Transcript Document
ميكروسكوپ )(Microscope
میکروسکوپ به معنی کپی یا ثبت ذره كوچك است و ریشه در زبان التین دارد میکروسکوپ
دستگاهی است که برای دیدن اجسام خیلی کوچک بکار میرود و میتوان تصویری بسیار
بزرگتر و با جزئیات بیشتر از جسم مورد نظر ،بدست آورد .میکروسکوپ شامل دو دستگاه
عدس ی همگرا است که ممکن است هر کدام ترکیبی از چند عدس ی باشد ،ولی مانند یک
عدس ی همگرا عمل میکند ،یکی عدس ی شیئی یا ابژکتیو و دیگری عدس ی چشمی یا اکولر
نام دارد.
لیونهاک یکی از اولین مخترعین ميكروسكوپ در قرن هفده ميالدي بود او مشاهدات خود را
در زیر میکروسکوپ خود ثبت و یادداشتهای دقیقی تهیه نمود .در موزه میلدبرگ در هلند
یکی از میکروسکوپ های اولیه نگاهداری می شود که احتماال بوسیله این دانشمند ساخته
شده است
اجزا يك ميكروسكوپ
-1بدنه
-2منبع نور
-3كندانسور
-4صفحه نمونه
-5ماكرومتر و ميكرومتر
-6عدس ي شيي
-7عس ي چشمي
موارد استفاده از میکروسکوپ
امروزه وجود ميكروسكپ در هر آزمايشگاه آموزش ي و درماني ضروري است .در
آزمايشگاه تشخيص طبي ميكروسكوپ جهت بررس ي انواع ميكروب ها و انگل ها در
مايعات بدن ،انواع سلولهاي خوني و غيره استفاده مي شود .
همچنين دربرخي از آزمايشهاي تخصص ي و تحقيقاتي نياز به ميكروسكپ هاي
تخصص ي مانند:
ميكروسپ فلوروسنت (،)Fluorescent Microscope
ميكروسكپ الكتروني )،(Electron Microscopy
ميكروسكپ زمينه سياه )(Dark field
ميكروسكپ اينورت ( )Inverted Microscopeو … است حتی جراحها از
میکروسکوپ ویژه ای برای اعمال ظریف جراحی (جراحی گوش و چشم و )...
استفاده می کنند.
• از میکروسکوپ در آزمایشگاهها درباره موضوعات گوناگون از گیاه
شناس ی گرفته تا فلزشناس ی برای مطالعه استفاده می گردد.
بزرگنمايي ميكروسكوپ = بزرگنمايي عدس ي شيي * بزرگنمايي عدس ي چشمي
ميکروسکوپ
•برای حفظ کيفيت عملکرد ميکروسکوپ آگاهی از نحوه صحيح نگهداری آن از اهميت ويژه
ای برخوردار می باشد که در زير به نکاتی در اين مورد اشاره می شود:
-1هنگامی که از ميکروسکوپ استفاده نمیشود ،المپ آن خاموش و با روکش مناسب
پوشانده شود.
-2بالفاصله پس از استفاده ،روغن ايمرسيون از روی عدس یهای شيئی پاک شود.
-3قبل و بعد از استفاده از ميکروسکوپ ،قسمتهای نوری با دستمال مخصوص لنز
،کاغذهای جاذب يا پارچه نرم آغشته به محلولی متشکل از يک حجم اتر و يک حجم
ايزوپروپيل الکل ،پاک شود.
-4برای پاک کردن لنزها نبايد از گزيلل استفاده شود .لنزها نمیبايست در الکل خيسانده
شوند.
-5در حال مشاهده الم ،برای وضوح تصوير ،هيچگاه عدس یهای شيئی را خيلی پائين نبريد
زيرا ممکن است منجر به خراشيدگی اساليد و صدمه به لنز شود.
-6عدس یهای شيئی نبايد از ميکروسکوپ جدا شوند.
-7در هوای گرم و مرطوب به منظور جلوگيری از رشد قارچ بر روی لنزها ،میتوان
ميکروسکوپ را هر عصر در محفظهای که با يک يا دو المپ 40وات گرم شده و محيط
خشکی فراهم آورده ،قرار داد .بايد توجه داشت دمای آن محفظه نمیبايست بيش از 5
درجه از دمای آزمايشگاه باالتر باشد.
-8در هوای گرم و خشک که مشکل اصلی گرد و غبار است ،عالوه بر پوشاندن ميکروسکوپ
در ساعات غير کاری ،در پايان روز میبايست گرد و غبار لنزها را با دميدن هوا از وسيلهای
مانند پوار يا با استفاده از برس مخصوص لنز يا قلم موی نقاش ی و در صورت لزوم کاغذ
مخصوص لنز) (Lense paperتميز نمود.
اسپكتروفتومتر )(Spectrophotometer
اسپكتروفتومتر يا طيف سنج يك دستگاه آزمايشگاهي اوليه است كه جهت
خواندن نتايج آزمايش هایي كه واكنش آنها از نوع End pointهستند بكارمي
رود اين دستگاه میزان جذب يا عبور طول موجهاي مشخص ي از انرژي تابش ي
(نور) از يك محلول را اندازه گیري مينمايد بيشترين كاربرد آن در آزمايشگاه در
بخش بيوشيمي است.
اساس كار اسپكتروفتومتر همانند بسيار از دستگاههاي آزمايشگاهي ،براندازه
گیري میزان نور جذب شده توسط يك محلول رنگي است كه طبق قانون
بیر-المبرت ( )Bear -Lambert Lawمیزان جذب نور) (ODمتناسب با غلظت
ماده حل شده در محلول است.
قانون بیر-المبرت زماني صادق است كه:
-1نور منتشر شده بر روي ماده مورد نظر تك رنگ باشد
-2غلظت ماده حل شده بايد در محدوده خطي باشد
-3جذب حالل در مقایسه با ماده حل شده ناچیز باشد.
-4واکنش شیمیایی دیگری بین ماده مورد نظر و سایر مواد موجود
در محلول صورت نگیرد.
-5محدوده ای از طول موج انتخاب گردد که در آن بیشترین جذب
حاصل شود.
اسپكتروفتومترهاي مرئي و فرابنفش رايجترين ،نوع آنها در مراكز
تشخيص ي و آزمايشگاهي است اسپكتروفتومترها بر اساس تعداد
پرتوهاي نوري كه به آشكارساز دستگاه مي رسد به دو نوع تك
پرتويي و دوپرتويي تقسيم ميشوند.
در نوع تك پرتويي يك جايگاه براي محلول و بالنگ وجود دارد در
دستگاههاي دو پرتويي دو جايگاه منظور شده است .پرتوتابش
شده بطور خودكار مجزا شده و ازمحلول بالنك و نمونه همزمان
عبور مي كند اين دستگاهها بسيار حساس مي باشند.
قسمت هاي مختلف يك اسپكتروفتومتر شامل:
1ـ منبع نور)(Light Source
2ـ تك رنگ ساز)(Monochromator
3ـ شكاف عبور يا متمركز كننده پرتو)(Focusing Device
4ـ كووت يا محل قرار دادن نمونه )(Cuvet
5ـ دتكتور يا آشكار ساز )(Detector
6ـ صفحه نمايشگر )(Display device
منبع نور)(Light Source
معموال“از المپهاي تنگستني كه توليد نور با طول موج300-990
نانومتر مينمايند استفاده مي شود براي توليد پرتوهاي
فرابنفش غالبا“ از از المپ هاي هيدروژني يا دوتريومي (با طول
موج 200-450نانومتر) استفاده مي شود المپ هاي دوتريومي
معموال“ پايدارترند وطول عمر بيشتري دارند.
