Transcript CİLT REAKSİYONLARI - Medicana Sağlık Grubu

CİLT REAKSİYONLARI
AYSEL ENABOİFO
ANKARA MEDICANA INTERNATIONAL HASTANESİ
DAHİLİYE VE MEDİCAL ONKOLOJİ SORUMLU HEMŞİRESİ
AMAÇ
• Cilt reaksiyonlarını tanımlamak
HEDEFLERİMİZ
• Risk faktörlerini tanımlamak
• Hemşirelerin cilt reaksiyonları hakkında
bilgi düzeylerini artırmak
Ana Problemler
• Deri ve mukoza bütünlüğünün bozulması
• Koruyucu mekanizmaların bozulması
• Mukozanın etkilenmesi ile beslenmenin
bozulması
• Beden imajında değişme
• Yaşam Kalitesinin bozulması.
Risk Faktörleri
• Hastalıkla ilişkili
- Pre-malign lezyonlar
- Primer ya da metastatik tümörler
- Trombositopeni/koagulopati belirtileri
- Kaşıntı
- Sarılık
- Ödem
- Herpes zoster reaktivasyonu
- Kemoterapi ve radyoterapi
Tedaviye Bağlı Yan Etkiler
• Saç dökülmesi(Allopesi)
• Geçici eritem ya da
ürtiker
• Kaşıntı
• Eritem
• Akne
• Kemoterapiye bağlı akral
eritem
• Pigmantasyonda artış
• Telanjektazi
•
•
•
•
•
Fotosensitivite
Hiperkeratozis
Ülserasyon
Radyasyona bağlı etkiler
Radyasyonun yan etkisinin
artması
• “Radyasyon recall”
dermatiti
• Tırnak değişiklikleri
• Kullanılan ilaca bağlı etkiler
Geçici Eritem ya da Ürtiker
• Jeneralize ya da kemoterapinin uygulandığı
alana lokalizedir.
• Genellikle kemoterapi uygulamasından
sonra 30 dakika ile birkaç saat arasında
oluşur.
• Genellikle kendi kendine iyileşir.
• İnfüzyon ya da ilaç tedavisinin
durdurulmasını gerektirebilir.
İlişkili İlaçlar
•
•
•
•
•
Doxorubicin
Bleomycin
Mechlorethamine
Cytarabine
Cyclophoshamide
•
•
•
•
Chlorambucil
Methotrexate
Thiotepa
Asparaginase
Kaşıntı
• Hastalığa bağlı olabilir(lösemi,lenfoma,myeloma
adenokarsinoma)
• Radyoterapiye bağlı kuru deskuamasyon(derinin
pul pul dökülmesi
• Opioid grubu ilaçlar ve antibiotiklere reaksiyon
• Derinin hipersensivite reaksiyonları
• GVHD
• Deri kuruluğu (yaygın)
Eritem
• Hipersensivite reaksiyonu
• Maküler eritem lezyonlarından
Stevens-Johnson sendromu ve toksik
epidermal nekroza kadar değişir.
• Kemoterapötik ajanlar, antibiotikler,
phenytoin sodyum gibi çeşitli ilaçlar.
Hipersensitivite
•
•
•
•
4 tipte gruplandırılır.
Genellikle tip 1 reaksiyonlar verir.
İmmünglobülün E reaksiyonu.
Lokal eritem ve kaşıntı ile başlayıp yaşamı
tehdit eden sistemik anaflaksilere kadar
ilerleyebilir.
• Bulantı, baş dönmesi, solunum güçlüğü,
fasial ödem yada ürtiker.
Hipersensitif toksisitelerin
derecelendirilmesi
•
•
•
•
•
Grade
1 Geçici kızarıklık yada genç ilaç ateşi<38
2 Rash, kızarıklık, ürtiker, dispne,
ilaç ateşi >38
3 Ürtikerli yada ürtikersiz bronko spazm
anjioödem/ödem hipotansiyon
4 Anaflaksi
5 Ölüm
Döküntü
• Farklı kemoterapi alan hastalarda
görülebilir.
• Mechlorothhamine, methotrexate,
bleomycin gibi ilaçlarda görülür.
Akne
• Yüzde ya da gövdede yaygın eritem
• Foliküler papül ve fistüller halinde
ilerleyebilir.
• Dactinomycin, methotrexate,
cyclosporin
• Kortikosteroidlerin uzun süre
kullanımı.
Kemoterapiye Bağlı Akral Eritem
• El-ayak Sendromu
• Ağrılı, simetrik, keskin sınırlı, yoğun
ödematöz eritem ve fissürler
• Genellikle 3-5 gün süren prodromal
karıncalanma dönemini takiben meydana
gelir.
• Tırnakları içerebilir.
• Aynı ilaçlarla tadavide, tekrar görülür.
Eriteme Neden Olan İlaçlar
•
•
•
•
•
•
•
Capecitabine
Yüksek doz cytarabine
Cyclophosphamide
Docetaxel
Doxorubicin
Fluorouracil
Hydroxyurea
•
•
•
•
•
•
Methotrexate
Mercaptopurine
Mitotane
Mitoxantrone
Paclitaxel
Vinorelbine
Hiperpigmentasyon
• Kemoterapötik ilaç ya da onların metabolitleri
tarafından melanositlerin uyarılması ile meydana
gelir.
