Transcript MESLEK TARİHİ ve DEONTOLOJİ

1
MESLEK TARİHİ ve
DEONTOLOJİ
Öğr.Grv. Hatice
OLTULUOĞLU
Amaç;

Felsefesini,ahlak değer ve ilkeleri
açıklayabilmek

Geçmişteki ve günümüzdeki meslek
anlayışını tanımlayabilmek

Yasa çerçevesinde görev ve sorumlulukları
açıklayabilmek
2

Bakım ve tedavide tüketici ve hasta
haklarını açıklayabilmek

Ulusal ve uluslar arası düzeyde mesleki
kuram ve kuruluşlar ve bunların mesleğe
ketkılarını açıklayabilmek
3
Deontoloji;

Görev ve vazife anlamını taşıyan
‘’Deontos’’
ve bilim anlamına
gelen ’’ Logos’’ sözcüklerin
birleşimiyle ‘’görev bilimi’’ ni ifade
eder.
4
Deontoloji

Görev bilinci ,görevlerle ilgili
zorunluklar,
sorumluluklar,yükümlülükler ve
bunların gerçekleştirilmesinde yer alan
ahlaki kural ve ilkeleri içeren bilim
dalı.
5

Hipokrat; insana değer verme ,ahlak
değerlerine öncelik tanıma ve erdemli olma
söz etmiş ve bunların kural ilkelerin tümü
için etik terimini kullanmış.Mesleki
felsefeyi de kapsadığını belirtmiştir.

Aristo; Deontoloji= etik
6
ETİK;

Yunanca’ethos, ethike’ Latince,’moral’
karakter, alışkanlık, anlamları
taşımaktadır . Felsefenin ‘ödev’,
‘yükümlülük’, ‘sorumluluk’ ve ‘erdem’
gibi kavramlarını analiz eden, ‘ahlaki
eylem’in doğasını soruşturan ve iyi bir
yaşamın nasıl olması gerektiğini
açıklamaya çalışan dalı.
7
ETİK

Ahlaki seçimler, görev ve zorunluluklar
çerçevesinde doğru ve yanlış arasındaki
farkı dikkate alır.
 Güdüler ,tutumlar ve bireylerin iyilikle
ilgili bu tutumları ile ilişkilidir.
 Bireyin benimsemesi gereken değil
bireyin kabul edeceğini beklediğimiz
faaliyetlerle ilgilidir.
9


Etik, bireysel ve toplumsal davranış
kurallarını saptayan, insanların nasıl
yaşamaları gerektiğini ve niçin o şekilde
yaşamaları gerektiğini tanımlayan bir
bilimdir.
Etik,toplumların gelişmesiyle
oluşmuş,kuralları hukuk kurallarından farklı
olarak toplumsal tepkilerle şekillenmiştir.
1,2,3,4,5,6,7,8,9

Etik, insanlar arasındaki ilişkilerin
temelinde yer alan değerleri, ahlak
bakımında iyi yada kötü, doğru yada yanlış
olanın niteliğini ve temelini araştırır.
1,2,3,4,5,6,7,8,9
ETİK

Türkçe ,’töre bilimi, ahlak bilimi’

Ahlak bilimi;bir toplumun belli bir
döneminde bireyler ve guruplar tarafından
izlenen davranış kurallarıdır.
1,2,3,4,5,6,7,8,9
ETİK – AHLAK İLİŞKİSİ (1)
Ahlak Arapça hulk sözcüğünün çoğuludur.
Hulk ise; huy, adet, alışkanlık, yaradılış,
insanın ruhsal-zihinsel-manevi halleri
anlamındadır. İngilizce’de moral, morality
ahlak anlamında kullanılır, adet, alışkanlık,
karakter anlamlarına gelen mos kelimesine
dayanır.
 Ahlak: “Bir toplum içinde kişilerin
benimsedikleri, uymak zorunda
bulundukları davranış biçimleri ve
kuralları.’’ veya “İyi nitelikler, güzel
huylar.’’ olarak tanımlanabilir.

ETİK – AHLAK İLİŞKİSİ (2)
Etik ve ahlak çoğu kez birbirlerinin yerine ve
dönüşümlü olarak kullanılmakla birlikte genel olarak bu
iki kavramın birbirinden farklı olduğu kabul
edilmektedir.
 Etik, ahlak felsefesi olarak ta tanımlanmakta olup bu
anlamda “insanların kurduğu bireysel ve toplumsal
ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, kuralları,
doğru yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaksal açıdan
araştıran bir felsefe disiplinidir.’’
 Ahlak olgusal ve tarihsel olarak yaşanan bir şey
olmasına karşılık etik, bu olgunun kendisine yönelik
araştırmadır.