تك رنگ ساز)(Monochromator
اين قسمت دستگاه ،نور مخلوط را به پرتوهاي تك رنگ
تجزيه مي كند اين عمل در اسكپتوفتومتر معموال“
توسط منشور يا سيستم گريتينگ ) (Gratingانجام مي
گیرد
شكاف عبور يا متمركز كننده پرتو)(Focusing Device
تركيبي از عدس ي ها،آئينه هاي كوچك مي باشد كه فقط به طيف
رنگي با طول موج مورد نظر اجازه عبور مي دهند هر قدر عرض
شكاف نور كمتر باشد كيفيت پرتوها بهتر خواهد بود .میزان
منوكروماتيك بودن نور تابيده شده به كووت بسيار مهم مي
باشد كه با (Spectral Band Width) SBWپهناي باند طيف
برحسب نانومتر مشخص مي شود هرچقدر عدد SBWكوچكتر
باشد كيفيت دستگاه بهتر خواهد بود كه بستگي به نوع گريتينگ و
پهناي شكاف عبور نور دارد .بهترين SBWبراي اسپكتروفتومتر
هاي آزمايشگاهي 8نانومتر و براي دستگاههاي تحقيقاتي -4
8/1نانومتر مي باشد
كووت يا محل قرار دادن نمونه )(Cuvet
كووتها محفظه هاي شفافي هستند كه محلول موردآزمايش در آن
ريخته شده و در جايگاه خاص خود كه در مسیر نور تكرنگ تعبيه شده
است قرار مي گیرد .كووتها با توجه به نوع مصرف جنس ،شكل و
حجم متفاوتي دارند .براي محلولهاي اسيدي و قليايي از كووتهاي
مخصوص شيشه اي و براي طول موجهاي زير 320نانومتر از لوله
كوارتز يا پالستيك استفاده مي شود
دتكتور يا آشكار ساز )(Detector
دتكتور يا آشكار ساز انرژي نوراني (عبور كرده از محلول را)
به انرژي الكتريكي تبديل و آن را تقويت مي كند.
آشكار سازها معموال“ به سه گروه تقسيم مي شوند.
-1فتوالكتريكي -2فتوشيميايي -3حرارتي
در اسپكتروفتومتر از آشكار سازهاي فتوالكتريكي استفاده
مي شود .فتوسل و فتوتيوب از جمله آنهاست
صفحه نمايشگر )(Display device
داده هاي بدست آمده از يك آشكار ساز بوسيله يك
دستگاه بازخواني مانند يك گالوانومتر يا اسلوسكپ
نشان داده مي شود انواع مختلف نمايشگر در اشكال
عقربه اي ،ديجيتالي و كامپيوتري در اسپكتروفتومترها
وجود دارد.
كار با اسپكتروفتومتر
-1پس اتصال به برق دستگاه را روشن مي كنيم حدود 10دقيقه صبر مي كنيم
تا به اصطالح دستگاه گرم شود
-2طول موج مورد نظر را انتخاب مي كنيم
-3با استفاده بالنك دستگاه را صفر ميكنيم
-4استانداردآزمايش و نمونه به ترتيب به كووت منتقل نموده و ODآن را مي
خوانيم -5با يك محاسبه غلظت نمونه بدست مي آوريم
A=ODt/ODs X S
فتومتر )(Photometer
با توجه به اينكه اسپكتروفتومتر معموال“ جهت
خواندن جذب نوري در واكنش هاي End point
كاربرد دارد لذا امروز با توجه به افزايش تنوع تستها
كاربرد آنها كم شده است و جاي خود را به فتومترها
داده اند.
بيشتري كاربرد اين دستگاه نیز در بخش بيوشيمي
آزمايشگاه است.
اساس كار فتومتر
اساس كار فتومترهمانند اسپكتروفتومتر است در فتومتر منوكروماتور ،فيلترها ي
شيشه اي رنگي هستند كه بخش اعظم نور را جذب كرده و فقط طول موجهاي
محدودي را عبور مي دهند فتومترهاي پيشرفته در حدود 8فيلتر رنگي دارند كه
معموال“ شامل طول موج هاي 340،405،492،520،546،578،623است كه بسته
به نوع آزمايش فيلتر مورد نظر را انتخاب مي كنند
منوكروماتور فتومترهایی با فيلترهاي تك رنگ كامال“ استاندارد بوده و از طرفي
بسياري از فتومترهاي نسل جديد تقريبا“ نيمه اتوماتيك مي باشند لذا قسمتي از
واكنش در داخل دستگاه انجام ميگیرد و قابل برنامه ريزي جهت خوانش جذب
نوري در زمانهاي برنامه ريزي شده مي باشند همچنین آنها داراي انكوباتور 37درجه
مي باشند .لذا براي آزمايش هاي آنزيمي كه نياز به خوانش متوالي در زمانهاي معین
و 37درجه دارند ) (Kineticبسيار ضروري مي باشند .بسياري از فتومترها عالوه بر
نمايشگرهاي ديجيتالي ،چاپگر نیز دارند.
موقع خريد اسپكتروفتومتر و فتومتر بايستي به دامنه طول موج و
عدد پهناي باند طيف ها ) (SBWآنها توجه شود
Rally 5010
اسپكتروفتومتر و فتومتر
مهمترين مواردي که در اسپكتروفتومترها مورد ارزيابي قرار ميگيرند
عبارتند از:
• خطي بودن
• صحت فتومتريک
• صحت طول موج
• رانش
• نورهای ناخواسته
خطي بودن Linearity
• هدف از اين آزمون تعيين محدوده اي است که در آن ارتباط خطي بين نور جذب شده و
خوانش فتومتر وجود دارد .در اين آزمايش ميزان عدم صحت جذب نوري در هر رقت
بررس ي مي شود.
• براي اين ارزيابي از محلولهاي مختلفي مي توان استفاده نمود كه مي بايست تا حد امكان
پايدار باشند .بعلت تاثير متغيرهايي از قبيل 1خطاي رقت ،کاهش پايداري ،تغييرات pHو
تاثيرات دما در محلولها ،بايد در استفاده از اين روش ،عوامل ياد شده را تحت کنترل
گرفت.
• در صورت امکان ،استفاده از فيلترهاي شيشهاي solid glass filterمانند ديدميوم،
جايگزيني براي روش قبل ميباشد ( اين فيلترها از طريق شرکتهاي پشتيبان قابل دستيابي
است)
بررس ي خطي بودن با استفاده از محلول در طول موجهاي مختلف :
• براي بررس ي خطي بودن در طول موج 540نانومتر از
محلول ، HiCNدر طول موج 405نانومتر از محلول
پارانيتروفنل 0/08ميلي مول در ليتر و در طول موج
340نانومتر از محلول ديكرومات پتاسيم استفاده
مي گردد.
جهت بررس ي خطي بودن طول موج 540نانومتر
• مي بايست با مخلوط نمودن خون با درابکین ،ذخیره اي ) (Stockاز محلول
سيان مت هموگلوبین با جذب نوري حدود 2تهيه شود (.بطور مثال از
اضافه کردن 100ميكروليتر خون با هموگلوبین 170 g/lبه 5ميلي ليتر
درابكین ،محلولي با جذب نوري حدود 09/2بدست مي آيد ).اگر میزان
هموگلوبین نمونه كم باشدحجم بيشتري از خون ،مي بايست به درابكین
اضافه شود .سپس از اين محلول ذخیره ،حداقل 4رقت تهيه مي شود
(بطور مثال 1/8 ،1/4 ،1/2و )1/16و جذب نوري محلول ذخیره و رقتهاي
تهيه شده در طول موج ياد شده در مقابل بالنک درابکین ،قرائت ميگردد تا
5خوانده بدست آيد .جذبهاي نوري قرائت شده به عنوان مقدار مشاهده
شده ( )Observedدر نظر گرفته ميشود .
