Transcript Hekimlerin Cezai ve Hukuki Sorumluluğu Doç. Dr. Haluk İnce

Hekimlerin Cezai ve
Hukuki Sorumluluğu
Doç. Dr. Haluk İnce
“Hekim
nadiren şifa eder,
ekseriyetle teskin eder,
fakat daima teselli eder.”
Hipokrates
Hukuka aykırı bir fiile karşı hukukun
öngördüğü yaptırım
 Hukuk kurallarına aykırı düşmenin
hesabını verme durumu
Hukuka aykırılık!

Var olan aktin ihlali ile oluşan,
 Akdin kendisinin de hukuka aykırı
olması
 Akid yokken yapılan eylemin ve
sonucunun hukuka aykırılık
oluşturması

Imhoetep’in yazdığı kabul
edilen Hermetica adıyla
bilinen “corpus
hermeticum” isimli 42
kitabın son 6 tanesi tıpla
ilgilidir.
Imhoetep’in buyrukları
arasında “hastanın ödeme
gücünün üstünde ücret
istenmeyeceği”
yazılıdır.
( MÖ.2600 )
MÖ 1700-1500 yıllarındaki tıp
uygulamalarına ilişkin kurallar
ve yasaları içeren Hammurabi
Kanunlarında 282 maddeden 10
tanesi cerrahların alacakları
ücretler ve hata yaptıklarında
çarptırılacakları cezalara aitti.
Tıp mesleğini pratikte icra
edenlere, meşhur 215. madde
uygulanırdı. Bu maddede
bir hasta operasyon sırasında
hayatını yada gözünü kaybederse
doktorun elleri kesilirdi
Hipokrat (MÖ 460-377) sadece
hekimlerin değil,tıp tarihinin ve tıbbın
da babası kabul edilmektedir
“…..hastaların tedavisini, bütün güç
ve düşüncemle onların yararına
ayarlayacağım…… benden, istense
bile, hiç kimseye zehir
vermeyeceğim……. taş sancısı
çekseler bile, hiç kimseye mesane
ameliyatı yapmayacak, bunu söz
konusu işle uğraşanlara bırakacağım
…… mesleğimi yerine getirirken veya
başka zamanlarda, toplum arasında
gördüğüm ve işittiğim, gizli kalması
gereken konularda ağzımı sıkı
tutacak ve bunları sır olarak
saklayacağım…. ”
İslam tıbbının en önemli
cerrahlarından olan Ebul
Kasım el Zahravi (albucasis)
Cordoba’da El Zehra
kasabasında 936 da
doğmuştur.Ölüm yılı
1013’dür. ”cerrahlar,tanrının
gözü üzerinizdedir,sizin
gerçekten gerekli olduğu için
mi,para aşkı için mi ameliyat
yaptığınızı bilir”. sözü
meşhurdur.
1219 sayılı “Tababet ve Şuabatı Sanatlarının
Tarzı İcrasına Dair Kanun (1928)









6023 sayılı TTB (Türk Tabipleri Birliği) Yasası
Tıbbi Deontoloji Tüzüğü (1960)
Özel Hastaneler Yasası
Sağlık Hizmetleri Temel Yasası
Adli Tıp Müessesesi Kanunu
TTB Meslek Etiği Kuralları Yönetmeliği
TTB Soruşturma ve Sorgulama Yönetmeliği
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Medeni
Kanun Borçlar Kanunu
5237 sayılı TCK (Türk Ceza Kanunu) 2005

HEKİMLİK MESLEK ETİĞİ KURALLARI
Yayın Tarihi : 01.02.1999

TÜRK TABİPLERİ BİRLİĞİ DİSİPLİN
YÖNETMELİĞİ
Resmi Gazete: 28 Nisan 2004
Sayı : 25446














