Transcript ŹRÓDŁA PRAWA UE

ŹRÓDŁA PRAWA UE
Prawo pierwotne
Prawo wtórne
ŹRÓDŁA PRAWA UE
Prawo pierwotne:
•pochodzi od państw członkowskich (procedura
zmiany)
•„karta konstytucyjna Wspólnoty”
•jurysdykcja ETS
Źródła prawa pierwotnego
•Traktaty: TUE, TFUE, TEWEA, (TWE, TUE TEWA traktaty zmieniające, akcesyjne
+ protokoły)
•Akty konstytucyjne Rady (akty organiczne) (zob. decyzja i akt dotyczący
wyborów bezpośrednich do PE przyjęty na podstawie art. 190 (4) TWE)
•Ogólne zasady prawa
Zasady ogólne prawa UE
• pisane
• niepisane: wywiedzione przez ETS z „litery i ducha
Traktatu” („tkwią immanentnie w traktatach„); „konstytucyjne
tradycje państw członkowskich”
ŹRÓDŁA PRAWA UE
Zasady ogólne prawa UE:
zasady określające cechy prawa UE: zasada bezpośredniej
skuteczności, prymatu
zasady określające sposób wykonywania kompetencji przez UE:
zasada kompetencji powierzonych, zasada subsydiarności, zasada
proporcjonalności, zasada równowagi instytuycjonalnej
zasady wynikające demokratycznego i praworządnego charakteru
UE – zasada poszanowania praw podstawowych, zasada pewności prawa i
ochrony zaufania, zasada demokracji, zasada przejrzystości,
• Prawo wtórne:
• pochodzi od instytucji UE;
• przyjmowane na podstawie i w ramach
prawa pierwotnego;
• nadrzędność prawa pierwotnego nad
prawem wtórnym;
• jurysdykcja ETS
WTÓRNE PRAWO WSPÓLNOTOWE
—umowy międzynarodowe WE
—rozporządzenia
—dyrektywy
—decyzje
—inne akty
art. 288 TFUE (art. 249 TWE)
W celu wykonania kompetencji Unii instytucje
przyjmują rozporządzenia, dyrektywy, decyzje,
zalecenia i opinie.”
ŹRÓDŁA PRAWA UE
Art. 288 akapit 2 TWE:
,,Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i
jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach
Członkowskich".
ROZPORZĄDZENIA
• mają zasięg ogólny – abstrakcyjne akty normatywne nie
skierowane do określonego adresata;
• są bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach
członkowskich – niezależnie od metody przyjętej dla
wprowadzania prawa międzynarodowego do prawa
krajowego: zakaz wprowadzania do prawa krajowego (sprawa
34/74 Variola); zakaz wydawania aktów wykonawczych, chyba
że rozporządzenie tego wymaga;
• obowiązują w całości – zakaz selektywnego stosowania
postanowień; zakaz zmiany jakichkolwiek postanowień
rozporządzenia
• instrument unifikacji prawa
DYREKTYWY
art. 249 TWE akapit 3:
,,Dyrektywa wiąże każde Państwo
Członkowskie, do którego jest kierowana, w
odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty,
pozostawia jednak organom krajowym swobodę
wyboru formy i środków".
ŹRÓDŁA PRAWA UE
dyrektywy są kierowane do państw członkowskich;
• instrument harmonizacji prawa państw członkowskich –
wspólne cele realizowane w sposób pozwalający na
zachowanie odrębności krajowych porządków prawnych i
poszanowaniu tradycji i wykształconych w nich konstrukcji
prawnych;
• obowiązek impelmentacji;
• zakres swobody wyboru form i metod – harmonizacja
całkowita lub częściowa: sensu stricto, opcjonalna,
alternatywna, minimalna
•
DECYZJE
Art. 288 TFUE:
,,Decyzja wiąże w całości. Decyzja,
która wskazuje adresatów, wiąże tylko
tych adresatów".
Zalecenia i Opinie
Art. 288 TFUE
„Zalecenia i opinie nie mają mocy
wiążącej”
ŹRÓDŁA PRAWA UE
C-322/88 Salvatore Grimaldi v. Fonds des maladies professionelles
dotyczące kompetencji Komisji do wydania zalecenia w celu stwierdzenia, jakie
skutki prawne ewentualnie mogłoby ono wywołać.
