Transcript Uluslararası Çalışma Hakları

Kamu Emekçilerinin
Sendikalaşma, Toplu Pazarlık ve Grevi
İçeren Toplu Eylem Hakları
ve 4688 Sayılı Yasada
Yapılması Planlanan Değişiklikler
Doç. Dr. Aziz Çelik
Kocaeli Üniversitesi İİBF Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü
Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı Başkanı
Eylül 2011
Bu sunumda ILO normları ve İnsan
Hakları Avrupa Sözleşmesi açısından
4688 sayılı yasada yapılması
planlanan değişiklikler ele
alınmaktadır.
Anayasanın 90. Maddesi gereği
usulüne göre yürürlüğe konulmuş
temel hak ve özgürlüklere ilişkin
uluslararası sözleşmeler ulusal
hukukun üstündedir. Kanunlar bu
sözleşmelere aykırı olamaz.
Uluslararası Çalışma Hukukunun Özü:
Sendikal Hakların Bölünemezliği
SENDİKAL HAKLAR BİR
BÜTÜNDÜR!
Uluslararası Çalışma Hukukunun Kaynakları
 Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Kaynakları
 Sözleşmeler (Özellikle 87 ve 98)
 Tavsiye Kararları
 Denetim Organları Kararları (SÖK)
 Avrupa Konseyi (AK) Kaynakları
 İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi (İHAS), 1951
 Türkiye’nin onayı: 1954; Bireysel başvuru hakkının
tanınması: 1989
 İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) Kararları
 Avrupa Sosyal Şartı-1961
 Türkiye’nin Onayı, 1989
 Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı, 1996
 Türkiye’nin Onayı, 2006
 Denetim Organları Kararları (SHAK)
Sendikal Hakların Bölünmezliği İlkesi
 Uluslararası çalışma hukuku sendika, toplu
pazarlık ve grev hakkını ayrılmaz bir bütün olarak
ele almaktadır.
 ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) ve İHAM
(İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi) toplu pazarlık
ve grevi sendika özgürlüğünün ayrılmaz parçaları
olarak değerlendirmektedir.
87 Sayılı ILO Sözleşmesi
 Sendika Özgürlüğü ve Örgütlenme Hakkının
Korunması Sözleşmesi, 1948
 Sendikal haklar ile ilgili en önemli ILO
sözleşmesidir
 Amacı sendika hakkının devletten ve kamu erkini
kullananlardan gelebilecek engelleme, yasaklama
veya karışmalara karşı korunmasıdır.
87’nin kapsamı: Tüm çalışanlar
 Tüm çalışanlar arasında hiç bir ayrım
yapılmaması ilkesi
 İş veya hizmetin niteliği, istihdam biçimi, memur,
işçi veya sözleşmeli personel, göçmen işçiler,
hiyerarşik konum vb. açısından sınırlama
yapılamaz.
 Silahlı kuvvetler açısından sınırlamaya olanak
tanımaktadır.
 Dar anlamda silahlı kuvvetler, bu örgütlerdeki sivillere
uygulanamaz.
87’nin özellikleri
 Sendika hakkının kullanımını devlete ve kamu yetkililerine
karşı güvence altına alma amacı
 Devlet ve kamu yetkililerinden gelebilecek engelleme,
yasaklama ve karışmalara karşı sendika hakkının
korunması
 Örgüt: Çalışanların ve işverenlerin çıkarlarını savunma ve
geliştirme amacı güden her türlü örgüt (Madde 10)
 Kuruluş düzeyi ve niteliği açısından sınırlama yok
Kişiler açısından kapsam ve ilkeler
 MADDE 2
 Çalışanlar ve işverenler herhangi bir ayrım
yapılmaksızın önceden izin almadan
istedikleri kuruluşları kurmak ve yalnız bu
kuruluşların tüzüklerine uymak koşulu ile
bunlara üye olmak hakkına sahiptirler.
Özne: Çalışanlar ve işverenler
 “Workers and employers”, “Les travailleurs
et les employeurs”
 Sadece işçiler değil tüm çalışanlar
 BM belgeleri ve İHAS’ta özne herkes
 ASŞ’de çalışanlar ve işverenler
Hiçbir biçimde ayrım gözetmeme
 Yaptıkları iş, hizmetin niteliği, çalıştıkları ekonomik etkinlik
kesimleri (tarım, sanayi, hizmetler), bağlı oldukları istihdam
biçimleri, memur, işçi veya sözleşmeli personel, hiyerarşide
bulundukları yer gibi yönlerden çalışanlar arasında hiçbir
ayrım yapılamaması
 Mutlak bir ilke
 Irk, dil, din, cinsiyet sosyal veya ulusal köken bakımından
da bir ayrım yapılamaz.
 Örneğin itfaiye, cezaevi personeli
İstedikleri örgütleri kurma, üye olma
 Sendika çokluğu ve sendika seçme özgürlüğünü güvence
altına almıştır.
