Transcript گارگاه آموزشی نیاسنجی

‫یا رَبَّ الْحُبُوبِ وَالثِّمارِ‬
‫کارگاه نیازسنجی آموزشی‬
‫ویژه کارشناسان ستادی‬
‫مراحل برنامه ریزی‬
‫‪ -1‬نیازسنجی‪ :‬شناسایی نیازها‬
‫‪ -2‬هدف گذاری ‪ :‬تعیین اهداف و اولویت بندی آنها‬
‫‪ -3‬پیش نگری ‪ :‬پیش بینی منابع و امکانات الزم‬
‫‪ -4‬اجرای برنامه ‪ :‬تعیین نقش کارکنان ‪ ،‬ایجاد انگیزه‪،‬‬
‫آموزش کارکنان‪ ،‬سازماندهی و ارتباطات‬
‫‪ -5‬ارزشیابی‪ :‬سنجش میزان دستیابی به اهداف‬
‫نیاز وضعیتی است بین آنچه هست و آنچه باید‬
‫باشد یا بین آنچه هست و آنچه مطلوب تر است‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‬‫‪‬‬
‫‪-‬‬
‫‪Need Identification‬‬
‫‪Need Assessment‬‬
‫‪5‬‬
‫نیازسنجی ابزاری است جهت طراحی برنامه ها‬
)WHO(
Needs Assessment
Designing
Implementation
Feedback
Evaluation
‫طبقه بندی نیازها‬
‫الف‪ -‬از نظر حوزه و دامنه‪:‬‬
‫‪ -1‬نیازهای استاندارد(‪)Standard needs‬‬
‫‪ -2‬نیازهای هنجاری(‪)Normative needs‬‬
‫‪ -3‬نیازهای مقایسه ای(‪)Comparative needs‬‬
‫ب‪ -‬از نظر موقعیت‪:‬‬
‫‪ -1‬نیازهای پنهان(‪)Hidden needs‬‬
‫‪ -2‬نیازهای احساس شده(‪)Felt needs‬‬
‫‪ -3‬نیازهای ابراز شده(‪)Expressed needs‬‬
‫نیازهای‬
‫خودشکوفایی‬
‫پ ‪-‬از نظر عینیت‬
‫نیازهای‬
‫احترام‬
‫نیازهای اجتماعی‬
‫نیازهای امنیت‬
‫نیازهای فیزیولوژی‬
‫• اگرچه حقایق علمی می تواند در تصمیم گیری برای‬
‫اولویت ها به ما کمک کند‪ ،‬اما اغلب ارزش های شخصی‬
‫برنامه ریز و افراد دیگر در برنامه ریزی اهمیت نسبی‬
‫اولویت ها را تعیین می کنند‪.‬بنابراین نتایج‪ ،‬اولویت ها‬
‫مبتنی بر یک سری مفروضات انسانی است‪.‬‬
‫بویل‪ ،‬پاتریک جی (برنامه ریزی در فرایند توسعه روش های نوین آموزش بزرگساالن)‬
‫مسایل اساسی نیازسنجی‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪10‬‬
‫اصول نیازسنجی‬








11
[email protected]
‫‪1‬ـ اصل تداوم ‪:‬‬
‫‪ ‬نيازسنجي فرآيندي مستمر است‪ ،‬همانند برنامه‌ريزي‬
‫كه به عنوان يك فرآيند يا جريان مد نظر مي‌باشد‪.‬‬
‫‪‬مجموعه تغييراتي كه در مشاغل‪ ،‬وظايف‪ ،‬ايده‌آل‌ها ‪،‬‬
‫ارزش‌ها و باورها به وجود مي‌آيد‪ ،‬ايجاب مي‌كند كه‬
‫فرآيند نيازسنجي بطور مداوم و مستمر انجام پذيرد‪.‬‬
‫‪‬طبق اصل استمرار و مداومت ‪ ،‬نيازسنجي نمي‌تواند‬
‫اطالعات مورد نياز برنامه‌ريزي را در بلند مدت تضمين‬
‫كند‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪12‬‬
‫‪2‬ـ اصل جامعیت ‪:‬‬
‫‪ ‬بنابر اصل جامعيت‪ ،‬از آنجا كه براساس اطالعات‬
‫حاصل از نيازسنجي‪ ،‬تصميمات مهم آموزشي و اداري‬
‫اتخاذ مي‌گردد و منابع و امكانات گسترده‌اي به برنامه‬
‫آموزشي اختصاص مي‌يابد؛ ضروري است كه در بررسي‬
‫نياز جامعه تحت پوشش‪ ،‬نمونه‌اي را مورد تفحص قرار‬