Trybunał podkreślił, że mimo braku skutku bezpośredniego, „środki o których
mowa nie mogą być ....uważane za nieposiadające skutku prawnego”.
Skutek ten polega na tym, iż „sądy krajowe są zobowiązane do wzięcia pod
uwagę zaleceń w celu rozstrzygnięcia sporów im przedstawionych, w
szczególności gdy rzucają one światło na interpretację środków krajowych
przyjętych w celu implementowania ich lub gdy mają na celu uzupełnienie
wiążących postanowień Wspólnoty”
ŹRÓDŁA PRAWA UE
Akty nienazwane (sui generis)
rożne nazwy, np. uchwały, decyzje, rezolucje, deklaracje, wyjaśnienia,
komunikaty, sprawozdania, zawiadomienia, memoranda, programy, plany
itp.
• wiążące: wydawane na podstawie Traktatów (uchwały, aktyitp.) np. art.
80 ust. 2 TWE);
• akty dotyczące funkcjonowania instytucji;
• niewiążące
Ogłaszanie stosownie do treści
Kontrola legalności
Umowy międzynarodowe zawierane przez UE
Część prawa wtórnego
• zawierane na podstawie kompetencji traktatowej (wyraźnej
lub dorozumianej);
• podlegają jurysdykcji ETS;
• wiążą instytucje UE i państwa członkowskie (art. 216 ust 2
TFUE).
• wykładnia i kontrola legalności umów UE dokonywana przez ETS–
orzeczenia wiążą UE i państwa członkowskie (nie wiążą drugiej strony
umowy)
• umowy UE powinny być zgodne z Traktatami (prawem pierwotnym) –
prewencyjna kontrola legalności (art. 218 ust. 11 TFUE).
• akty instytucji wspólnotowych (prawo pochodne) oraz prawo państw
członkowskich było zgodne z umowami międzynarodowymi Wspólnot (art.
216 ust. 2 TFUE)
Umowy mieszane
Jeśli przedmiot umowy należy zarówno do kompetencji UE jak i
państw członkowskich
Stroną takich, umów oprócz UE, są także państwa członkowskie np.
umowy stowarzyszeniowe (art.. 217 TFUE), w tym także Polski Układ
Europejski z 1991 r. ustanawiający stowarzyszenie miedzy Rzeczpospolitą
Polska. z jednej strony, a UE i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej
strony.
Jeśli umowa międzynarodowa UE lub umowa mieszana przewiduje
stworzenie organów kolegialnych, składających się z przedstawicieli
umawiających się stron, zdolnych do podejmowania uchwal wiążących
strony, uchwały takie są, również traktowane jako źródło prawa
wspólnotowego; dotyczy to w szczególności uchwał rad stowarzyszenia.
umowy międzynarodowe państw członkowskich
Nie są źródłami prawa WE, ale są z nim związane do wejścia w życie
Traktatu Lizbońskiego
art. 293 TWE
„Państwa członkowskie w miarę potrzeby podejmują między sobą rokowania w
celu zapewnienia swoim obywatelom:
• ochrony osób, jak również korzystania z praw i ich ochrony na warunkach
przyznanych przez każde Państwo własnym obywatelom;
• zniesienia podwójnego opodatkowania wewnątrz Wspólnoty;
• wzajemnego uznania spółek w rozumieniu artykułu 48 akapit drugi,
utrzymania osobowości prawnej w przypadku przeniesienia siedziby z
kraju do kraju oraz możliwości łączenia spółek podlegających
ustawodawstwu różnych krajów;
• uproszczenia formalności dotyczących wzajemnego uznawania i
wykonywania orzeczeń sądowych i arbitrażowych”
np. Konwencja brukselska o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń w sprawach
cywilnych z 1968 r. (zastąpiona rozporządzeniem 44/2001); Konwencja arbitrażowa
o unikaniu podwójnego opodatkowania w przypadku korekty zysków powiązanych
przedsiębiorstw z 1990 r.
ETS ma jurysdykcję, jeśli umowy te zawierają odpowiednią klauzulę (lub
klauzula w specjalnym Protokole)
Umowy zawarte przed utworzeniem WE albo przed
przystąpieniem danego państwa do WE (obecnie UE)
pozostają nienaruszone (art. 351 TFUE).
