Transcript Proto-sunu12 (Theileriosis)

Theileriidae
Theileria cinsi
 Theileriosis hastalığı
 Kan protozoonu
 Çiftlik hayvanlarında, özellikle sığırlarda
önemli hastalıklardan birisi
 Mevsimsel hastalıklar
 Vektörleri Ixodid keneler
 Hyalomma cinsi keneler
 Transstadial bulaşma

Theileria, morfoloji
Piroplasm formlar
0.5-1x1.5-2 mikron
morfoloji
Morfoloji, şizont
Koch cisimciği
Hayat siklusu (evrimi)





Kene-eritrositer formları (gametosit, piroplasm form
alır, Larva veya nimf safhasında enfekte hayvandan
kan emerken) alır.
gametogoni- singami olur-zigotookinet-sporogoni-sporozoitler oluşur
Kenede
kan emerek sporozoitleri ruminantlara verir.
Lenf yumrusunda lenfositlerdeşizogoni/merogoni-şizontlar/merontlar
oluşureritrositlerde-merozoitler oluşur-trofozoit formlar olarak
tanımlanır (gamontlar)-kene kan emerken bunları alır.
Eritrositler içinde piroplasm formlar asexuel olarak ikiye
bölünerek çoğalırlar.
**Theileria etkenlerinde transovarial nakil olmaz. Bu
nedenle erişkin keneler enfekte hayvandan kan emse bile
hastalığı nakledemez.
Larva ve Nimfler transtadial olarak naklederler.
Kene konağa tutunduktan 2 gün sonra sporozoitler oluşur.
Bunlara en erken 5-8 gün sonra lenf düğümlerinde lenfosit
sitoplazmasında rastlanır.
1- Merogony,
2-Merozoites
3- Piroplasm formlar
4- Macrogamete
5- Syngamy
6- Microgamete,
7-Zygote in gut lumen,
8- Gut epithelial cells,
9-Kinete,
10- Gömlek değiştirme
11- Sporogony,
12-Sporozoitler,
13- Sporozoite in saliva,
14- Sporozoite enters
lymphocyte,
15-Schizont in
lymphoblast,
17-Schizont
Theileria
Sığırlarda theileriosis









Patojen türler:
Theileria annulata (Akdeniz sahil humması, tropikal theileriosis,
Akdeniz ülkeleri, Kuzey Afrika, Orta Doğu, Orta Asya, Uzak Doğu,
Güney Avrupa’da)
T.parva (Doğu sahil humması:Doğu Afrika Ülkelerinde)
T.lawrencei (Koridor hastalığı, Afrika’da Sahra’nın güneyinde)
Az patojen türler:
T.sergenti/buffeli/orientalis kompleksi (T.parva ve
T.annulata’nın görüldüğü yerlerde)
Apatojen tür:
T.mutans (Afrika’da Sahra’nın güneyinde)
Ülkemizde bu türlerden T.annulata Karadeniz kıyı şeridi
hariç diğer bölgelerde yaygın olarak görülmektedir.
T. buffeli’de görülmekte.
Theileria,
morfoloji


Theileria
annulata’da
eritrositer formların
%80’ni
yuvarlak/annular
şekildedir.
Theileria parva’da
ise eritrositik formların
çoğu %80'den fazlası
çomak şeklindedir.
Theileria spp.
Piroplasm formlar
Theileria, vektörleri
Ixodid keneler biyolojik vektörüdürler.
 Theileria annulata : Hyalomma cinsi
(Hyalomma anatolicum anatolicum, H.
detritum)
 T.parva (Rhipicephalus appendiculatus)
 T.lawrencei (Rhipicephalus
appendiculatus)
 T.sergenti /buffeli/orientalis
(Haemaphysalis spp.)
 T.mutans (Amblyomma spp.)