• براي محاسبه ميزان خطا در هر رقت ،جذب نوري( )ODرقتي از محلول که در حدود
0/4باشد به عنوان مبنا انتخاب و ميزان خطاي ساير رقتها با توجه به آن محاسبه مي شود
تا جذب مورد انتظار بدست بيايد .
• بطور مثال اگر جذب نوري نمونه با رقت ،1/4حدود 0/4باشد .جذب نوري مورد انتظار
براي رقت 1/2بصورت زير محاسبه مي شود :
جذب نوری
0/4
X
رقت
1/4
1/2
مقدددار Xبدسددت آمددده ،مقدددار مددورد انتظددار ( ) Expectedجددذب
نوري نمونه در رقت 1/2مي باشد .بدين ترتيب پس از محاسبه جذب
نوري مورد انتظار براي رقتهاي مختلف ،ميزان عدم صدحت هدر رقدت
با استفاده از فرمول Biasتعيين ميگردد .
expected obsereved
Bias
*100
expected
• مثال زير ،ميزان عدم صحت جذب نوري رقتهاي مختلف نمونه سيان مت
هموگلوبين در يک دستگاه فتومتررا نشان مي دهد .
%Bias
)(OD observed
جذب نوري بدست آمده
)(OD expected
جذب مورد انتظار
0.91
2.094
2.075
0.18
1.663
1.66
1.12
1.259
1.245
1.97
1.017
1.037
0.48
0.826
0.83
-
0.415
-
2.1
0.212
0.207
براي بررس ي خطي بودن در طول موج 405نانومتر
• از محلول پارانيتروفنل 0/08ميلي مول در ليتر استفاده ميگردد .
طرز تهيه اين محلول:
• وزن يک مول پارانيتروفنل = 139/11گرم
• يک ميلي مول =0/13911گرم
• براي تهيه پارانيتروفنل 0/08ميلي مول در ليتر ،با استفاده از محاسبه زير ،
مي بايست 11/11288پارانيتروفنل ( بطور تقريبي 11/1ميلي گرم) در يک
ليتر هيدروکسيد سديم )0/01 (Na OHنرمال حل شود.
ميليگرم ~ 11.1ميليگرم = 11.11288گرم • 0.13911 × 0.08 = 0.0111288
• اين محلول ،جذبي در حدود 2خواهد داشت و با تهيه رقتهاي مختلف در سود (Na
)0/01 OHنرمال ميتوان خطي بودن در محدوده جذب 0.1تا 2را در طول موج
405نانومتر و در مقابل بالنک سود ،بررس ي نمود.
• بطور مثال با تهيه محلولهايي با غلظت 0.01 ، 0.02 ، 0.04 ، 0.06و 0.005
ميلي مول در ليتر نتايج زير بدست آمده و Biasمحاسبه گرديده است.
• همانطور که قبال گفته شد جذب نوري حدود 0.4را مالک قرار داده و با تناسب
مانند مثال زير جذب نوري مورد انتظار هر غلظت را محاسبه نماييد.
غلظت
جذب نوري
0.02
0.463
0.04
x
Bias %
جذب نوري
بدست آمده
جذب نوري مورد
انتظار
غلظت محلول
پارانيتروفنل
µmol/L
3
1.908
1.852
0.08
2
1.418
1.389
0.06
1.2
0.937
0.926
0.04
-
0.463
-
0.02
2.6
0.225
0.231
0.01
2.6
0.113
0.116
0.005
براي بررس ي خطي بودن درطول موج 340نانومتر
• از محلول ديکرومات پتاسيم استفاده ميشود.
• برای تهيه محلول:
• پودر ديکرومات پتاسيم را در ovenبا حرارت 110درجه سانتيگراد به مدت
يکساعت خشک کرده و 200ميليگرم آن را با اسيد سولفوريک 0/01نرمال به
حجم 1ليتر برسانيد .اين محلول را بعنوان ذخیره در شيشه تیره نگهداري
نمائيد .محلول ذخیره جذبي در حدود 2خواهد داشت و با تهيه رقتهاي مختلف
در اسيد سولفوريک 0/01نرمال ،ميتوان خطي بودن در محدوده جذب 0.1تا
2
را در مقابل بالنک اسيد سولفوريک ،درطول موج 340نانومتر بررس ي نمود.
بطور مثال با تهيه محلولهايي با غلظت 25 ، 50 ، 100 ، 150 ، 200و 10ميلي گرم در ليتر
نتايج زير بدست آمده و Biasمحاسبه گرديده است.
مش ددابه مث ددال قب ددل ج ددذب ن ددوري ح دددود 0.4را م ددالک قد درار داده و ب ددا
تناس د ددب مانن د ددد مث د ددال زي د ددر ج د ددذب ن د ددوري م د ددورد انتظ د ددار ه د ددر غلظ د ددت را
محاسبه نماييد.
غلظت
جذب نوري
50
0.493
25
x
• نکته :بررس ي صحت فتومتري با استفاده از روش گفته شده
براي فتومتر امکانپذير نميباشد(بعلت عدم دسترس ي به طول
موج 350نانومتر ) .اين بررس ي ميبايست با استفاده از محلولها
يا فيلترهاي مناسب و توسط شرکتهاي پشتيبان ،انجام گردد.
بررس ي صحت فتومتري با استفاده از محلول دي کرومات پتاسيم :
• بيش از 50ميلي گرم از دي كرومات پتاسيم را به مدت يكساعت
در درجه حرارت 110درجه سانتي گراد قرارداده تا خوب خشك
شود .سپس با ترازوي كاليبره ،دقيقا 50ميلي گرم از ماده فوق
برداشته و در يك ليتر اسيد سولفوريك 0/01نرمال حل ميگردد .
سپس اسپكتروفوتومتر توسط بالنك اسيد سولفوريك 0/01
نرمال در طول موج 350نانومتر صفر شده و جذب نوري محلول
دي كرومات پتاسيم در اسيد سولفوريك قرائت ميگردد .جذب
نوري در محدوده 0/536 ± 0/ 005نشاندهنده صحت فتومتريك
دستگاه ميباشد.
صحت طول موج
• ارزيابي صحت طول موج به منظور ارزيابي ادعاي سيستم
درتاباندن طول موجي است كه دستگاه براي آن تنظيم شده
است .
روش براي
• راحتترين و قابل دسترس ترين
اسپكتروفتومترهايي كه با نور مرئي كار مي كنند ،استفاده از
محلول سيانمتهموگلوبین ( 20ميكروليتر خون و 5ميلي ليتر
درابكین ) بوده که داراي حداكثر جذب نوري در طول موج 540
نانومتر است .
• ابتدا با محلول درابكين به عنوان بالنك دستگاه را صفر كرده و سپس
جذب نوري نمونه در طول موج 545 ، 540 ،535 ، 530و 550نانومتر
قرائت ميگردد(.الزم بذکر است پس از هر تغيير طول موج ،بايد جذب
نوري دستگاه با محلول بالنك صفرگردد ).بر اساس طول موج و ميزان
جذب ،يک منحني رسم ميگردد که در صورت وجود صحت طول موج ،
حداکثر جذب نوري را در 540نانومترنشان خواهد داد.
• نکته :بررس ي صحت طول موج با استفاده از روش گفته شده براي
فتومتر امکانپذير نميباشد .اين بررس ي ميبايست با استفاده از محلولها
يا فيلترهاي مناسب و توسط شرکتهاي پشتيبان ،انجام گردد.
