Transcript Madde

HEKİM HAKLARI
KISITLANDI MI?
Prof.Dr. Sermet Koç
İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Adli Tıp Anabilim Dalı
Prof.Dr. Göksel Kalaycı
(1939-2005)
…saygı ile
Sağlık temel insanlık hakkıdır.
• “Sağlık”, yaşama, eğitim gibi doğuştan
temel insan haklarındandır.
• Anayasamız başta olmak üzere;
“bireylerin sağlığını koruma” devletin esas
sorumlukları arasında sayılmıştır.
Hekim hasta ilişkisi
• Hekim hasta ilişkisinde binlerce yıl süren
geleneksel model, son yüz yılda değişti.
• Hekim hasta ilişkisi hukuken “velalet tipi
sözleşme” şeklindedir.
Hekim hasta ilişkisi
• Hasta hakları, esas olarak insan haklarının ve
değerlerinin sağlık hizmetlerine uygulanmasını ifade
etmekte ve dayanağını insan haklarıyla ilgili temel
belgelerden almaktadır.
• Hasta hakları, daha iyi sağlık ortamı için hasta ve
hekimlerin birlikte sahip çıkması gereken haklardır.
• Uluslararası ve ulusal hukuksal belgelerde yer aldı.
• Hasta hakları, “Anayasa” , "Tıbbi Deontoloji
Tüzüğü " ve Sağlık Bakanlığınca hazırlanan
"Hasta Hakları Yönetmeliği" ile(1/8/1998)
düzenlenmiştir.
• Ayrıca Türk Tabipleri Birliği’nin
“Hekimlik Meslek Etiği Kuralları” vardır.
• Son 15-20 yıldan beri genelde sağlık
çalışanlarının; özelde ve daha ağırlıklı
olarak “hekim hakları” tartışılmaya
başlandı.
“Hekim hakkı”
doğru bir tanım mıdır?
• Hasta hakları ile ilgili yasa ve yönetmelikler
bulunmakla birlikte; hekim hakları ile doğrudan
ilgili yasa, yönetmelik ve benzeri hukuksal bir belge
bulunmamaktadır.
• Hekim hakları ile ilgili hususlar, tıp etiği ve
deontolojisi ile ilgili belgelerde yer almaktadır.
• Hukuksal bir metin( yönetmelik, genelge) olmasa
da, hekimler arasında mesleki haberleşme
ortamlarında hekim hakları ile ilgili esaslar
oluşmaya ve kabul edilmeye başlandı.
Hekim hakları ile ilgili belgeler
• Gereken teşhis ve tedaviyi tayin etme serbestisi
(T. Deont. Tüz. md.6)
• İyileşme garantisi vermeme
(T. Deont. Tüz. md.13)
• Mesleki veya şahsi (güvensizlik gibi) sebeplerle
hastaya bakmayı reddetme (Acil, resmi veya insani
vazifenin ifası halleri hariç)(T.Deont.md 18)
• Beraber çalışacağı elemanları seçme serbestisi
(T.Deont. Tüz. md 21)
Hekim hakları ile ilgili belgeler
• Tıbbi kanaatine göre özgürce klinik ve etik karar
verme hakkı(Lizbon Bil.),
• Konsültasyon ile görüş isteme, sağlığına zarar
gelmemesi-kendini koruma ve önlem alma, mesleki
gelişmeleri izlemeyi ve desteği talep etme,
muayene ve tıbbi işleme yeterli zaman ayırma ve
talep etme (Tab. Uzm. Yön. md. 10),
• Tanıklık ve bilirkişilikten çekilme, çağırıldığında
gerekli ulaşımının sağlanmasını isteme ve hasta ile
yakınlarından saygı görme.
Hekim hakları
1. Çağdaş bilimsel tıp olanaklarını uygulama
hakkı
2. Mesleğini uygularken etik ilkelere bağlı
olma hakkı
3. Hekimin baskı altında olmadan mesleğini
uygulama hakkı
4. Hekimin kendi değerlerine ters düşen
durumlardan kaçınma hakkı
5. Hekimin sağlığını koruma hakkı
Hekim hakları
6. Hekimin yeterli bir gelir düzeyi talep etme
hakkı
7. Hekimin hastayı reddetme hakkı
8. Hek imin yönetsel süreçlere katılma hakkı
9. Hekimin danışma hakkı
10. İyileşme garantisi vermeme hakkı
11. Yeterli zaman ayırma hakkı
12.Tanıklıktan çekilme hakkı
13.Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı
Çağdaş bilimsel tıp olanaklarını
uygulama hakkı
• Hekimlik mesleği, son yıllarda iletişim ve
bilgisayar teknolojisine her düzeyde yüksek
düzeyde gereksinim duyan bir uygulamaya
dönüşmüştür.