Ahlak bilimi,
bireysel davranış
kurallarını
Etik; profesyonel
davranış
standartlarını
içermekte ve daha
nesnel ve ussal
anlam taşımaktadır.
8
Etik Tipleri
 Deskriptif(Tanımlayıcı);
davranışların ahlaksal açıdan
sadece incelendiği,ahlaksal
yargılanmasının yapılmadığı etik
anlayış
10
 Metaetik;davranışları
doğrulama ,davranışların
ahlaksal nedenini
araştırma,onlara anlam verme
gibi konularla ilgilenen etik
11
 Normatif(kuralcı); karar vermeyi
gerektiren moral sorunlarda doğru olan
veya yapılması gerekeni sorgulayan
etik anlayışı.
12
Etik Teorileri

Deontolojik kuramlar; yükümlülükleri
kapsayan kuralları içerir.
 Teleolejik kuramlar; norm ve
kurallarını davranışların sonuçlarından
çıkarır.
 Prensipçilik-İlkecilik; İlkeler moral
normlarıdır.
13
HEMŞİRELİKTE ETİK
İLKELER VE DEĞERLER



Etik, insan davranışlarında neyin iyi, kötü,
doğru ve yanlış olduğunu belirlemeye
çalışan bir felsefe dalıdır.
Değer, belirli bir düşünce ya da davranışın
kıymeti hakkındaki inançtır.
Hemşirelikte değer, diğer insanlara yardım
sağlamakla beraber, profesyonel yargıları ve
teknik becerileri de kapsar.
1,2,3,4,5,6,7,8,9

Hemşirelik uygulamaları birçok karar
vermeyi gerektirir. Bu kararlar hemşireden
hemşireye değişiklik gösterir. Çünkü
kararlar değerlere dayanır. Her bireyin
değerleri farklı olduğu için kararları da
farklı olur. Ancak hemşirelerin kişisel
değerlerinin yanı sıra mesleki değerleri de
vardır. Önemli olan hemşirelik uygulaması
kararlarının mesleki değerlere
dayandırılmalıdır.


Hemşire hastanın ve sağlık ekibinin
değerlerinin farkında olmalı ve hastaya
zarar verecek değerlerin değiştirilmesinde
etkin rol almalıdır.
Etik kavramının bütün meslek dallarında
uygulamaya geçilmesi ile her mesleğin
kendine özgü etik ilkeleri belirlenmiştir.
Hemşirelikte Etik




1897-Amerikan Hemşireler birliği
1921-Hemşirelikte etik kurallar hazırlanmış
1976-Amerikan hemşireler birliği etik
kuralları son şekliyle yayınlamış
1953,1965,1971-Uluslar arası Hemşirelik
Konseyi son değişikliklerle hemşirelik etik
kurallarını yayınlamış.1983-İngiltere ,1985Kanada yayınlamış
24
Etik kurallar,mesleğin üyelerinin genel
olarak kabul ettiği etik ilkeler dizisidir.
 Bu kurallar,meslek üyesinin mesleğine,
meslek örgütüne, meslektaşlarına,
hizmet verdiği ve işbirliği yaptığı
bireylere ve kendine karşı
sorumlulukları öngörür.

25
Hemşirelikte Etik İlkeler;
 Etik
ilkeler ahlaki uygun karar
bulma davranışlarında rehber
kurallardır ve iş yaşamında ahlaki
değerlendirmeleri oluşturmaktadır.
14

Otonomi: Kendi kendine karar verme
becerisidir.

Zarar vermeme: Zarardan kaçınma,
zararlı etken ve koşulları ortadan
kaldırma ve önlemeyi içerir.

Yarar sağlama: İyi olanın
yükseltilmesidir
15




Adalet: Tedavi ve bakımda kullanılan araç
gereç-donanım kaynakları, kişilerin yetki,
yetenek ve yeterlilikleri hatanın bireysel
gereksinimleri belirlenerek, eşitlik ilkesine
uygun dağılımın sağlanmasıdır.
Dürüstlük: Etik ve manevi olarak prensip
sahibi olmaktır.
Doğruluk: Hasta ile ilgili yapılan
uygulamalarda doğru kayıt tutulmalı.
Güvenilirlik: Bireye ait bilgilerin
saklanması, gerçeği söylemedir.
Sadakat: Bireyin kendisi dışında
birine inanma, sadık kalma ve ahlaki
ilkeler doğrultusunda hemşire hasta
ilişkisinin yarattığı güven duygusudur.
 Aydınlatma
 İnsan onuruna saygı: İnsanın
yaşamına, haklarına, duygu ve
düşüncelerine, başkalarına zarar
vermediği sürece davranışlarına ve
onuruna saygılı olmayı ifade eder

16
Etik İlkelerin Özellikleri
Belli davranışları yönlendirir ya da
telkin eder
 Etik ikilemlerde,etikle ilgili bilgilerin
anlaşılmasında ve organizasyonda yol
gösterir.
 Çatışan hakların nasıl çözüleceği
konusunda yol gösterir.