Hekimin yansızlığı (mad.7)
Vicdani ve mesleki kanaat (mad.8)
Sır saklama yükümlülüğü (mad.9)
Acil yardım (mad.10)
Ticari amaç ve reklam yasağı (mad.11)
Aracılık etme aracıdan yararlanma (mad.14)
Endüstri ile çıkar ilişkisi yasağı (mad.15)
Meslektaşlar arasında saygı (mad.16)
Konsültasyon ve ekip çalışması (mad.19)
Hasta haklarına saygı (mad.21)
Muayenesiz tedavi yasağı (mad.23)
Tedaviyi üstlenmeme veya yarıda bırakma (mad.25)
Uluslararası sözleşmelere uyma zorunluluğu (mad.33)
Yayın etiği (mad.44)
hekimin yasalar karşısındaki sorumlulukları

Cezai sorumluluk
(adli yargı-ceza davası)

Hukuki sorumluluk
(adli yargı-hukuk davası)

İdari sorumluluk
(kurum içi soruşturma)

Mesleki sorumluluk
(Tabip Odası Onur Kurulu)
Vicdani Sorumluluk
hekim herhangi bir hata sonucu
hastaya zarar vermişse kusurlu sayılır





Kusur sorumluluk getirir
Kusur yoksa sorumluluk da yoktur
Kusursuz suç olmaz
Bağışlanabilir kusur söz konusu değildir
Zarar ile kusur sayılan eylem arasında
illiyet (nedensellik) bağı olmalıdır
Kusur Çeşitleri
Dikkatsizlik: Bir tıbbi girişim sırasında
yapılmaması gerekeni yapmaktır.
Tedbirsizlik: Önlenebilir bir tehlikeyi önlemede
yetersiz kalmak, geç kalmak, unutmaktır.
Meslekte acemilik - yetersizlik: Meslek ve sanatın
esaslarını ve optimal klasik bilgilerini bilmemek,
temel beceriden yoksun olmaktır.
Özen eksikliği: Dikkatsizlik ve tedbirsizlik dışında
evrensel tıp değerlerini uygulamamaktır.
Emir ve yönetmeliklere uymamak: Kanun, tüzük ve
yönetmelikler ile yetkili idari ve mülki amirin
verdiği emirlere uymamaktır.

Endikasyonun doğru konulması

“Bilgilendirilmiş olur” alınması

Hekimin
müdahalesinin
uzmanlığının
gerektirdiği şekilde ve özenli yapılması
Suç Çeşitleri
Kasıtlı Suç : Kişi eyleminin sonuçlarını
bilmekte buna rağmen bilerek ve
planlayarak eylemini uygulamaktadır
Taksirli Suç : Kişi eyleminden doğacak
sonucu
bilmekte,
bu
sonucu
istememekte , ancak gerekli önlemleri
almamakta veya yetersiz kalmaktadır.
Komplikasyon mu ??? Malpraktis mi ???
KOMPLİKASYON
yapılan tıbbi müdahale ,klasik tıp bilgilerinde
(uluslararası kitaplarda ve yayınlarda ) komplikasyon
olarak adlandırılıyorsa ve bu müdahale,
tıbbın kabul ettiği normal risk ve sapmalar
çerçevesinde yapılmışsa ,kötü sonuçlar
meydana gelse bile, hekime sorumluluk
yükletilmeyen olumsuzluklardır.
(F.Çelik)
MALPRAKTİS
hekimin tedavi sırasında standart uygulama
yapmaması,beceri eksikliği veya tedavi uygulamama
sonucu hastaya zarar vermesi (DTB)
hekimin tanı ve tadavide standart ve
belirlenmiş davranış biçimlerinden farklı
davranması ( hatalı davranış) veya
görev ihmali sonucu, hastada geçici
sağlık bozulmasından , ölüme kadar giden
bir değişkenlikte zarara neden olmasıdır.
(F. Çelik)
neden malpraktis ?
tıp eğitiminde ve sürekli tıp
eğitimindeki yetersizlikler
 tıbbi teknolojideki çok hızlı gelişmeler
 hekimler üzerindeki olağanüstü medya
baskısı
 yüksek tazminatların cazibesi ve
avukatlar lobisinin ağırlığının artması

