در هزار بار‬
‫متوسط‬
‫شش واقعه در میلیون بار‬
‫کم‬
‫دو واقعه در میلیارد بار‬
‫تقریبا“هرگز‬
‫‪ -9‬امکان آگاهی از وقوع نقص ‪:‬‬
‫کامل‪ -‬در این حالت اپراتور با استفاده از وسایل هشدار دهنده ی‬
‫موجود در اتاق فرمان نقص را درک می کند ‪.‬‬
‫ناقص‪ -‬دراین حالت اپراتور با استفاده از این وسایل نمی تواند خطر‬
‫را پیگیری کند‪.‬‬
‫‪ -10‬کلیه ی اقدامات ‪ ،‬پیشنهادات و راه حل هایی که می تواند از‬
‫وقوع نقص جلوگیری بکند‪.‬‬
‫‪ – 6‬نمونه عملي ‪ FMEA‬در یك شركت‬
‫نساجي‬
‫نام سیستم ‪:‬‬
‫تكمیل كننده ‪:‬‬
‫برگه كار ‪FMEA‬‬
‫كنترل كننده ‪:‬‬
‫ردیف‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫جزء‬
‫تاریخ ‪:‬‬
‫حالت‬
‫نقص‬
‫پنبه‬
‫كاردینگ ناخالص‬
‫پانسمان‬
‫سوختگي‬
‫پاره‬
‫شدن‬
‫نخها‬
‫علت‬
‫نقص‬
‫اثرات‬
‫نقص‬
‫گیرایش‬
‫جسم‬
‫محرك‬
‫له شدگي‬
‫دست‬
‫نامنظم‬
‫كاركردن‬
‫شانه ها‬
‫شكستن‬
‫سوزنها و‬
‫گیرایش‬
‫دست‬
‫شدت‬
‫بحراني‬
‫بحراني‬
‫رد‬
‫یابي‬
‫بصري‬
‫بصري‬
‫نرخ نقص‬
‫(‪)RPN‬‬
‫‪2B2‬‬
‫‪2C5‬‬
‫احتمال‬
‫ردیابي‬
‫ناقص‬
‫ناقص‬
‫اقدامات‬
‫كنترلي‬
‫اجراي‬
‫برنامه‬
‫‪PM‬‬
‫اجراي‬
‫برنامه‬
‫‪PM‬‬
‫‪www.jalali-hse.blogfa.com‬‬
‫پایان‬