Patogenez ve klinik belirtiler
Hastalık ithal edilen kültür ırkı sığırlarda şiddetli seyreder.
Etkenin en patojen dönemi:
Şizogoni dönemi: Lenfositler sınırsız çoğalmakta ve lenf hücreleri
parçalanmaktadır.
Bu nedenle hastalığın patogenezinde şizontların lenfositlerde
yaptığı yıkımlanma birinci derecede önemlidir.
İkinci derecede ise piroplasm formların eritrositlerde yaptığı
tahribattır.
Patolojik ve Klinik Belirtiler
Hastalık genellikle 1-2 yaşından büyük
hayvanlarda problem olur.
 Endemik bir bölgedeki gençler erişkinlere göre
daha az duyarlıdır.
 Ancak ithal hayvanlarda gençlerde duyarlıdır.
 Patogenez büyük ölçüde lenfositler içindeki
şizogoni dönemi ile kısmen de eritrositik formlarla
ilgilidir.
 Hastalık perakut, akut, subakut veya kronik
seyirlidir.
Mortalite oranı endemik instabil bölgelerde %90 lar
düzeyinde olabilir. Endemik stabil yörelerde bu
oran daha düşüktür.

Klinik Belirtiler
(T.annulata / T.parva enfeksiyonları)








İnkkübasyon süresi 9-24 gündür. Enfeksiyon fazla sayıda
enfekte kene ile gerçekleşmişse, bu süre 5 güne kadar
kısalabilir.
İlk klinik belirti kenenin ısırdığı bölgedeki lenf yumrularının
şişmesi.
Bir iki gün sonra yüksek ateş (Bazen 42°C'ta kadar); Ateş
genellikle hayvan iyileşene veya ölene kadar kalır.
Zamanla tüm lenf yumrularının şişmesi.
Bazen göz kapaklarında, Theileria parva enfeksiyonunda
ilave olarak kulaklarda, çene altında ödem ve şişkinlik
Depresyon
İştahsızlık
Rumen hareketlerinin ve geviş getirmenin durması
Klinik Belirtiler










Gözlerden ve burun deliklerinden muköz akıntı,
Theileria annulata enfeksiyonunda belirgin anemi,
Theilerla parva enfeksiyonunda lökopeni,
Theilerla annulata enfeksiyonunda ikter,
Theilerla annulata’da seyrek olarak
hemoglobinüri.
Konjuktivalarda peteşiyel kanamalar,
MSS komplikasyonları, kendi etraflarında dönme
ve arka bacaklarda abduksiyon.
Kanlı, mukuslu dışkılama,
Kalp atışları hızlanır, solunum güçlüğü,
Halsizlik, zayıflama, süt veriminde azalma,
Theileriosis
Prescapular lenf yumrusu şişmiş
Lymph node enlargement in six-months-old calves in
asymptomatic infestation
Fever from 41 to 42°C is common in acute stages.
Later on (day 5 to day 10 from the clinical onset), temperature
will lower to a normal range (38.0–39.5°C),
Lenf yumrularında
şişme
Diarrhea with blood clots in a calf,
kan izleri, kan pıhtıları olan ishal
Theileriosis’li buzağıda çift taraflı burun kanaması
(15 günlük buzağı )
Nekropsi/otopsi/Patolojik Bulgular








Lenf yumrulan şişkin, karaciğer ve özellikle dalak
büyümüş,
Böbreklerde boz beyaz infarktüs odakları,
Akciğerler genellikle konjesyonlu ve ödemli,
Abomazumda etrafları yangılı, şiş ve kırmızı
olan 2-12 mm çapında zımba deliği gibi
ülserler.
Seröz zarlarda özellikle perikardiumda peteşiyel
kanamalar,
İkter görülebilir.
Anemi,
Theileria parva enfeksiyonunda bazı olaylarda
beyinde serebrospinal sıvı artması, Kortekste
kanın damar dışına sızması, beyinde lokalize
nekrozlar.
THEILERIOSIS
Dalak :
hemorajik, infarktüs,
Trombosis, hpertrofi
Akciğerler genişlemiş,
ödematoz,
interstitial pneumonia.
Bağışıklık
 Enfeksiyonu
atlatanlar
reenfeksiyonalara karşı bağışıktır.
 Bağışıklık;
 Theileria annulata'da premünisyon
(çok az sayıda parazit kanda kalır),
 Theileria parva'da steril bağışıklık
(parazitler tamamen yok olur)
şeklindedir.
 Çapraz bağışıklık yoktur.
Theileria annulata, immunite
İmmun yanıtda parazitin dozu ve virulensi
etkilidir.
 Bağışıklığın oluşmasında hem humoral
hem de hücresel immun sistem etkilidir.
 Hem doğal (T-hücre bağımsız) hem de
kazanılmış (T-hücre bağımlı) immun yanıt
birlikte gelişir.
 Ayrıca sitotoksik T hücreleri, doğal
öldürücü (NK) hücreler, makrofajlar ve
yardımcı T hücreleri de immun yanıtda rol
oynar.