 Tek koşul kurulan ve üye olunan örgütün tüzüğüne uymaktır
 Federasyon, konfederasyon ve uluslararası örgütlere üye
olma hakkı
 MADDE 5
 Çalışanların ve işverenlerin örgütler, federasyon ve
konfederasyon kurma ve bunlara üye olma ve her örgüt,
federasyon veya konfederasyon, uluslararası çalışanlar ve
işverenler örgütlerine katılma haklarına sahiptirler.
Toplu sendika hakkının korunması
 MADDE 3
 Çalışanların ve işverenlerin örgütleri tüzük ve iç
yönetmeliklerini düzenlemek, temsilcilerini serbestçe
seçmek, yönetim ve etkinliklerini düzenlemek ve iş
programlarını belirlemek hakkına sahiptirler.
 Kamu makamları bu hakkı sınırlayacak veya bu hakkın
yasaya uygun şekilde kullanılmasına engel olacak nitelikte
her türlü müdahaleden sakınmalıdırlar.
Toplu sendika hakkının korunması
 Madde 4
 Çalışanların ve işverenlerin örgütleri yönetsel yoldan
feshedilme veya faaliyetten men edilmeye tabi tutulamazlar.
 Madde 7
 Çalışanların ve işverenlerin örgütleriyle bunların federasyon
ve konfederasyonlarının tüzel kişilik kazanmaları yukarıda
yazılı 2, 3, ve 4’üncü madde hükümlerinin uygulanmasını
sınırlayacak nitelikte koşullara bağlanamaz.
 Madde 8/2
 Yasalar, bu sözleşme ile öngörülen güvencelere zarar
verecek şekilde uygulanamaz.
Onaydan doğan OLUMLU EDİM
yükümlülüğü
 MADDE 11
 Hakkında bu sözleşmenin yürürlükte bulunduğu
Uluslararası Çalışma Örgütünün her üyesi,
çalışanların ve işverenlerin örgütleme hakkını
serbestçe kullanmalarını sağlamak amacıyla
gerekli ve uygun bütün önlemleri almakla
yükümlüdür.
 Devletin olumlu edim yükümlülüğü
87 ve Grev hakkı
 Sözel metinde yok, denetim organlarının yorumu yoluyla
 Dayanak: örgüt tanımı
 Madde 10: Bu sözleşmede “örgüt” terimi, çalışanların veya
işverenlerin çıkarlarına hizmet ve bu çıkarları savunma
amacını güden çalışanların ve işverenlerin her türlü
kuruluşunu ifade eder.
 Madde 3 “etkinliklerini düzenlemek ve iş programlarını
belirlemek hakkı”
Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı
Sözleşmesi
Right to Organise and Collective Bargaining Convention
98 Sayılı Sözleşme
Kabul: 1 Temmuz 1949
98’in özellikleri
 87’nin ikizi,
 onun eksik bıraktığı konuları tamamlar
 Sendika hakkının kullanımını işverenlere ve işveren
örgütlerine karşı koruma amacı
 İşveren ve işveren örgütlerinden gelebilecek
engelleme, yasaklama ve karışmalara karşı sendika
hakkının korunması
 87 ve 98 birlikte sendika özgürlüğünün devlete ve
işverenlere karşı korunmasını güvence altına alır
İşverenlere karşı korunma
 MADDE 1
 İşçiler çalışma hususunda sendika hürriyetine halel getirmeye matuf
her türlü fark gözetici harekete karşı tam bir himayeden
faydalanacaktır.
 Böyle bir himaye bilhassa,
 Bir işçinin çalıştırılmasını, bir sendikaya girmemesi veya bir
sendikadan çıkması şartına tabi kılmak;
 Bir sendikaya üye olması yahut çalışma saatleri dışında veya
işverenin muvafakatı ile çalışma saatlerinde sendika faaliyetlerine
iştirak etmesinden dolayı bir işçiyi işinden çıkarmak veya başka
suretle onu izrar etmek; maksatları güden hareketlere mütaallik
hususlarda uygulanacaktır.
Karışmama, müdahale etmeme
 MADDE 2
 İşçi ve işveren teşekkülleri, gerek doğrudan doğruya, gerek
mümessilleri veya üyeleri vasıtasıyla birbirlerinin
kuruluşları, işleyişleri ve idarelerini müdahalede
bulunmalarına karşı gerekli surette himaye edileceklerdir.
 Bilhassa işçi teşekküllerini bir işverenin veya bir işveren
teşekkülünün kontrolüne tabi kılmaya, bir işverenin veya bir
işveren teşekkülünün kendi nüfuzu altına alınmış işçi
teşekkülleri ihdasını tahrik etmeye veya işçi teşekküllerinin
mali yollarla veya başka bir şekilde desteklemeye matuf
tedbirler, bu maddedeki manası ile müdahale
hareketlerinden sayılır.
87 ve 98 İle İlgili Kararlar
Sendika Özgürlüğü Komitesi
Sendika hakkına ilişkin kararlar
 Sendikalaşma hakkı tüm çalışanları kapsar (sadece polis
ve askerler için sınırlama söz konusu olabilir)
 Silahlı kuvvetler ve poliste çalışan sivil personel sendika
kurma hakkına sahiptir
 İtfaiyeciler, cezaevi personeli, gümrük çalışanları, elçilik
personeli, posta çalışanları, geçici işçiler, kendi hesabına
çalışanlar, ev eksenli çalışanlar ve işsiz kalanların da
sendika kurma ve üye olma hakkı vardır.