• Tıp eğitiminde yüksek teknolojinin tıptaki
uygulama alanları ile tanışan bir hekimin iş
yaşamında tanı ve tedavide söz konusu
gelişmeleri yaşamayı istemesi hakkı söz
konusudur.
• Hekim hakkı tıp eğitiminden başlar.
Öncelikle hekimlerin nitelikli bir eğitim
görme ve kendilerini yenileme hakkı vardır
Mesleğini uygularken etik ilkelere
bağlı olma hakkı
• Hekim mesleğini uygularken etik
ikilemlerde;
yasal, politik, toplumsal , estetik ve
ekonomik değerlerle çatışabilir.
Bu çatışmayı çözümlerken hekimin
özgür ve bağımsız karar verme hakkı
olmalıdır.
Hekimin baskı altında olmadan
mesleğini uygulama hakkı
• Mesleki uygulamada hekimin gereksinim
duyduğu klinik özgürlüğün sağlanmasına
engel olabilecek her türlü baskı girişimi
mesleğin doğasıyla çelişir. Bu durum,
özellikle adli hekimlik alanında geçerlidir.
• Hekim Cumhuriyet Savcılığına , Türk
Tabipleri Birliğine , Dünya Hekimler
Birliğine ve iç hukuku tükettiyse Avrupa
İnsan Hakları Komisyonuna başvurabilir.
Hekimin kendi değerlerine ters
düşen durumlardan kaçınma hakkı
• Hastanın değerlerine saygı duyulan
bir ilişkide, hekimler kendi değerlerini
(hastalar açısından olumsuzluk
yaratmamak koşulu ile) savunabilirler.
Bir hekim kendi değerlerine ters
düşen uygulamalara zorlanmamalıdır.
Hekimin sağlığını koruma hakkı
• Hekim, mesleğini uygularken
sağlık risklerini en aza indirecek
çalışma koşullarını talep etme hakkına
sahip olmalıdır.
Hekimin yeterli bir gelir düzeyi
talep etme hakkı
• Hekimlik mesleğindeki gelişmelerin
izlenmesi, belirli bir bedeli
gerektirmektedir. Hukuken hekimin kendini
ülke tıbbının gelişmesi düzeyinde
yetiştirmesi gerekir. Bu hekimlerin kitap
alımı, dergi aboneliği ve kongre katılımı için
bütçelerinden belirli bir pay ayırmalarını
gerektirir. Yaptıkları ağır mesleki bilgi ve
yoğun emek gerektiren ayrıca riskli
hizmetin karşılığı ödenmelidir.
Hekimin hastayı reddetme hakkı
• Hasta-hekim ilişkisinin temelinde yer
alan öğe güvendir. Hekimin kendisine
güven duymayan hastayı reddetme
hakkı olmalıdır.
• Başka bir örnek: Bulaşıcı bir hastalığı
hekime söylemeyen hasta.
• Bu gibi durumlarda; hekimlik onurunun
korunması, olmazsa olmaz koşuldur.
Hekimin hastayı reddetme hakkı
• Kamu kuruluşlarında ve tüzel kişiliği olan
kurumlardaki hekim ve diğer sağlık mensupları
hastayı kabul etmek zorundadır. Özel olarak
çalışmasını yürüten bir hekim bir yerde tekse
hastayı kabul etmemezlik yapamaz.
• Yine deprem , savaş ve kitle kazalarında sağlık
mensubu tüm hastalara bakmak zorundadır.
• Bu itibarla hekimin hastaya bakıp bakmamakta
serbest oluşu ; acil yardım,resmi ya da insani
vazifenin ifası gibi hallerle sınırlıdır. Bu
durumlarda müdahale zorunludur( Tıbbi Deontoloji
Tüzüğü 18. madde).