Państwa członkowskie są jednak zobowiązane do podjęcia
wszelkich
właściwych
środków
dla
wyeliminowania
ewentualnych niezgodności miedzy zawartymi przez siebie
umowami, a Traktatem.
Akty ustawodawcze
(prawodawcze)
Przyjmowane przez Parlament Europejski i
Radę
• w ramach zwykłej procedury
prawodawczej: akt przyjmowany wspólnie
przez PE i Radę na wniosek Komisji
• w ramach specjalnej procedury
prawodawczej przez PE z udziałem Rady
lub przez Radę z udziałem PE
Akty delegowane
(art. 289 TFUE)
Akt prawodawczy może przekazywać Komisji
uprawnienia do przyjęcia aktów o charakterze
nieprawodawczym o zasięgu ogólnym, które
uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż
istotne, elementy aktu prawodawczego.
Akty prawodawcze wyraźnie określają cele,
treść, zakres oraz czas obowiązywania
przekazanych uprawnień. Przekazanie
uprawnień nie może dotyczyć istotnych
elementów danej dziedziny, ponieważ są one
zastrzeżone dla aktu prawodawczego
Akty wykonawcze
(art. 291 TFUE)
Jeżeli konieczne są jednolite warunki
wykonywania prawnie wiążących aktów Unii,
akty te powierzają uprawnienia wykonawcze
Komisji lub, w należycie uzasadnionych
przypadkach oraz w obszarze WPZiB, Radzie.
Akty wykonawcze są przyjmowane w specjalnej
procedurze z udziałem komitetów złożonych z
przedstawicieli państw członkowskich oraz PE.
Hierarchia źródeł prawa WE
• Nie jest wyraźnie wskazana w TFUE
• Hierarchia norm –art. 230 TWE: akt instytucji
może być unieważniony, z powodu „naruszenia
niniejszego Traktatu lub jakiejkolwiek reguły
prawnej związanej z jego stosowaniem”
prawo pierwotne nadrzędne nad wtórnym
• Prawo wtórne:
• Środki prawodawcze pierwszeństwo przed
wykonawczymi i delegowanymi/ akt główny i akt
wykonawczy
• Zobowiązania międzynarodowe UE wiążą
instytucje – wyższość prawa międzynarodowego
nad aktami instytucji
• Równorzędne źródła - usuwanie konfliktów lex
posterior, lex specialis
Prawo wspólnotowe
a prawo państw członkowskich
26/62 Van Gend en Loos
art.12 (obecnie art. 25) TWE
”Państwa członkowskie nie będą
wprowadzały nowych ceł
przywozowych lub wywozowych ani też
opłat o podobnych skutkach, ani też nie
będą podwyższały tych opłat, które
jeszcze obowiązują w ich wzajemnych
stosunkach”
26/62 Van Gend en Loos
EWG stanowi nowy porządek międzynarodowoprawny,
na rzecz którego państwa zredukowały, jakkolwiek w
ograniczonym zakresie, swe prawa suwerenne;
porządek prawny, którego podmiotami są nie tylko
państwa członkowskie, ale także jednostki
instytucje wspólnotowe wyposażone zostały w prawa
suwerenne, których wykonywanie dotyczy państw
członkowskich i także ich obywateli”
• 6/64 F.Costa v. ENEL
W odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych Traktat
EWG stworzył własny porządek prawny, który po wejściu w
życie Traktatu został włączony do porządków prawnych państw
członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy.
Poprzez utworzenie na czas nieograniczony Wspólnoty,
posiadającej własne organy, wyposażonej w osobowość
prawną, w zdolność prawną, w zdolność do reprezentacji w
sferze międzynarodowej, a w szczególności w prawa
suwerenne wywodzące się z ograniczenia kompetencji państw
członkowskich lub z przekazania przez państwa członkowskie
swych uprawnień Wspólnocie, państwa członkowskie
ograniczyły swoje prawa suwerenne i przez to utworzyły korpus
prawa, które jest wiążące dla ich obywateli i dla nich samych.