آزمون رانش فوتومتري )(Drift
• يکي از منابع اصلي خطا در اسپكتروفتومتري ،که به علت فرسودگي
شديد منبع نوري رخ ميدهد ،عدم پايداري مقدار جذب خوانش شده
درطول زمان ميباشد.
• براي بررس ي ،ابتدا دستگاه را با درابكين صفر نموده و پس از ريختن
محلول سيان مت هموگلوبين در كووت و بستن درب آن با پارافيلم ،جذب
نوري اين محلول هر 5تا 15دقيقه يكبار (بمدت يكساعت) قرائت مي
گردد.
• حداكثر تغيير مجاز در جذبهاي نوري قرائت شده طي اين مدت
0.005 ±ميباشد .بعنوان مثال اگرجذب محلولی در ابتدا 1.259باشد
در مدت يکساعت میتواند در محدوده 1.259±0.005تغيير نمايد.
نورهای ناخواسته
)(Stray light
• نورهاي ناخواسته ،نورهايی هستند كه غير از نور عبور داده شده از
منوکروماتور ،به نمونه تابيده مي شوند .براي اينكار محلولي كه نور را بطور
کامل جذب ميکند (مثل استن يا نيتريت سديم در طول موجهاي خاص ) در
مسير عبور نور قرار داده ميشود .در اين حالت میبايست ترانسميتانس % 0
( جذب بینهايت و غير قابل خوانش) باشد زيرا نور از محلول عبور نکرده و به
دتکتور نمیرسد.
• براي بررس ي انوار ناخواسته محلول آبي 50گرم در ليتر سديم نيتدريت تهيه و
در مقابل بالنک آب مقطر در طول موج 300تا 385نانومتر خوانش مي شود.
ترانس ميتانس ميبايد T= % 0باشد.
• توجه :آزمايشگاههايي که از فتومتر استفاده مينمايند ،ازبین
پارامترهاي گفته شده تنها ميتوانند خطي بودن ،رانش فتومتري و
انوار ناخواسته را بررس ي نمايند .ساير موارد ذکر شده و همچنین
دماي محفظه بايد از طريق شرکت پشتيبان بررس ي شود.
فتومتر نشر شعله اي يا فيلم فتومتر Flame photometer
دستگاهي است كه جهت اندازه گیري الكتروليت هاي مهم بدن از
جمله كلسيم ،سديم ،پتاسيم ،ليتيم و باريوم بكار مي رود.
فليم فتومتر شبيه اسپكتروفتومتر و يا فتومتر ساده است با اين فرق
كه در فتومتر ،المپ الكتريكي و در فيلم فتومتر نور حاصل از شعله
بعنوان منبع نور محسوب مي شود همچنین فتومتر يا
اسپكتروفتومتر میزان نور جذب شده توسط محلول را اندازه گیري
مي نمايد در حاليكه فليم فتومتر نور حاصل از سوختن فلز را
مستقيما“ اندازه گیري مي كند.
اساس كار :
هنگامي كه نمك هاي فلزي ) (metallic saltsدر داخل شعله
گداخته مي شود انرژي گرمايي كه جذب اتم فلزمي شود
سبب مي گردد تا يك يا تعداد بيشتري الكترون از اربتيال
هاي خود خارج شوند زمانيكه الكترونهاي مذكور به سطح
الكتروني خود برمي گردند نوري از خود ساطع مي نمايند
كه مختص آن فلز است بعبارت ديگر طيف نشري هر فلز
منحصر بفرد است.
• در يك فليم فتومتر بطوركلي يك گاز اشتعال پذير ( گاز طبيعي
مايع) با يك عامل اكسيد كننده (هواي فشرده) مشتعل گرديده و
توليد شعله مي نمايند نمونه رقيق شده از طريق هواي فشرده از
انتهاي لوله موئينه بصورت پودري وارد شعله شده و گداخته مي
شود نور حاصل از احتراق پس از عبور از فيلتر مخصوص خود به
صورت يک تک رنگ از عدس ي عبور کرده و به سلول فتوتيوب
برخورد ميکند .سلول فتوتيوب نور را دريافت کرده و ولتاژي
متناسب با شدت آن ايجاد مي كند كه اين ولتاژ توسط يک سيستم
آنالوگ ديجيتال قابل اندازهگیري است .اساس اندازهگیري
مقايسهاي بوده و عدد خوانده شده در مقياس با يک نمونه Blank
که مشخص کننده صفر است و يک نمونه استاندارد با غلظت
معین ،است.
اجزاء دستگاه
-1منبع نور (شعله) و نبواليزر ،شامل بخش مكنده است كه
نمونه مورد آزمايش بوسيله آن وارد شعله مي شود
-2فيلتر و عدسيها
-3دتكتور( فتوسل)
-4نمايشگر و چاپگر
-5كمپرسور هوا
-6منبع گاز
كاربري و نگهدار ي
•نمونه بايد همگن و غليظ نباشد
•كارايي دستگاه بايد با كاليبراتور و سرم كنترل چك شود كاليبراتورها و سرم ها را
بايد با يك رقيق كننده رقيق نمود
•مخزن گاز بايد روزانه بازديد گردد
•تنظيم هواي كمپرسور بايد براساس دستور كارخانه انجام گیرد
•بعد از كار روزانه بايد لوله و نبواليزر با آب مقطر شستشو شود
•مخزن مواد زايد بايد روزانه تخليه شود
•مشعل و فيلتر ها بايد با يك محلول تميیز كننده ومتانول تمیز گردد
براي كسب نتايج بهتر شعله بايد تنظيم و پايدار باشد
Bar
Ca
K
Na
Li
اصول کار دستگاههاي سل کانتر
• دستگاههاي سل کانتر( سلول شمار) آناليزورهاي خونشناس ي اتومات هستند که براي
تشخيص هاي طبي Invitroدر آزمايشگاههاي تشخيص طبي مورد استفاده قرار
مي گيرند.
• هدف از آناليز توسط اين دستگاهها جداسازي بيماران نرمال از
بيماراني است که در يکسري از پارامترها ی رايج در خونشناس ي
نياز به بررس ي و مطالعه بيشتر دارند .
مزاياي استفاده از دستگاه نسبت به روشهاي دستي
.1سرعت انجام آزمايش
.2حذف عامل خستگي چشم
.3افزايش دقت
اصول کلي کار با دستگاههاي سل کانتر:
• امپدانس ( مقاومت الکتريکي )
• بکد ددارگيري مجموعد دده اي از قد ددوانين فيزيد ددک همچد ددون فيزيد ددک ند ددور،
پراکندددگي نددور ،فيزيددک مايعددات ( فلوسددايتومتري) و سيتوشدديمي (
اسددتفاده از آنددزيم هدداي سيتوپالسددمي سددلول بدده منظددور شناسددايي
سلول)
• بيشتر شمارش گرهاي موجود در ايران بر اساس امپدانس الکتريکي
کار مي کند .در اين روش سلول هاي خوني به عنوان عايق بيولوژيک
عمل مي کنند.
• عملکرد دستگاههاي موجود در اين استان همچون دياترون،
ميکروس ،نيون کوهدن ،سيسمکس بر اساس اصل امپدانس کار مي
کند.
: قسمت هاي مختلف دستگاه
: شاملmain unit • واحد اصلي
: با اعمال زيرDiluter -1
- aspirating
- pipetting
- Diluting
- Mixing
- Lysing
- Sensing function
• PNEUMATIC POWER SUPPLY SUB SYSTEM
توليد فشار هوا و خالء دستگاه را برعهده دارد.
• ELECTRONIC POWER SUPPLY
تامين و تنظيم ولتاژ مورد نياز دستگاه را انجام مي دهد.
