Transcript İşletme Sermayesi Yönetimi

İŞLETME (ÇALIŞMA) SERMAYESİ
YÖNETİMİ
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi Yönetimi
•
•
•
•
•
İşletme Sermayesinin Tanımı
İşletme Sermayesinin Finansal Yönetimdeki Yeri
Kapsamı
Önemi
İşletme Sermayesinin Özellikleri
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
2
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi Yönetimi
-İşletme Sermayesini Finanslama Stratejileri
• Dengeli Finanslama Stratejisi
• İhtiyatlı Finanslama Stratejisi
• Atılgan Finanslama Stratejisi
-İşletme Sermayesinin Finansmanı İle İlgili Genel Hususlar
-İşletme Sermayesi İhtiyacına Etki Eden Faktörler
-İşletme Sermayesinin Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarı Yöntemine Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
• Rasyo Yöntemine Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
-Nakit Yönetimi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
3
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Tanımı
• İşletmenin bir faaliyet (hesap) dönemi içerisinde en az bir
kere nakde çevrilebilir dönen varlıklardır.
İşletme sermayesini oluşturan değerler sürekli olarak kendi içerisinde
bir nitelik değişimi içerisinde bulunduğu için bu hesaplar dönen
varlıklar ya da işletmenin faaliyetlerini yerine getirmesi için gerekli
olan varlıklar olduğu için işletme sermayesi adını almaktadır.
• İşletme Sermayesi;
–
–
–
–
–
–
08.04.2015
Çalışma Sermayesi
Dönen Sermaye
Dönen Varlıklar
Dönen Değerler
Cari Aktifler
Mütedavil Kıymetler
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
olarak ta isimlendirilir.
4
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Finansal Yönetimdeki Yeri
• Bir endüstri işletmesinde nakit olarak bulunan mevcut üretim
için gerekli hammadde ve yardımcı maddelerin satın alınması
ile ilk madde ve malzeme stoğuna dönüşür.
• Daha sonra üretim aşamasında çeşitli giderler yapılarak
mamul hale gelir ve mamul stoğunu oluşturur.
• Mamul müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya da
alacağa dönüşür.
• Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da borçlanılan tutarlar
ödenir.
• Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak üretim için gerekli
hammadde ve yardımcı maddelerin satın alınır üretim süreci
ve satış süreci tekrarlanır.
• Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere,
stoklara dönüşür ya da borçların ödenmesinde kullanılır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
5
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Finansal Yönetimdeki Yeri
• Bir ticaret işletmesinde de nakit olarak bulunan mevcut satılmak üzere
ticari malların satın alınması ile ticari mallar stoğuna dönüşür.
• Daha sonra bu mallar müşterilere peşin ve /veya vadeli satılarak nakit ya
da alacağa dönüşür.
• Elde edilen nakit ile yapılan giderler ya da borçlanılan tutarlar ödenir.
• Tekrar nakit karşılığı ya da borçlanarak ticari mallar satın alınır ve satış
süreci tekrarlanır.
• Alacaklar vadesinde tahsil edilerek nakde, menkul kıymetlere, stoklara
dönüşür ya da borçların ödenmesinde kullanılır.
Bir hizmet işletmesinde de işletme sermayesinin dönüşümü
aynı akışı gösterir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
6
İşletme Sermayesi Yönetimi
Kapsamı
• İşletmenin bilançosunun aktifinde yer alan dönen varlıkları
oluşturan ; Hazır Değerler, Menkul Kıymetler, Alacaklar (Ticari
ve Diğer) , Stoklar ve Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir
Tahakkukları hesap kalemlerinden oluşur.
• Bu toplam işletmenin “ Brüt İşletme Sermayesi” ni gösterir.
• Brüt işletme sermayesinden kısa vadeli yabancı kaynakların
çıkarılmasından sonra kalan değer “ Net İşletme Sermayesi” ni
belirtir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
7
İşletme Sermayesi Yönetimi
Kapsamı
• Net İşletme Sermayesi, işletmenin devamlı sermayesi (uzun
vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar) ile finanse ettiği
dönen varlıklar tutarıdır. İşletmenin emniyet marjını gösterir
bu tutarı değerlendirebilmek için cari oranın dikkate alınması
gerekir.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar ile net işletme sermayesi
artırılamaz ancak işletme faaliyetleri için gerekli fonlar
sağlanmış olur.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
8
İşletme Sermayesi Yönetimi
Önemi
• İşletme sermayesi, işletmenin tam kapasite ile çalışabilmesi,
üretimini sürekli olarak yerine getirebilmesi, iş hacmini
genişletebilmesi, yükümlülüklerini yerine getirememe riskini
azaltabilmesi, kredi değerliliğini artırabilmesi, olağanüstü
durumlarda mali yönden zorlanmaması, faaliyetlerini karlı ve
verimli bir biçimde yerine getirebilmesi için son derece
önemlidir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
9
İşletme Sermayesi Yönetimi
Önemi
• İzlenen hatalı her bir işletme sermayesi politikasının işletme
üzerinde doğuracağı farklı sakıncalar ortaya çıkar.
• Yetersiz veya aşırı işletme sermayesi işletmenin karlılığı ve
verimliliği üzerinde olumsuz etkiler yapar. Dönen varlıklara
yapılan harcamaların bir maliyeti bulunur.
• Bu maliyet finansman kaynakları açısından ele alındığında;
aşırı işletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa
ek finansman maliyeti , öz kaynaklar ile finanse ediliyorsa
alternatif kullanımlardan elde edilecek gelir kaybına
uğranılmasına neden olur.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
10
İşletme Sermayesi Yönetimi
Önemi
• İşletme sermayesi yabancı kaynaklar ile finanse ediliyorsa
özellikle enflasyonist ortamlarda izlenen sıkı para politikalarına
bağlı olarak banka kredilerinin kısılması ve faiz oranlarının
yükselmesi nedeniyle kısa vadeli banka kredileriyle finanse
edilmesine neden olduğu için işletmeyi zor duruma sokar.
