Transcript Rehin Hakkı - İstanbul Üniversitesi | Hukuk Fakültesi

Deniz Ticareti Hukuku
-7.
30/10 – 5/11/2012
Hukuksal Nitelik - 1
III. Tür ve Hukuksal Nitelik
A) Hukuksal Nitelik
[RK/EÇ/EY, Temel Bilgiler, s. 35-37]
Sorun: 2004 sayılı İİK m. 23 f. 2(4) → Sebep:?
Çözüm: TTK m. 936, 937, İİK m. 23 f. 2 c. 1
Kural: Gemi = taşınır!
İstisna: Taşınmazlara ilişkin bazı hükümler
istisna olarak gemilere de uygulanabilir.
Hukuksal Nitelik - 2
Ayrıntılar:
Sorun: KA, Gemilerin İhtiyati Haczinde,
Seferden Men Önleminin Uygulanması,
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Mecmuası 1997, Cilt: LV, Sayı: 3 (Prof. Dr.
Türkân Rado’ya Armağan Sayısı), s. 279
Çözüm: KA, Cebrî İcra, s. 94-99.
Uygulama Alanı - 1
B) Hükümlerin Uygulama Alanı
1. Kural (TTK m. 935 f. 1)
→ bu Kanun’un deniz ticaretiyle ilgili
hükümleri
→ ticaret (TTK m. 931 f. 2) gemileri (TTK
m. 931 f. 1)
hakkında uygulanır!
Uygulama Alanı - 2
2. İstisnalar
a) Genişletme
aa) Kullanım amacı bakımından:
→ gezinti-bilim gemileri (TTK m. 935 f. 2 b.
[a])
bb) Malik bakımından:
→ devlet-donanma gemileri (TTK m. 935 f.
2 b. [b])
Uygulama Alanı - 3
cc) “Yapı”lar (TTK m. 1054) bakımından:
→ yabancı adına inşa (TTK m. 935 f. 2 b.
[c])
çç) Türk bayrağını çekme yükümlülüğü
bakımından:
→ “her Türk gemisi” (TTK m. 940 f. 1)
Uygulama Alanı - 4
b) Daraltma
Aynî haklar bakımından:
→ sicile kayıtlı Türk gemileri ve yapıları
(TTK m. 996 f. 1).
Kanunlar İhtilâfı Kuralları
C) Kanunlar İhtilâfı Kuralları
5718 sayılı MÖHUK hükümleriyle
kesişme/çelişki?
Hayır! TTK m. 935 f. 1: “ticaret gemileri
hakkında uygulanır”
“Türk” nitelendirmesi yok → yalnızca
maddi hukuk kuralı.
Kanunlar İhtilâfı Kuralları = MÖHUK!
Gemiler Üzerinde Aynî Haklar
I. Kanunlar İhtilafı Hükümleri
A. Milletlerarası Sözleşmeler (“MS”)
1. Dayanak (MÖHUK m. 1)
“Yabancılık unsuru” taşıyan özel hukuka (=
Deniz Ticareti) ilişkin işlem ve ilişkilerde (f. 1),
TC’nin taraf olduğu MS hükümleri saklıdır (f. .2).
= Şartları yerine gelmişse, doğrudan uygulanır.
MÖHUK m. 2 f. 1: “re’sen uygulanır”.
Milletlerarası Sözleşmeler
2. Sözleşmeler
Yürürlükte:
Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler
Hakkında Milletlerarası Sözleşme,
10/4/1926, Brüksel (“1926 RehinMS”)
Yeni:
Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler
Hakkında Milletlerarası Sözleşme,
6/5/1993, Cenevre (“1993 RehinMS”)
Kanunlar İhtilafı Kuralı
B. Kanunlar İhtilafı Kuralı
Yeni kural: MÖHUK m. 22
(1) Sicile (Kütüğe) kayıtlı: sicil (kütük) yeri
hukuku
= Aynî hakların tescil edildiği sicil/kütük.
(2) Sicile kayıtlı değil
= Bağlama limanı yeri hukuku.
Mülkiyet
II. Mülkiyet
Uygulanacak özel hükümler
(a) MGS/TUGS: Y-TTK m. 998-1011 ve m.
996 → “yapı”lar hakkında yeni hüküm
(b) BLK: TTK m. 997 f. 1: TMK “taşınır”
hükümleri (Dikkat: Ek Madde 12’de ve
YÖN’de özel hükümler!)
Sınırlı Aynî Haklar - 1
III. Gemiler Üzerinde Sınırlı Aynî Haklar
A. Yararlanma (irtifak) hakları
İntifa (TTK m. 1059-1060)
MGS/TUGS gemileri; BLK?