‫دهيم كه معرف جامعه مورد نظر باشد‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪13‬‬
‫‪3‬ـ اصل مشاركت ‪:‬‬
‫‪ ‬به موجب اين اصل تمام گروه‌هاي ذينفع ‪ ،‬به ويژه‬
‫آنهايي كه نيازسنجي و تدوين و اجراي برنامه‌ها بر‬
‫وضعيت آنها تأثير مي‌گذارد ؛ بايد در نياز سنجي مشاركت‬
‫فعال داشته باشند‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪14‬‬
‫‪4‬ـ اصل عینیت ‪:‬‬
‫‪ ‬اين اصل بر قابليت اعتماد و عيني بودن نيازسنجي‬
‫تأكيد دارد‪ .‬سوال اين است كه تا چه حد داده‌هاي حاصل‬
‫از نيازسنجي‪ ،‬تصوير درستي از واقعيت را منعكس مي‌كند‪.‬‬
‫عينيت در نياز سنجي با مقوله داده‌هاي كمي و كيفي‬
‫نيازسنجي ارتباط بسيار نزديكي دارد ‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪15‬‬
‫‪ 5‬ـ اصل سیالی نتایج ‪:‬‬
‫‪ ‬اصل سيالي نتايج نيازسنجي با مسأله ميزان ثبات و‬
‫پايداري نتايج نيازسنجي مرتبط است‪ .‬از لحاظ نظري ‪،‬‬
‫نيازها مفهومي در حال تغيير هستند و با تغييرات محيطي و‬
‫اجتماعي متحول مي‌شوند‪ .‬داده‌هاي حاصل از نيازسنجي ‪،‬‬
‫در بلند مدت قابل اتكا و اعتماد نيستند‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪16‬‬
‫‪6‬ـ اصل توجه نابرابر ‪:‬‬
‫‪ ‬در اين اصل توجه به اين امر مي‌شود كه در‬
‫نيازسنجي‪ ،‬منابع اطالعاتي مختلف مي‌توانند از اهميت‬
‫و حساسيت متفاوتي برخوردار باشند و گروه‬
‫نيازسنجي‪ ،‬بايد اقدام به وزن دهي منابع اطالعاتي‬
‫نمايد‪ .‬در نتيجه نمي‌توان و نبايد توجه يكسان و‬
‫برابري نسبت به منابع اطالعاتي متعدد مبذول داشت‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪17‬‬
‫‪7‬ـ اصل پویایی ‪:‬‬
‫اين اصل با آنچه كه در مبحث جايگاه نيازسنجي در‬
‫‪‬‬
‫برنامه‌ريزي گفته شد‪ ،‬ارتباط و همپوشاني دارد‪ .‬از آنجا كه‬
‫برنامه‌ريزي‪ ،‬فرآيندي پويا و جامع و در برگيرنده مؤلفه‌هاي‬
‫طراحي‪ ،‬اجرا و ارزشيابي است‪ ،‬بنابراين نيازسنجي نيز‬
‫مي‌تواند به عنوان يك فرآيند پويا در نظر گرفته شود كه در‬
‫كليه مراحل برنامه‌ريزي داراي كاربرد عملي و مؤثر است‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪18‬‬
‫‪ 8‬ـ اصل تعهد ‪:‬‬
‫موفقيت نيازسنجي در برنامه‌ريزي‪ ،‬بستگي تام به‬
‫‪‬‬
‫وجود تعهد و ايمان عميق نسبت به اهميت و ضرورت آن‬
‫دارد‪.‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪19‬‬
‫• الگو‪ :‬هر نوع ارائه از یک سیستم‪ ،‬چارچوبی برای معرفی‬
‫یک فرایند یا یک سیستم واقعی یا ذهنی‬
‫• روش ‪ :‬راه انجام دادن امور به طور سازمان یافته‬
‫• فن‪ :‬طریقه انجام ماهرانه اموری که مسلزم مهارتی خاص‬
‫می باشد‬
‫شیوه‬
‫روش‬
‫الگو‬
Technique
Method
Model
‫طبقه بندی الگوها وفنون نیازسنجی‬
‫‪ -1‬الگوهای هدف محور‪:‬‬