Eksik ya da fazla işletme sermayesi ister yabancı kaynak ile
isterse öz kaynak ile finanse edilsin işletmenin karlılığı üzerinde
olumsuz etkisi olacaktır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
11
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Özellikleri
• İşletme Sermayesinin Özellikleri
– İşletme Sermayesi Unsurları Kısa Vadelidir
– İşletme Sermayesi Unsurlarının Hareketliliği Fazla Olup Unsurlar Birbirleri ile
İçten İlişkilidir
• İşletme Sermayesi Çeşitleri
–
–
–
–
–
Brüt ve Net İşletme Sermayesi
Sürekli İşletme Sermayesi
Değişken İşletme Sermayesi
Mevsimlik İşletme Sermayesi
Devresel İşletme Sermayesi
– Olağanüstü İşletme Sermayesi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
12
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Finansmanı
– İşletme Sermayesinin Kaynakları
•
•
•
•
•
İşletme Sermayesinin Dış Kaynaklardan Karşılanması
İşletme Sermayesinin İç Kaynaklardan Karşılanması
İşletme Sermayesinin Kârlarla Finanse Edilmesi
İşletme Sermayesi Nakit Akışının Hızlandırılması
İşletme Sermayesinin Amortismanlarla Finanse Edilmesi
– İşletme Sermayesini Finanslama Stratejileri
• Dengeli Finanslama Stratejisi
• İhtiyatlı Finanslama Stratejisi
• Atılgan Finanslama Stratejisi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
13
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesini Finanslama Stratejileri
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
14
İşletme Sermayesi Yönetimi
Dengeli Finanslama Stratejisi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
15
İşletme Sermayesi Yönetimi
İhtiyatlı Finanslama Stratejisi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
16
İşletme Sermayesi Yönetimi
Atılgan Finanslama Stratejisi
Şekil 9. Atılgan Finanslama Stratejisi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
17
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Finansmanı İle İlgili Genel
Hususlar
• İşletme Sermayesinin Finanslama Stratejilerinin Likidite,
Karlılık ve Risk ile İlişkileri
• İşletme Finansmanında Kaynak Seçimini Etkileyen Faktörler
–
–
–
–
–
–
–
08.04.2015
Uygunluk
Risk
Maliyet
Finansal Kaldıraçtan Yararlanma
Esneklik
Kontrol ve Yönetimin Paylaşılması
Zamanlama
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
18
İşletme Sermayesi Yönetimi
Uygunluk
• Fonların sağlandığı kaynakların özelliği ile yatırıldığı varlıkların
uyum içerisinde olmasıdır. Kısa vadeli kaynaklarla sabit
varlıkların finanse edilmesi halinde uyum sağlanamamış
olacaktır. Sabit varlıklar bir yıldan daha uzun sürede paraya
dönüşebileceğinden, sabit varlıkların paraya dönüşmesinden
önce kısa vadeli borçları ödemek gerekecektir. Firma bu
durumda ya yeniden kaynak bulacak ya da likidite sıkıntısının
sonuçlarına katlanacaktır.
• Yatırılan varlıklardan fon sağlama geciktiğinde fonların
ödenmesinde güçlükler doğacak kaynak kullanımında
uygunluk sağlanamamış olacaktır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
19
İşletme Sermayesi Yönetimi
Risk
• Finansal bünyede borca yer verme kârlılığı artırdığı gibi borçlar
içerisinde kısa vadeli olanların oranının artması finansal
kaldıracın etkisini daha da artıracaktır. Ancak bu tür
finanslama, riskin artması nedeniyle firmanın iflasına dahi
neden olabilir. Özellikle satışları istikrarsızlık gösteren,
faaliyetleri büyük ölçüde dalgalanan firmalar yukarıda
belirtilen biçimde finansman yolunu seçtiklerinde riskleri
artacaktır. Bu tür firmalar finans riskini dengelemek için öz
kaynaklara dayalı finanslamaya ağırlık vermelidir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
20
İşletme Sermayesi Yönetimi
Maliyet
• Kaynakların özelliğine, kullanılış biçimine bağlı olarak,
kullanılan fonların maliyetleri de değişmektedir. Kredinin
kullanılabilmesi amacıyla hazırlık aşamasında yapılan giderler,
ipotek ve teminat verilmesi halinde katlanılacak harcamalar,
kredilerin ödenmesi şartları içinde ödemesiz devrelerin
bulunup bulunmaması, faiz ödemelerinin kredi kullanımında
peşin yapılması ya da gelecek dönemlerde verilmesi, vergi
tasarrufu sağlaması gibi işlemler kredinin gerçek maliyetini
etkilemektedir.
• Bir kredi kuruluşundan doğrudan doğruya kredi kullanmayla,
sermaye piyasası araçlarını kullanarak, sermaye piyasasında
bireysel yatırımcılardan fon sağlamanın maliyetleri de farklıdır.
Aracı kuruluşun devreden çıkmasıyla en azından aracı
kuruluşun alacağı pay oranında kredinin maliyeti düşecektir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
21
İşletme Sermayesi Yönetimi
Finansal Kaldıraçtan Yararlanma
• Firma bünyesinde borca yer vermek suretiyle kârlılığını
artırmaktadır. Kullandığı borca karşılık katlandığı maliyetin
üzerinde kazanç sağlayan firmalar finansal kaldıraçtan
yararlanmaktadır. Ancak bu etkinin de bir sınırı vardır. Borç
miktarı arttıkça finansal risk artacağından ilave kullanılacak
kredilerin maliyeti daha yüksek olacak dolayısıyla finansal
kaldıraç etkisi belli bir noktadan sona tersine dönecektir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
22
İşletme Sermayesi Yönetimi
Esneklik
• Fonların kullanılmasında daha rahat davranılması esneklik
olarak kabul edilir. Atıl fonların ortaya çıkması durumunda atıl
fonları kullanarak borçların ödenebilme avantajı vermesi
esnek olmayı göstermektedir.
• Uzun vadeli kredilerin tercih edilmesi halinde esneklik
kabiliyeti azalmaktadır. Uzun vadeli kredilerle sağlanan fonlar
uzunca bir süre firmanın kullanımında kalacağından belirsizlik
payı yüksektir. Bu tür kredi kullandıran kuruluşlar çok defa kredinin kullanımını kontrol etmek amacıyla sınırlandırıcı
işlemlere girerler. Sınırlandırıcı işlemlerde esnekliğin
kaybolmasına neden olur. Kısa vadeli kredilerin geri ödeme
süresi dar olduğundan, bu tür kaynakların kendisini ödemesi
de kolay olur.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
23
İşletme Sermayesi Yönetimi
Kontrol ve Yönetimin Paylaşılması
• İhtiyaç duyulan fonların kredi biçiminde kullanılması yeni
ortak alma ve yönetimi başkalarıyla paylaşmama gibi üstünlük
sağlar. Kredi sözleşmelerine konulan sınırlandırıcı hükümlerle
yönetimin serbest kalması engellenebilmektedir. Bu durum
uzun vadeli krediler için geçerli olup, kısa vadeli kredilerde
geri ödeme yakın olduğu için sınırlandırmaya gidilmemektedir.
• Kısa süreli kaynaklar krediyi veren kurumlarca da bazen tercih
edilmektedir. Kredi taleplerinin yüksek olduğu dönemlerde sık
sık yenilenen kısa vadeli kredi verme kredi kuruluşlarınca da
tercih sebebidir. Özellikle kredi faizlerinin dalgalandığı
dönemde belirsizliği azaltmak için ve fonların kontrolünü
yenileyerek sağlamak amacıyla tercih edilirler.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
24
İşletme Sermayesi Yönetimi
Zamanlama
• Zamanlama, firmaların fon ihtiyacı duyduklarında rahatlıkla ve
elverişli şartlarda kredi bulma imkanıdır. İhtiyacın ortaya
çıkışından evvel fonların hazır edilmesi atıl kalmaya neden
olur. İhtiyaç duyulduğunda fon bulunamaması da ödemeleri
geciktirerek firmayı zor durumlara sokabilir.