Önceki: sınırlı uygulama alanı
Yeni: serbest
TMK hükümleri uygulanır.
Sınırlı Aynî Haklar - 2
B. Teminat (Rehin) Hakları
1. Kanundan doğan rehin hakları
a) Tersanecinin kanuni ipoteği (TTK m. 1013
ve TMK m. 895-897)
MGS/TUGS gemileri
“Tersane sahibi” (karş. TMK m. 893 f. 1 b. 3)
“Alacak” gemi maliki tarafından kabul edilmiş
veya mahkeme kararına bağlanmış olacak (TMK
m. 895 f. 3)
Süre: 3 ay / “iş bitiminden” (TMK m. 895 f. 2).
Sınırlı Aynî Haklar - 3
b) Hapis hakkı (TMK m. 950):
BLK gemileri ve “yabancı bayraklı gemiler”
(?)
c) Gemi alacaklısı(nın rehin) hakkı (TTK
m. 1320):
MGS/TUGS/BLK gemileri ve Türkiye’de
yargıya konu olan yabancı gemiler.
Sınırlı Aynî Haklar - 4
2. Sözleşmeyle kurulan (akdî) rehin
hakları
a) Deniz ödüncü alacaklısının rehin hakkı
(E-TTK’da vardı; TTK’da yok) → yabancı
bayraklı gemiler: MÖHUK m. 22!
b) Taşınır rehni (TMK m. 939) → BLK
gemileri (YÖN m. 10)
Sınırlı Aynî Haklar - 5
c) Gemi ipoteği (TTK m. 1014-1053) →
MGS/TUGS gemileri (yabancı bayraklı
gemiler: 1926/1993 RehinMS ve MÖHUK
m. 22)
Dahil: Yapı ipoteği (TTK m. 1054-1058) →
Yapı siciline (TTK m. 986-992) kayıtlı
yapılar = gemi ipoteği hükümleri.
Ayrıntılar: KA, Gemi ve Uçak İpoteğinin
Hukuksal Temelleri, İstanbul 2012.
Gemi Alacaklısı Hakkı
I. Giriş:
Deniz Ticareti Hukuku’na özgü bir rehin
hakkı
“Kanun”dan doğuyor
Dikkat: tescil yok (= gizli rehin)
Son 30 yılın en tartışmalı konusu.
II. Tarihsel Kaynak ve Amaç
A) Versio in rem ilkesi
D. 20, 4, 5 ve 6 (Ulpianus, 3. yüzyılın başları)
D. 42, 5, 26 (Paulus, 3. yüzyılın başları)
D. 42, 5, 34 (Marcianus, 3. yüzyılın ortasına
doğru)
C. 8, 17[18], 7 (Diokletianus ve Maximianus
arası dönem, 286 ve 305 yılları arasında)
Nov. 97, 3 (Jüstinyen dönemi, 539 yılı)
Versio in rem Gerekçesi
D. 20, 4, 5. Bazı hâllerde, daha yeni tarihli
(rehin-)alacaklısı, daha önce kurulmuş olanlara
göre (sırada) öncelik elde eder; örneğin, yeni
alacaklının verdiği ödünç, üzerinde rehin kurulan
eşyanın muhafazası için kullanılmışsa, sözgelimi
bir gemi rehinli ise ve ben o geminin donatılması
veya tamiri için ödünç verirsem;
D. 20, 4, 6. - çünkü yeni tarihli alacaklının verdiği
para, bu hâlde bütün (alacaklıların yararına
olacak şekilde) rehin konusu eşyanın
muhafazasına yaramıştır (…)
Temel Alacak
İki boyutlu:
(A) Temeldeki borç ilişkisinden doğan
“alacak” (TTK m. 1320), örn.:
Donatan ile gemi adamı arasındaki iş
sözleşmesi uyarınca ücret
Geminin kıyıdaki tesise çarparak verdiği
(haksız fiilden kaynaklanan) zararın
giderilmesi için tazminat
Rehin Güvencesi
(B) “Gemi alacağı”nı güvence altına alan
ve kanundan doğan rehin hakkı (TTK m.
1321)
Alacak doğduğu anda, Kanundan ötürü
rehin eklenir.
Tescil yok
3. kişiye karşı takip hakkı
Mutlak öncelik (bir istisna dışında)
Temeldeki alacağa mutlak bağlılık.
