Transcript Pojecie podatku Elementy konstrukcji podatku

Pojęcie podatku
Elementy konstrukcji
podatku
System podatkowy i
klasyfikacja podatków
Definicja podatku
• Legalna: art. 6 o.p. Podatkiem jest
publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz
bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu
Państwa, województwa, powiatu lub gminy,
wynikające z ustawy podatkowej.
• Doktrynalna: podatek to świadczenie pieniężne, na
rzecz związku publicznoprawnego, któremu
towarzyszy przewłaszczenie, jest ono generalne,
obowiązkowe (przymusowe), ustalane
jednostronnie, nieodpłatne i nieekwiwalentne,
bezzwrotne.
Cechy podatku
• Pieniężny charakter – jest nakładany i realizowany w
jednostkach pieniężnych.
• Beneficjentem jest związek publicznoprawny.
• Przewłaszczenie - zapłata powoduje zmianę
właściciela środków pieniężnych.
• Generalny charakter – jest ustanawiany za pomocą
norm prawnych o charakterze ogólnym i
abstrakcyjnym.
• Jest świadczeniem obowiązkowym (przymusowym)
- obowiązek jego zapłacenia wynika z normy
prawnej zawartej w ustawie podatkowej.
Cechy podatku
• Jednostronność nakładania i ustalania świadczenia
podatkowego - jest nakładany i ustalany jednostronnie
przez państwo lub inny związek publicznoprawny w
zakresie przyznanych mu ustawowo kompetencji.
• Nieodpłatność podatku - oznacza, że świadczeniu
podatkowemu nie towarzyszy prawny obowiązek
świadczenia wzajemnego wierzyciela podatkowego
(podmiotu publicznoprawnego) na rzecz dłużnika
(podatnika).
• Bezzwrotny charakter – uiszczony nie podlega
zwrotowi, co oznacza, iż z chwilą jego zapłaty następuje
definitywne przekazanie środków pieniężnych na rzecz
budżetu państwa lub JST.
Definicja zakresowa podatku
• Art. 3 pkt 5 o.p. Ilekroć w ustawie jest mowa o
podatkach - rozumie się przez to również:
a) zaliczki na podatki,
b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa
podatkowego przewidują płatność podatku w ratach,
c) opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe
którymi są niebędące podatkami i opłatami
należności stanowiące dochód budżetu państwa
lub budżetu JST, wynikające ze stosunków
publicznoprawnych (pkt 8).
Elementy konstrukcji podatku
W prawie podatkowym do koniecznych
(podstawowych) elementów konstrukcji podatku
zalicza się:
1. podmiot,
2. przedmiot,
3. podstawę opodatkowania,
4. stawki.
Dodatkowe elementy konstrukcyjne podatku:
1. ulgi
2. zwolnienia podatkowe.
Podmiot podatku
(zakres podmiotowy podatku)
• Jest nim ten, kto podatek ustanawia i pobiera na
swoją rzecz, jak i ten, kto jest zobowiązany do
zapłacenia podatku.
• Podmiotem podatku jest związek publicznoprawny i
podatnik.
• Podmiotem podatku nie jest płatnik czy inkasent.
• Podmiot czynny i bierny.
Przedmiot opodatkowania
(przedmiot podatku)
• Jest nim - określona w hipotezie normy prawnej sytuacja faktyczna lub prawna, której zaistnienie u
podmiotu podatku skutkuje powstaniem obowiązku
świadczenia podatkowego.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października
1992 r.: Fundamentalną zasadą prawa podatkowego
w demokratycznym państwie prawnym jest to, że
zakres przedmiotu opodatkowania musi być
precyzyjnie określony w ustawie podatkowej, a
interpretacja jej przepisów nie może być
rozszerzająca.
Podstawa opodatkowania
(podstawa wymiaru podatku)
• To wartościowo (w jednostkach pieniężnych) lub
ilościowo (w innych jednostkach miary) ujęty przedmiot
opodatkowania.
• Podstawą obliczenia podatku jest zmodyfikowana
podstawa opodatkowania o zwyżki lub zniżki
podatkowe.
• Minimum podatkowe może przybierać dwojaką postać:
1. może polegać na określeniu stałej wielkości (tzw. kwota
wolna od opodatkowania), o którą pomniejsza się
podstawę opodatkowania bądź
2. na określeniu stałej wielkości, o którą obniża się kwotę
podatku (od całej podstawy opodatkowania).
Stawki podatkowe
• to współczynnik określający wysokość podatku.
• Stawki podatkowe - biorąc pod uwagę sposób ich
wyrażenia - mogą być stawkami:
1. kwotowymi
2. stosunkowymi (procentowe, ułamkowe lub
wielokrotnościowe).
• Stawki można również klasyfikować ze względu na
zależność ich wysokości od zmiany podstawy
opodatkowania; wyróżnia się wówczas stawki :
1. stałe (proporcjonalne)
2. zmienne (ruchome).