• Sermaye piyasası kısa ve uzun vadeli araçları ile geliştiğinde iyi
işler duruma geldiğinde firmalar da sermaye piyasasından
fonları uygun şartlarda ve uygun zamanlarda
sağlayabileceklerdir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
25
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacına Etki Eden Faktörler
• İşletme Sermayesi İhtiyacını Etkileyen İşletmeyle İlgili Faktörler
– İşletmenin Tipi, Faaliyet Konusu ve Büyüklüğü
– Cari Aktif ve Pasif Kalemlerin Devir Hızı
•
•
•
•
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
08.04.2015
Cari Aktiflerin Genel Olarak Devir Hızı
Nakit Devir Hızı
Alacakların Devir Hızı
Stokların Devir Hızı
Tedarik ve Satış Şartları
İşletmenin Likidite Durumu
Stok Değerleme Metotları
İşletme Kapasitesi ve Kullanma Derecesi
Üretim Süresi
Kâr Dağıtımı, ihtiyat ve Büyüme ile ilgili Politikalar
İşletme Gelirlerinin Dalgalanma Derecesi
Satıcı Kredilerinden Yararlanma Derecesi
Sermaye Maliyeti
Amortisman Politikaları
İşletme Yöneticilerinin Risk Karşısındaki Tutumları
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
26
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacına Etki Eden Faktörler
• İşletme Sermayesi İhtiyacını Etkileyen İşletme Dışı Faktörler
–
–
–
–
–
08.04.2015
Vergi Uygulamaları
Yatırım Teşvik Tedbirleri
Fiyat Seviyesindeki Değişmeler, Konjonktürdeki Değişmeler ve Dönemsel Dalgalanmalar
Teknolojik Değişmeler
Finans Kurumlarının Gelişmişlik Düzeyi
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
27
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının Tesbiti
• Rasyo Yoluyla İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
28
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesinin Hesaplanması
• İşletmelerin ihtiyaç duyacağı işletme sermayesi tutarları çeşitli faktörlere
bağlı olarak artıp azalabilmektedir. İşletme toplumu oluşturan çevre
şartları içinde yer almaktadır. Ülkeden ülkeye değişen çevre şartlarını tek
başına ya da bir grup işletmenin değiştirmesi mümkün olmamaktadır.
Faaliyet sahasının genişliğine göre çevre şartları ulusal sınırların dışına
taşarak uluslararası çevre şartlarını da içerecek bir genişliğe ulaşmaktadır.
İşletme sermayesi ihtiyacı da bu şartlardan etkilenmektedir.
• Her işletmenin tipine, faaliyet konusuna, büyüklüğüne, uyguladığı
tekniklere vb. faktörlere bağlı olarak, her işletmeyi değişik şekilde
etkileyen işletmenin özelliği ile ilgili faktörler işletmeden işletmeye farklılık
göstermektedir.
• İşletme sermayesi tutarının hesaplanılmasına çalışılan bu bölümde,
işletme sermayesinin doğru olarak belirlenmesine yardımcı olması
amacıyla işletme sermayesine etki eden faktörler ele alınmaktadır. Bu
faktörler yukarıda belirtildiği gibi işletmenin çevresiyle ve işletmenin
kendisi ile ilgili olanlar biçiminde ayrı ayrı başlıklarda açıklanılmaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
29
İşletme Sermayesi Yönetimi
Cari Aktif ve Pasif Kalemlerin Devir Hızı
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
30
İşletme Sermayesi Yönetimi
Cari Aktiflerin Genel Olarak Devir Hızı
• Bir dönem içerisinde gerçekleştirilen satışlar tutarının ortalama sahip
olunan cari aktif tutarına bölünmesiyle cari aktiflerin devir hızı
hesaplanılmaktadır. Formül ile ifade edilmek istenildiğinde,
• Cari Aktif Devir Hızı = Satışlar/ Cari Aktif Tutarı olmaktadır.
• Devir hızının yükselmesi cari aktiflerin etkin kullanılarak daha fazla
faaliyetin gerçekleştirildiğini düşündürür. Aynı zamanda firmanın likidite
derecesinin yüksek olduğunu da gösterir. Satışlara oranla kârlılığı düşük
olsa dahi cari aktiflerin devir hızının fazla olması nedeniyle varlıkların
kârlılığı artmış olacaktır. Ancak devir hızı tek başına anlamsız
kalabilmektedir. Devir hızı artmasına rağmen her devirde sağlanan verim
oranı azaldığında toplam varlıkların verimliliği de düşebilecektir
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
31
İşletme Sermayesi Yönetimi
Cari Aktiflerin Genel Olarak Devir Hızı
Aşağıdaki tabloda bu duruma ilişkin devir hızı ve verimlilikler gösterilmektedir.
Tablo 3.
20X1
1.000
570
Satışlar (TL.)
Cari Aktifler (TL.)
Vergiden sonraki
54
net kar (TL.)
Cari aktif devir hızı
1.75
Cari aktif devir
%9.47
verimi
Devir başına verim %5,41
20X2
1.350
700
20X3
1.800
870
64
72
1.92
2.07
%9.14
%8.23
%4,76
%3,98
• Cari aktiflerin devir verimliliği, vergiden sonraki net kârın cari aktif tutarına
bölünmesiyle, 20X1 için 54/570 = %9,47 devir başına verim ise, cari aktif
devir verimliliğinin cari aktif devir hızına bölünmesiyle (%9,47/1,75 =
%5,41) bulunmaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
32
İşletme Sermayesi Yönetimi
Cari Aktiflerin Genel Olarak Devir Hızı
• Tablodan görüldüğü gibi firmanın aktiflerinin devir hızı artmıştır.
Kaynaklarının daha etkin kullanıldığı yönünde görüntü varken, cari
aktiflerin verimi azalmış olduğundan her devir de sağlanan verimlilik oranı
düşmüştür. Devir hızının yüksek olması cari aktiflerin yetersiz kaldığına da
gösterge olmaktadır.
• Cari aktiflerin devir hızlarının fazla veya düşük olması işletme sermayesi
tutarının da nasıl etkilendiğine genel bir göstergedir. Çeşitli dönem
sonuçları ile ya da benzer firmalarla yapılan karşılaştırmalar suretiyle
işletme sermayesi İhtiyacı üzerine etkisi daha iyi ölçülebilmektedir.
• Her unsurun devri, genel devir içerisinde işletme sermayesi unsurunun
yerinin belirlenmesine yardımcı olurken, genel olarak cari aktiflerin
devrine katkısının da belirlenmesine yardımcı olmaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
33
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Devir Hızı
2.2. Nakit Devir Hızı
Firmanın faaliyet hacmini gerçekleştirmede nakit tutarının kaç defa devrettiğini gösterir. Formülle ifade edilmek istenildiğinde;
Nakit Devir Hızı =
Satışlar
olmaktadır.
Ortalama Nakit
Nakit tutarının içerisinde işletmenin nakit yerine elinde bulundurduğu nakit benzeri
varlıklardan hemen paraya çevrilenlerin de dahil edilmesi daha uygun olur. Hemen tahsil
edilecek çekler, pullar, vadesiz banka mevduatları, hemen paraya dönüştürülebilen devlet
tahvil ve hazine bonoları da atıl nakitlerin değerlenmesi amacıyla varlıklara
dönüştürüldüğünde nakit mevcudu içine alınacaktır. Nakit devir hızı,1 muamele saiki ile
işletmede tutulacak hazır değerlerin saptanmasında yardımcı bir orandır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
34
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacakların Devir Hızı
2.3. Alacakların Devir Hızı
Alacaklar, firmanın müşterilerini finanse ettiği tutarı ifade etmektedir. Faaliyetlerin
artırılması ile müşterileri finanse etmenin sıkı ilişkisi vardır. Vadeli satışlar arttıkça firmanın
faaliyet hacminin artacağı kabul edilir. Ne var ki firmanın vadeli satışlarını sınırlandıran
çeşitli faktörlerden en önemlisi kaynakların sınırlılığı ve maliyetidir.
Firmanın net şimdiki değerinin maksimum kılınmasına alacak yönetiminin maksimum
katkı vermesi için en uygun seviyesinin tesbiti gerekir. Alacak devir hızı alacakların nakde
çevrilme hızı ve süresini göstermektedir.