• چاپگر PRINTER
• Uni-T-PAK
ظروف معرفها و فاضالب که توسط شيلنگ هاي رابط به قسمت اصلي دستگاه
متصل است.
معرفها :
• معرف رقيق کننده ( ايزوتون )
کار ايزوتون -1 :حفظ اندازه سلول -2هدايت جريان الکتريسيته
• محلول پاک کننده ()Cleaning
• محلول ليتيک
کار ليتيک -1 :ليز اريتروسيتها و آزاد کردن Hb
-2کاهش اندازه سلولهاي باقيمانده به سطحي که در
شمارش WBCدخالت نکنند.
-3تبديل Hbبه سيانيد پايدار حاوي پيگمان که جذب
نوري آن مستقيما با رنج کيلنيکي Hbمتناسب است.
مکانيسم اندازه گيري :
• ب ددر اس دداس ممانع ددت الکتريک ددي اس ددت ب دددينترتيب
ک د د د د د د دده س د د د د د د ددلولها در ح د د د د د د ددين عب د د د د د د ددور از ش د د د د د د ددکا ي
) (apertureک د د دده جري د د ددان الکتريک د د ددي در آن از
طريددق محلددول ايزوتددون برقدرار اسددت تغييراتدي در
مقاومددت الکتريکددي پديددد مددي آورنددد کدده بصددورت
ض د ددربانهاي ولت د دداژ ش د ددمارش م د ددي ش د ددوند ( .ش د ددکل
روبرو)
• عب ددور س ددلول از روزن دده باعد د ک دداهش جري ددان ي ددا
افزايش مقاومت مي شود.
• اي ددن تغيي ددر ولت دداژي ب ددا عب ددور ه ددر سد ددلول بد ده
صددورت يددک نددبد ولتدداژي در مددي آيدکدده
دستگاه شمارشگر نه تنهدا قدادر بده شدمارش
اي ددن ن ددبد ه دداي الکتريک ددي اس ددت بلک دده مد دي
تواند ددد بد ددين اند دددازه و دامند دده ند ددبد و حجد ددم
س د د ددلولي ارتب د د دداط برق د د درار کن د د ددد و از اي د د ددن رو
سددلولهاي سددفيد را بددر اسدداس حجددم طبق ده
بندي کند.
• Aperture WBC: 75 µm length* 100 µm diameter
• Aperture rBC: 60 µm length* 50 µm diameter
• گلبولهاي قرمز و پالکت پس از رقيق شدن بدا محلدول ايزوتدون در
ظرف جداگانده شدمارش از روزنده عبدور کدرده و بده تناسدب حجدم،
ايجاد نبد الکتريکي مي کند.
• دسددتگاه شمارشددگر تعددداد نددبد هدداي الکتريکددي يددا عبددور سدلول از
منطقه حساس شمارش در زمان مشدخص Impulses/unit
timeرا مورد ارزيابي قرار مي دهد.
شمارش WBCو RBCبر طبق اصولي که شرح آن رفت 3بار تکرار
شده و متوسط 3ميزان اندازه گيري شده گزارش مي شود.
ل د ددذا باي د ددد اي د ددن دس د ددتگاهها ب د ددا نمون د دده ه د ددايي ک د دده ش د ددمارش س د ددلولي آن
مشخص است کاليبره شوند.
منابع خطا با شمارشگرهاي امپدانس :
-1خطاي عبور همزمان.
-2خطاي انتقال.
-3خطاي شمارش WBCبجاي .RBC
-4خطاي گزارش MCVدر نمونه هاي فوق العاده هيپوکروم يا اسفروسيت.
دانستني هاي الزم در کار با شمارشگرهاي امپدانس :
• چنانچ دده دسد ددتگاه WBCي ددا RBCرا بص ددورت 9/99گد دزارش کند ددد بي ددانگر شد ددمارش سد ددلولي
باالي بيمار است و خارج از محدوده خطدي اسدت ،در چندين حدالتي شدمارش بده طريقده دسدتي
بايد صورت گيرد و ساير پارامترها نيز فاقد اعتبار است.
• چنانچه الکترود خارجي مربوط بده شدمارش WBCيدا RBCاز محلدول ايزوتدون خدارج شدود
ً
ر
جواب شمارش مرتبا بصو ت صفر خواهد بود.
دانستني هاي الزم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . .
• مدداکزيمم شددمارش زميندده قابددل قبددول بدراي هددر دسددتگاه فددرق مددي کنددد و
ً
بايس ددتي از کات ددالوس دس ددتگاه اس ددتخراج گ ددردد و معم ددوال ب دده ش ددکل زي ددر
است:
WBC <= 0.4
RBC <= 0.04
PLT <= 3.0
انواع سل كانتر
دانستني هاي الزم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . .
• سيس د ددتم ه د دداي شمارش د ددگر امپ د دددانس پارامتره د دداي ، WBC
ً
MCV،Hb،RBCو پالک ددت را مس ددتقيما ان دددازه گي ددري
م ددي
کنند.
• ساير پارامترها را به شکل زير محاسبه مي کنند:
• Hct = MCV × RBC
• MCH = Hb / RBC ×10
• MCHC = Hb / Hct ×10
• PCT = MPV ×Platelet count
دانستني هاي الزم در کار با شمارشگرهاي امپدانس . . . . . .
• هنگاميک دده س دديتم شمارش ددگر ميد دزان Hbرا ب دده عل ددت ک دددر ش دددن
محلددول درابکددين بدداال گ دزارش مددي کنددد ،مي دزان MCHوMCHC
نيز بطور باورنکردني باال مي رود.
• اف دزايش MCHCبص ددورت ب دداليني تنه ددا در اسفروس دديتوز ار دي ي ددا
اسفروسد دديتوز ناش د د ي از کد ددم خد ددوني اتوايميد ددون رخ مد ددي دهد ددد لد ددذا
افد دزايش MCHCرا باي ددد هش ددداري بد دراي خط ددا در ان دددازه گي ددري
Hbقلمدادکرد.
منابع خطا در اندازه گيري
MCV
• گلبولهاي قرمز بسيار هيپوکروم به علت سيگاري شکل شدن بيش از حد
کاهش MCV
افزايش MCHC
• ماندن خون در حرارت اتاق افزايش MCV
افزايش MCV
• آگلوتينين هاي سرد
افزايش MCHC
افزايش MCH
• بيماران مبتال به ديابت،هيپرناترمي،اورمي افزايش MCV
منابع خطا در اندازه گيري
. . . MCV
• ميکروسيتوز شديد و يا گلبول هاي قرمز شکسته
افزايشMCV
• عدم رعايت نسبت حجم خون و ضدانعقاد
( 1/5ميلي گرم EDTAبه ازاي هر س ي س ي خون)
خطا در سنجش تمامي پارامترها
کاليبراسيون سيستم هاي شمارشگر
impedance cell counter
اولين گام :
• اطمينددان از سددالم بددودن دسددتگاه توسددط بررس د ي دقددت زي درا تددا زمدداني کدده يددک آندداليزور
ً
قابليت تکرار پذيري نتايج را نداشته باشد نمي تواند دقيقا کاليبره شود.
بد دراي بررسد د ي ف ددوق ي ددک نمون دده خ ددون را چن دددين ب ددار پش ددت س ددر ه ددم ب دده دس ددتگاه داده و
ضريب تغييرات آن در مورد هر پارامتر ارزيابي مي شود.