‫فرایند تعیین فاصله بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب و‬
‫سپس تعیین اولویت ها برای عمل مانند الگوی قیاسی هدف‬
‫محور و فن تجزیه و تحلیل شغل یا تحلیل عملکرد‬
‫‪ -2‬تکنیک های توافق سنج‪:‬‬
‫فرایند بررسی و جمع آوری نظرات افراد درباره نیازها و ایجاد‬
‫توافق میان عقاید مختلف‬
‫‪ -3‬تکنیک های مسئله محور‪:‬‬
‫فرایند تعیین عملکردهای منفی یا شناسایی مشکالت موجود‬
‫در عملکرد افراد و پیشنهاد اقدامات اصالحی جهت رفع معایب‬
‫طبقه بندی الگوها وفنون نیازسنجی‬
‫(ادامه)‬
‫‪ -4‬الگوهای تركیبی‪:‬‬
‫فرایند مشخص کردن فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب‪،‬تعیین نقاط‬
‫ضعف و نیز بررسی نظرات و نگرش ها برای رسیدن به توافق نسبی‬
‫مانند نیازسنجی در سطح مدرسه‪ ،‬طرح جامع نیازسنجی‪ ،‬الگوی تحلیل‬
‫‪SWOT‬‬
‫‪ -5‬تکنیک های كیفی‪:‬‬
‫توجه دقیق به دیدگاهها و نظرات افراد جهت توصیف و تشریح شرایط‬
‫محیطی پدیده ها مانند تکنیک مشاهده‪ ،‬مصاحبه یا بارش افکار‬
‫‪ -6‬تکنیک های كمی‪:‬‬
‫تعیین نیاز کمی به خدمات بهداشتی در یک جامعه – با این روش می توان‬
‫نسبت ”صحیح“ نیروی انسانی بهداشتی مورد نیاز در یک جامعه را تعیین‬
‫نمود‪.‬‬
‫روش های ارزیابی‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ -1‬مشاهده‬
‫‪ -2‬مصاحبه‬
‫‪ -3‬بحث گروهی متمرکز‬
‫‪ -4‬بررسی های شفاهی‬
‫‪-5‬پرسشنامه‬
‫‪ -6‬داده های موجود‬
‫‪ -7‬آزمون ها‬
‫‪Observation‬‬
‫‪Interview‬‬
‫‪Focus group‬‬
‫‪Oral Surveys‬‬
‫‪Questionnaire‬‬
‫‪Existing data‬‬
‫‪Tests‬‬
‫مشاهده‬
‫• روش جمع آوری داده ها براساس مشاهده یک‬
‫فرایند یا مهارت و ثبت سیستماتیک وقایع است‪.‬‬
‫مصاحبه‬
‫• چهره به چهره‬
‫• استفاده از تکنولوژی های مختلف‬
‫– تلفن‬
‫– از طریق ‪e-mail‬‬
‫مصاحبه با افراد كليدي‬
‫• كاركنان بهداشتي‬
‫• اعضاي جامعه‬
‫• مديران سازمانها‬
‫• رهبران اجتماعي‬
‫• متخصصين بهداشتي‬
‫• غيره‬
‫بحث گروهی متمرکز‬
‫تعریف‪:‬‬
‫یک نوع مصاحبه گروهی است برای‬
‫کسب اطالعات در مورد‪:‬‬
‫ دیدگاه ها و تجارب افراد در مورد یک موضوع‬‫ نگرش ها و باورهای افراد در مورد یک موضوع‬‫ دیدگاه های مشترک افراد‬‫‪ -‬دست یابی به ایده های جدید در اثر تعامل میان شرکت کنندگان‬
‫مهارت کلیدی‬
‫???‬
‫پرسش سواالت …‬
‫پرسش سواالت مناسب‬
‫• ارزیابی نیازبوسیله پرسش كلیدی‪:‬‬
‫سوال‪:‬‬
‫وقتی درباره ‪ ..........‬فکر می کنی‪،‬به چه می اندیشی؟‬
‫جدول امتیازدهی در یک ارزیابی باورهای بارز‬
‫اسامی‬
‫امتیاز پاسخ‬
‫مریم‬
‫جمیله‬
‫رویا‬
‫‪10‬‬
‫گر گرفتگی‬
‫شل شدن‬
‫خستگی‬
‫‪9‬‬
‫پیر شدن‬
‫عدم کنترل‬
‫حاملگی‬
‫گر گرفتگی‬
‫‪8‬‬
‫قطع قاعدگی‬
‫خشکی واژن‬
‫پیر شدن‬
‫‪7‬‬
‫از دست دادن‬
‫لذت‬
‫خستگی‬
‫شل شدن‬