• Tırnak yataklarında, ağız mukozasında,
kemoterapinin uygulandığı ven boyunca oluşabilir
ya da jeneralize olabilir.
• 5-Flurouracil, Cyclophosphamide, Doxorubicin,
Daunorubicin, Carmustine, Bleomycin, Busulfan,
Hydroxyurea, Etoposide.
Telanjiektazi
• Kapiller yatakta değişikliklerdir.
• Kronik/ kalıcı olabilir
Fotosensitivite
• Ultraviyole ışınlara yanıt olarak eritematöz yanıt
artar.
• Akut güneş yanığı ya da kontakt dermatite benzer
biçimde fotoallerji olabilir (kabarıklıklar ve
alevlenme)
• Neden olan etkenler çok çeşitlidir (antitümör
antibiotikler, antimetabolitler gibi)
• Güneşe yönelik güvenlik önlemlerinin bilinmesi
gereklidir.
Hiperkeratozis
• Deride kalınlaşma ve ödem
• İnce motor fonksiyon kaybına neden olabilir
• Bleomycin’in doz birikimine bağlı bir yan
etkidir
- Kısmen geri dönüşlüdür.
- Akciğerde fibrotik değişikliklerin belirtisi
olabilir.
Ülserasyon
• Vezikant ajanların ekstravazasyonu ile ilgili
olmayan sınırlı ülserasyonlar
• Neden olan ilaçlar
- Bleomycin (Basınç noktalarında eritem ve
ödem)
- Hydroxyurea (Bacaklarda ağrılı
ülserasyonlar)
- Methotrexate (Ülsere kadar ilerleyen
veziküller)
Radyasyona Bağlı Etkiler
• Kuru deskuamasyon ( deride pul pul
dökülme)
• Kaşıntı
• Hiperpigmantasyon ve telanjiektazi
• Nemli deskuamasyon ( nemli pul pul
dökülme)
• Sekonder malignensi
Genellikle radyasyonun uygulandığı bölge
içi ve çevresinde meydana gelir.
Radyoterapinin Yan etkilerini
Arttıran Durumlar
• Bazı kemoterapi ilaçlarının peşpeşe ya da
radyoterapiden sonraki bir hafta içinde
uygulanması
• Kök hücrelerin azalması
• Primer olarak antitümör antibiotikler ve
antimetabolitlerin kullanılması
Radyasyon Recall Dermatiti
• Öncelikle radyasyon uygulanan
bölgede görülen akut bir reaksiyondur.
• Makülopapüler döküntü, eritem,
kabarcık ve kemoterapiden sonra
derinin pul pul dökülmesi görülür.
Neden Olan İlaçlar
•
•
•
•
•
•
•
Bleomycin
Doxorubicin
Dactinomycin
Gemcitabine
İdarubicin
Docetaxel
Paclitaxel
•
•
•
•
•
•
5-Flurouracil
Cytarabine
Methotrexate
Cyclophosphamide
Vinblastine
Vincristine
Tırnak Değişiklikleri
• Onycholysis-tırnakların kısmen ayrılması
-Docetaxel, paclitaxel
- Bleomycin, doxorubicin, 5- Flurouracil,
hydroxyurea
• Pigmentasyonda artış
• Eğilme, bükülme
• Akut tırnak ucu infeksiyonu
İlaca Spesifik Etkiler
• Tamoxifen
-Sıcak basması ile birlikte
vazomotorinstabilite
- Hiperpigmantasyon ve sıcaklık hissi ile
birlikte ağrılı, ilerleyici eritem
- Saç dökülmesi
- Saçta anormal eksiklik
- Kaşıntı
Beden İmajı Üzerine Etkisi
• Kanserin gözle görülür ilk belirtisi olabilir.
• Benlik saygısında etkilenme olabilir
• Kişilerarası ilişkilere etkisi vardır.
VAKA
• T.H. 64 yaşında kadın hasta
• Kolon Ca
• Cetuximab, İrrinotekan, 5 Flourasil, Folinik
Asit tedavisi alıyor
• 2. kür sonrası yüzde yaygın akral eritem
• El ve ayaklarda hassasiyet
• Hasta kemoterapiyi reddediyor
• ??????????????
Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-1
• Cilt kuruluğuna karşı bol sıvı alması,
• Güneş ışığına direk maruz kalmaması,
yüksek faktörlü koruyucu krem ve
nemlendiriciler kullanması,
• Tırnak kırılması ve defektli büyümeye
yönelik, tırnak cilası veya takma tırnak
kullanması,
Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-2
• Cildi tahriş etmeyecek bol ve pamuklu
kumaşlar giymesi,
• Sıkı giysi, eldiven ve ayakkabıdan
kaçınması, topuksuz ve iyi havalanan
ayakkabılar giymesi,
• El ve ayakların kaşınmasına ve sürtünmeye
neden olacak aktivitelerden kaçınması
(alkış,dizüstüne çömelmek, aşırı egzersiz)
Hemşirelik Bakımı ve Öneriler-3
• İlaç verilen damar çevresine alkollü
solüsyonlar sürmemesi,
• Cilde bant yapıştırılmaması,
• Yapışkanlı maddeler sürülmemesi,
• Dar yüzükler takılmaması
• Tırnaklarını kısa kesmesi.
• Narin tırnakları olan hastalara her gün
ellerini B vitaminli suda günde 2 kez 10 dk
bekletmesi önerilir.
TEŞEKKÜRLER