birey
tıbbi bilgi (tıp eğitimi, STE)
 beceri (yetenek, deneyim )
 karar verebilme yeteneği
 kendini yenileme ve değerlendirme
 çevreyle iletişimde başarı
 karakter (sorumluluk duygusu,vicdan)

sistem
tıp eğitimin niteliği,STE sürekliliği
 altyapı yeterliliği,fiziki koşulların
uygunluğu
 nitelikli insan gücü
 ekipman/araç-gereç durumu
 hukuki işleyişteki nitelik,zaman ve
saydamlık

komplikasyon
malpraktis
Zamanında farkedilmezse
 Farkedilmesine rağmen gerekli
önlemler alınmazsa
 Farkedilip önlem alınmasına rağmen
yerleşmiş standart tıbbi girişimde
bulunulmazsa

Yüksek Sağlık Şurası
Sağlık Bakanlığının sürekli kuruludur,
bürokratlar da yer alır.
Hekimler hakkındaki ceza davalarında
bilirkişilik görevi gören bir danışma
kuruludur.
Kararı bağlayıcı değildir.
Dosya üzerinden karar verir, kişileri
dinlemez.
Adli Tıp Kurumu
Adli yargıda bilirkişi görevi görür.
Ölüm nedenini belirler.
Uzuv veya fonksiyon kaybının derecesini
saptar.
Kurul dosya üzerinden inceleme yapar,
delil,kayıt,laboratuar vb. bulgulara
dayanarak karar verir.
Yanılgı !....

Hasta hakları = hekim hataları
değildir.

Hasta hakları içinde “hekimin
hatasına uğramamak” gibi bir
haktan söz etmek mümkün
değildir.
5237 yeni TCK (1 Haziran 2005)
5237 yeni TCK (1 Haziran 2005)








Malpraktis cezası ağırlaştırılıyor mu ?
Hekimlerin kaderi hakim-savcının insafında mı ?
Hekim kasten öldürmeyle suçlanabilecek mi ?
Kısırlaştırma maddesi tehdit oluşturuyor mu ?
Meslekten alıkoyma mahkemelere mi ait ?
Sır saklama yükümlülüğü çiğneniyor mu ?
Rıza olmaksızın tedavi yasallaşıyor mu?
Hekim potansiyel suçlu mu görülüyor ?
KAST
Sonucu Biliyor
İstiyor
OLASI KAST
Sonucu Öngörüyor
Nerdeyse umursamıyor
BİLİNÇLİ
TAKSİR
Sonucu Öngörüyor
İstemiyor
TAKSİR
Sonucu Öngörmüyor dikkat ve özen
yükümlülüğüne aykırı
davranıyor
Cezai Sorumluluk
83,
85,
89,
90,
Olası kasıt ???
91,
101,
280,
298
Bilinçli taksir ???
bilinçli taksir mad.22- (3)

kişinin öngördüğü neticeyi
istememesine karşın, neticenin
meydana gelmesi hâlinde bilinçli taksir
vardır; (???)

bu hâlde taksirli suça ilişkin ceza üçte
birden yarısına kadar artırılır
olası kasıt mad.21-(2)

Kast, suçun kanunî tanımındaki unsurların
bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir

Kişinin, suçun kanunî tanımındaki unsurların
gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen,
fiili işlemesi hâlinde olası kast vardır
TCK (1 Haziran)



