Transcript ppt - FETP Thailand

ึ ษาระบบเฝ้าระว ัง
ประสบการณ์การศก
โรคไข้เลือดออก,
23 ธ.ค. 2554
7 – 16 กรกฎาคม 2551
นพ. อดิสรณ์ วรรธนะศักดิ์
1
ทำไมต้ องศึกษำระบบกำรเฝ้ ำระวัง
• ข้อมูลทัว่ ไปของโรคที่เราจะทาการศึกษาระบบการเฝ้ าระวัง
ทีท
่ าให้เราตองมาศึ
• มีความสาคัญอยางไร
กษา
้
่
• ขนาดของปัญหา
• ทัว่ ไปใช้ระบบการเฝ้าระวังใดเป็ นมาตรฐาน
• พืน
้ ทีท
่ เี่ ราจะศึ กษาระบบการเฝ้าระวัง ใช้ระบบ
การเฝ้ าระวังแบบใดอยู่
• วัตถุประสงคของการศึ
กษา
์
• สามารถนาผลการศึ กษาไปใช้ประโยชนได
์ ้
อย่างไร
2
ความเป็นมา
ไข้เลือดออกเป็นโรคที่สาคัญโดยมียุงลายเป็นพาหะนาโรค
สามารถแพร่กระจายได้อย่างรวดเร็ว ถ้าขาดมาตรการควบคุมยุง
Aedes ที่เหมาะสมและเพียงพอ
ยังไม่มีวัคซีนสาหรับโรคที่นาโดยยุง และการป้องกันโรคมุ่งที่
การควบคุมยุง Aedes
ผลกระทบจากโรคไข้เลือดออกมีมากกว่า 50 ล้านคน และ
มากกว่า 100 ประเทศทั่วโลก
สาหรับประเทศไทย โรคไข้เลือดออก (DF/DHF/DSS) พบว่า
เคยมีรายงานในทุกจังหวัด
3
ความเป็นมา
ในประเทศไทย แพทย์รายงานผู้ป่วยไข้เลือดออกผ่านรายงาน
506 ซึ่งเป็นระบบหนึ่งในระบบเฝ้าระวังโรคของประเทศไทย เริ่ม
ระบบรายงานนี้มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2513
ระบบรายงานเร่งด่วนของจังหวัด ก. เริ่มมีในปี พ.ศ. 2547 เพื่อ
เสริมกับระบบรายงาน 506
ในจังหวัด ก. ไข้เลือดออกเป็นโรคที่ติด 1 ใน 10 ของโรคที่ถูก
รายงานในระบบรายงาน 506 มาตลอด
ไข้เลือดออกเป็นโรคที่พบมากในประเทศไทยและ เจ้าหน้าที่
สาธารณสุขควรจะต้องรู้จักเพื่อจะได้สามารถส่งรายงานได้
ถูกต้อง ครบถ้วนทั้งในระบบรายงาน 506 และระบบรายงาน
เร่งด่วน
วิธีดำเนินกำร
พื ้นที่เฝ้าระวัง……อาเภอ............ตาบล...........
หมูบ่ ้ าน................
เวลา เดือน.........................
ความถี่............ครัง้
ขนาดตัวอย่าง.........................