III. Milletlerarası Sözleşme
Yürürlükte:
Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler
Hakkında Milletlerarası Sözleşme,
10/4/1926, Brüksel (“1926 RehinMS”)
Yeni:
Gemiler Üzerindeki İmtiyazlar ve İpotekler
Hakkında Milletlerarası Sözleşme,
6/5/1993, Cenevre (“1993 RehinMS”)
1993 RehinMS
Hükümleri Y-TTK’ya aktarıldı.
Ayrıca: 1993 RehinMS m. 12 f. 1 = lex fori
uygulama = “Türkiye’de yargı yolu →
TürkH olarak uygulanır”
→ TC taraf olunca: Y-TTK’daki aykırı veya
uyumsuz hükümlerin bir önemi yok
1993 RehinMS hükümleri doğrudan
uygulanacak.
IV. Kanunlar İhtilâfı Kuralı
Tartışma: çok!
Çözüm: TBMM Genel Kurul Önergesi
(Tutanak, 13/1/2011, s. 95-96):
TTK m. 1320’ye eklenen yeni f. 3:
Türkiye’de yargı yolu → TürkH uygulanır
= lex fori = Yargıtay’ın istikrarlı (ama
gerekçesi yanlış olan) içtihadı.
V. Terimler
TTK m. 1320-1327
Bir borç ilişkisinden doğan ve “gemi
alacaklısı hakkı” kazandıran alacaklar
Alacak = “gemi alacağı” (karş. “yapı
alacağı”, TMK m. 895 Gerekçe)
Alacaklısı = gemi alacaklısı
Güvence = gemi alacaklısının kanundan
doğan rehin hakkı.
Sınırlı Sorumluluk Gerekçesi
Sınırlı Sorumluluk
Mülga: TTK m. 948 f. 1
Yürürlükte: 1976/1996 LLMC
Alacaklı, tazminatın yalnızca bir kısmını
elde edebiliyor →
Denge: “gemi alacaklısının rehin hakkı” →
Diğer tüm alacaklara göre öncelik!
VI. Gemi Alacakları – 1
1993 RehinMS m. 4 f. 1 = Y-TTK m. 1320
f. 1 = “sınırlı sayı” ilkesi:
a) “gemi adamı alacakları”
b) “kişi zararı” (sözleşme veya haksız fiil,
karada veya denizde)
c) (yalnızca) “kurtarma ücreti”
d) “seyrüsefer resimleri”
e) “haksız fiile dayanan eşya zararı”.
Gemi Alacakları – 2
Tümü E-TTK m. 1235’te de var; o
hükümde ayrıca beş alacak türü daha var:
yeni düzenlemede mülga!
1993 RehinMS m. 4 f. 2 = Y-TTK m. 1320
f. 2 uyarınca istisnalar:
(a) “Deniz kirliliği” istemleri: eğer kusursuz
sorumluluk ve zorunlu sigorta varsa;
(b) “Radyoaktif zarar”.
VII. Borçlu
Y-TTK m. 1320 f. 1: malik, kiracı, işleten (=
kiracı dışında kalan zilyet), yönetici (=
malik, kiracı veya işleten temsilcisi),
Borçlunun malik olması gerekmez (TTK m.
1061 f. 2 c. 2)
Örn. Finansal kiralama sözleşmesi: gemi
adamları kiracı tarafından işe alınmış,
maaş borçlusu kiracı.
VIII. Rehin Hakkı – 1
A) Kanundan Doğan Güvence:
TTK m. 1321 f. 1
= Kanundan doğan rehin hakkı
TTK m. 1320’de sayılan alacaklarından biri
doğduğunda:
TTK m. 1321 uyarınca rehin hakkı eklenir.
Rehin Hakkı – 2
Başka bir kurucu işlem veya şart yok:
Tescil edilmez
Zilyetlik devri gerektirmez
= “Gizli rehin” (aleniyetten yoksun).
Temeldeki alacağa mutlak bağlılık
= 1320’de sayılan alacaklarından biri
yoksa, rehin hakkı da yok; sona ermişse,
rehin de sona erer.
Rehin Hakkı – 3
B) Kapsam
Rehnin kapsamına dahil (Y-TTK m. 1321):
Gemi, bütünleyici parçalar, eklentiler
3. kişilere karşı tazminat istemi (örn.
çatmada karşı gemiden tazminat alacağı)
Müşterek avarya garame payı
DEĞİL: Sigorta tazminatı.
Rehin Hakkı – 4
C) Hükümleri
1. Öncelik (TTK m. 1323 f. 1)
Tarihe bakılmaksızın,
Tescil aranmaksızın,
Diğer alacakların niteliğine ve güvencesine
(örn. ipotek) bakılmaksızın,
Bütün alacaklıların önüne geçer!