‫گر گرفتگی‪ ،10+9:‬پیر شدن‪9+8:‬‬
‫ارزیابی جدول ماتریکس‬
‫برای یک گروه ‪ 15-20‬نفر‬
‫عناوین‬
‫اسامی‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪5‬‬
‫جمع‬
‫چگونه بر انتخاب یک مشکالت‬
‫گفتاری‬
‫ناتوانی پزشک‬
‫خود غلبه‬
‫کنیم؟‬
‫کنترل فشار‬
‫خون باال‬
‫تغذیه‬
‫انتخاب پرستار‬
‫در منزل‬
‫بررسی داده های موجود‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫گزارش ها‬
‫نمونه های کار‬
‫گزارش های برنامه ریزی و بودجه‬
‫چارت های سازمانی‬
‫ارزشیابی ها‬
‫گزارش های پیشرفت شغلی‬
‫آزمون ‪:‬‬
‫• برای ارزیابی دانش یا سطح مهارت های گروه هدف به‬
‫کار می رود‪.‬‬
‫• برای ارزیابی شکاف دانش به کار می رود‪.‬‬
‫روشهاي جمع آوري‬
‫ابزار جمع آوري‬
‫–‬
‫‪KAP‬‬
‫روش ‪: Delphi‬‬
‫ روشی است برای جمع آوری نظام مند نظرات گروهی از کارشناسان‬‫در مورد موضوعات و یا سواالت مشخص‬
‫ مراحل‪:‬‬‫‪ -1‬تعیین افراد و ارسال پرسشنامه برای آن ها‬
‫‪ -2‬تجزیه وتحلیل و طبقه بندی موضوعات (عناوین)‬
‫‪ -3‬ارسال مجدد به افراد برای اولویت بندی عناوین و کسب نظرات‬
‫و اصالحیه ها‬
‫‪ -4‬آماده سازی فهرست نهایی‬
‫روش تل استار‪:‬‬
‫ روشی است برای ایجاد توافق گروهی در مورد یک موضوع‬‫ هنگامی استفاده می شود که منطقه جغرافیایی بسیار وسیع و تعداد‬‫افراد شرکت کننده بسیار زیاد با مشخصات متفاوت باشد‪.‬‬
‫ مراحل‪:‬‬‫‪ -1‬تعریف منطقه جغرافیایی یا منطقه سازمانی و تقسیم آن به نواحی‬
‫کوچک تر‬
‫‪ -2‬تشکیل کمیته مرکزی وکمیته های محلی و تعیین مسئولین این کمیته ها‬
‫‪ -3‬انجام نیازسنجی به وسیله این کمیته ها‬
‫‪ -4‬ارسال نتایج به کمیته مرکزی و آماده نمودن گزارش نهایی به وسیله آن‬
‫روش ‪: Fishbowl‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫از روش های توافق سنج است‪.‬‬
‫تعداد افراد محدود به یک کارگاه باشد‪.‬‬
‫افراد به گروه های کوچک تقسیم می شوند‪.‬‬
‫در هر گروه فهرستی از نیازها تهیه می شود‪.‬‬
‫نیازها در جلسه عمومی با حضور همه شرکت کنندگان‬
‫ارائه می گردد‪.‬‬
‫فهرست نیازهای مورد توافق برحسب اولویت تهیه می‬
‫گردد‪.‬‬
‫موضوعات نیازسنجی آموزشی‬
‫‪‬‬
‫‪:‬‬
‫‪-‬‬
‫‪–‬‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪39‬‬
‫به خاطرداشته باشید که نهایتا آموزش‬
‫مهم نیست بلکه مهم عملکرد است‪.‬‬
‫‪Marc Rosenberg‬‬
‫کم تر از ‪ %6-10‬مخارج‬
‫آموزش درشغل بازده دارد‪.‬‬
‫‪Broad and Newstrom‬‬
‫اگر فکر می کنید آموزش خیلی‬
‫گران است آن را فراموش کنید‪.‬‬
‫برای شروع نیازسنجی آموزش سالمت ‪ ،‬ابتدا‬
‫باید تیم نیازسنجی تشکیل شود ‪.‬‬
‫اعضاي‌تيم‌نيازسنجي‌آموزش كاركنان سالمت ‪‌:‬‬
‫‪‬كارشناسان بهداشتي درگير در برنامه و يا موضوع ارزيابي‬
‫نيازها‬
‫‪‬كاركنان بهداشتي مرتبط‬