• در صورت اطمينان از دقت دستگاه اقدام به بررس ي صحت دسدتگاه
ً
مي کنيم که معموال توسدط نمونده اي بدا اندديکس هداي از پديش تعيدين
ش ددده انج ددام م ددي ش ددود.اي ددن نمون دده ش ددايد ي ددک خ ددون کنت ددرل باش ددد ک دده
امکان تهيه آن به داليل زير بسيار مشکل است :
-1عدم پايداري سلول ها بدليل داشتن فيکساتيو
-2عدددم پايبندددي شددرکت هدداي وارد کننددده دسددتگاه بدده تعهدددات خددود در
زمينه ارائه خدمات مربوطه
..... -3
• يکي از روشهاي بررس ي صحت ،انجام نمونه هاي کنترل کيفي خدارجي
ارسددالي از آزمايشددگاه رفدرانس کشددور اسددت و بدددنبال آن مقايسدده نتددايج
ارسددالي از سددوي آزمايشددگاه رفدرانس بددا نتددايج اعالمددي توسددط آزمايشددگاه
است.
• اي د ددن ن د ددوع بررس د د ي ص د ددحت وب د دددنبال آن کاليبراس د دديون ب د دده عقي د ددده م د ددن
نوشدارو پس از مرس سهراب . . .
• از روشهاي ديگر بررس ي صحت انجام آزمون هاي آماري همچون:
آزمون آماري )T.Britin( t نمودار کيوسام )(Cummulative Sum نمودار کنترلي دوبل )(dublicate test آزمون آماري ميانگين متحرک )(Moving Average همبستگي نتايج )(Correlation Checkمي توان نام برد.
• از ميان روشهاي ياد شده آزمون آماري )T.Britin( tروش ساده و
کارآمدي است که به تفضيل توضيح داده مي شود.
آزمون آماري )T.Britin( t
ً
• تعداد پنج نمونه يا ترجيحا 10نمونه خدون کده مقدادير پارامترهداي آن
در محدوده طبيعي است به دستگاه داده
• يادداشت مقادير
• قرار دادن نمونه ها در يخچال
• انج ددام نمون دده ه ددا در روز بع ددد پ ددس از خ ددروج از يخچ ددال و رس دديدن ب دده
دماي اتاق
• يادداشت مجدد مقادير
• انجام آزمون آماري tو محاسبه tn
• اگددر بددين دو جددواب اخددتالف معنددي داري وجددود داشددته باشددد ،دسددتگاه
از کاليبراسيون خارج است و ميبايد اقدام به کاليبراسيون کرد.
فرمول هاي مورد نياز جهت محاسبه tn
d
d
n
2
(
)
2
(
d
)
n
SD
n 1
: nتعداد جفت هاي مورد آزمايش
: dميانگین اختالفات (روز به روز)
: SDانحراف معيار اختالف
d
tn
n
SD
مثال:
ميزان MCV
روز دوم
ميزان MCV
نمونه خون
روز اول
80
1
2
d2
ميزان d
4
-2
82
16
4
96
100
4
2
70
72
3
1
1
61
62
4
9
3
85
88
5
• در مثد ددال قبد ددل ويد ددا هد ددر تسد ددت ديگد ددري چنانچد دده مقد دددار tکمتد ددر از 78/2
باشددد دسددتگاه کدداليبر و چنانچدده بدداالتر از عدددد 78/2باشددد دسددتگاه از
کاليبر خارج است.
• رجوع به برنامه . . . . .
• حددال چنانچدده بدده هددر روش د ي تشددخيص داده شددد کدده دسددتگاه از کدداليبر
خارج است نياز است که دستگاه کاليبر شود.
• اسددتفاده از کدداليبراتور هدداي تجددارتي بعلددت داشددتن فيکسدداتيو کدده باعد
تغيير انعطاف پذيري سلولها مي شوند ،نمي توانند مانندد يدک گلبدول
تازه براي کاليبره کردن پارامترهايي مانند MCVعمل کنند.
• روش هد دداي دسد ددتي کاليبراسد دديون هند ددوز جد ددزء روش هد دداي مرجد ددع ب د دراي
کاليبراسيون دستگاه است.
روش ها:
• استفاده از نمونه خون با مقادير CBCشناخته و دقيق.
• استفاده از خون حاوي CPDفيکس و تعيین مقدار شده.
• استفاده از روش کاليبراسيون مقايسه بین روش دسـتگاهي و دسـتي
و محاسبه فاکتور تصحيح )(Correction Factor
در ادامه به توضيح روش مقايسه اي مي پردازيم
روش کار:
•
5نمون دده خ ددون را ه ددر ک دددام 3ب ددار ب ددا روش دس ددتي مرج ددع و 3ب ددار ب ددا روش
دستگاهي تعيين مقدار ميکنيم.
•
فدداکتور تيددحيح را بدراي هددر نموندده بددا اسددتفاده از فرمددول زيددر محاسدبه مددي
کنيم.
ميانگين حاصل از روش دستگاهي – ميانگين حاصل از روش دستي
= فاکتور تيحيح
×100
ميانگين حاصل از روش دستگاهي
مثال:
ميانگين
روش
دستگاهي
ميانگين
روش دستي
Hbروش
دستگاهي
(بار سوم)
Hbروش
دستگاهي
(بار دوم)
Hbروش
دستگاهي
(بار اول)
Hbروش
دستي (بار
سوم)
Hbروش
دستي (بار
دوم)
Hbروش
دستي (بار
اول)
14.5
15.5
14.5
14
15
15
15.5
16
نمونه 1
16
16.2
16.5
15.5
16
15.8
16
17
نمونه 2
11.5
11.2
11.5
12
11
10.5
11
12
نمونه 3
14.2
14.5
14.5
14
14
14.6
15
14
نمونه 4
9.4
10
9.2
9
10
10
9
11
نمونه 5
• محاسبه فاکتور تيحيح براي هر نمونه طبق فرمول قبل.
• محاسبه ميانگين فاکتور هاي تيحيح.
• فد دداکتور تيد ددحيح مثبد ددت نشد ددانه آن اسد ددت کد دده دسد ددتگاه CF%کمتد ددر از
روش مرجع دستي پاسخ مي دهد و برعکس.
• بدراي اصددالح فدداکتور مددورد نظددر يددک نموندده خددون اختيدداري بدده دسددتگاه
داده م د ددي ش د ددود ،ع د دددد خوان د ددده ش د ددده توس د ددط دس د ددتگاه را در ف د دداکتور
تيددحيح بدسددت آمددده ضددرب مددي کندديم و بددا عدددد پايدده جمددع و پ ددارامتر
مربوطه را روي عدد جديد تنظيم مي کنيم .
ادامه مثال:
ميانگين فاکتور تيحيح +8/2 :
16×٪8/2=4/0
16+4/0=4/16
سانتريفوژ
• سانتريفوژ نمودن يکي از روشهاي جدا سازي است که در آن با
استفاده از نيروي گريز از مرکز ،قسمتهاي سبکتر يک محلول ،مخلوط
ويا سوسپانسيون ،از قسمتهاي سنگينترآن جدا ميشود .
• اساس عمل سانتريفوژ ،حرکت دوراني حول يک محور ثابت است .
نيروي سانتريفوژ يا) Relative Centrifugal Force(RCFبستگي
به شعاع و سرعت دوران داشته ،با فرمول زير محاسبه و واحد آن نيز بر
اساس ضريبي از ) gravity( gبيان ميشود ( .بطور مثال× (500g
• RCF= 1.118 × 10-5 × r × (rpm) 2
مقدارتجربي قراردادي • 1.118×10-5
شعاع سانتريفوژ برحسب سانتيمتر = • r
مقدارشعاع ،از مرکز چرخش سانتريفوژ ( محور ) تا انتهاي لوله درون سانتريفوژاندازه گيري ميشود
سرعت چرخش برحسب دور در دقيقه = • rpm
نيروي سانتريفوژ RCFرا ميتوان به وسيله نموگرام نيز تعيين نمود:
•
در اين حالت با کشيدن خطي که از شعاع سانتريفوژ و gمورد انتظار عبور ميکند و ادامه آن ،سرعت
بدست ميآيد .بعنوان مثال در شکل فوق براي بدست آوردن قدرت 500gدر سانتريفوژي که شعاع آن 75
ميليمتر است ،الزم است سرعت روي 2500دور در دقيقه تنظيم گردد.