Rehin Hakkı – 5
2. Üçüncü Kişiye Karşı Takip (TTK m.
1321 f. 5)
Geminin mülkiyeti (örn. satış) veya
zilyetliği (örn. kira)
3. kişiye geçse bile
Rehin hakkı devam eder.
Dikkat: gemi satış sözleşmesi
Aynı: “Başkasının borcu için taşınmaz
ipoteği” (TMK m. 881 f. 2 ve m. 884).
Rehin Hakkı – 6
3. Devir ve Geçiş (TTK m. 1325):
Geçer
4. Sıra (TTK m. 1324)
Genel ilke: en yeni, en üst sırada
Kurtarma: daima ilk sırada
Diğerleri: 1320’de sayılan sırada.
Rehin Hakkı – 7
5. Hak Düşürücü Süre ve Zamanaşımı
TTK m. 1326-1327
Kural: gemi alacaklısının rehinden
yararlanma (rehinli takip) hakkı: 1 yıl
Dikkat: hak düşürücü süre!
Temel alacak: farklı kural yoksa aynı süre.
Rehin Hakkı – 8
6. İleri Sürülmesi
Son 30 yılın en tartışmalı konusu
Ayrıntılı bilgi: kaynakça
Yargıtay: Rehin hakkı tek başına dava
edilebilir (??? !!! ??? !!!)
Çözüm: TTK m. 1353 f. 2, m. 1377, m.
1380, m. 1392 = ayrı bir cebrî icra düzeni
2. dönemin sonunda ele alınacak.
IX. Müşterek Avarya
Garame Payı
1993 RehinMS görüşmelerinde çoğunluk:
artık gerek yok
Ancak ısrar üzerine kabul: m. 6:
Devletler iç hukukta “rehinlerden sonra
gelecek” GAH kabul edebilir
= TTK m. 1320 f. 1 b. (f)
Sıra: TTK m. 1323 f. 2: “bütün rehinlerden
sonra gelir” (= m. 1395)
Süre: 6 ay (TTK m. 1326 f. 2).
X. Enkaz Kaldırma
Enkaz kaldırma = GAH?
1993 RehinMS hazırlıkları: tartışma
Sonuç:1993 RehinMS m. 12 f. 3 = TTK m.
1323 f. 3: cebrî icrada öncelik (= m. 1391)
Şartlar:
(i) yalnızca “kamu kurumları”
(ii) “seyrüsefer güvenliği veya deniz
çevresinin korunması amacı” ile sınırlı.
Kaynakça - 1
Cüneyt Süzel, 1993 Tarihli Cenevre Sözleşmesi ve Yeni
TTK, İstanbul (Ekim) 2012
KA, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına göre Deniz
Hukukunda Cebrî İcra, İstanbul 2006, § 7
KA, Yargıtay Kararları Işığında Deniz Ticareti ve Deniz
Sigortası Hukukunda Güncel Sorunlar ve Gelişmeler,
XXIII. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu
(12/6/2009), Ankara 2009, s. 237 (Bölüm: IX)
KA, Gemilerde Aynî Haklara ve Cebrî İcraya
Uygulanacak Hukuk, Deniz Hukuku Dergisi 2001-2002
(Basım Tarihi: Haziran 2004), Yıl: 6-7, Sayı: 1-4, s. 75
Kaynakça - 2
KA, MÖHUK Reformu Hakkında, Milletlerarası Hukuk ve
Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 2003, Yıl: 23, Sayı: 1-2 (Prof. Dr.
Gülören Tekinalp’e Armağan), s. 96
KA, Gemi ve Yük Alacaklısı Haklarının Kullanılmasında Yargılama
Usulü ve İcra, XIV. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları
Sempozyumu (4-5/4/1997), Ankara 1997, s. 205
SÜZEL, Cüneyt, 1993 Cenevre Sözleşmesinin Türk Ticaret Kanunu
Tasarısına Yansıması, Uğur Alacakaptan’a Armağan, Cilt: 2, İstanbul
2008, s. 597
KALPSÜZ, Turgut, Milletlerarası Sözleşmelerde Kullanıldıkları
Manada Gemi Alacağı ve Deniz Alacağı Kavramları, Prof. Dr. Tuğrul
Ansay’a Armağan, Ankara 2006, s. 63
GÜNAY, Barış, Türk ve Anglo-Amerikan Hukukunda Gemi Alacaklısı
Hakkı, Ankara 2009