Opinia 1/91
...Traktat EWG, chociaż zawarty w formie
umowy międzynarodowej, niemniej
stanowi kartę konstytucyjną Wspólnoty
opartą na zasadzie praworządności
Autonomiczny porządek prawny –
konsekwencje:
• 1. bezpośrednia skuteczność
• 2. prymat prawa wspólnotowego
• 3. ETS jako sąd konstytucyjny
PRYMAT
PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
F.Costa v. ENEL 6/64
Włączenie postanowień prawa wspólnotowego w systemy prawne
poszczególnych państw członkowskich oraz generalnie litera i
duch Traktatu powodują, że państwa te nie mogą jednostronnie
podejmować środków skierowanych przeciwko przyjętemu
przez nie na zasadzie wzajemności porządkowi prawnemu. (...)
Ze względu na specyficzny charakter prawa stanowionego przez
Traktat i wypływającego z niezależnego źródła, żadne normy
prawa wewnętrznego nie mogą mieć przed nim pierwszeństwa,
aby nie pozbawiać go jego charakteru prawa wspólnotowego i
nie podważać podstaw prawnych samej Wspólnoty.
Simmenthal 106/77
Zgodnie z zasadą prymatu prawa wspólnotowego postanowienia
traktatów i bezpośrednio stosowane akty prawne organów
Wspólnot wywierają w wewnętrznym porządku prawnym nie
tylko skutek taki, że poprzez swe wejście w życie
uniemożliwiają stosowanie każdego przepisu prawa
wewnętrznego z nimi sprzecznego, lecz także - skoro te
postanowienia i akty prawne stanowią hierarchicznie wyższą
cześć składową porządku prawnego obowiązującego na
terytorium każdego państwa członkowskiego - powodują, że
wejście w życie nowej normy prawa wewnętrznego jest
niemożliwe w takim zakresie, w jakim byłaby ona sprzeczna z
normami wspólnotowymi.
Simmenthal 106/77
Sąd państwowy, który w ramach swojej właściwości
ma stosować prawo wspólnotowe jest zobowiązany
do dbałości o pełną skuteczność tych norm, co
przejawia się również w konieczności niestosowania
każdego, również późniejszego postanowienia prawa
wewnętrznego, bez konieczności wnioskowania lub
czekania na uchylenie danej normy w trybie
ustawodawczym lub w jakimkolwiek innym
postępowaniu przewidzianym przez prawo
konstytucyjne.
103/88 Fratelli Constanzo v. Comune di Milano
wszystkie organy administracyjne, włączając
zdecentralizowane, podlegają obowiązkowi prymatu,
i jednostki mogą powoływać postanowienia [objęte
prymatem] przeciwko nim
„(...) gdy spełnione są warunki, zgodnie z którym
jednostka może powołać dyrektywę przed sądem
krajowym (...), wszystkie organy administracyjne,
włączając organy zdecentralizowane takie jak
samorządowe władze miejskie (municipalities), są
zobowiązane do stosowania tych postanowień.”
C-224/97 Ciola
czy tylko środki generalne czy także indywidualne
decyzje?
„... zakaz, który jest sprzeczny ze
swobodą przepływu ...,
ustanowiony przed przystąpieniem państwa członkowskiego do
Unii Europejskiej nie poprzez generalną normę abstrakcyjną,
lecz specjalną indywidualną decyzję administracyjną, która
stała się ostateczna, nie może być brany pod uwagę przy
ocenie ważności kary nakładanej z tytułu niewywiązywania się
z tego zakazu po dacie przystąpienia.”
• C-314/08 Filipiak
„… zasada pierwszeństwa prawa
wspólnotowego zobowiązuje sąd krajowy do
stosowania prawa wspólnotowego i do
odstąpienia od stosowania sprzecznych
z nim przepisów krajowych, niezależnie od
wyroku krajowego sądu konstytucyjnego,
który odracza utratę mocy obowiązującej
tych przepisów, uznanych za
niekonstytucyjne.”
Art. I-6 Traktatu ustanawiającego
Konstytucję dla Europy
Konstytucja i prawo przyjęte przez instytucje
Unii w wykonywaniu przyznanych jej
kompetencji mają pierwszeństwo przed
prawem państw członkowskich.