‫‪‬مردم بومي مرتبط با موضوع ارزيابي نياز‬
‫‪‬كارشناسان آمار‬
‫‪‬ساير متخصصين بر حسب مورد ‪ :‬كارشناسان رشته‌هايي از‬
‫قبيل جامعه‌شناسي‪ ،‬اقتصاد‪ ،‬روان‌شناسي و ارتباطات‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪43‬‬
‫فرآیند نیازسنجی آموزش سالمت‬
‫• فعالیت اول‪ :‬تعیین موقعیت‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ -1‬شناسایی مشکالت اولویت دار‬
‫‪ -2‬تجزیه و تحلیل مشکل‬
‫• فعالیت دوم‪ :‬تحلیل موقعیت‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ -1‬تعیین وضعیت مطلوب‬
‫‪ -2‬تعیین وضعیت موجود‬
‫• فعالیت سوم‪ :‬تعیین نیازآموزشی‬
‫•‬
‫•‬
‫‪ -1‬تعیین فاصله آگاهی و رفتار‬
‫‪ -2‬اولویت بندی نیاز‬
‫‪ -3‬تهیه فهرست نیازهای آموزشی‬
‫تعيين نياز آموزشي ‪:‬‬
‫‪‬تعيين شكافهاي موجود در آگاهي ‪،‬‬
‫نگرش و مهارتهاي مورد نياز براي انجام‬
‫حرفه يا نقش‬
‫‪‬اولويت بندي نيازها‬
‫تعيين نياز آموزشي‬
‫• مرحله اول‪:‬تعيين شكاف هاي موجود در‬
‫آگاهي ‪ ،‬نگرش و مهارتهاي مورد نياز براي‬
‫انجام وظايف حرفه اي‬
‫در اين مرحله كليه استانداردهاي وظايف كه‬
‫قبالً در تحليل حرفه يا نقش ليست شده اند با‬
‫وظايف جاري مقايسه مي شود ‪.‬‬
‫تعيين نياز آموزشي ‪:‬‬
‫• مرحله دوم ‪ :‬اولويت بندي نيازهاي آموزشي ‪:‬‬
‫نيازهاي آموزشي حاصل از مقايسه آگاهي ‪ ،‬نگرش و‬
‫مهارت هاي مورد نياز براي انجام وظايف براساس‬
‫معيارها اولويت بندي مي گردد‪.‬‬
‫معیار تعیین نیاز‪:‬‬
‫‪ ‬اگر فعاليتي از فعاليت هاي مطلوب اجرا نمي شود ‪،‬‬
‫انتقال دانش ‪ ،‬نگرش و مهارت در رابطه با آن فعاليت‬
‫يكي از نيازهاي آموزشي است ‪.‬‬
‫‪ ‬اگر فعاليتي از فعاليت هاي مطلوب اجرا مي شود اما‬
‫شاخص كمي و كيفي اجراي آن فعاليت كمتر از ‪50‬‬
‫درصد استاندارد فعاليت مي باشد ‪ ،‬انتقال دانش ‪،‬‬
‫نگرش و مهارت مربوطه به عنوان نياز آموزشي انتخاب‬
‫مي شود ‪.‬‬
‫• اگر فعاليتي انجام مي شود اما شاخص كمي يا كيفي‬
‫اجراي آن باالي ‪ 50‬درصد استاندارد فعاليت مي باشد ‪،‬‬
‫به عنوان نياز آموزشي انتخاب نمي گردد ‪.‬‬
‫‪ q‬فعالیت اول ‪ :‬تعیین موقعیت‬
‫مرحله ‪1‬ـ شناسايي مشكل اولويت‌دار‬
‫ـ مشاوره با ذي نفعان و گروه‌ها‬
‫ـ جمع‌آوري داده‌ها‬
‫ـ ارايه يافته‌ها به جامعه‬
‫ـ تعيين اولويت‌ها‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪49‬‬
‫‪ q‬تعيين‌اولويت‌ها‌‬
‫( آيا مشكل شايع است؟ )‬
‫■ شيوع‬
‫( آيا مشكل ايجاد هزينه زياد‬
‫■ شدت‬
‫يا ناتواني مي‌نمايد ؟ )‬
‫( چه كسي‬
‫■ وسعت يا پوشش مسأله‬
‫تحت تأثير قرار مي‌گيرد و چه جامعه‌اي پوشش‬
‫داده مي‌شود؟ )‬
‫■ اصالح پذير بودن در اثر مداخله‬
‫■ هزينه‬
‫‪[email protected]‬‬
‫‪50‬‬
The most powerful nineletter word....
"KNOWLEDGE"
Acquire it.