การสารวจและการบันทึกข้ อมูล
ทีมเฝ้าระวัง
วัตถุประสงค์
1. เพื่อพรรณนาระบบเฝ้ าระวังโรคไข้เลือดออกของจังหวัด ก.:
1.1 ระบบรายงาน 506
1.2 ระบบรายงานเร่งด่วนของจังหวัด ก. (ภายใน 24 ชั่วโมง)
2. เพื่อประเมินระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกในจังหวัด ก.:
โดยใช้นิยามโรคมาตรฐาน 2 นิยาม ในการประเมิน:
- นิยามการเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกของสานักระบาดวิทยา
- นิยามโดยการวินิจฉัยของแพทย์ (DF/DHF/DSS)
6
ตัวแปรหลักในการประเมิน
เชิงคุณภาพ
•
•
•
•
Simplicity
Flexibility
Acceptability
Stability
เชิงปริมาณ
Sensitivity
PPV
Accuracy
Representativeness
Timeliness of report
• Usefulness
7
วิธีการศึกษา
– รูปแบบการศึกษา
– นิยามการเฝ้าระวังโรคที่ใช้ (ระบบเฝ้าระวังที่เป็นระบบ
เปรียบเทียบ; gold standard)
– วิธีการเก็บข้อมูล
– สถิติที่ใช้
– เครื่องมือที่ใช้ในการวิเคราะห์และประมวลผล
8
นิยามผู้ป่วย
นิยามตามระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกของ
สานักระบาดวิทยา
– ผู้ป่วยสงสัย (Suspect case)
– ผูป
้ ่วยน่าจะเป็น (Probable case)
– ผู้ป่วยยืนยัน (Confirmed case)
นิยามโดยการวินจ
ิ ฉัยของแพทย์
– DF
– DHF
– DSS
- R/O DF
- R/O DHF
9
BOE surveillance criteria(1)
Dengue fever (DF)
– Suspect case
Acute fever WITH at least 2 signs and symptoms as
follows: severe headache, retrobulbar pain, myalgia,
arthralgia, rash, any bleeding and tourniquet (TT) +ve
– Probable case
Suspect case WITH basic lab (CBC) shows WBC≤ 5,000
and lymphocyte predominant OR
Suspect case WITH evidence of epidemiological linkage
to confirmed case.
– Confirmed case
Suspect case WITH serological and/or virological
laboratory confirmation.
10
BOE surveillance criteria(2)
Dengue hemorrhagic fever (DHF)
– Suspect case
Acute fever AND TT positive WITH evidence of plasma leakage AND
at least 1 signs and symptoms as follow: severe headache, retrobulbar
pain, myalgia, arthralgia, rash, any bleeding and hepatomegaly.
– Probable case
Suspect case AND at least 1 features as follow:
– Plt ≤ 100,000, Hct rising > 10-20% OR evidence of plasma leakage.
– OR there are evidence epidemic data link to confirmed case.
– Confirmed case
Suspect case WITH serological and/or virological laboratory
confirmation.
Dengue Shock Syndrome (DSS)
– DF or DHF WITH signs of shock.
11
วิธีการศึกษา
Cross-sectional study
– ตรวจทานเวชระเบียนและเอกสารที่เกี่ยวข้องอื่นๆ
ของทุกโรงพยาบาลในจังหวัด ก. ตั้งแต่ 1 เมษายน
ถึง 31 พฤษภาคม 2551 โดยใช้การค้นหาผู้ป่วย
จากรหัสโรคในระบบ ICD-10:
A 90
A 91
R 50.9
B 34.9
DF
DHF , DSS
Fever, unspecified
Viral infection, unspecified
ผู้ป่วยทั้งหมดที่ถูกตรวจทาน 1,204 ราย
12
วิธีการศึกษา
สัมภาษณ์ (Face-to-face interview) ผู้เกี่ยวข้อง52 คน
โดยใช้แบบสอบถาม
– ผู้บริหาร (Health authorities)
– เจ้าหน้าที่ในระบบเฝ้าระวังโรค (Surveillance staff)
– แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่ที่ดูแลผู้ป่วย (Medical
practitioners)
สังเกตกระบวนการทางานเฝ้าระวังของโรงพยาบาล
ใช้แหล่งข้อมูลจากหน่วยต่าง ๆ Triangulation of
information sources
13
วิธีการศึกษา
สถิติที่ใช้วิเคราะห์
– สถิติเชิงพรรณนา: ร้อยละ สัดส่วน ค่าเฉลี่ย (mean)
– สถิติที่ใช้วิเคราะห์: chi-square test, p-value
Software
– Epi-Info 3.3.2
14
ผลการศึกษา
• ผลการศึ กษาเชิงพรรณนา
• ผลการศึ กษาเชิงวิเคราะห ์
15
ระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกเชิงพรรณนา
ในจังหวัด ก. มีระบบรายงานโรคไข้เลือดออก 2 ระบบคือ
- ระบบรายงาน 506 (พ.ศ. 2513)
- ระบบรายงานเร่งด่วนของจังหวัด (พ.ศ. 2549)
ระบบรายงานเร่งด่วนถูกกาหนดขึ้นเพื่อช่วยเสริมระบบการเฝ้า
ระวังและควบคุมโรคไข้เลือดออก
รายงาน 506 จะส่งหลังจากผู้ป่วยออกจากโรงพยาบาลแล้วและ
แน่ใจว่าผู้ป่วยเป็นไข้เลือดออกจริง
แพทย์ส่วนใหญ่ในจังหวัด ก. ใช้นิยามการวินิจฉัยโรค
ไข้เลือดออกจากหนังสือคู่มือไข้เลือดออกฉบับเฉลิมพระเกียรติ
เป็นหลักในการให้การวินิจฉัย
16
ระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกเชิงพรรณนา
ทุกๆ โรงพยาบาลมี clinical management
guidelines สาหรับผู้ป่วย acute fever ซึ่งต้องทา TT
ทุกคน
แต่ในการทางานจริงทาไม่ได้ทุกราย
ไม่มีผล TT ในเวชระเบียน
ไม่สามารถวินิจฉัยผู้ป่วยโรคไข้เลือดออกได้โดยใช้นิยาม
การเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกของสานักระบาดวิทยา
17
BOE surveillance criteria(2)
Dengue hemorrhagic fever (DHF)
– Suspect case
Acute fever AND TT positive WITH evidence of plasma
leakage AND at least 1 signs and symptoms as follow:
severe headache, retrobulbar pain, myalgia, arthralgia,
rash, any bleeding and hepatomegaly.