Traktat z Lizbony
brak przepisu w Traktacie, ale
Deklaracja nr 17
„zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału
Sprawiedliwości Unii Europejskiej Traktaty i
prawo przyjęte przez Unię na podstawie
Traktatów mają pierwszeństwo przed prawem
państw członkowskich na warunkach
ustanowionych przez wspomniane
orzecznictwo”
Bezpośredni skutek
prawa wspólnotowego
Przesłanki bezpośredniej skuteczności norm prawa
wspólnotowego
26/62 Van Gend en Loos
• „Sformułowanie art. 12 zawiera jasny i
bezwarunkowy zakaz, który nie jest pozytywnym,
lecz negatywnym zobowiązaniem. Co więcej,
zobowiązanie to nie jest kwalifikowane jakimikolwiek
zastrzeżeniami ze strony państw, które mogłyby
uzależnić jego wykonanie od pozytywnych środków
legislacyjnych uchwalanych w prawie krajowym. Z
samej istoty zakaz ten jest idealnie przystosowany
do wywoływania skutków bezpośrednich w
stosunkach prawnych między państwami
członkowskimi i ich podmiotami.”
norma jest bezpośrednio skuteczna, jeśli
przyznaje jednostce prawa, które mogą być
dochodzone przed sądem krajowym
warunki:
1. norma musi być częścią porządku prawnego
państwa i
2. nadawać się do bezpośredniego stosowania
art. 90 ust. 1 Konstytucji z 1997 r.
Rzeczpospolita Polska może na
podstawie umowy międzynarodowej
przekazać organizacji międzynarodowej
lub organowi międzynarodowemu
kompetencje organów władzy
państwowej w niektórych sprawach.
art. 91
1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana,
chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą
wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli
ustawy tej nie da pogodzić się z umową.
3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską
umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo
przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając
pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Przesłanki bezpośredniej skuteczności norm prawa
wspólnotowego:
• jasna i jednoznaczna – precyzyjnie określa prawo
jednostki
• bezwarunkowa - stosowanie normy nie może być
uzależnione od swobodnego uznania (dyskrecji)
organu stosującego (UE lub państwa
członkowskiego)
• zupełna / kompletna stosowanie normy nie zależy
od przedsięwzięcia dalszych środków
implementacyjnych (na poziomie UE lub krajowym)
rozporządzenia
40/69 Bollmann
„Ponieważ rozporządzenie (...) wiąże w całości i jest
bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach
członkowskich, państwo członkowskie nie może–
chyba że co innego stanowi rozporządzenie –
podejmować działań na rzecz wykonania
rozporządzenia, których przedmiotem byłaby zmiana
znaczenia lub uzupełnienie jego przepisów. W
zakresie, w jakim państwa członkowskie przekazały
kompetencję do stanowienia prawa (...) Wspólnotom,
tracą one uprawnienie do stanowienia prawa w tej
dziedzinie”.
94/77 Fratelli Zerbone
„Nawet jeżeli administracja poszczególnych
państw członkowskich - w przypadku
trudności interpretacyjnych - może czuć się
zmuszona do podejmowania działań na
rzecz wykonania wspólnotowego
rozporządzenia i przy tej okazji do
wyjaśniania wątpliwości, to może czynić to
jedynie przy poszanowaniu postanowień
wspólnotowych. W szczególności urzędy
poszczególnych państw członkowskich nie
mogą ustalać wiążących reguł interpretacji”.
decyzja
art. 249(4)
Decyzja obowiązuje w całości tych, do których
jest adresowana
9/70 Grad /SACE/
decyzja może nałożyć bezpośrednio skuteczne
obowiązki tylko na adresata
jeśli skierowana jest do państwa
członkowskiego – może być bezpośrednio
powoływana przez jednostki przeciwko
państwu
nie może wywoływać skutków horyzontalnych
dyrektywa
41/74 Van Duyn
argumenty:
a) art. 288 TFUE dyrektywa wiąże państwo
członkowskie ...
b) effet utile
c) art. 263 TFUE – przedmiotem pytań
prejudycjalnych może być dyrektywa
• 148/78 postępowanie karne p. Ratti
d) estoppel - nie można czerpać korzyści z
niewykonania obowiązku
• 148/78 Ratti
Od kiedy skutek bezpośredni?