17

Onaylanan ahlaksal faaliyetlerin
delilleridir.
 Evrenseldirler,mutlak değildirler ve
istisnadırlar
 Ne kuraldır nede sonuçtur.
 Değişmezdirler ve icat edilmekten
daha çok ,insanlar tarafından
keşfedilmişlerdir.
18
ANA!nın Kabul Ettiği Etik
Kurallar

1-Hemşire,bireyin sosyal ve ekonomik
durumuna ,kişilik özelliklerine ve sağlık
sorunlarına bakılmaksızın,insan onuruna ve
bireyselliğine saygı duyarak hizmet verir.

2-Hemşire,bireye ait özel bilgi ve
sıraları,kişisel mahremiyet hakkı olarak
iteler ve korur.
19


3-Hemşire,bireyin ve toplumun sağlık
bakımı ve güvenliği açısından, yetersiz,
yasaya ve deontolojiye uymayan bir kişinin
girişimini önleyecek şekilde davranır.
4-Hemşire,bireysel hemşirelik karar ve
faaliyetlerinin sorumluluk ve
yükümlülüğünü üstlenir.
20



5-Hemşire yüksek nitelikte bakımı sağlar.
6-Hemşire bekım işlevlerini ve
sorumluluklarını paylaşacağı kişinin
seçiminde,uzmanlık,yeterlilik ölçütlerini
kullanarak karar verir.
7-Hemşire meslek bilgi birikimine katkıda
bulunacak çalışma ve faaliyetlere katılır.
21


8-Hemşire mesleki uygulamalarını ve
standartlarını yükselten çalışmalara katılır.
9-Hemşire mesleki kuruluşlar aracılığıyla
yüksek nitelikte hemşirelik bakımını
sağlayacak koşulları yerleştirme ve
sürdürme çalışmalarına katılır.
22


10-Hemşire toplumu yanlış bilgilendirme ve
yanlış anlaşılmadan korumak ve hemşirelik
bütünlüğünü sağlamak için mesleki
kuruluşların çalışmalarına katılır.
11-Hemşire toplumun sağlık
gereksinimlerini karşılamak,toplumsal ve
ulusal çalışmaları geliştirmek için diğer
sağlık disiplin üyeleri ve diğer sektörlerle
işbirliği yapar.
23
Uluslararası Hemşirelik Konseyi (ICN)
’nin Hemşirelik Etik Kuralları





Hemşirenin Temel Sorumluluğu Dört
Bölümde Toplanır
Sağlığı yükseltmek
Hastalığı önlemek
Hastalığı iyileştirmek
Acıyı dindirmek

Hemşireliğe duyulan gereksinim
evrenseldir. İnsan yaşamına, onuruna ve
haklarına saygı hemşirelik kavramı içinde
yer alır. Hemşirelik; milliyet, ırk, inanç,
renk, yaş, cinsiyet, siyasi veya sosyal durum
farkı gözetmez. Hemşireler, hizmetlerini
kendileri ile ilgili diğer gruplarla birlikte
birey, aile ve topluma yöneltirler.




Hemşireler ve İnsanlar
Hemşirenin temel sorumluluğu, hemşirelik
bakımına gereksinimi olana yöneliktir.
Hemşire, bakım verirken bireyin değerleri,
gelenekleri ve inançlarına saygı duyulan bir
ortam sağlar.
Hemşire, bireysel bilgileri saklar ve bu
bilgileri paylaşmak gerektiğinde buna,
kendisi karar verir.


Hemşireler ve Uygulama
Hemşire, hemşirelik uygulamalarının
bireysel sorumluluğunu taşır ve öğrenimine
devamla yeteneğini geliştirir. Hemşire,
hasta bakım standardını, içinde bulunduğu
özel durumlarda bile olabildiğince yüksek
düzeyde tutmaya çalışır..
1,2,3,4,5,6,7,8,9

Hemşire, sorumlulukları üslenme ve
vermede bireysel yetisine göre karar verir.
Hemşire, profesyonel kapasitede etkinlik
gösterirken, her zaman mesleğin
saygınlığını yansıtan bireysel davranış
standartlarını korumalıdır
1,2,3,4,5,6,7,8,9