mad.85 taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi 2
yıldan 6 yıla kadar hapis cezasına çarptırılır (ERTELEME)
86,87 ve 88. maddeler
mad.89-(1) taksirle başkasının vücuduna acı veren veya
sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden
olan kişi 3 ay-1 yıl hapis cezası veya adli para cezası,
(2) duyu veya organlardan birinin işlevinin sürekli
zayıflaması, kemik kırılması, sürekli konuşma
zorluğu,yüzünde sabit iz, prematüre doğuma neden
olmuşsa, ceza yarısı oranında arttırılır,
(3) iyileşmesi olanaksız bir hastalık veya bitkisel
hayata,duyu ve organ fonksiyon kaybına,konuşma ve çocuk
yapma yeteneğinin kaybolmasına,düşüğe,yüzün sürekli
değişimine neden olmuşsa ceza bir kat arttırılır.
Bu maddeler doğrudan malpraktis ile ilgilidirler
TCK (1 Haziran)
mad 83- Kasten öldürmenin ihmali davranışla
işlenmesi (1) kişinin yükümlü olduğu belli bir icrai
davranışı gerçekleştirmemesi dolayısıyla meydana gelen
ölüm neticesinden sorumlu tutulabilmesi için,bu
neticenin oluşumuna sebebiyet veren yükümlülük
ihmalinin icrai davranışa eşdeğer olması gerekir (3) belli
bir yükümlülüğün ihmali ile ölüme neden olan kişi
hakkında,temel ceza olarak,ağırlaştırılmış müebbet hapis
yerine 20-25 yıl,müebbet hapis yerine 15-20 yıl, diğer
hallerde ise 10-15 yıl hapis cezasına hükmolunabileceği
gibi,cezada indirim de yapılmayabilir.
TCK (1 Haziran)
mad.99-(2) tıbbî zorunluluk bulunmadığı hâlde, rızaya
dayalı olsa bile, gebelik süresi on haftadan fazla olan bir
kadının çocuğunu düşürten kişi,
2 yıldan 4 yıla kadar
hapis cezası ile cezalandırılır. Bu durumda, çocuğunun
düşürtülmesine rıza gösteren kadın hakkında bir yıla
kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur
(4) rızaya dayalı olsa bile tıbbi zorunluluk bulunmadığı
halde gebelik süresi 10 haftadan fazla olan bir kadının
çocuğunu düşürtürken kadının beden ve ruh sağlığı
bakımından bir zarara uğramışsa , 3-6 yıl hapis
cezası,fiilin kadının ölümüne neden olması halinde 4-8
yıl hapis cezası
TCK (1 Haziran)

mad.90- (1) insanlar üzerinde bilimsel
deney (???) yapan kişi 1-3 yıl hapis
cezası....,(3) çocuklar üzerinde hiçbir surette
bilimsel deney yapılamaz DEĞİŞTİ,kurallara
bağlı olarak yapılabilecek,
(5) birinci fıkrada tanımlanan suçun
işlenmesi sonucunda mağdurun
yaralanması veya ölmesi halinde kasten
yaralama-öldürme suçuna ilişkin hükümler
uygulanır.
TCK (1 Haziran)
mad.280 suç bildirme
(1)Görevini
yaptığı sırada bir suçun
işlendiği yönünde bir belirti ile
karşılaşmasına rağmen, durumu yetkili
makamlara bildirmeyen veya bu hususta
gecikme gösteren sağlık mesleği
mensubu, bir yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır
(2) Sağlık
mensubu deyiminden tabip,diş
tabibi,eczacı,ebe,hemşire ve sağlık hizmeti veren kişiler
anlaşılır
Maddi Tazminat



Madde 41: Kasten ya da ihmal ve
tedbirsizlikle başkasına bir zarar veren
şahıs o zararın tazminine mecburdur.
Madde 43: hakim hal ve mevkiin icabına
göre tazminatın şeklini ve derecesini tayin
eder.
Madde 45: Ölüm neticesi yakınları ölenin
yardımından mahrum kaldılarsa onların
bu zararlarını karşılamak gerekir.
Maddi tazminat şunları
kapsar:
Kişinin tedavi giderleri
Çalışma gücü kaybı ve
zararları
Destekten yoksun
kalma zararı
Ölüm nedeni ile
oluşan gömme giderleri
sonuç
hekimlerin görüşleri ve önerileri
doğrultusunda acilen bir
“tıbbi malpraktis yasası”
çıkarılmalıdır.
homo hominis lupus
(medico medicis lupus)
Bir gün herkes hasta olabilir!