– Probable case
Suspect case AND at least 1 features as follow:
– Plt ≤ 100,000, Hct rising > 10-20% OR evidence of plasma
leakage.
– OR there are evidence epidemic data link to confirmed case.
– Confirmed case
Suspect case WITH serological and/or virological
laboratory confirmation.
18
Steps to dengue case report and control:
Group 1 (3 Hospitals)
Patients
Phone or
visit ward
IPD
OPD,ER
Phone or
Hosp database
Dx. R/O DF,DHF
Family & community medicine
section or district epi. center
Rapid report
(PHO)
Local administration
joins disease control
DHO./HC.
Investigation and
control of disease
506 Report after patient’s discharge
19
Steps to dengue case report and control:
Group 2 (4 Hospitals)
Patients
Phone or
Hosp database
Phone or
visit ward
IPD
OPD,ER
Dx. R/O DF,DHF
Family & community medicine
section or district epi. center
Rapid report
(PHO)
Local administration
joins disease control
DHO/HC.
Investigation and
control disease
Screen medical record
506 Report after patient’s discharge
20
การดาเนินการเมื่อพบผูป
้ ่วย
สาหรับการสอบสวนโรครายบุคคล
– สอบสวนผู้ป่วยรายแรกที่โรงพยาบาล
– สอบสวนทางระบาดวิทยา กีฏวิทยา ในชุมชน
สาหรับการควบคุมโรคในชุมชน
– พ่นหมอกควันฆ่ายุงตัวแก่
– กาจัดลูกน้ายุงลายและแหล่งเพาะพันธุ์ยุง
– ให้สุขศึกษาในชุมชน เน้นให้ชุมชนมีส่วนร่วม เช่น การ
ป้องกันตนเองไม่ให้ยุงกัด กิจกรรมการควบคุมต่างๆ ใน
ชุมชน
21
คุณลักษณะเชิงคุณภาพ
• ความยากง่ายของระบบเฝ้าระวัง (Simplicity)
• ความยืดหยุน
่ ของระบบเฝ้าระวัง (Flexibility)
• การยอมรับในระบบเฝ้าระวัง (Acceptability)
• ความยั่งยืนของระบบเฝ้าระวัง (Stability)
22
คุณลักษณะเชิงคุณภาพ
ความยากง่าย (Simplicity)
ระบบรายงาน 506 มีมานาน เจ้าหน้าที่มีความเข้าใจในระบบ
และกระบวนการดาเนินการ
การตรวจพบผู้ป่วยทาได้โดยเจ้าหน้าที่สาธารณสุขหลาย
ตาแหน่งทั้งพยาบาล เจ้าหน้าที่แผนกผู้ป่วยนอก รวมทั้งค้นได้
จากเวชระเบียน และฐานข้อมูลจากระบบ ICD10 ใน
โรงพยาบาล
รายงานเร่งด่วนมีขั้นตอนกระบวนการเหมือนกันแต่ฐานข้อมูล
ที่เก็บแยกกันกับรายงาน 506
ทั้ง 2 ระบบไม่มีความซับซ้อน ง่ายในการดาเนินการ
เจ้าหน้าที่สามารถทางานทดแทนกันได้ในแต่ละขั้นตอนใน
ระบบเฝ้าระวัง
เจ้าหน้าที่ใหม่ ที่จะมารับผิดชอบงานสามารถเรียนรู้การ
ดาเนินการในระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกได้ง่าย
23
คุณลักษณะเชิงคุณภาพ
ความยืดหยุน
่ (Flexibility)
ทั้ง 2 ระบบสามารถประยุกต์ใช้ในการเฝ้าระวังโรคอื่นๆ