انواع سانتريفوژ :
.I
سانتريفوژ هاي شناور (((Horizontal- head /Swinging- bucketلوله ها در حالت توقف
وضعيت عمودي و در حال حرکت وضعيت افقي دارند) .
.IIسانتريفوژ هاي زاويه ثابت( :لوله ها در همه حال داراي زاويه ثابت نسبت به محور
سانتريفوژ ميباشند .سرعت اين نوع سانتريفوژ ،ميتواند نسبت به مورد قبلي
بيشترباشد ولي در زمان چرخش بعلت مقاومت به هوا ،درون آن گرماي بيشتري ايجاد
شده و دما باال ميرود.
• انتخاب سانتريفوژ در آزمايشگاه بايد با توجه به نوع مصرف ( مانند سرعت مورد نياز ،حداکثر
دمای قابل قبول و )...و نيز مختصات فني مندرج در کاتالوس دستگاه صورت گيرد.
نکات مهم در استفاده از سانتريفوژ :
– در کار روزانه نبايد سانتريفوژ را با درب باز به کار انداخت .
– استفاده از لوله هاي مناسب و توصيه شده سازنده و رعايت توازن لولهها و حجم نمونهها هنگام
استفاده از سانتريفوژ از نکات اساس ي در استفاده صحيح سانتريفوژ ميباشد .بطور معمول وزن لوله هاي
حاوي نمونه که مقابل هم قرار گرفتهاند نبايد بيش از %1متفاوت باشند .وزن مجموع لولههاي حاوي
نمونه نبايد از وزن تعيين شده سازنده براي سرعت خاص ،تجاوز نمايد .
– الزم است درب لولههاي حاوی خون قبل از سانتريفوژ بسته شود تا از پخش آئروسل در محيط جلوگيري
گردد .از استفاده از اپليکاتورهاي چوبي جهت خارج کردن لخته قبل از عمل سانتريفوژ به علت افزايش
احتمال هموليز بايد خودداري شود .
نگهداري و کنترل کيفيت سانتريفوژ :
• تميز نگهداشتن سانتريفوژ در کاهش انتشار آلودگي ها بسيار مهم است و بايد
در فواصل زماني مشخص انجام شود .
• براي کنترل کيفيت سانتريفوژ الزم است موارد زير بررس ي گردد:
-1سرعت
-2زمان
-3دما
سرعت سانتريفوژ :
• ابزار سنجش سرعت سانتريفوژ ،تاکومتر است .
• سرعت سانتريفوژ بايد حداقل هر سه ماه يکبار بررس ي شده
• ميزان سرعت اندازه گيري شده نبايد بيش از %5با سرعت مورد انتظار
(سرعت انتخابي هنگام کار با سانتريفوژ ) متفاوت باشد .
براي بررس ي سرعت سانتريفوژ با تاکومتر مراحل زير انجام ميشود :
-1قفل سانتريفوژ را در حالتي قرار دهيد که در حال باز بودن درب ،چرخش انجام شود.
-2کاغذ مخصوص همراه تاکومتر را نزديک مرکز محور سانتريفوژ ( نه در روي مرکز محور)
بچسبانيد .اين کار باع ميشود در هر بار چرخش ،نور يکبار از کاغذ مخصوص به
تاکومتر باز تابيده شود.
-3سانتريفوژ را با دور مورد نظر تنظيم نموده و روشن کنيد.
-4تاکومتر را در فاصله مناسب نسبت به کاغذ نشاندار نگهداشته و آنرا روشن کنيد.
-5هنگاميکه عدد نمايش داده شده روي تاکومتر ثابت ماند ،آن را يادداشت نموده با
سرعت انتخاب شده اوليه مقايسه نمائيد .
زمان سنج سانتريفوژ:
•بهتر است زمان سنج بصورت هفتگي در مقابل زمان سنج کاليبره مورد
بررس ي قرار گيرد.
•براي اين امر زمانسنج را در زمانهاي مختلف تنظيم وبا کرونومتر
مقايسه کنيد .اعداد حاصله نبايد بيش از %10با زمان مورد انتظار
متفاوت باشد.
کنترل دما :
•برخي سانتريفوژ ها هنگام کار ايجاد حرارت زياد در محفظه داخل سانتريفوژ مينمايند و اين دما ميتواند بر
کيفيت نمونه و غلظت کميت هاي آن تاثير گذار باشد.
• لذا هنگامي که اندازهگيري کميتي مورد نظر است که به دما حساس ميباشد ،بهتر است از سانتريفوژ
يخچال دار استفاده شود .
•روش کنترل دما :براي کنترل دما ،ميتوان در لوله آزمايش ،آب مقطر ريخته و دماي آنرا تعيين نمود .سپس
لوله در سانتريفوژ قرار گرفته و دستگاه با دور مشخص روشن ميشود .پس از مدت مقرر ،دماي آب داخل
لوله مجددا اندازه گيري مي شود .
• دماي سانتريفوژهاي يخچال دار ميبايد هر ماه بررس ي شده و ميزان دماي اندازه گيري شده نبايد بيش از 2
درجه سانتي گراد با دماي مورد انتظار متفاوت باشد .
بن ماري
•براي انجام آزمايش در محيط مرطوب و دماي خاص از بن ماري استفاده ميشود .براي
استفاده مناسب از بنماري بايد به موارد زير توجه داشت.
•سطح آب در بن ماري بايد باالتر از سطح مايعات انکوبه شده باشد.
•آب بنماري بايد مرتبا تعويد گردد تا از رشد ميکروبها جلوگيري بعمل آيد.
•براي جلوگيري از ايجاد رسوب بهتر است از آب مقطر براي پر کردن بنماري استفاده
شود .در صورت ايجاد رسوب مي توان از اسيد كلريدريك رقيق براي ازبين بردن رسوبها
استفاده نمود.
•براي اطمينان از دماي بنماري ميبايست دماي آب ،روزانه بوسيله دماسنجي
غير از دماسنج درون بنماري ،کنترل گردد.
•در مورد بنماري هايي که فاقد سيرکوالتور آب ميباشند ،الزم است در
چهار گوشه بنماري دماسنجهاي دقيق قرار گرفته و نتايج آن با دماسنج درون
بنماري مقايسه گردد.
•ميزان خطاي مجاز دما براي آزمايشهاي نقطه پاياني)±0.5 (end point
ميباشد.
يخچال
•براي استفاده صحيح از يخچال بايد به موارد زير توجه داشت :
-1يخچالها بايد طوري قرار گيرند که هواي کا ي از مبرد که عموما در پشت يخچال
است ،عبور نمايد.
-2دماي يخچال بايد روزانه دو بار در ساعات مشخص ،اندازهگيري و ثبت شود .با توجه
به امکان وجود اختالف دما ،درجه حرارت بخشهاي مختلف يخچال بايد بررس ي گردد.
-3محفظه يخ بايد هرماه بررس ي و در صورت وجود يخ تميز شود.
-4غبار روي مبرد ماهانه پاک شود.
-5الستيک دور در ،مرتبا بررس ي شود.
ترازو
• عواملي مانند دما ،رطوبت ،نيروي جاذبه و هوا ميتوانند در اندازهگيري صحيح
وزن مواد تداخل نمايند.