„…do czasu, aż nie upłynie okres wskazany dla
państw członkowskich dla inkorporowania
postanowień dyrektywy do ich prawa
wewnętrznego dyrektywa nie może skutkować
bezpośrednio; skutek taki powstaje wraz z
upływem wskazanego okresu jeśli państwo nie
wywiązało się ze zobowiązania”
dyrektywa
152/84 Marshall
SKUTEK BEZPOŚREDNI W STOSUNKACH HORYZONTALNYCH
„Dyrektywa sama przez się nie może nałożyć obowiązków na
jednostkę (...) postanowienie (dyrektywy) jako takie nie może
być powołane przeciwko takiej osobie”
„Zgodnie z art. 189 [obecnie 249] TWE wiążący charakter
dyrektywy, z którego wynika podstawa możliwości powołania
się na dyrektywę przed sądem krajowym, istnieje tylko w
stosunku do „każdego państwa członkowskiego, do którego
jest skierowana.”
Powołanie przez jednostkę dyrektywy przeciwko państwu możliwe
jest niezależnie od tego, czy państwo działa jako władza
publiczna lub pracodawca. W obu przypadkach chodzi o to, aby
państwo nie czerpało korzyści z własnego niewykonania
zobowiązania wspólnotowego.
14/83 Von Colson
doktryna przychylnej interpretacji
•
•
•
„...stosując prawo wewnętrzne, w szczególności postanowienia
specjalnie wprowadzone w celu wykonania dyrektywy, sąd krajowy
powinien, tak dalece jak jest to możliwe, interpretować prawo
wewnętrzne, w świetle treści i celu dyrektywy, aby osiągnąć skutek
zamierzony w art. 189 (3)”
„Do sądu krajowego należy interpretowanie i stosowanie
ustawodawstwa przyjętego w celu wykonania dyrektywy w zgodzie z
wymogami prawa wspólnotowego, tak dalece jak pozostawiono mu
swobodę do takiego działania w prawie krajowym”.
PODSTAWA PRAWNA OBOWIĄZKU PRZYCHYLNEJ INTERPRETACJI:
WIĄŻĄCY CHARAKTER DYR. I ZASADA SOLIDARNOŚCI
80/86 Kolpinghuis
„(O)bowiązek ten ograniczają ogólne zasady prawa,
które tworzą część prawa wspólnotowego, w
szczególności zasady pewności prawa i
nieretroaktywnego działania prawa. Z tego powodu
dyrektywa nie może sama z siebie i niezależnie od
prawa krajowego przyjętego dla jej wdrożenia przez
państwo członkowskie stanowić podstawy
odpowiedzialności karnej lub zaostrzać
odpowiedzialności karnej osób naruszających jej
przepisy”
C-106/89 Marleasing
prawo wew. wcześniejsze w stosunku do dyrektywy
„Sąd krajowy rozpatrując sprawę ... zobowiązany jest do interpretowania
swojego prawa krajowego w świetle celu i treści dyrektywy tak, aby
wykluczyć możliwość uznania za nieważną spółki na innych
podstawach niż te przewidziane w art. 11 dyrektywy.”
C 334/92 Wagner Miret
„zasada interpretacji zgodnie z dyrektywą powinna być w szczególności
stosowana, gdy sądy krajowe uważają, tak jak w tym przypadku, że
wcześniej istniejące postanowienia prawa krajowego spełniają wymogi
dyrektywy, o którą chodzi”
„tak dalece jak jest to możliwe” (w tym przypadku nie jest możliwe)
• C-397-42/01 Pfeiffer
„Wymóg dokonywania wykładni zgodnej prawa krajowego
jest związany z systemem Traktatu, gdyż zezwala
sądowi krajowemu na zapewnienie, w ramach jego
właściwości, pełnej skuteczności prawa wspólnotowego,
gdy ten rozpatruje spór przed nim zawisły.
O ile zasada dokonywania wykładni zgodnej prawa
krajowego dotyczy głównie przepisów krajowych
przyjętych w celu transponowania danej dyrektywy, to
nie ogranicza się ona jednakże do wykładni tych
przepisów, ale sąd krajowy powinien brać pod uwagę
całość norm prawa krajowego dla oceny tego, w jaki
sposób mogą być stosowane, aby nie osiągnąć
rezultatu sprzecznego z celem dyrektywy”
• C-397-42/01 Pfeiffer
W tym kontekście, jeśli prawo krajowe, stosując
uznane przez nie metody wykładni, zezwala,
w pewnych okolicznościach, na taką wykładnię
przepisu krajowego porządku prawnego, że
konflikt z inną normą prawa krajowego zostanie
uniknięty lub na ograniczenie w tym celu
zakresu danego przepisu poprzez stosowanie
go tylko jeżeli jest zgodny z tą normą, sąd
krajowy jest zobowiązany stosować te same
metody w celu osiągnięcia rezultatu
wytyczonego przez dyrektywę.