Hekimin yönetsel süreçlere
katılma hakkı
• Hekimin hem bulundukları kurumlarda,
hem de ülke ile ilgili yönetsel
süreçlerde etkili olma ve sağlıkla ilgili
hazırlanan mevzuatta görüş bildirme
hakkı olmalıdır.
Hekimin danışma hakkı
• Hekimlik mesleğinin gelişimi, hekimin tek
karar verici durumundan "karar veren bir
ekibin üyesi" konumuna doğru değişmesini
de beraberinde getirmiştir.
• Hekimin gereksinim duyduğu anda
konsültasyon hakkı olmalıdır.
• Bu danışmanlık süreci, tanı ve tedavi
sorunları için olduğu kadar , etik sorunlar
içinde söz konusu olabilir.
İyileşme garantisi vermeme hakkı
• Hekim bilimsel olarak uygun tanıyı koyar ve
gereken tedaviyi uygular. Bu çalışmaların
kesinlikle ‘şifa’ ile sonuçlanmamasından
dolayı , deontoloji bakımından tenkit
edilemez (Tıbbi Deontoloji Tüzüğü 13.m).
İyileşme garantisi vermeme hakkı
• Tedaviye gelen hastayla hekim arasında bir
sözleşme yapılmış sayılır. Sözleşme gereği
hekim başladığı tedaviyi sonuçlandırır ,
eksikleri tamamlar , hastayı iyileşinceye
kadar takip eder. Hekimin, bu sözleşmede
hastanın tamamen iyileşeceğini söylemesi
gerekmez. Hastada hekimden böyle bir söz
talep edemez. Hekim sadece tıp ilkelerine
ve kurallarına göre gereken tedaviyi ve
ameliyatı yapmaya ve tedavi prensiplerini en
iyi şekilde uygulamaya söz vermiş sayılır.
Yeterli zaman ayırma hakkı
• Hekimden hastasına gerekli özeni göstermesi, bilgi
ve belgeleri iyi bir şekilde kaydetmesi, hastaya
hastalığı ile ilgili bilgileri vermesi beklenmektedir.
Bunların hepsi zaman alan eylemlerdir. Bu nedenle,
bir hekim bir poliklinikte günde 20 hastadan
fazlasına bakmama hakkına sahiptir(Tababet
Uzmanlık Yönetmeliği:10. m)
• Ancak daha fazla hastanın başvurması halinde, o
poliklinikte aynı esas üzerine uzman
görevlendirilerek o günkü tüm hastaların
muayeneleri sağlanır.
Tanıklıktan çekilme hakkı
• Hekim meslek sırrı söz konusu olduğunda
tanıklıktan çekinebilir (CMK ).
• Hukuk davalarında , meslek sırrı nedeniyle
tanıklıktan çekinme hakkını kullanacağını
ileri süren hekim, duruşmadan önce bir
dilekçe ile durumu mahkemeye bildirebilir.
Ancak ceza davalarında duruşmaya gitmek
ve duruşmada bu hakkı kullanacağını
bildirmek zorundadır.
Tedavi Yöntemini Seçme Hakkı
• Bir hastalığın tedavisinde aynı anda birden
fazla tedavi yöntemi uygulanabilmekte ise,
hekim bunlardan dilediğini seçmeye
özgürdür. Fakat uzun zamandan beri bilinen
ve genel olarak kabul edilmiş yöntemlere
öncelik vermelidir.
• Hekim sanat ve mesleğini uygularken hiçbir
etki ve baskıya kapılmaksızın vicdani ve
mesleki görüşüne göre davranır.
• Hekim, uygulayacağı iyileştirme yöntemini
saptamada serbesttir (Tıbbi Deontoloji
Tüzüğü 6. m).
Hekim Hakları Kısıtlandı mı?
• Sağlık Bakanlığı Uygulamaları
• Yeni Türk Ceza Kanunu ve Ceza
Muhakemeleri Kanunu
• Hekime(sağlık çalışanlarına) yönelik
şiddet
Sağlık Bakanlığı Uygulamaları
•
•
•
•
•
•
•
•
Sağlıkta Dönüşüm Yasası
Performans
Aile Hekimliği
Mecburi Hizmet
Atamalar(Atama Nakil Yönetmeliği)
Sınavsız şeflik,..
Reçete yazmada kısıtlamalar
Sözleşmeli hekimlik
Yeni TCK ve CMK neler getirdi?