Theileria annulata, immunite




Makrofajların antijenle uyarılmış CD4+ hücreleri
tarafından uyarılması sonucunda ratan NO
üretimi hücre içerisindeki şizontların
öldürülmesinde rol oynadığı gibi konak
hücrelerinin apoptosisine neden olur.
NO merezoitlerle enfekte olan mononükleer
hücrelerin ölümüne de neden olur.
Sitotoksik CD48+ T hücreleri şizontlarla enfekte
hücreleri lize eder.
Antikorlar merozoitlerin yıkımını sağlayabildiği
gibi eritrositler içerisindeki piroplasmların
gelişimini önler.
Theileria annulata, immunite





NO, serbest merozoitler ve eritrositler içerisinde
bulunan piroplasmlar üzerine etki edebilmektedir.
Aktive olmuş makrofajlar enfekte eritrositleri
fagosite ederek yıkımlanmalarını sağlar.
Doğal bağışıklık yanıtı IFN gama ve IL-12
tarafından tetiklenmektedir.
Sekunder (ikincil) enfeksiyonlara direnç
olduğunda sporozoitlere karşı oluşan antikorlar,
konak hücrenin parazit tarafından invazyonunu
engellemektedir.
Oluşan merozoitler ya antikorlar ya da aktive
olmuş makrofajlar tarafından yok edilir.
Theileriosis-Teşhis






Klinik belirtiler, yörenin coğrafi yapısı ve iklim
özellikleri ile mevsim önemlidir.
Kuyruk ucundan alınan bir damla kandan
hazırlanan frotiler giemsa ile boyanır. Eritrositer
formlar (piroplasm formlar) aranır.
Lenf yumrusu punksiyon sıvısından yaymalar
hazırlanır ve giemsa ile boyanır. Şizontlar aranır.
Serolojik testler (IFAT, ELISA gibi),
Molekülervbiyolojik yöntemler (PCR) de bir
bölgedeki hastalığın durumunu belirlemek amacı
ile yapılır.
Otopsi bulguları, organ tuşe preparatlar.
Tropikal theileriosis’de enfeksiyonu atlatan hayvanlarda
1,5-2 yıl süren bir bağışıklık oluşmaktadır.
Bu sürenin sonunda hayvanlar enfeksiyona tekrar duyarlı
hale gelebilir.
Eritrositer , piroplasm formlar
Perifer kan frotisinde
Sığır kuyruk ucundan alınır
Şizontlar, lenf yumrusu punksiyon sıvısında
Theileriosis-Tedavi








Etiyolojik tedavi olarak;
Buparvaquone** (Butalex) : 2.5-5 mg/kg., i.m,
tek doz veya 2.5 mg/kg 48 saat ara ile iki kere;
Parvaquone** : 10 mg/kg, i.m., 2 veya 4
gün ara ile 2 defa uygulanır.
Halofuginon : 1.2 mg/kg, 500 ml sıvı ile p.o.,
48 saat ara ile iki kere, toksik etkileri görülebilir.
Oxytetracycline (Klinik belirtiler çıkmadan
kullanılırsa etkili)
İmmun serum: Daha önce hastalığı atlatmış
hayvanların serumu kullanılır.
Destek tedavi: Serum dextroz izotonik verilir.
Korunma-Kontrol ???




Kene yönünden bölgenin stabil veya instabil
olmasına kene mücadelesi stratejisi belirlenir.
Theileria annulata makroşizontlarının
lenfosit hücre kültüründe pasajlanmasıyla
(230-250 pasaj) elde edilen enfekte
hücrelerden hazırlanan attenüe canlı aşı
sahada kullanılmaktadır.
Bu aşı endemik stabil bölgelerde, bu
bölgelere yurt içi ve yurt dışından getirilen
hayvanlar ile kene mevsimine (Mart-Kasım)
girecek 3 aylıktan büyük hayvanlara, instabil
bölgelerde ise tüm hayvanlara
uygulanmalıdır.
Vektör kene mücadelesi ve aşılama yapılmalıdır.
Attenue Theileria annulata aşısı


