Prof.Dr. Ali G. Göktan

Yönetim Kurulu Bşk.

OTAM – Otomotiv Teknolojileri Ar-Ge A.Ş.

Akıllı Ulaşım Sistemleri Çalıştayı 25 Mayıs 2012

• Karayolu Trafiği ve Etkileri • Akıllı Ulaşım Sistemlerinin Gelişimi • Akıllı Ulaşım Sistemleri ile İlgili Teknolojiler • Türkiye’de Akıllı Ulaşım Sistemleri • Akıllı Ulaşım Sistemleri ve Güvenlik • OTEP Stratejik Araştırma Planı • Sonuç

Gündelik kullanım ve ulaşım menzilleri büyüyerek hareketlilik ve üretkenlik artarken karayolu trafiğinden kaynaklanan bir takım sorunların ağırlığı da artmaktadır.

•Çevre kirliliği • • • Zehirli egzoz gazları CO 2 Gürültü • Atıklar •Trafik kazaları • • Can kayıpları Mal kayıpları •Yoğun trafik • • • Zaman kaybı Stres Park yeri ihtiyacı •Mevcut kaynakların tüketilmesi

Sonuç olarak ulaşım işlevi aksamakta olup daha etkili ve güvenli ulaşım sistemlerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

En eski bilinen uygulamalar •Trafik polisleri •Trafik levhaları •Trafik lambaları Bugün güvenlik ve verimlilik ihtiyacına yönelik olarak trafik iletişim ağı için çeşitli efektif mobil servisler ve uygulamalar geliştirilmektedir. Avrupa Birliği için 2050 hedefi sıfır ölüm şeklindedir. Bütün bu servis ve uygulamalar AUS’nin basamaklarını oluşturmaktadır. Geleneksel yöntemlerle alınan önlemler bugün doyum noktasına gelmiş olduğundan AUS bilgisayar mühendisliği, iletişim mühendisliği, algılama mühendisliği ve kontrol mühendisliği gibi ileri teknoloji konularına dayanmaktadır.

Amerika

çıkmıştır.

’da AUS konusu 1970’lerde “

Electronic Route Guidance System

” ERGS ile başlatılmıştır. Daha sonra ulusal düzeydeki çeşitli proje ve programlarla AUS kimliği ortaya Karayolu ulaşımında güvenlik ve verimliliği arttırmak üzere kamu otomotiv üreticileri ile işbirliği yaparak taşıt yapılarının, karayollarına kurulacak bir komünikasyon sistemine entegrasyonu hususu teknik, ekonomik ve politik açılardan etüt edilmiştir. Bu entegrasyon karayollarındaki taşıtların birbiriyle iletişimini ve ayrıca taşıtların yol ile iletişimini hedeflemektedir. 2010 2014 stratejik planlarında farklı taşımacılık araçlarının entegre olduğu ulaşım sistemlerinin taşıt, alt yapı ve taşınabilir cihazlarıyla tek tek kişilerin de bağlandığı bir iletişim ağı ile güvenlik ve verimlilik açılarından yarar sağlanması hedeflenmektedir.

Japonya

’da gerçek zamanlı trafik bilgilerinin toplanarak iletilmesi çalışmalarına 1996’da başlanmış olup taşıt bilgi iletişim sistemi 2003 yılından beri bütün ülkede kullanılmaktadır. Akıllı yol uygulamasında ilerideki yol ve trafik durumu ile ilgili bilgi verilmekte, kaza ve tıkanıklık durumlarında sürücüler önceden uyarılmaktadır.

Avrupa Birliği

’nde 1980’lerde AUS çalışmalarına İngiltere, Fransa ve Almanya öncülüğünde başlanmıştır. 1985’de AUS ile ilgili kamu ve özel kuruluşların işbirliği koordinasyonu izleyen organizasyon, program ve projelerle trafik ve yol güvenliği çalışmaları sürdürülmektedir. Taşıtların birbirleriyle ve yol ile haberleşmeleri ile emniyeti arttırıcı AUS üzerinde çalışmalar sürmektedir.