ได้
มีช่องทางในการส่งรายงานให้ สสจ. หลายช่องทาง
การยอมรับ (Acceptability)
รายงานเร่งด่วนเป็นที่ยอมรับของเจ้าหน้าที่มากกว่า
เพราะข้อมูลแสดงถึงสถานการณ์ปัจจุบันมากกว่า และ
ใช้ประโยชน์ในการควบคุมโรคได้มากกว่า
แต่ระบบรายงาน 506 ถือเป็นข้อมูลอ้างอิง เพราะเป็น
ระบบเฝ้าระวังโรคของประเทศ
24
คุณลักษณะเชิงคุณภาพ
ความยัง่ ยืน (Stability)
แม้ว่าจะมีเจ้าหน้าที่ในระบบเฝ้าระวังและควบคุมโรค
ไข้เลือดออกน้อย แต่เจ้าหน้าที่ที่รับผิดชอบมี
ประสบการณ์และอัตราการหมุนเปลี่ยนงานน้อย
ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ทุกระดับให้ความสาคัญกับระบบ
เฝ้าระวังโรคไข้เลือดออก
นโยบายของกระทรวงสาธารณสุขในการควบคุมโรค
ไข้เลือดออกจาเป็นที่จะต้องมีข้อมูลจากระบบเฝ้าระวัง
รายงานเร่งด่วนถูกใช้เพื่อดูสถานการณ์ปัจจุบัน เพราะ
รายงาน 506 ข้อมูลที่มีมักไม่เป็นปัจจุบัน
25
คุณลักษณะเชิงปริมาณ
• ความไวของระบบเฝ้าระวัง (Sensitivity)
• ค่าพยากรณ์บวกหรือความถูกต้องในการ
วินิจฉัยโรค (Positive Predictive Value)
• ความถูกต้อง (Accuracy)
• ความเป็นตัวแทน (Representativeness)
• ความทันเวลาในการรายงาน (Timeliness of
report)
26
คุณลักษณะเชิงปริมาณ
Sensitivity
A
AC
Report
Positive Predictive
Value
No report
Case
Non-case
A
B
C
D
A
A B
27
Sensitivity and Positive Predictive Value
1.BOE surveillance criteria is a gold standard
506 report
(n=119)
Report
No report
Case
Non case
63
56
121
123
Case
Non case
Report
76
62
No report
108
116
Rapid report
(n=138)
Sensitivity = 34.2%
Sensitivity = 41.3%
PPV = 52.9%
PPV = 55.1%
28
Sensitivity and Positive Predictive Value
2.Doctor diagnostic criteria is a gold standard
506 report
(n=119)
Case
Non case
Rapid report
(n=138)
Case
Non case
Report
116
3
Report
134
4
No report
203
40
No report
203
20
Sensitivity = 36.4%
Sensitivity = 39.8%
PPV = 97.5%
PPV = 97.1%
29
Sensitivity and PPV of 506 report and Rapid report by 2 gold
standards: BOE surveillance criteria and Doctor diagnostic criteria
Surveillance
system
506 report
Rapid report
Chi-square
(p-value)
BOE surveillance
criteria
Doctor diagnostic
criteria
Sensitivity
PPV
Sensitivity
PPV
34.2
52.9
36.4
97.5
41.3
55.1
39.8
97.1
1.95
(0.16)
0.12
(0.73)
0.80
(0.37)
0.03
(0.85)
30
การแบ่งกลุม
่ โรงพยาบาลในจังหวัด ก.
ตามผลงาน
Sensitivity and Positive predictive value
Good: > 70%
Fair:
50 – 70%
Poor: < 50%
31
จานวนโรงพยาบาลตามระดับผลงาน จังหวัด ก.