Tanımı:
Monolayer doku kültüründe üretilen,
attenüe Theileria annulata şizontları ile
enfekte lenfoid hücrelerden hazırlanan
canlı bir aşıdır.
Etki alanı:
Sığırları Tropikal theileriosis’e (T.annulata
enfeksiyonu) karşı korumak amacıyla
kullanılır. Tedavi amacıyla kullanılmaz.
Dozaj ve kullanım şekli
 Bir
doz aşı attenüe Theileria annulata
şizontu taşıyan 1 x 107 canlı
lenfoid hücre içermektedir.
 3 aylık ve üzerindeki hayvanlara
aşılama tavsiye edilir.
 Sahada uygulama yaparken aşı
prospektüsü kurallarına uyulmalı.
Dozaj ve kullanım şekli




Çözdürülen 3 ml. aşı, bu aşının sulandırılması
için özel hazırlanmış ve aşı ile beraber verilmiş 35
ml. özel sulandırma sıvısı içinde sulandırılır.
Sulandırılan bu aşı her çekilişinde iyice
çalkalanmalıdır.
Sulandırılan aşıdan her hayvana 2,5 ml.( 1 x 107
) prescapular bölgeye deri altına uygulanır. Her
yaştaki hayvan için doz aynıdır.
Aşı çözdürüldükten sonra yarım saat içinde
uygulanmalıdır.
Aşı uygulanırken asepsi ve antisepsi kurallarına
uyulmalıdır.
Depolama
 Aşılar
kullanılıncaya kadar içinde sıvı
azot bulunan tanklarda – 196 ° C de
saklanmalıdır. Kısa bir süre için -70 °
C ye ayarlı derin dondurucuda
saklanabilir.
Ambalaj şekli
Aşı iki şekilde
ambalajlanmıştır.
 5 ml lik ampul içinde 3
ml. ( 15 x 107 lenfoid
hücre içeren ) 15 doz
aşı
 50 ml lik flakon içinde
özel hazırlanmış 35
ml. steril sulandırma
sıvısı
Dikkat edilecek hususlar



-Bağışıklık, uygulama tarihinden itibaren 45 gün
sonra oluşmaktadır. Bunun için, aşı uygulaması
bölgenin iklim koşulları dikkate alınarak Tropikal
theileriosis’in vektörü olan kenelerin mevsim
etkinliğinin başlamasında (hastalık mevsiminden)
en az iki ay önce yapılması gerekmektedir.
Hastalık çıkan odaklarda aşı uygulandıktan sonra
görülecek olaylar inkubasyon devri ile ilgilidir.
Saklama ve nakil anında azot tanklarının dik
durması ve azot seviyesinin ölçülmesi zorunludur.
Koyun ve Keçilerde theileriosis



Theileria hirci :Patojendir. Kötü huylu koyun ve keçi
theileriosisi, Kuzey ve Doğu Afrika, Güney Avrupa, Orta
Doğu, Orta ve Güney Asya, Türkiye?
Vektörü Hyalomma anatolicum
Lenf yumrusu ve dalakta şizontları yaygındır. Eritrositik
formların %80 ni ovaldir. Erişkinlerde %100 lere varan
mortalite görülür. İran’da koyunlarda çok yaygındır.
Theileria ovis :Apatojen, iyi huylu theileriosis, Kuzey ve
Doğu Afrika, Güney Avrupa, Orta Doğu, Orta ve Güney
Asya, Türkiye,
Vektörü Rhipicephalus evertsi, R. bursa.
Parazitemi oranı düşüktür, şizontları sadece lenf
yumrusunda görülür.
Theileria separata : Afrika’da, Amblyomma variegatum.
Patolojik-Klinik belirtiler
Lenf yumruları, dalak büyümüş,
 Akciğer ödemi, böbrek infaktüs,
 Abomazum, sekum ve kolon başta olmak
üzere tüm seroz zarlarda peteşiyel
kanamalar,
 Ateş, burun akıntısı,
 rumen atonisi,
 anemi,
 yaygın icterus,
 hemoglobinüri

Kedilerde theileriosis
(Cytauxzoonosis)
Theileria felis (Syn: Cytauxzoon felis),
 Kuzey Amerika
 Vektörü: Keneler
 Eritrositer formları 1-1.5 mikron ve yüzük
şeklinde,
 Klinik olarak ateş, anemi, ikter,
 Dalak, lenf yumruları büyümüş,
organlarda peteşiler var.
 Dokularda şizontlar (damar histiyositlerimakrofajlar içinde) ve perifer kanda
piroplasm şekiller görülür.