• براي نگهداري و براي استفاده صحيح از ترازو بايد به موارد زير توجه داشت :
-1ترازو بايد در محلي دور از جريان هوا ،دقيقا در وضعيت افقي و در مکاني
ثابت و بدون ارتعاش قرار گيرد .
-2ترازو بايد پيش از هر اندازهگيري صفر شود.
-3ظر ی که براي توزين استفاده شود بايد تا حد امکان کوچک باشد ( با توجه
به حجم ماده مورد توزين ) .از بکار بردن ظروف پالستيکي بايد خودداري شود.
-4ظرف و ماده مورد توزين بايد قبل از توزين به حرارت اتاق رسانده شوند.
-5دست را نبايد وارد محفظه توزين نمود زيرا باع گرم شدن محفظه ميشود.
بهتر است از پنس استفاده شود.
-6ماده مورد توزين را بايد وسط کفه قرار داد.
-7ترازو بايد تميز نگه داشته شود .در صورت ريختن مواد شيميايي بايد سريعا
محل را تميز نمود .براي پاکسازي عوامل بيولوژيک از الکل 70درصد استفاده
ميشود.
-8براي اطمينان از صحت اندازهگيري الزم است عالوه برکاليبراسيون داخلي ،در
فواصل زماني مشخص با استفاده از وزنههاي کاليبره با وزن معين ،صحت
عملکرد را بررس ي کرد يا از طريق مراجع کاليبراسيون معتبر ،اقدام به
کاليبراسيون دستگاه نمود.
اتوآنااليزر )(Auto analyzer
• اتوماسيون آزمايشگاهي از سال 1950با افزايش تقاضاي تستهاي
متنوع آزمايشگاهي شروع شد و آزمايشگاهها را قادر به انجام حجم
كاري زيادتر ) (Work loadو متنوع تر در زمان كوتاهتر و بدون
نياز به افزايش پرسنل ساخت .از جمله اين تجهیزات
اتوآنااليزرهاي بيوشيمي مي باشند.
•
• اتوآنااليزر بيوشيمي دستگاهي است كه جهت اندازه گیري غلظت
متابوليت ها ،الكتروليت ،پروتئین ها و داروهاي موجود در
سرم،پالسما ،ادرار ،مايع مغزي نخاعي ) (CSFو ساير مايعات بدن
با دقت و صحت زياد بكارمي رود
كاربرد اين دستگاه مزاياي آزمايشگاه دارد از جمله اينكه:
1ـ افزايش سرعت كار آزمايشگاه
2ـ كاهش خطاهاي انساني
3ـ افزايش دقت و صحت نتايج
4ـ صرفه جويي در مصرف نمونه و مواد مصرفي
5ـ كاهش هزينه هاي پرسنلي
اساس كار اين دستگاه همانند بسياري از تجهیزات آزمايشگاهي مبتني
بر میزان جذب نوري مواد آزمايش شده استوار است البته اين
دستگاهها داراي برنامه هاي كامل جهت انجام تمام مراحل آزمايش
بصورت اتوماتيك مي باشد .حتي برخي از آنها داراي يخجال براي
نگهداري محلول ها و كيت هاي آزمايش مي باشند.
سيستم هاي اتوآنالیزور همانند دستگاههایی مثل فتومتر و كمي
لوميسناس در دو حالت وجود دارد:
1ـ سيستم هاي open
2ـ سيستم هاي closed
در سيستم openاپراتور قادر است پارامترهاي تست را تغيیر داده
و از كيت هاي متنوع موجود در بازار استفاده نمايد .در حاليكه در
سيستم هاي closedپارامترهاي آزمايش توسط كارخانه سازنده
براي كيت هاي خاص ي برنامه ريزي شده و قابل تغيیر نمي باشند لذا
بايستي فقط از كيت هاي مورد نظر شركت سازنده دستگاه
استفاده شود.
با توجه به اينكه اكثر دستگاهها و كيت هاي آزمايشگاهي در
كشورما ،وارداتي هستند لذا بهتر است هنگام خريد از دستگاههاي با
سيستم باز خريداري شود.
الیزا ريدر
•
•
•
•
ELISA Reader
دستگاهي است كه براي اندازه گیري میزان جذب نوري در آزمايش هاي
ايمنولوژيكي كه به روش ELISAانجام مي گیرد بكار مي رود
الیزا يك روش آزمايش ي است كه ما ده نشاندار در آن يك آنزيم متصل
شونده مي باشد.
از آزمايشهاي كه به روش الیزا انجام ميگرد مي توان آزمايشهاي مربوط به
سنجش آنتي باديهاي Listeria-Ab, ANA, Anti- DNA, TORCH
،HIV-Ab,تستهاي هورموني از قبيل LA, FSH, BHCGپروالكتین ،
TSH, T4,T3,
آنتي بادي و آنتي ژنهاي هپاتيتي مانند HBc –Ab, HCV Ab, HAV
Ab: Hbe-Ab, Hbe-Ag, HBs-Ab, HBs-Agاشاره نمود.
داليل متعددي سبب گرديد تا آنزيمها بعنوان ماده نشاندادر
آزمايش هاي ايمني جاي مواد راديواكتيو را بگیرند كه از جمله مي
توان به موارد زير اشاره كرد:
1ـ عدم خطر راديواكتيوي آنزيم ها
2ـ نيم عمر طوالني فعاليت آنزيم ها
3ـ ارزان بودن تجهیزات دستگاههاي الیزا نسبت به RIA
4ـ آماده سازي آسان و حذف ضايعات آزمايش الیزا
بديهي است هر روش ي از نقاط ضعف و قوت خاص خود برخوردار
است و ايرادهايي به سيستم آنزيمي وارد است كه مهمترين آنها
مربوط به شرايط نگهداري كيت ها مي باشد.
دو نوع دستگاه اليزا ريدر
الكتروفورز )(Electrophoresis
• الكتروفورز از روشهايي آزمايشگاهي است كه به طور گسترده در زمينه تحقيق
و تشخيص بكار مي رود .اين روش معموال برا ي جداكردن مولكولهاي باردار
در يك ميدان الكتريكي به منظور تجزيه و تحليل آنها بكار مي رود .از جمله
كاربرد اين روش جداسازي پروتئین هاي خون ،جداكردن اسيدهاي نوكلئيك ،
جداكردن ايمنوگلوبولین هاي سرم ،جداكردن ايزوآنزيم هاي يك آنزيم مثل
،CPKجداكردن هموگلوبین هاي خون
م ــثال در م ــورد پ ــروتنن ه ــاي خ ــون ك ــه مولكوه ــاي چن ــد ي ــوني هس ــتند ك ــه بس ــته ب ــه
pHمحيط مي توانند بار مثبـت ،منفـي يـا خن ـي داشـته باشـند وقتـي اينهـا در يـك
مح ــيط ب ــا pHمع ــین ق ــرار داده ش ــوند و مي ــدان الكتريك ــي برق ـرار م ــي ش ــود م ــواد
براس ــاس ب ــارالكتريكي و ج ــرم مولكـ ـولي در مي ــدان اكلتريك ــي ب ــه ط ــرف يكـ ـي از قط ــب
هاي آند يا كاتد حركت مي نمايند كـه پـس از رنـگ آمیـزي قابـل تشـخيص مـي شـود
امـ ــروز نـ ــرم افزارهـ ــاي كـ ــامپيوتري بـ ـراي خـ ــوانش اسـ ــاليدهاي الكلتروفـ ــورز و رسـ ـم
هيســتوگرام آنهــا وجــود دارد كــه نتــايج را بصــورت درصــد و كــامال واضــع بيــان مــي
نمايند.