• C-105/03 Pupino
Spoczywający na sądzie krajowym obowiązek uwzględnienia treści
decyzji ramowej przy dokonywaniu wykładni odpowiednich
przepisów prawa krajowego przestaje obowiązywać w chwili, gdy
prawo krajowe nie może być zastosowane w sposób, który
doprowadziłby do rezultatu zgodnego z celem wytyczonym przez tę
decyzję ramową. Innymi słowy, zasada wykładni zgodnej nie może
stanowić podstawy do dokonywania wykładni prawa krajowego
contra legem. Zasada ta wymaga jednak, aby w odpowiednim
przypadku sąd krajowy wziął pod uwagę całokształt prawa
krajowego celem dokonania oceny, w jakim stopniu prawo to może
zostać zastosowane w taki sposób, który nie prowadziłby do
rezultatu sprzecznego z celem wytyczonym przez decyzję ramową.
Kiedy powstaje obowiązek przychylnej
interpretacji
• wraz z wejściem w życie dyrektywy?
• od momentu przyjęcia przepisów
implementujących?
• z upływem terminu implementacji?
C-212/04 Adeneler
„ …przed upływem terminu na dokonanie
transpozycji dyrektywy państwom członkowskim
nie można zarzucić, że nie ustanowiły jeszcze
w swych porządkach prawnych środków
wykonujących dyrektywę.
Wynika z tego, że w razie spóźnionej transpozycji
dyrektywy ciążący na sądach krajowych ogólny
obowiązek dokonywania wykładni prawa
krajowego w sposób zgodny z dyrektywą
powstaje z chwilą upływu terminu na
dokonanie transpozycji dyrektywy”.
„W świetle orzecznictwa Trybunału z art. 10 akapit drugi WE w związku
z art. 249 akapit trzeci WE i samą dyrektywą wynika, że w okresie
przewidzianym na dokonanie transpozycji dyrektywy będące jej
adresatami państwa członkowskie są zobowiązane do powstrzymania
się od przyjmowania przepisów, których charakter poważnie zagraża
osiągnięciu rezultatu wskazanego przez tę dyrektywę (…). W tym
kontekście nie ma znaczenia, czy sporny przepis prawa krajowego,
przyjęty po wejściu w życie niniejszej dyrektywy, służy jej
transponowaniu, czy też nie (…).
Jako że wszystkie władze państw członkowskich są zobowiązane do
zapewnienia pełnej skuteczności postanowień prawa wspólnotowego
(…), wskazany w poprzednim punkcie obowiązek powstrzymania się
dotyczy również sądów krajowych.
W świetle powyższego począwszy od daty wejścia w życie dyrektywy
sądy państw członkowskich zobowiązane są tak dalece jak jest to
możliwe do powstrzymania się od dokonywania wykładni prawa
wewnętrznego w sposób, który poważnie zagrażałby − po upływie
terminu dla jej transpozycji − osiągnięciu wskazanego w niej
rezultatu”.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE WE
181/73 Haegeman
„Umowa zawarta przez Radę na podstawie art.
228 i 238 Traktatu EWG jest, w zakresie
dotyczącym Wspólnot, aktem jednego z
organów Wspólnot w rozumieniu podpunktu
(b) pierwszego punktu art. 177. Z chwilą
wejścia w życie jej postanowienia tworzą
integralną cześć prawa Wspólnot.”