(n=7)
Surveillance
system
Level
BOE surveillance criteria
Doctor diagnostic
criteria
Sensitivity
Sensitivity
PPV
PPV
Number of hospital
506 report
Good
1
1
1
6
Fair
2
4
2
1
Poor
4
2
4
0
32
จานวนโรงพยาบาลตามระดับผลงาน จังหวัด ก.
(n=7)
Surveillance
system
Level
BOE surveillance criteria
Doctor diagnostic
criteria
Sensitivity
Sensitivity
PPV
PPV
Number of hospital
506 report
Rapid report
Good
1
1
1
6
Fair
2
4
2
1
Poor
4
2
4
0
Good
0
2
1
7
Fair
4
4
2
0
Poor
3
1
4
0
33
ผลงานของโรงพยาบาลในระบบเฝ้าระวังโรค
ไข้เลือดออกในจังหวัด ก.
โรงพยาบาลส่วนใหญ่มีความไว (Sensitivity) และความถูกต้อง
ในการวินิจฉัย (PPV) ในระดับแย่ถึงปานกลาง
มีเพียงค่า PPV ที่ทุกโรงพยาบาลทาได้ในระดับสูงเมื่อใช้นิยาม
โดยการวินิจฉัยของแพทย์
**ข้อสังเกตมี 4 ใน 7 โรงพยาบาลที่มีผู้ป่วยไข้เลือดออกน้อย
กว่า 10 รายในช่วงการศึกษา
34
คุณลักษณะเชิงปริมาณ
ความถูกต้องของตัวแปรต่าง ๆ (Accuracy of key
variables)
– เพศ: ชายและหญิง
– อายุ ± 1 ปี
– วันเริ่มมีอาการป่วย ± 1 วัน
ความทันเวลาในการรายงาน (Timeliness of report)
– เวลาตั้งแต่แพทย์วินิจฉัยจนกระทั่ง สสจ. ได้รับรายงาน
(เฉพาะระบบรายงานเร่งด่วนเท่านั้น)
– ทันเวลา = สสจ. ได้รับรายงานภายใน 24 ชั่วโมง
ความเป็นตัวแทนของระบบเฝ้าระวัง
(Representativeness)
– เปรียบเทียบสัดส่วนของผู้ป่วยทั้งจากรายงาน 506 ละ
รายงานเร่งด่วนว่ามีสัดส่วนเหมือนกับผู้ป่วยจริงจากการ
ทบทวนเวชระเบียนอย่างไร
35
คุณลักษณะเชิงปริมาณ
ความถูกต้องในการบันทึกข้อมูล (คุณภาพของข้อมูล)
เพศ = 99.2%
อายุ = 94.3%
วันเริ่มมีอาการป่วย = 80.8%
จานวนโรงพยาบาลตามระดับของความถูกต้องในการบันทึกในระบบ
รายงาน 506
%
0-20
21-40
41-60
61-80
81-100
เพศ
0
0
0
0
6
อายุ
0
0
1
0
5
วันเริม
่ ป่วย
0
0
0
3
3
36
ความทันเวลาในการส่งรายงาน
ใน 24 ชั่วโมง = 40.7%
ใน 48 ชั่วโมง = 58.6%
จานวนโรงพยาบาลตามร้อยละของการส่งรายงานทันเวลาจากรายงาน
เร่งด่วน
ร้อยละ
0-20
ใน 24 ชั่วโมง
2
0
3
1
0
ใน 48 ชั่วโมง
1
0
4
0
1
21-40 41-60
61-80 81-100
37
Representativeness
506 report had good representativeness of patients’ gender
But Rapid report had poor representativeness of gender
%
100
Reviewed case
90
80
506 report
Rapid report
70
60
50
40
30
20
10
0
MALE
FEMALE
38
Representativeness
• 506 report and Rapid report had good representativeness of
patients’ age-group
100
%
Reviewed case
90
80
506 report
Rapid report
70
60
50
40
30
20
10
0
<15 Yrs old
≥15 Yrs old
39
การใช้ประโยชน์ขอ
้ มูลจากระบบเฝ้าระวัง
สาหรับผู้บริหารสาธารณสุข
– ใช้เป็นข้อมูลในการวางแผนทางสาธารณสุข
– ใช้เป็นข้อมูลในการของบประมาณหรือทรัพยากรจาก
หน่วยงานอื่นๆ
สาหรับเจ้าหน้าทีท
่ เี่ กี่ยวข้อง
– ใช้เป็นข้อมูลในการออกสอบสวนโรค ควบคุมป้องกันโรค
ไข้เลือดออก
– ใช้ในการเฝ้าระวังและดูแนวโน้มสถานการณ์โรค
ไข้เลือดออก
40
การใช้ประโยชน์ขอ