Skale podatkowe
• Wyróżnia się 3 typy skal podatkowych.
Istotą skali progresywnej jest to, że wraz ze wzrostem
podstawy opodatkowania rośnie wysokość stawek
podatkowych, służących do obliczania wysokości
podatku.
Skala regresywna polega na tym, że wraz ze wzrostem
podstawy podatkowej maleje stawka.
Skala degresywna polega na tym, iż w miarę
zmniejszania się podstawy opodatkowania maleje
stawka podatkowa. Gdy podstawa opodatkowania
zmniejszy się do pewnej ustalonej kwoty, wówczas
stawka jest już stała.
Rodzaje progresji podatkowej
• Progresja podatkowa może jednak występować w
dwóch postaciach:
1) globalnej, zwanej także skokową,
2) szczeblowanej, zwanej także ciągłą.
• Progresja globalna polega na stosowaniu jednej
stawki, wynikającej ze skali do całej podstawy
opodatkowania.
• Skala progresywna szczeblowana polega na tym, że
podstawę opodatkowania dzieli się na poszczególne
odcinki (szczeble) i do każdego z nich stosuje się
inną, wynikającą ze skali stawkę.
Progresja globalna
Podstawa opodatkowania w
tys. zł
Stawka w %
Do 1
10
Ponad 1 do 5
20
Ponad 5 do 20
30
Ponad 20 do 30
40
Ponad 30 do 50
50
Ponad 50
60
Progresja szczeblowana
Podstawa
opodatkowania w zł
Stawka w %
Wysokość podatku
Do 1000
10
10% kwoty nieprzekraczającej
1000
Ponad 1000 do 5000
20
100 zł + 20% od nadwyżki
ponad 1000
Ponad 5000 do 20 000
30
900 zł + 30% od nadwyżki
ponad 5000
Ponad 20 000 do 30
000
40
5400 zł + 40% od nadwyżki
ponad 20 000
Ponad 30 000 do 50
000
50
9400 zł + 50% od nadwyżki
ponad 30 000
Ponad 50 000
60
19 400 zł + 60% od nadwyżki
ponad 50 000
Ulgi i zwolnienia
• Zwolnienia podatkowe są formą ograniczenia zakresu
podmiotowego lub przedmiotowego stosowania
danego podatku.
Zwolnienia: podmiotowe, przedmiotowe i
podmiotowo-przedmiotowe.
• Ulgi podatkowe mogą polegać na zmniejszeniu:
podstawy opodatkowania, stawki podatkowej lub
kwoty podatku.
• Ulga podatkowa służy redukcji obciążenia
podatkowego.
• Zwolnienie podatkowe skutkuje wyłączeniem
określonej kategorii podmiotów lub przedmiotów
(objętych zakresem podmiotowym i przedmiotowym
danego podatku) spod opodatkowania.
Ulgi i zwolnienia
• Zwolnienie podatkowe to nie wyłączenie z
opodatkowania.
• Funkcje ulg i zwolnień podatkowych:
1. gospodarcze - wywołanie lub wyeliminowanie
określonych zjawisk o charakterze gospodarczym
2. społeczne - realizacja celów społecznych
3. społeczno-gospodarcze
Pojęcie systemu podatkowego i
kryteria klasyfikacji podatku
• System podatkowy jest to ogół podatków
pobieranych w danym państwie.
1. kryterium: rodzaj podmiotu publicznego, na rzecz
którego wpływy z podatków są odprowadzane:
- podatki państwowe
- podatki samorządowe
2. kryterium: osoba podatnika:
- podatki pobierane od osób fizycznych
- podatki pobierane od osób prawnych i
jednostek organizacyjnych niemających
osobowości prawnej
Klasyfikacja podatków
3. kryterium: tożsamości osoby podatnika formalnego i
rzeczywistego:
- podatki pośrednie
- podatki bezpośrednie
Podatnik formalny to ten, kto na podstawie konkretnej
ustawy podatkowej jest zobowiązany do zapłacenia
podatku i rozliczenia się z tego tytułu z właściwym
organem podatkowym.
Jeżeli podatnik formalnie zobowiązany do uiszczenia
podatku ponosi jednocześnie ekonomiczny ciężar
podatku, to jest on równocześnie podatnikiem
rzeczywistym.
Klasyfikacja podatków
4. kryterium: okoliczności towarzyszących wprowadzeniu
podatków:
- podatki zwyczajne
- podatki nadzwyczajne
5. kryterium: sposób wprowadzania podatków:
- podatki obligatoryjne
- podatki fakultatywne
6. kryterium: charakter pobieranych podatków:
- podatki rzeczowe
- podatki osobiste
7. kryterium: źródło poboru podatków:
źródło poboru podatków
dochód
powstanie
majątek
wydatko
wanie
p.
konsumpcyjny
p.
przych
odowy
p.
docho
dowy
w ujęciu
statycznym
przyrost
masy
majątku
w ujęciu
dynamicznym
przyrost
wartości
majątku