87/75 Bresciani (konwencja z Yaounde)
Postanowienie umowy zawartej przez
Wspólnotę z państwem trzecim musi być
uważane za bezpośrednio skuteczne, kiedy
uwzględniając jego brzmienie oraz przedmiot
i cel umowy, zawiera ono jednoznaczne i
precyzyjne zobowiązanie, którego wykonanie
nie wymaga przyjmowania dodatkowych
środków prawnych
Reakcje państw członkowskich na prymat
prawa WE
Solange I / FTK 1974
- pierwszeństwo wspólnotowych aktów prawnych
nie będzie uznawane bezwarunkowo
- kontrola co do zgodności z prawami
podstawowymi gwarantowanymi przez niemiecką
UZ dopóki WE nie wypracuje własnych gwarancji
ochrony praw podstawowych
Solange II / FTK 1986
RFN będzie uznawać pełne pierwszeństwo
stosowania prawa wspólnotowego, dopóki
obecna sytuacja (stopień ochrony praw
podstawowych we WE) będzie się
utrzymywać
KONTROLA POZIOMU OCHRONY - FSK
sprawa ratyfikacji Traktatu z Maastricht 1993
(Brunner i inni v. TUE)
-
państwa członkowskie są “Panami/Władcami
Traktatu”
-
akty organów WE lub orzeczenia ETS
wykraczające poza kompetencje WE, nie będą
miały w RFN mocy wiążącej – KONTROLA FSK
sprawa regulacji rynku bananów 2000 /orzeczenie
2BvL 1/97
skarga dotycząca naruszenia praw podstawowych
przez wspólnotowe prawo pochodne jest
niedopuszczalna, jeśli w jej uzasadnieniu nie
wykaże się, że prawo WE łącznie z
orzecznictwem ETS, znalazło się poniżej
wymaganego
standardu,
określonego
w
orzeczeniu Solange II
Polski TK
K 18/04 orzeczenie w sprawie Traktatu
akcesyjnego z 2003 r.
Struktura systemu prawa
“Konstytucja, w następstwie regulacji zawartych w art. 9, art. 87
ust. 1 oraz w art. 90-91, uznaje tę wieloskładnikową strukturę
unormowań obowiązujących na terytorium RP i przewiduje
szczególny tryb jej wprowadzania. Tryb ten wykazuje
pokrewieństwo z trybem zmiany Konstytucji."
“Na terenie Polski współobowiązują więc podsystemy regulacji
prawnych, pochodzące z różnych centrów prawodawczych.
Winny one koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej
wykładni i kooperatywnego współstosowania. Okoliczność
ta w innej perspektywie ukazuje potencjalną kolizję norm oraz
pierwszeństwo jednego z wyróżnionych podsystemów.”
Nadrzędność Konstytucji RP
• “art. 8 ust. 1 Konstytucji jednoznacznie gwarantuje postanowieniom
Konstytucji status “najwyższego prawa Rzeczypospolitej Polskiej””.
•
Konstytucja pozostaje zatem – z racji swej szczególnej mocy –
“prawem najwyższym Rzeczypospolitej Polskiej” w stosunku do
wszystkich
wiążących
Rzeczpospolitą
Polską
umów
międzynarodowych. Dotyczy to także ratyfikowanych umów
międzynarodowych o przekazaniu kompetencji “w niektórych
sprawach”. Z racji wynikającej z art. 8 ust. 1 Konstytucji nadrzędności
mocy prawnej korzysta ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z
pierwszeństwa obowiązywania i stosowania.”
• “„regulacji tej towarzyszy nakaz
respektowania i przychylności
wobec właściwie ukształtowanych oraz obowiązujących na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej unormowań prawa
międzynarodowego.
Świadomą
decyzją
ustrojodawca
wprowadził do zasad naczelnych Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej, i to w bezpośrednim sąsiedztwie art. 8 ust. 1,
wskazanego przez wnioskodawców jako wzorzec kontroli
konstytucyjności – zasadę wyrażoną w art. 9. Zgodnie z tym
unormowaniem
“Rzeczpospolita
Polska
przestrzega
wiążącego ją prawa międzynarodowego”
Sprzeczność między normą prawa
wspólnotowego a konstytucją RP
6.4. Taka sprzeczność nie może być w polskim systemie prawnym
w żadnym razie rozwiązywana przez uznanie nadrzędności
normy wspólnotowej w relacji do normy konstytucyjnej. Nie
mogłaby też prowadzić do utraty mocy obowiązującej normy
konstytucyjnej i zastąpienia jej normą wspólnotową ani do
ograniczenia zakresu stosowania tej normy do obszaru, który nie
został objęty regulacją prawa wspólnotowego.
W takiej sytuacji do polskiego ustawodawcy należałoby podjęcie
decyzji albo o zmianie Konstytucji, albo o spowodowaniu zmian
w regulacjach wspólnotowych, albo – ostatecznie – decyzji o
wystąpieniu z Unii Europejskiej. Decyzję tę winien podjąć
suweren, którym jest Naród Polski, lub organ władzy
państwowej, który w zgodzie z Konstytucją może Naród
reprezentować.