Alacakların
Devir Hızı =
Kredili
Satışlar
Ortalama
Alacaklar
Yıldaki gün sayısının alacak devir hızına bölünmesiyle alacakların tahsil süresi
hesaplanır. Alacak devir hızının 12 defa olması halinde alacakların ortalama tahsil süresinin
30 gün olduğu anlaşılır.
İşletmeler alacakların devir hızını artırıp, tahsil süresini kısaltarak işletme sermayesi
ihtiyacını azaltma imkanına sahiptir. Tahsil süresinin uzunluğuna bağlı olarak işletme
sermayesi unsurlarından alacaklara bağlanacak tutarlar artacaktır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
35
İşletme Sermayesi Yönetimi
Cari Aktiflerin Genel Olarak Devir Hızı
2.3. Alacakların Devir Hızı
Alacaklar, firmanın müşterilerini finanse ettiği tutarı ifade etmektedir. Faaliyetlerin
artırılması ile müşterileri finanse etmenin sıkı ilişkisi vardır. Vadeli satışlar arttıkça firmanın
faaliyet hacminin artacağı kabul edilir. Ne var ki firmanın vadeli satışlarını sınırlandıran
çeşitli faktörlerden en önemlisi kaynakların sınırlılığı ve maliyetidir.
Firmanın net şimdiki değerinin maksimum kılınmasına alacak yönetiminin maksimum
katkı vermesi için en uygun seviyesinin tesbiti gerekir. Alacak devir hızı alacakların nakde
çevrilme hızı ve süresini göstermektedir.
Alacakların
Devir Hızı =
Kredili
Satışlar
Ortalama
Alacaklar
Yıldaki gün sayısının alacak devir hızına bölünmesiyle alacakların tahsil süresi
hesaplanır. Alacak devir hızının 12 defa olması halinde alacakların ortalama tahsil süresinin
30 gün olduğu anlaşılır.
İşletmeler alacakların devir hızını artırıp, tahsil süresini kısaltarak işletme sermayesi
ihtiyacını azaltma imkanına sahiptir. Tahsil süresinin uzunluğuna bağlı olarak işletme
sermayesi unsurlarından alacaklara bağlanacak tutarlar artacaktır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
36
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacak Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Alacaklar henüz tahsil edilmemiş satış bedellerinin bir sonucu
olarak firmaya borçlanılmış olan fonlardır.
• Esas itibariyle, bedeli peşin olarak tahsil edilmeyen her satış
bir alacak doğurur. Firmanın alacak tutarını kredili satış hacmi
ile müşteriye tanınan kredi vadesi belirler.
• Firmanın kredi politikasının yanlış belirlenmesi firmayı şüpheli
alacak tutarındaki sorundan dolayı iflasa kadar götürebilir.
• Özellikle düşük enflasyon programının uygulandığı zamanlarda
firma iflaslarında belirgin bir artış yaşanacağı beklentisinden
dolayı kredi politikasının gerçekçi bir biçimde belirlenmesi
hayati önemi haizdir.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacak Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Kredili satışların koşulları, firmanın maliyet ve
kârlarını önemli ölçüde etkilemektedir.
Sözgelimi kredi koşulları katı olduğunda,
alacaklara daha az yatırım yapılır ve buna
paralel olarak sorunlu alacaklar da azalır.
• Bu durumda vadeli satışların azalışı nedeniyle
satışların bir ölçüde düşmesi de söz
konusudur.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacak Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Çalışma sermayesi yönetimine ilişkin kararlar
işletmenin diğer bölüm yöneticileri -satın alma, üretim,
pazarlama- ile finansman yöneticisi arasında çatışmaya
yol açabilmektedir. Bu çelişki özellikle pazarlama ve
finansman arasında belirginleşmektedir.
• Finans yöneticisi, üretim ya da kredili satış süresi
boyunca riskleri minimum kılmak amacıyla kredili
satışların sınırlanmasını tercih ederken, pazarlama
yöneticisi, liberal bir satış politikası izlemeyi tercih
ederek, uzun ödeme süresi ve olabildiğince fazla satış
ilkesiyle maksimum satış amacına ulaşmayı isteyebilir.
• Böyle bir çelişkinin olması halinde kuşkusuz işletmenin
üst hedefleri gözetilerek çözüm bulunur.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacak Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Esnek bir satış politikası sonucu aşağıdaki maliyetlerin
ortaya çıkması mümkündür:
– Esnek bir kredi politikası sonucu satışlar daha geniş bir
müşteri grubuna yayıldığında, yeni müşterilerin analizi
nedeniyle maliyetler artacağı gibi, tahsil giderleri ve tahsil
edilemeyen alacakların maliyeti de artabilmektedir.
– Alacak hesaplarının herhangi bir kaynaktan finanse
edilmesi gerekir. Firmanın alacaklarını yeni yabancı
kaynaklarla finanse etmesi durumunda yüklenilecek faizler
nedeniyle maliyetler artacaktır.
– Firma artan alacakları kendi öz sermayesi ile finanse
ederse, bu kez öz sermayenin yeterince kârlı
kullanılmaması nedeniyle alternatif maliyetler artar.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Alacak Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Kredi politikası belirlenirken üç konu açıklığa
kavuşturulmalıdır:
– Kime kredi açılacak (Kredi standartları)? Potansiyel
bir müşterinin ödeme yeteneği değerlendirilirken
moralitesi, finansal gücü, kapasitesi, teminat
olarak sunulan varlıklar ve genel ekonomik
koşullar incelenir.
– Hangi süreyle ve hangi miktarda kredi açılacak
(Kredi süresi)?
– Kredi koşullarını ihlal eden müşterilere ne gibi
yaptırım uygulanacak (Tahsilat Politikası)?
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Devir Hızı
• Stok çeşidi firmadan firmaya farklılık gösterir. Ticari
işletmelerde mamul stokları olarak firmanın satışını yaptığı
mal çeşitlerinin tümü ele alınırken, sınai işletmelerde imalatta
kullanılan her türlü stok ayrı ayrı ele alınır. İmalat
işletmelerinde imal edilen mamul malların devir hızı ile ticari
işletmelerin mal stoklarının devir hızı aynıdır.
• Ticari işletmelerde de çok çeşitli malların tümünün bir arada
ele alınmak suretiyle stok devir hızı hesaplanması yanında her
mamul çeşidi, mamul kuşağı ya da grubu ile ayrı incelenerek
devir hızlarına göre ele alınması stokların yönetimi için
gereklidir. Stokların devir hızı;
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
42
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Devir Hızı
Satışlar
Stok
Devir Hızı Ortalama
=
Stoklar
formülü ile hesaplandığı gibi maliyet üzerinden de;
Stok
Devir
Hızı =
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
Satışlar
Malların
Maliyeti
Ortalama
Stoklar
olarak
hesaplanılabilmektedir.
43
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Devir Hızı
• Stok devir hızı likidite hakkında da fikir vermektedir. Devir
hızının az olması stok yatırımlarının fazla olduğunu ve bu fazla
stoklarla faaliyetin gerçekleştiğini belirtir. İşletme sermayesi
tutarında stokların payının yüksek olması işletme sermayesine
ihtiyacı artırırken, işletme sermayesi kalemleri içerisinde
stokların oranının artması likiditenin stoklar ile sağlanabildiğini
gösterir.