้ มูลจากระบบเฝ้าระวัง
สาหรับชุมชน
– ใช้เป็นข้อมูลในการส่งข่าวสาร ข้อความเตือนสู่สาธารณะ
ชุมชน เพื่อกระตุ้นให้มีการกาจัดลูกน้ายุงลายและเพิ่มความ
ใส่ใจในเรื่องความรุนแรงของโรคและจานวนผู้ป่วยในชุมชน
สาหรับองค์กรอืน
่ เช่น อปท. หน่วยราชการอืน
่ ๆ
– ใช้ในการทาแผนประจาปี.ในการจัดสรรงบประมาณ
– ใช้ในการศึกษาสถานการณ์โรคไข้เลือดออกและเป็นข้อมูล
ในการศึกษาวิจัยอื่นๆ ต่อไป
41
ข้อดี
ระบบรายงาน 506
เป็นระบบรายงานของประเทศที่ดาเนินการมานาน ผู้เกี่ยวข้อง
เข้าใจระบบเป็นอย่างดี
มีระบบ Software ที่สนับสนุนการทางานคือ R-506
สามารถใช้อ้างอิงสาหรับการสร้างนโยบาย การวางแผนกลยุทธ์
รวมทั้งการศึกษาวิจัยต่างๆ
เป็นระบบที่เป็นที่รู้จักแพร่หลายในประเทศไทยและทุกจังหวัดใช้
ในการส่งรายงานให้สานักระบาดวิทยา ทาให้สามารถรวบรวม
จานวนผู้ป่วยเป็นภาพของประเทศได้
สามารถแก้ไขการวินิจฉัยในรายงาน 507 ได้ เมื่อพบว่าการ
วินิจฉัยสุดท้ายไม่ใช่โรคไข้เลือดออก
42
ระบบรายงาน 506
ขอเสี
้ ย
เจ้าหน้าที่ไม่ค่อยอยากรายงานผู้ป่วยไข้เลือดออกในระบบ
รายงาน 506 เพราะกลัวมีผลต่อการพิจารณาความดีความชอบ
ข้อมูลที่รายงานล่าช้า
ความไวในการรายงานน้อยกว่ารายงานเร่งด่วน แต่ไม่มีนัยยะ
สาคัญทางสถิติ
ทาให้เกิดการบิดเบือนของข้อมูล อุบัติการณ์ของผู้ป่วย
ไข้เลือดออกในระดับประเทศ ถ้าไม่รายงานผู้ป่วยตามความเป็น
จริง
43
ข้อดี
ระบบรายงานเร่งด่วน
ความไวมากกว่าระบบรายงาน 506 แต่ไม่มีนัยยะสาคัญทางสถิติ
ใช้ในการสวบสวนโรค ควบคุมป้องกันโรค ได้อย่างทันท่วงที
เจ้าหน้าที่รู้สึกสะดวกใจที่จะรายงานผู้ป่วยไข้เลือดออกใน
รายงานเร่งด่วนมากกว่ารายงานในระบบรายงาน 506
สามารถรายงานผู้ป่วยได้หลากหลายช่องทาง เช่น โทรศัพท์
Fax E-mail และรายงานกระดาษ
ไม่มีแบบฟอร์มรายงานที่เป็นทางการ ทาให้มีความยืดหยุ่นใน
การส่งรายงาน
44
ข้อเสีย
ระบบรายงานเร่งด่วน
ไม่สามารถใช้จานวนผู้ป่วยจากรายงานนี้เป็นข้อมูลอ้างอิง
สถานการณ์โรคไข้เลือดออกได้
เป็นการทางานซ้าซ้อนกับระบบรายงาน 506
ไม่สามารถเปรียบเทียบจานวนผู้ป่วยกับจังหวัดอื่นๆ ได้ เพราะ
ข้อมูลมาจากระบบการจัดเก็บที่แตกต่างกัน
การที่ไม่มีแบบรายงานที่เป็นทางการ และสามารถรายงานผู้ป่วย
ได้หลายช่องทาง อาจทาให้เจ้าหน้าที่มีความสับสนและยุ่งยาก
ในการรวมข้อมูลจากฐานข้อมูลต่างๆ
45
สรุป
ระบบรายงาน 506 ไม่บรรลุวัตถุประสงค์ของการเฝ้าระวังโรค
ไข้เลือดออกและการควบคุมโรคในจังหวัด ก. เนื่องจากใช้ระบบ
รายงานเร่งด่วนแทน
ระบบรายงานทั้ง 2 ระบบไม่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยยะสาคัญ
ทางสถิติในแง่ของความไวในการรายงานโรคและ PPV
ความทันเวลาของการรายงานโรคไข้เลือดออกอยู่ในระดับที่ไม่ดี
(poor)
คุณภาพของข้อมูลในระบบเฝ้าระวังและผลการดาเนินงานของ
เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องมีความแตกต่างกันในระหว่างแต่ละ
โรงพยาบาล
46
อภิปราย
รายงานเร่งด่วนมีประโยชน์กว่าในการการควบคุมป้องกันโรค
ไข้เลือดออก เพราะการรายงานที่รวดเร็วทันทีให้กับเจ้าหน้าที่ใน
พื้นที่และ สสจ.