Genel olarak AUS gerçek zamanlı (real-time), hassas ve verimli ulaşım yönetimi sağlamak üzere enformasyon, iletişim (komünikasyon), kontrol, bilgi işlem teknolojileri ve diğer güncel teknolojileri kullanmak şeklinde tanımlanmaktadır.

Anahtar teknolojiler: •Global positioning system (GPS) Araçlarda ve son zamanlarda şahıslarda bulunan GPS sistemleri ile 5-10 m hassasiyette konum belirleme yapılarak navigasyon amacıyla kullanılmaktadır .

•Kısa mesafe iletişim protokolü (DSRC) 5.8 ve 5.9 GHz bandında taşıt alt yapı haberleşmesi, taşıt-taşıt haberleşmesi, adaptif trafik sinyal ışıkları zamanlaması, elektronik köprü ve yol ücreti toplanması vb sistemler için kullanılmaktadır.

•Kablosuz ağlar Trafik ve toplu taşıma ile ilgili bilgilerin taşımacılık ağına iletilmesi •Mobil telefonlar 3G ve 4G ile giderek yeteneği artan kişisel kullanım •Kamera görüntü işleme

• Trafik panolarında verilen trafik ve yol durumu bilgileri • Köprü ve otoyol gişelerinden otomatik geçiş • Radyo istasyonlarının trafik bilgileri • IBB trafik ve yol durumu sitesi • Değişken hız tavsiye panoları

İnsan, taşıt, çevre kontrol çevriminde en zayıf halka sürücü olarak insandır. Çevreyi kontrol ederek herhangi bir riskin mevcut olduğunu fark etmesi gereken ve önlemek üzere doğru karar verip zamanında tedbir alması gereken sürücü meydana gelen kazaların %90’ının nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. AUS sürücüye daha erken ve doğru uyarı bilgilerinin ulaşmasını sağlar.

Gerek araç içindeki sensörlerden, gerekse GPS pozisyon bilgileri ve diğer araçlar ve yol ile ilgili ağlardan alınan bilgiler «Akıllı Ulaşım Sistemleri» başlığı altında değerlendirilip işlenerek potansiyel tehlikelerin önceden tahmini ve buna bağlı araç hareket kontrolü için kullanılabilmektedir.

Gerek araç içindeki sensörlerden, gerekse GPS pozisyon bilgileri ve diğer araçlar ve yol ile ilgili ağlardan alınan bilgiler «Akıllı Ulaşım Sistemleri» başlığı altında değerlendirilip işlenerek potansiyel tehlikelerin önceden tahmini ve buna bağlı araç hareket kontrolü için kullanılabilmektedir.

• İleri yolcu bilgilendirme sistemleri • Otomatik sıradışı olay fark etme sistemleri • İleri sürücü destek sistemleri • Yol bilgileri kontrolü • Çarpışma analizi ve engelleme sistemleri • Trafik ihtiyacı tahmini • Trafik durumu tahmini ve trafiği izleme • Hassas konum tahmini Bir uygulama örneği, otomatik sürüşle yakın takip. 80 km/saat hızda 4 m mesafe ile seyreden bir TIR filosunda rüzgar direnci azalması nedeniyle sağlanan enerji tasarrufu %15 20 mertebelerinde olmaktadır.

Ulaşım sistemlerinde oluşan kazalara karışanlar arasında yayalar en savunmasız olanlarıdır. Bu nedenle «Akıllı Ulaşım Sistemleri» ve «Güvenli Sürüş Desteği Sistemleri» için yayaların fark edilmesi son derece önemli bir güvenlik konusudur. Visuel yaya ayırd etme algoritmaları üzerinde çalışmalar yoğun olarak devam etmektedir.

Stratejik Araştırma Planında yer alan AUS ile ilgili öncelikler GÜVENLİK Çalışma Grubu Öncelikleri

Araç – İnsan arayüzü (sürücü, yolcunun tariflenmesi ve takip edilmesi)

• Yol koşullarının denetlenmesi, datanın yol/araç/sürücü arayüzleri ile paylaşılması.

• Yol/araç/sürücü iletişimini sağlayacak yenilikçi arayüzlerin geliştirilmesi.

• Araç sürüş koşullarının takibi, üretilen bilgilerin paylaşımı ve hukuki boyutu üzerine çalışmalar yapılması.