• Stok devir hızı arttığında stokların paraya çevrilme hızının
yüksek olduğu görülür. Etkin stok kullanımı nedeniyle işletme
sermayesi içerisinde stok unsurlarına yatırım azalır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
44
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Alacak hesaplarında olduğu gibi firmanın stok düzeyinin
belirlenmesi de bir yatırım kararı olarak değerlendirilir.
Finansman yöneticisi, diğer çalışma sermayesi
kararlarında olduğu gibi, firma açısından optimum stok
miktarını belirlerken firmanın pazar değerinin
maksimize edilmesi ilkesinden hareket edecektir.
• Alacaklar gibi stokların da bağlanan fonlar nedeniyle bir
maliyeti vardır. Yetersiz stok bulundurmak, işletmelerde
üretim kesilmesine yol açarak müşteri siparişlerinin
karşılanamaması riskine neden olur. Buna karşın fazla
miktarda stok bulundurmak, işletmenin bağladığı
sermaye nedeniyle likiditesini olumsuz etkiler.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• İşletmelerinin belirli bir düzeyde stoğa
gereksinme duymaları kaçınılmazdır. İşletmelerde
üretim sürecindeki malların yanı sıra hammadde,
yarı mamul ve üretilmiş mallar da stok kalemleri
arasında yer almaktadır.
• Hizmet işletmeleri dışındaki tüm işletmeler talep
düzeyindeki dengesizlik nedeniyle belirli bir
düzeyde stokla çalışmayı tercih ederler. Kredi
maliyetinin enflasyon oranından daha düşük
olduğu ülkelerde müşteri siparişlerini
karşılamanın dışında, stoklara spekülatif amaçla
yatırım yapıldığı da görülmektedir.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Yönetimi ile İlgili Genel İlkeler
• Hammadde stokları işletmelere mal satın alımında
esneklik sağlar. Alacakların yönetiminde olduğu gibi,
stoklara yapılan eklemeler sonucu sağlanan gelirler, ek
stok bulundurma maliyetinden yüksek olduğu sürece
stoklara yapılan yatırıma devam edilebilir.
• Kuşkusuz bu yatırım kararını işletmenin dönen
varlıklara ayırdığı fonlar, stok kontrolü, pazar faiz
oranları, alternatif yatırım olanakları ve işletme
açısından stokların niteliği de belirleyecektir.
İşletmelerde en önemli stok bulundurma giderleri,
yükleme, boşaltma, depolama, nezaretçilere ödenen
ücretler, stok giriş-çıkış kayıtlarının yol açtığı giderler,
sigorta ve kira giderleri gibi giderlerdir.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stokların Fonksiyonları
• Mal üreten firmalarda stoklar üç temel grupta
incelenmektedir: Hammadde, yan mamul ve tamamlanmış
mallar. Bu üç stok türü farklı fonksiyonlar yerine
getirmektedir. İşletmeler üretimi aynı anda
gerçekleştiremediklerinden yarı mamul stoklarının oluşması
zorunludur.
• Bir işletmenin toplam yarı mamul stok düzeyini, işletme
teknolojisi ve üretimin etkinliği belirlemektedir. Örneğin,
çivi üreten bir firmanın yarı mamul stokları oldukça düşük
iken, üretim süreci uzun olan alkollü içki sanayiinde yarı
mamul stokları yüksektir. Kullanılan üretim teknolojisi
sayesinde üretim süresini kısaltarak yarı mamul stoklarının
azaltılması, firma etkinliğini artıran önemli bir faktördür.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Yönetiminde Etkinlik İlkeleri
• Finansman yöneticisi, stok yönetiminde
aşağıdaki ilkelere uymalıdır:
1. Beklenen üretime paralel olarak değişen ve
işletmenin üretim sürecindeki dalgalanmalara
uygun bir hammadde alım politikası izlemek.
2. Sürümü ağır malları elden çıkararak, stok tutma
maliyetlerini düşürmek, böylece nakit akımını
artırmak.
3. Likidite ya da stok sorunları ile karşı karşıya
kalındığında stok düzeyini minimum kılmak.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Yönetiminde Etkinlik İlkeleri
4. Satın alınan veya üretilen mamul malların
kalitesini incelemek, satışların kârlılığını sürekli
izleyerek değerlendirmek.
5. Henüz yerine getirilmemiş siparişleri özenle
kaydetmek ve izlemek.
6. Stoklardan edinilen kârları ve stok kontrol
fonksiyonunu belli aralıklarla değerlendirmek.
7. İşletme satışlarının belirli mevsimlerde ya da
belirli aylarda yoğunlaşmasını önlemek.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Yönetiminde Etkinlik İlkeleri
8. Kalite kontrole gereken önemi vererek, iadeleri ve
müşterilerle muhtemel uyuşmazlıkları azaltmak,
9. Satın alma, üretim ve dağıtım fonksiyonlarında teslim
sürelerini minimum kılmak.
10. Hammadde girişi ile üretimin tamamlanması
arasında geçen zamanı inceleyerek üretim sürelerinin
uygunluğunu değerlendirmek, gerektiğinde
mühendislik tekniğinin yoğunlaştırılmasını ve üretim
faaliyetlerinin hızlandırılmasını sağlamak için önlemler
almak.
11. Çeşitli stok kalemleri arasında denge sağlamak, aşırı
stok tutulmuş kalemleri azaltmak.
12. Fire ve çalıntılara karşı önlem almak.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Yönetiminde Etkinlik İlkeleri
13. Gerektiğinde bilgisayar destekli ve yöneylem
araştırmalarına dayanan uygun stok kontrol yöntemleri
geliştirmek
14. Stoklan belirli periyodik aralıklarla sayarak, defter kayıtları
ile fiziki tutarların ne derece uzlaştığını belirlemek.
Stokların periyodik olarak sayılması aşağıdaki avantajları
sağlar;
• - Stoklama ile ilgili istihdam edilmiş elemanların yıl boyunca daha
etkin bir biçimde çalışmaları sağlanır.
• - Envanter hatalarının zamanında ortaya çıkarılmasına ve düzeltici
önlemlerin alınmasına olanak sağlar.
• - Fabrika ya da üretim tesislerinin kapatılmasına gerek kalmadan yıl
sonu hesapları ile stok denetimi sağlanabilir.
• - Gerekli görüldüğünde bilgisayar stok programının değiştirilerek
daha etkin bir programın kullanılmasına olanak sağlar.
İşletme Sermayesi Yönetimi
Tedarik ve Satış Şartları
• Firmanın kullandığı stokların yapısı, stoklara yatırılacak tutarları
etkilemektedir. Malların dökümlü ve ömürlerinin kısa olduğu,
muhafazasının güç olduğu sektörler de faaliyet gösteren firmalar stokların
yapısı nedeniyle zorunlu olarak az miktarda stok bulunduracaklardır.
• Mevsimlik özellik gösteren stok türlerinde de yukarıdakine benzer, ancak
ters bir durum söz konusudur. Örneğin domates salçası üreten ya da
meyve suları üretimi ile uğraşan işletmeler ürünün bol olduğu dönemlerde
tedarik edip üretim için uzunca bir süre stok bulundurma zorunluluğu
duyarlar. Gerçekte her mevsimde hammadde bulmak mümkünse de
üretimin bol olduğu mevsimlerde tedarik etme daha ekonomik olmaktadır.