ความถูกต้องในการวินิจฉัยของทั้ง 2 รายงานไม่มีความแตกต่าง
กัน แต่ความไวของการรายงานในรายงานเร่งด่วนสูงกว่ารายงาน
506 อย่างไรก็ตามผลงานยังมีความแตกต่างกันระหว่างแต่ละ
โรงพยาบาล
ถ้าเจ้าหน้าที่เพิ่มความเร็วในการรายงานในระบบรายงาน 506
อาจจะไม่มีความจาเป็นที่จะต้องมีรายงานเร่งด่วน และยังเป็นการ
ลดขั้นตอนการทางานของเจ้าหน้าที่
47
อภิปราย
การกรองผู้ป่วยไข้เลือดออกก่อนการส่งรายงานโดยบาง
โรงพยาบาล เพื่อลดจานวนการรายงานผู้ป่วย เป็นผลให้ความ
ไวของระบบรายงาน และความเป็นตัวแทนที่แท้จริงของผู้ป่วย
ไข้เลือดออกในระบบรายงานถูกบิดเบือน
จานวนผู้ป่วยไข้เลือดออกในรายงาน 506 ถูกนามาใช้ในการ
ประเมินความดีความชอบ เพราะเป็นนโยบายของกระทรวง
สาธารณสุข ดังนั้นเจ้าหน้าที่โรงพยาบาลจึงเลือกรายงานเฉพาะ
ผู้ป่วยไข้เลือดออกน่าจะเป็นและผู้ป่วยยืนยันแล้วเท่านั้น (ไม่
รายงานผู้ป่วยสงสัย)
ความร่วมมือระหว่างหน่วยงานสาธารณสุขและท้องถิ่นรวมทั้ง
ชาวบ้านเพื่อควบคุมการระบาดของโรคไข้เลือดออก ภายหลัง
ได้รับรายงานผู้ป่วยไข้เลือดออกในชุมชน เป็นการใช้ประโยชน์
ของข้อมูลจากระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกที่แท้จริง
48
อภิปราย
แพทย์ส่วนใหญ่ในจังหวัด ก. ไม่ได้ใช้นิยามการวินิจฉัยโรค
ไข้เลือดออกของสานักระบาดวิทยาในการวินิจฉัยโรค
ไข้เลือดออก ดังนั้นอาจเป็นสาเหตุที่ทาให้ความไวในการ
รายงานโรคและความถูกต้องของการวินิจฉัยโรคต่า
TT เป็นข้อมูลที่จาเป็นในการวินิจฉัยโรคไข้เลือดออก DHF ใน
นิยามการเฝ้าระวังโรคของสานักระบาดวิทยา ดังนั้นถ้า
เจ้าหน้าที่โรงพยาบาลไม่บันทึกผล TT ก็จะไม่สามารถให้การ
วินิจฉัย DHF ได้จากการใช้นิยามนี้
อาการและอาการแสดงทางคลินิกหลายๆ อาการ มีความ
แตกต่างกันระหว่างในนิยามของสานักระบาดวิทยา และนิยาม
โดยการวินิจฉัยของแพทย์ เช่น หน้าแดง คลื่นไส้ อาเจียน เบื่อ
อาหาร และปวดท้อง
49
ข้อเสนอแนะ
สาหรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข
หลักของการรายงานในระบบรายงาน 506 คือการรายงาน
ผู้ป่วยทุกราย แม้แต่ผู้ป่วยสงสัย เพื่อประโยชน์ในการควบคุม
โรคให้ทันเวลาในระดับพื้นที่ และการ เฝ้าติดตามสถานการณ์
โรคในระดับชาติ ดังนั้นทุกๆ โรงพยาบาลควรที่ดาเนินการตาม
วัตถุประสงค์ของการมีระบบรายงาน 506 นี้