Yeni TCK …
• Madde: 21 Kast
• Madde: 22 Taksir
• Madde: 23 Netice Sebebiyle Ağırlaşmış
Suç
• Madde: 26 Hakkın Kullanılması ve İlgilinin
Rızası
• Madde: 31 Yaş Küçüklüğü
• Madde: 32 Akıl Hastalığı
• Madde: 83 Kasten Öldürmenin İhmalli
Davranışla İşlenmesi
Yeni TCK …
• Madde: 85 Taksirle Öldürme *
• Madde: 86 Kasten yaralama
• Madde: 87 Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış
Yaralama *
• Madde: 88 Kasten yaralanmanın İhmalli
davranışla işlenmesi *
• Madde: 89 Taksirle Yaralama *
Yeni TCK …
•
•
•
•
•
•
Madde: 90 İnsan Üzerinde Deney *
Madde: 91-93 Organ ve Doku Ticareti
Madde: 94-95 İşkence
Madde: 96 Eziyet
Madde: 97 Terk
Madde: 98 Yardım ve Bildirim Yükümlülüğünün
Yerine Getirilmemesi
• Madde: 99: Çocuk Düşürtme
• Madde: 100 Çocuk Düşürme
• Madde: 101 Kısırlaştırma
Yeni TCK …
• Madde: 122 Ayırımcılık
• Madde 172 Radyasyon yayma
• Madde: 186 Bozulmuş ve Değiştirilmiş Gıda
ve İlaçların Ticareti
• Madde: 187: Kişilerin Hayatını ve Sağlığını
Tehlikeye Sokacak Biçimde İlaç Yapma ve
satma
• Madde: 188- 190 Uyuşturucu ve Uyarıcı
Madde Suçları
Yeni TCK …
• Madde 194 Sağlık için Tehlikeli
Madde Temini
• Madde: 195 Bulaşıcı Hastalıklara
İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma
• Madde: 280 Sağlık Mesleği
mensuplarının Suçu Bildirmemesi *
• Madde: 287 Genital Muayene
Taksirle Öldürme
Madde 85
• (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi,
iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
• (2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir
veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir
veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Taksirle yaralama
Madde 89
• (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da
algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla
kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
• (2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
• a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli
zayıflamasına,
• b) Vücudunda kemik kırılmasına,
• c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
• d) Yüzünde sabit ize,
• e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
• f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
• Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında
artırılır.
Taksirle yaralama
Madde 89
• (3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
• a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata
girmesine,
• b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
• c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
• d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
• e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,
• Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.
• (4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması hâlinde, altı
aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
• (5) Bilinçli taksir hâli hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına giren
suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.
Kasten öldürmenin ihmali davranışla
işlenmesi (Madde 83)
•
•
•
•
•
•
(1) Kişinin yükümlü olduğu belli bir icrai davranışı gerçekleştirmemesi dolayısıyla meydana gelen ölüm neticesinden sorumlu tutulabilmesi için, bu
neticenin oluşumuna sebebiyet veren yükümlülük ihmalinin icrai davranışa
eşdeğer olması gerekir.
(2) İhmali ve icrai davranışın eşdeğer kabul edilebilmesi için, kişinin;
a) Belli bir icrai davranışta bulunmak hususunda kanunî düzenlemelerden veya
sözleşmeden kaynaklanan bir yükümlülüğünün bulunması,
b) Önceden gerçekleştirdiği davranışın başkalarının hayatı ile ilgili olarak
tehlikeli bir durum oluşturması,
Gerekir.
(3) Belli bir yükümlülüğün ihmali ile ölüme neden olan kişi hakkında, temel
ceza olarak, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine yirmi yıldan yirmibeş
yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine onbeş yıldan yirmi yıla kadar, diğer
hâllerde ise on yıldan onbeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunabileceği gibi,
cezada indirim de yapılmayabilir.
Sağlık mesleği mensuplarının suçu
bildirmemesi
Madde 280
• (1) Görevini yaptığı sırada bir suçun işlendiği
yönünde bir belirti ile karşılaşmasına rağmen,
durumu yetkili makamlara bildirmeyen veya bu
hususta gecikme gösteren sağlık mesleği mensubu,
bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• (2) Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş
tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren
diğer kişiler anlaşılır.
Sonuç
Ne yapmalı?
•
Teşekkür ederim.
[email protected]