• Malların tedarik edilmesinde kullanılan ulaşım sistemi de etkilidir. Kara
yolu, deniz yolu, hava yolu ve boru hattı gibi ulaşım sistemlerine bağlı
olarak stok seviyesi artıp azalabilecektir. Yurt içinden temin edilenler ile
yurt dışından ve uluslararası alanlardan tedarik edilenlerde de en azından
tedarik edilmede geçecek süre işlemlere bağlı olarak değişmektedir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
53
İşletme Sermayesi Yönetimi
Tedarik ve Satış Şartları
• Alışlarını küçük partiler halinde ve sık sık tedarik etme imkanına sahip
işletmeler ile uzun vadelerle büyük miktarlarda tedarik edenler arasında
işletme sermayesinin seviyesi açısından fark vardır. Alışlarını büyük partiler
halinde yapanların işletme sermayesi ihtiyacı artmaktadır. Bu tür
işletmelerin stok sipariş giderlerinde tasarruf sağlanırken stok bulundurma
giderleri artmaktadır.
• Kredili alış ve satış şartları da işletme sermayesi ihtiyacını etkiler. Kredili
alışları yüksek olan bir işletme peşin ödemeye gerek duymayacağından alış
bedeli için ödenmeyen tutarlar kadar işletme sermayesi ihtiyacı azalır.
Kredili satış yapan işletmelerde diğerlerini finanse etme gereği
duyacaklarından işletme sermayesi ihtiyaçları diğerlerine nazaran daha çok
olur.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
54
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletmenin Likidite Durumu
• İşletme sermayesi yönetiminde incelemelerin ağırlığını teşkil eden
likidite derecesi işletme sermayesinin temel taşıdır. İşletme
sermayesinin dinamik yapısını ifade etmesi açısından, likidite
yönetiminin işletme sermayesi yönetimi ile eş anlamda görüldüğü
daha öncede ifade edilmiştir.
• Hemen hemen bütün firmalarda pek çok işlem kredili
yürütülmektedir. Kredi düzeninin aksamadan işletilmesi,
işletmelerin kredilerini zamanında geri ödeyebilmelerini sağlayacak
likidite politikasına bağlıdır. Döner sermayenin işletmede varlıklara
bağlı kaldığı süre ile işletmenin kullandığı kredilerin geri ödenme
süreleri farklı olduğunda likiditeye ihtiyaç vardır.
• Diğer taraftan faaliyetlerin sürdürülmesi çeşitli varlıkları
gerektirirken, varlıkların hareketleri ve birbirlerine dönüşmesi başka
ifadeyle akışkanlığı da önemli olup bu özellik likidite ile ifade
edilmektedir. Bir firma krediden yararlanmadığında da likiditeye
ihtiyacı vardır. Günlük faaliyetlerin sürdürülmesi ve bedellerinin
ödenmesinde nakit ihtiyacının duyulması likiditenin varlığını
gerektirmektedir
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
55
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletmenin Likidite Durumu
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
56
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Değerleme Metotları
• Satış kârı, satış tutarı ile satılan mal maliyeti arasındaki farktan oluşur.
Maliyetler içerisinde yer alan stoklar birbirinden değişik biçimlerde
değerlendirilerek maliyetlere aktarılırlar. Her farklı stok değerleme türüne
bağlı olarak satış kârı değişmektedir.
• En sık kullanılan stok değerleme yöntemleri;
• İlk giren ilk çıkar (FIFO) yöntemi,
• Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi,
• Ortalama maliyet yöntemi,
• Spesifik maliyet yöntemi,
• Cari değerleri esas alan maliyet,
• Gelecek stokların ilk çıkacağı (NIFO) yöntemidir.
• Yukarıdakilerden ilk üçü en yaygın kullanılan yöntemler olup firmanın aynı
faaliyet hacmini gerçekleştirmesine rağmen sonuçlarının farklı
görünmesine neden olurlar. Gerçekte firmanın fiziki sonuçları aynıdır.
Ancak parasal sonuçları, yöntemlere göre değişmektedir. Sadece kârın
değişmesi ile kalmayıp firmanın bilançosunda yer alacak stok tutarlarının
da farklı olmasına neden olurlar.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
57
İşletme Sermayesi Yönetimi
Stok Değerleme Metotları
Kullanılan Stok
Kalan Stok
Satış Kârı
Miktar (ton)
Tutar (TL)
Miktar (ton)
Tutar (TL)
İlk Giren İlk Çıkar
(FIFO Yöntemi)
6.200
8.330.000
3.300
4.806.000
1.570.000
Son Giren İlk Çıkar
(LIFO Yöntemi)
6.200
8.696.000
3.300
4.440.000
1.304.000
Ortalama Maliyet
Yöntemi
6.200
8.443.000
3.300
4.692.632
1.556.000
Aynı işletmede, aynı fiziki stok hareketleri olmasına rağmen stok değerlemede uygulanan yöntem
farklılığı nedeniyle kârlılık ve işletme sermayesi tutarı değişmektedir. İlk giren ilk çıkar yönteminde stoklar
4.806.000 TL., son giren ilk çıkar yönteminde de 4.440.000 TL'sı olarak bilançoda yer alacak olup, yöntem
farklılığı stokların değerini 366.000 TL. değiştirerek işletme sermayesi tutarını da etkilemiş olacaktır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
58
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
– Çalışma devri ya da faaliyet devri katsayısı, işletmenin faaliyetlerinin
tamamlanılması için gereken sürenin, yıllık toplam gün sayısı olan 365'e
bölünmesiyle hesaplanılmaktadır. Faaliyet devri faaliyetleri uzun süreyi
kapsayan işletmelerde düşük, kısa zamanda tamamlayan işletmelerde faaliyet
devri katsayısı büyük olmaktadır.
– İşletme sermayesi ihtiyacı satış hacmi esas alınarak ve faaliyet devri ile
ilişkilendirilerek hesaplanılmaktadır. Satış, satış tutarı olarak alındığında kâr
payını içerecektir. Kâr ise işletme sermayesi ihtiyacı olmamakta daha önceki
kısımlarda da değinildiği gibi işletme sermayesini finanse eden bir unsur
olmaktadır. Bu nedenle yöntemde satış hacmi maliyet değerlerine göre ele
alınmaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
59
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
– Bir yıllık satışları tutarı 500.000 TL. olan bir mobilya işletmesinde satılan malların maliyeti
400.000 TL. sidir.
– Firmanın faaliyet devri ile ilgili bilgiler de aşağıda gösterilmektedir.
– Hammadde ve malzemenin stokta bekleme süresi,
30 gün
– İmalatla geçen süre,
20 gün
– Mamullerin stokta kalma süresi,
30 gün
– Satışlarda müşterilere tanınan vade,
60 gün
– Kasa ve bankadaki nakillerin ortalama günlük
ödemeleri karşılayacağı gün sayısı (emniyet payı)
10 gün
– Faaliyet Devri Süresi
150 gün
– Firma faaliyetini 150 günde tamamladığına göre; Bir yıl içindeki çalışma devri katsayısı
=365/150= 2,433’dür.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
60
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
–
–
–
–
–
–
–
–
08.04.2015
Bir yıllık faaliyetin maliyeti 400.000 TL. olduğundan bu faaliyet için gerekecek işletme sermayesi
ihtiyacı 400.000 / 2,433 = 164.406 TL.sı olacaktır.
Bu tutar toplam olarak brüt işletme sermayesi ihtiyacını vermektedir. Toplam işletme sermayesi
ihtiyacı faaliyet devri süresinin sonu itibariyle unsurlarına ayrılırsa;
Stoklar için geçen süre (30+20+30)=80 gün, Alacakların nakde dönüşmesi için geçen süre=60
gün,Kasada tutulacak nakit için geçen süre=10 gündür.