สสจ. ควรส่งเสริมให้มีมาตรฐานในการดาเนินการในระบบ 506
หรือ ในระบบรายงานเร่งด่วน ในทุกๆ โรงพยาบาลเพื่อให้ทุก
โรงพยาบาลมีมาตรฐานเดียวกันในการดาเนินงานเฝ้าระวังโรค
ไข้เลือดออก
ควรเพิ่มการใช้ข้อมูลจากระบบเฝ้าระวังโรคสาหรับการวางแผน
ในกิจกรรมต่างๆ ในการป้องกันและควบคุมโรคไข้เลือดออก
50
ข้อเสนอแนะ
สาหรับสานักระบาดวิทยาและกระทรวงสาธารณสุข
เสนอแนะกับกระทรวงสาธารณสุข ไม่ควรใช้อุบัติการณ์และ
จานวนรายงานผู้ป่วยไข้เลือดออกจากระบบรายงาน 506 เป็น
ตัวชี้วัดในการพิจารณาความดีความชอบของเจ้าหน้าที่ สธ.
ทบทวนนิยามการเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกให้ง่ายต่อการทา
ความเข้าใจและการนาไปใช้
เผยแพร่นิยามที่ผ่านการทบทวนแล้วให้ผู้เกี่ยวข้องทุกระดับ
ขยายการศึกษาเพื่อประเมินระบบเฝ้าระวังโรคไข้เลือดออกใน
จังหวัดอื่นๆ เพื่อให้สามารถเห็นภาพของระบบเฝ้าระวังโรค
ไข้เลือดออกในระดับประเทศ
51
กิตติกรรมประกำศ
นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัด ก.
รองนายแพทย์สาธารณสุขจังหวัด ก.
ผู้อานวยการโรงพยาบาลทุกแห่ง
สาธารณสุขอาเภอทุกอาเภอ
แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข และเจ้าหน้าที่
ทุกท่านที่เกี่ยวข้อง
52
สรุปบทเรียน
ได้เรียนรู้ระบบการเฝ้าระวังไข้เลือดออก
รู้วิธีการในการส่งข้อมูลเป็นลาดับชั้น
ทราบข้อจากัดในการดาเนินงานระบบเฝ้าระวัง ทั้งเชิงนโยบาย
การเห็นความสาคัญของระบบเฝ้าระวังของผู้บริหารและ
เจ้าหน้าที่ สภาพความเป็นจริงในระบบรายงานของพื้นที่ การ
ปกปิดข้อมูล ความขาดแคลนทรัพยากร
เห็นวิธีการในการพยายามแก้ไขข้อจากัด เพื่อให้การป้องกัน
ควบคุมโรค ดาเนินต่อไปได้
53
สรุปบทเรียน
ทาให้พื้นที่ศึกษาได้ทราบสภาพความเป็นจริงของตน ว่าระบบ
เฝ้าระวังโรคของพื้นที่เป็นอย่างไร มีจุดที่ต้องปรับปรุงตรงไหน
ข้อเด่นคืออะไร
ผู้ศึกษาได้เรียนรู้การทางานเป็นทีม การติดต่อประสานหน่วย
ต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
ผู้ศึกษาได้เรียนรู้การเก็บข้อมูล การจัดการข้อมูลอย่างเป็นระบบ
และการแปลผลข้อมูลออกมาเป็นภาพของระบบการเฝ้าระวังของ
พื้นที่ที่เราศึกษา
ได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างผู้ศึกษาและผู้เกี่ยวข้อง
ได้ข้อมูลเพื่อนาไปประยุกต์ ปรับปรุงใช้ในพื้นที่อื่นต่อไป
54
55