• Sürüş koşullarını algılayan sensörler konusunda çalışılması.

Kamyonlar Üzerine Özel Çalışmalar

• Kamyonların trafik güvenliğine olabilecek olumsuz etkileri azaltacak, sürücüyü denetleyecek aktif güvenlik sistemlerinin ( yol-araç, araç-sürücü ) desteklenmesi,

Stratejik Araştırma Planında yer alan AUS ile ilgili öncelikler GÜVENLİK Çalışma Grubu Öncelikleri

Akıllı yol uygulamaları

• Kaza anı ve sonrasında güvenliğin geliştirilmesi yolu ile insan kayıplarının en aza indirilmesi.

• Kaza sonrası ilk yardımın kalitesini artıracak yöntemler geliştirilmesi, acil kurtarma ve kaza sonrası tedavi için aksiyon senaryoları geliştirilmesi ve sorumlu birimlerle paylaşılarak uygulamaya alınması.

• Kaza sonrası kurtarma ekibinin hızlı olarak ulaşması için doğru bilgi ile hızlı bir şekilde bilgilendirilmesi için bir tür aktif iletişim kuran bir (karakutu) sistem tasarlanması. • İlk yardım için gerekli bilgilerin kaza alanından üretilmesi ve paylaşılması • Yeni yol tasarımlarında Yol-Araç arayüzü ile uyumluluğun gözetilmesi, • Trafiği denetleyen elektronik sistemlerin aktif kullanımı üzerine çalışmalar yapılması.

Stratejik Araştırma Planında yer alan AUS ile ilgili öncelikler MOBİLİTE TRANSPORT VE ALTYAPI Çalışma Grubu Öncelikleri

Tüm yol ve taşıma sisteminin birbiri ile kesintisiz bağlantısı

• Yol ağları, tüm diğer taşımacılık sistemleri ile akıllı, akıcı ve kesintisiz bağlantının sağlanabildiği, verimli ve müşterek çalışan bir sistem haline getirilmesi.

Yolcuların farklı taşıma sistemleri arasında aktarımı

• Yolcuların farklı taşımacılık sistemleri arasında kesintisiz aktarma esnekliğine sahip olma ve bu esnada minimum araç kullanımını temel hedefi olması.

Gerçek zamanlı trafik ve yol bilgileri kullanılarak trafiğin yönetilmesi ve insanların trafikte geçen sürenin minimuma indirilmesi

• Ulaşım alt yapılarının yenilikçi teknolojiye dayalı tasarımı ve optimizasyonu ile alt yapı-araç iletişiminin sağlanması.

• Etkin, gerçek zamanlı şebeke yoğunluk yönetimi.

• Yol ve navigasyon bilgilendirme sistemlerinin iletişim ve yönetim sistemine gerçek zamanlı entegrasyonu.

• Birbiri ve şebeke ile haberleşen araç bilgilendirme sistemleri, Yeni taşımacılık yönetim sistemleri için uygun teknik değer ve talimatların belirlenmesi, hukuksal altyapının geliştirilmesi

Ferdi ve toplu ulaşımda kara yolu bileşeninin her zaman mevcut olacağı ve hatta bu durumun ekonomik sosyolojik ve psikolojik yönleriyle belki de kaçınılmaz olduğu gerçeği göz önüne alındığında, gerek ulusal trafik koordinasyonu ve güvenlik açısından gerekse yoğun transport ilişkimiz olan Avrupa Birliğine paralel gelişmeleri sağlamak açısından AUS izlenmesi ve geliştirilerek uygulanması gereken bir gelişmedir. Bu gereklilik doğrultusunda “

İleri teknoloji ile donatılmış altyapı etkileşim sistemleri (araç – araç iletişimi; araç – altyapı iletişimi, yol-araç-sürücü etkileşimine yönelik işbirlikçi sistemler ve yenilikçi ara yüz araştırmaları, kaza sonrası kurtarma teknolojileri, akıllı araç kontrol, haberleşme, eğlence sistemleri, trafik altyapı ve kontrol sistemleri)

” teması ulusal öncelikli araştırma konuları arasında olup ülke için önem taşımaktadır.

Teşekkürler

Prof.Dr. Ali G. Göktan