Ortalama olarak bir gün için katlanılan maliyet ise 1.095 TL (400.000/365)’dir. Bu durumda stoklar
için;
Stoklar için
: 1.095 TL X 80 gün
= 87.600 TL
Alacaklar için : 1.095 TL X 60 gün
= 65.700 TL
Nakitler için : 1.095 TL X10 gün
= 10.950 TL
olmak üzere işletme sermayesine duyulan toplam ihtiyaç 164.250. TL. olacaktır.
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
61
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
• Hesaplanılan satılan malların maliyet değerleri amortismanları da
kapsamaktadır. Nasıl kâr unsurunun işletme sermayesini finanse
ettiği kaynak ihtiyacı yaratmadığı düşünülmekte ve dışında
tutulmakta ise amortismanların da para çıkışı gerektirmeyen gider
olmaları nedeniyle maliyetlerden indirilmeleri gerekmektedir.
• 400.000 TL tutarındaki maliyetlerin 80.000 TL’lik kısmının
amortisman giderleri olduğu kabul edilerek işletme sermayesi
ihtiyacı aşağıdaki gibi daha gerçekçi hesaplanmaktadır.
• Amortismanlar dışındaki diğer maliyet giderleri, faaliyet devri
katsayısına bölünmek suretiyle işletme sermayesi daha önce olduğu
gibi hesaplanılacaktır. Örnek firmanın yeni duruma göre işletme
sermayesi ihtiyacı;
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
62
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Faaliyet Devri Katsayısına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Hesaplanması
• 320.000 / 2,433=131.524 TL olacaktır.
• Faaliyet devri katsayısı faaliyetlerin devir ettiği süreye bağlı olarak
değişmektedir. Bir yılda çalışılan fiili gün sayısı daha az olduğunda
faaliyet devri katsayısı da değişecektir. Firmalar faaliyet
aşamalarında geçirilen sürelerin esnekliğini dikkate alarak, çalışılan
gün sayısının fiili durumuna göre kendileri için işletme sermayesi
ihtiyacını hesaplamalıdır.
• Yine burada hesaplanan işletme sermayesi ihtiyacı brüt işletme
sermayesini ifade etmektedir. Net işletme sermayesi bulunmak
istenildiğinde, satıcıların tanıdığı vadeli tutarlar ile çeşitli ödeme
araçlarının sağladığı kredi imkanları indirilmelidir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
63
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
• Faaliyet devri katsayısı esas alınarak yapılan hesaplamaların
eksikliğini giderici bir yöntemdir. Burada işletme sermayesi
seviyesi maliyet unsurlarının üretim sürecine katılma
aşamaları esas alınarak hesaplanılmaktadır.Ayrıca
faaliyetlerden sağlanan ve işletme sermayesi ihtiyacı
doğurmayan kâr ve amortismanlar ile vadeli alışların
yaratacağı krediler dikkate alınmaktadır.
• Belirtilen faktörlerin dikkate alındığını gösterebilmek ve iki
yöntem arasındaki farkı ortaya koyabilmek amacıyla bundan
önceki örnek olan mobilya işletmesi ele alınmaktadır. Toplam
maliyeti 400 milyon TL. olan firmanın maliyet unsurlarına
ilişkin tutarlar aşağıda verilmektedir. Satıcıların firmaya
tanıdığı vade 45 gündür.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
64
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
Tablo 11.
Maliyet Unsurları
Hammadde ve Malzeme
İşçilik Giderleri
Genel Üretim Giderleri
Amortisman Giderleri
Finansman Giderleri
Üretim Maliyeti
Genel Yönetim ve Satış
Giderleri
Toplam Maliyet
Kâr
Satış Tutarı
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
150.000 :365
50.000 :365
75.000 :365
50.000 :365
25.000 :365
350.000
50.000 :365
Ortalama Günlük Maliyet
Harcamaları
410,958
136,986
205,479
136,986
68,493
958,902
136,986
400.000
100.000 :365
500.000
1.095,888
273,972
1.369,860
Tutarı
65
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
Faaliyet
İşletme
Günlük
Harcama
410,958
Hammadde ve Malzeme
753,423
Yarı Mamuller
(Hammadde ve malzeme ile
işçilik giderlerinin tümü, genel
üretim giderleri, amortisman
gid. ve finansman giderlerinin
yarısıdır)
958,02
Mamuller
(Yarı mamüller'in tamamı genel
üretim, amortismanların,
finansman giderlerinin diğer
yarısıdır.)
1.369,60
Alacaklar
(Günlük ortalama harcamalar ile
günlük kâr tutarı)
1.369,60
Kasa ve Bankadaki Para
İşletme Sermayesinin Ortalama
Tutarı
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
Devir Süresi
(Sermaye
Bağlılık
Süresi)
30
20
Sermayesi
Unsurlarının
Ortalama Tutarı
12.328,740
15.068,46
30
28.767,60
60
82.191,00
10
13.698,00
152.054,60
66
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
Firmanın işletme sermayesi ihtiyacı kabaca 152.054.460 TL.sıdır. Maliyet içerisinde yer alıp
fon ihtiyacı gerektirmeyen amortismanlar ile kârların işletme sermayesi ihtiyacı yaratmamaları
nedeniyle indirilmeleri gerekmektedir. Yukarıdaki hesaplamada yarı mamuller, mamuller,
alacaklar, kasa ve banka tutarı içerisindeki amortismanlarla; alacaklar, kasa ve banka tutarı
içerisinde yer alan kârlar finansman ihtiyacı doğurmadıklarından işletme sermayesi tutarından
indirilecektir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
67
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tesbiti
Günlük
Faaliy
Günlük Toplam
Düşülecek
Amortisman
et
Kâr (TL) (TL)
Tutar (TL)
(TL)
Devri
68,493
68,493
20
1.369,860
136,986
136,986
30
4.109,580
136,986
273.972 410,958
60 24.657,480
Yarı mamuller
Mamuller
Alacaklar
Kasa ve
136,986
273.972 410,958
Bankalar
İşletme Sermayesi Toplamından İndirilecek
Amortisman ve Kârlar
10
4.109,580
34.246,500
Firmanın brüt işletme sermayesi ihtiyacı 152.054,460 - 34.246,500= 117.807,960 TL olacaktır.
Düzeltilmiş olarak bulunan 117.807,960 TL. tutarındaki brüt işletme sermayesi ihtiyacını,
amortisman ve kârların etkisi başlangıçta dikkate alınarak doğrudan hesaplamakla mümkündür;
Buna göre;
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
68
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
410,958
684,930
30
20
İşletme Sermaye
Unsurlarına
Ortalama Tutarı (TL)
12.328,740
13.698,600
821,916
30
24.657,480
958,912
60
57.534,120
958,902
10
9.589,020
Günlük Harcama
Faaliyet Devri
(TL)
Hammadde ve Malzeme
Yarı mamuller
(Hammadde ve malzeme ile işçilik
giderlerinin tümü genel üretim ve
finansman giderlerinin yarısıdır.)
Mamuller
(Yarı mamullerin tamamı ile genel
üretim ve finansman giderlerinin
diğer yarısıdır.)
Alacaklar
(Günlük satış tutarından günlük
amortismanı ve kâr düşülmüştür.)