Hemşireler ve Toplum
Hemşire, toplumun sağlık ve sosyal
gereksinimlerini karşılamak için girişilen
etkinliklerin sorumluluğunu diğer
vatandaşlarla paylaşır
1,2,3,4,5,6,7,8,9


Hemşireler ve İşbirliği Yaptığı Bireyler
Hemşire, hemşirelik etkinliklerinde ve diğer
alanlarda kendinden başka görevlilerle
ortaklaşa yardım için ilişki halindedir.
Hemşire, diğer bir görevlinin bakımı
sırasında, hasta bireyin yaşamının tehlikeye
girdiği durumlarda uygun önlemleri alır.
1,2,3,4,5,6,7,8,9


Hemşireler ve Meslek
Hemşire, hemşirelik uygulamasının ve
hemşirelik eğitiminin istenilen standartlara
ulaşmasının belirlenmesi ve yerine
getirilmesinde önemli rol oynar. Hemşire,
mesleksel bilgi özünün geliştirilmesinde
etkin rol oynar. Hemşire, mensubu olduğu
mesleksel örgütü aracılığı ile hemşireliğin
sosyal ve ekonomik çalışma koşullarının
dengeli bir şekilde yürütülmesi çabalarına
katılır.
Meslek,İş



Genellikle uzun ve yüksek dereceli bir
öğrenimi gerektiren,kendine özgü yasal ve
ahlaksal kuralları kullanan ve bir bir
kimsenin geçimini sağlayan uğraş’’
Eğitim ve entelektüel yetenekler gerektiren
ve yaşamı kazanmak için yapılan iş’’
Mekanik olmayan ve belli düzeyde eğitim
gerektiren uğraş’’
26
İŞ; bir sonuç elde etmek,herhangi bir
şey ortaya koymak için güç harcayarak
yapılan etkinlik
 Pavalko Bir İşin Meslek Sayılabilmesi
İçin UyulmasıGereken 8 Ölçüt
1-Bilgi yükü
2-toplumun temel sosyal değerleriylee
bağlantı.

27

3-Eğitim
 4-Topluma hizmet sunma
 5-Bağımsızlık
 6- Mesleğe bağlılık
 7-Sosyallik
 8-Meslek ahlakı
28

Mesleklerin özellikleri
 1-Mesleğin kendine özgü ve gerekli bir
toplumsal hizmeti yerine getirmeli
 2-Hizmetin entelektüel teknikler
üzerine temellenmesi
 3-Uzun süre bir eğitim üzerine
temellenmesi
29




4-Mesleğin tümü ve meslek üyeleri için çok
boyutlu ve kapsamlı otonomi
5-Meslek üyelerinin yargı ve kararlarında
sorumluluk yüklenmesi
6-Mesleğin temel yetkisi ile donatılmış ,tam
bir otonomiye sahip ‘’meslek
kuruluşu’’olmalı
7-Mesleği yöneten ahlaksal(etik) kurallar
saptanmış olmalı.
30
Etik Karar Verme


Etik duyarlılığın gelişimine ve ahlaki
kategorilerde düşünme yetisine bağlıdır.
Düşünme yetisi profesyonel bekım
kalitesine ulaştırır.49
35








Etik karar verme modelinin adımları
1-Sorunu tanımla
2-Sorunun nedenini ve sonuçların analizi
için veri topla
3-Çözüm seçeneklerini araştır
4-Çözüm seçeneklerini değerlendir.
5-Tüm çözüm seçeneklerinden uygun olanı
seç
Seçilen çözümü uygula
7-Sonucu değerlendir.
36
Etik Komite


Hedefi;Birilerine doğru şeyi yapmalarında
karar vermede yardım etmektir.
Hastanenin yasal sorunlardan korumak
değil,hasta hasta haklarını korumaktır.
37
Hemşirelikte hizmet vermede
esas,öncelik sırası ile genel yasa,kural
ve ilkelerle,insan ve topluma
gereksindiği yardımı sunmaktır.
 İşte ‘Hemşirelik Tarihi ve Deontoloji’
dersi insan ve toplum yararı gözeterek
genel yasa ve kurallar çerçevesinde bir
disiplin olarak hemşireliğin,

38



Felsefesini,ahlaki değer ve ilkelerini
Geçmişte ve günümüzdeki,rol kavramındaki
değişimlerle çağdaş hemşirelik anlayışına
Hemşirelik yasası çerçevesinde görev ve
sorumluluklarını
39


Güncel tedavi edici girişimlerle bakım ve
tedavide tüketici ve hasta haklarını
Ulusal ve uluslar arası hemşirelik ,sağlık
kuruluş ve kurumları ve bunların topluma
ve hemşireliğe sağladığı katkıların
algılamasını sağlar.
40