Kasa ve Bankadaki Para
İşletme Sermayesinin Düzeltilmiş
Ortalama Tutarı
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
117.807,960
69
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Günlük Masraf Tutarına Göre İşletme Sermayesi İhtiyacının
Tespiti
Hammadde ve malzemelerin satın alınmasında firmaya tanınan vade 45 gündür.
İşletme sermayesi ihtiyacı net olarak hesaplanılmak istenildiğinde firmanın yararlandığı
kısa vadeli kredilerin indirilmesi gerekmektedir.
Günlük
Harcama
(TL)
Hammadde
ve
410,958
Malzeme
Satıcıların
Tanıdığı
Vade
Satıcı
Kredisi
(TL.)
45
18.493,110
Net işletme sermayesi ihtiyacı 117.807,960 - 18.493,110 = 99.314,850 TL.
olmaktadır.
Bu yöntem yapılan düzeltmeler ve dikkate alınan konular itibariyle işletme sermayesi
ihtiyacını daha gerçekçi biçimde hesaplamaktadır. Ne var ki faaliyet devri ile ilgili
bilgilerin doğruluğuna bağlı olarak hesaplamaların isabet derecesi artmaktadır. Gerçekte
firmalar faaliyet için gerekli maliyet unsurlarının tutarlarını çeşitli yöntemleri kullanarak
hesaplamaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
70
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Rasyo Yoluyla İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
Hesap ve hesap grupları arasındaki matematiksel ilişkilerden
yararlanmak suretiyle de işletme sermayesi ihtiyacı
hesaplanmaktadır. Özellikle yeni kurulmuş olan bir firmanın
finansman ihtiyacının saptanmasında, rasyolardan
bir mali
1
planlama aracı olarak yararlanılmaktadır. Rasyo yöntemi ile,
firmanın faaliyet göstereceği endüstri dalının standart
oranlarından ve benzeri firmaların ortalamalarından yararlanılır.
İşletme sermayesi hesaplanırken, varsa geçmiş yıllardaki yada
benzeri firmaların kabul edilebilir oranları tesbit edilir. Bu oranlar
esas alınmak suretiyle firmanın faaliyet hacmine göre ihtiyaç
duyacağı işletme sermayesi unsurlarının ayrı ayrı değerleri
belirlenir.
Örnek: Satışlarının 600.000 TL. olacağı tahmin edilen bir
firmanın, faaliyet göstereceği endüstrideki standart oranlardan
işletme sermayesi ile ilgili olanlar aşağıda olduğu gibidir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
71
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
• Rasyo Yoluyla İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
08.04.2015
Kasa devir hızı
24 defa,
Alacak devir hızı
12 defa,
Ortalama tahsil süresi
30 gün,
Stok devir hızı;
Hammadde
12 defa,
Yarı mamul
6 defa,
Mamul
10 defa,
Cari Oran
2:1
Kısa vadeli banka kredisi/Kısa vadeli kaynak % 30
Her bir rasyonun neyi ifade ettiği ve nasıl hesaplanıldığının detayına
girmek gereksiz olduğundan, doğrudan tutarlar aşağıdaki şekilde
belirlenebilir.
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
72
İşletme Sermayesi Yönetimi
İşletme Sermayesi İhtiyacının Hesaplanması
BRÜT İŞLETME SERMAYESİ
TUTARI
285.000
TL.
Kasa
(600.000 / 24)
25.000
Alacaklar
(600.000 / 12)
50.000
Stoklar
210.000
Hammadde
(600.000 / 12 =
50.000)
Yarı Mamul
(600.000 / 6
100.000)
Mamul
(600.000 / 10 =
60.000)
=
KISA VADELİ KAYNAKLAR (285.000
/ 2)
142.500
TL.
Banka Kredisi (142.500 X 0,30)
=
42.750
Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynak
=
99.750
NET İŞLETME SERMAYESİ TUTARI
142.500
TL
Bu yöntemle işletme sermayesi tutarının doğru hesaplanması kullanılan rasyoların temsil kabiliyetine bağlıdır. Gerçekten firmaların
eskiliği, büyüme hızları, ortakların sayısı, kontrolün belli grupların elinde olup olmaması, yöneticilerin risk karşısındaki tutumları
firmaların finans yapılarını ve finans politikalarını etkilediğinden her firmanın özelliğine göre rasyolarda düzeltmeler yaparak daha
gerçekçi sonuçlara ulaşılmaktadır.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
73
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Yönetimi
NAKİT TUTMANIN EN ÖNEMLİ NEDENİ NAKİDİN
LİKİDİTE SAĞLAMASIDIR.
NAKDİN İYİ YÖNETİLMESİ İŞLETMEYE ;
FAİZ GELİRİ - EK FONLAR – KARLILIK
ARTIŞI SAĞLAR.
Eskiden yöneticiler fazla nakit bulundurma amaçlarını
•
Yatırım fırsatlarından yararlanmak,
•
Beklenmeyen olaylara karşı tedbirli olmak,
•
Prestij sağlamak
olarak belirtirken…
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
74
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Tutma
•
Günümüzde nakit bulundurma amaçları,
– Nakit ve benzerlerini etkine kullanmak,
– Satışları arttırmak için ek fonlar yaratmak,
– Faiz vb. gelirler sağlamak
olarak belirtilmektedir.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
75
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Bulundurmanın Faydaları






08.04.2015
Günlük ödemelerin eksiksiz yapmak,
Vergi,karpayı v.b. ödemelerin zamanında yapmak,
Beklenmeyen durumlarda tedbirli bulunmak,
Alımlarda nakit iskontosundan yararlanmak,
Yatırım fırsatlarını değerlendirmek,
Finans kurumlarına fon sağlamak,
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
76
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Bulundurmamanın Sakıncaları
 Kredi sağlama olanağının ortadan kalkması nedeniyle ödemelerde
peşin ödeme durumunda kalmak,
 Riskin yüksek olmasından dolayı kredi maliyetlerinin artması,
 Satıcıların kredili satış yapmaktan kaçınmaları,
 Alımlardan nakit iskontosundan yararlanamamak,
 Para ve sermaye piyasasından daha uygun koşullarda fon
sağlayamamak,
 Borçların zamanında ödenememesi nedeniyle ek maliyetlerin
yüklenilmesi,
 Borçların ödenmesi için işletmenin varlığının tehlikeye girmesi
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
77
İşletme Sermayesi Yönetimi
Nakit Bulundurmanın Nedenleri
İşlem nedeniyle
Spekülasyon nedeniyle
Tedbir nedeniyle
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
78
İşletme Sermayesi Yönetimi
En Az Nakit Gereksiniminin Belirlenmesindeki Faktörler
 İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışları Arasındaki Zaman Uyumu
Zaman uyumu yoksa ve mevsimlik değişmeler varsa daha fazla nakit bulundurulmalıdır.
 İşletmenin Alış ve Satış Koşulları
Alışlar vadeli,satışlar peşin ,alacak ve stok devir hızı yüksekse nakit gereksinimi
azalır.
 İşletmenin Kredi Sağlama Kapasitesi
Nakit gereksinimi olduğunda kullanılabilecek kredilerin mevcut olması maliyeti de
düşük olacaktır.
 İşletmenin Nakit Giriş ve Çıkışlarında Gerçekleşme Olasılığı
Nakit girişlerin gerçekleşme olasılığı düşük,nakit çıkışların gerçekleşme olasılığı
yüksek ve mevsimsel dalgalanmalar v.b. Mevcutsa daha fazla nakit gereksinimi olur.
08.04.2015
Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ
79