 Emeklilerin sendika üyeliğinin devam etmeyeceği
sendikanın iç hayatına ilişkin bir sorundur.
Sendika hakkına ilişkin kararlar
 Çalışanların istedikleri düzeyde, işyeri, işkolu veya
mesleki düzeyde veya bölgesel düzeyde sendika
kurma ve üye olma hakkı vardır.
 Çalışanlar aynı anda işkolu ve işletme düzeyinde
sendikalara üye olabilirler
 Sendika tüzükleri resmi makamların onayına tabi
tutulamaz
Toplu pazarlık hakkına ilişkin kararlar
 Özgür toplu pazarlık hakkı örgütlenme
özgürlüğünün zorunlu bir unsurudur.
 Kamu makamları bu hakkı sınırlayacak her
hangi bir girişimde bulunamaz
 Federasyon ve konfederasyonlar da TİS
bağıtlayabilir
 Geçici İşçiler de TİS hakkına sahiptir
Toplu pazarlık hakkına ilişkin kararlar
 İşverenlerin belirli bir işkolunda çalışanları temsil
eden örgütleri toplu pazarlık yürütmek amacıyla
tanıması gerekir
 Bir işyerinde çalışanların yarıdan fazlasını temsil
eden bir sendika olmasa da üyesi olan
sendikalara kendi üyelerini temsil etme olanağı
tanınmalıdır.
Toplu pazarlık hakkına ilişkin kararlar
 TİS bağıtlama kapasitesine ilişkin temsiliyet ve
bağımsızlık gibi iki ölçüt olabilir. Ancak bu
kriterler bağımsız ve nesnel bir yapı tarafından
belirlenmelidir.
 Çalışanları temsil edecek örgüt işyerinde
çalışanların çoğunluk oyuyla seçilmeli,
 Toplu pazarlık düzeyinin belirlenmesi taraflara
bırakılmalı ve idare müdahale etmelidir.
Grev Hakkına İlişkin Kararlar
 ILO denetim organları başlangıçtan bu yana
sendika hakkını dar değil, geniş yorumlamış;
toplu pazarlık ve grev hakları ile sendika hakkının
birbirinin onsuz olmaz koşulları olduğu
yaklaşımını benimsemiştir.
 “Özgürce toplu pazarlık yapma hakkı, sendika
özgürlüğünün temel öğelerinden biridir.”
 “Grev hakkı sendika hakkının temel ilkelerinden
biridir”
 Sendikaların üyelerinin çıkarlarını korumak Için
kurulmuş örgütler olması; dernek ve sendika farkı
ILO Denetim Organı Kararları
 Grev hakkı sendika hakkının ayrılmaz bir
parçasıdır.
 Grev hakkı sadece devlet adına yetki işlevlerini
yerine getiren kamu görevlileri için sınırlamaya
veya yasaklamaya tabi olabilir.
 Örneğin adalet idaresinde çalışan görevliler, gümrük
görevlileri,
 Hastaneler, elektrik ve su sağlama hizmetleri, polis,
itfaiye, cezaevleri kısıtlamaya konu olabilir.
 Bu kavramın geniş tutulması grev hakkının
oldukça ciddi biçimde sınırlanmasına yol açabilir
 Örneğin demiryolları, eğitim sektörü, posta hizmetleri,
radyo televizyon, vergi toplama sınırlama konusu
olamaz
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Grev hakkı 87 sayılı sözleşmede korunan
örgütlenme hakkının özünde doğal olarak vardır
(içkindir).
 Federasyon ve konfederasyonlar da grev çağrısı
yapabilir
 Grev ekonomik ve sosyal çıkarları geliştirme ve
savunmanın temel araçlarından biridir.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Grev pür ekonomik ve mesleki çıkarlarla sınırlı bir hak
değildir.
 İşçilerin ekonomik ve sosyal hakları üzerinde etkili olan
sosyo-ekonomik politikalara karşı çözüm aramak için grev
yapılabilir
 Pür siyasal grevler 87 kapsamında değildir. Ancak
hükümetin sosyo-ekonomik politikasını eleştirmeyi
amaçlayan protesto grevleri 87 kapsamındadır.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Desteklenen grevin kendisi hukuki ise işçiler
sempati grevi yapabilir.
 Bir sendikanın işverence tanınması için gidilen
grev meşrudur.
 Ücretleri ödenmeyen işçilerin protesto grevleri
meşrudur.
 Asgari ücretin artırılması için yapılacak grev
meşrudur.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Grev türleri konusunda genel bir yasak
uygun değildir.
 İşi yavaşlatma, işi durdurma, işyeri işgali
gibi eylemler ancak bu eylemler barışçıl
olmaktan çıktığında sınırlanabilir.
 Genel bir grev yasağı ancak şiddetli bir
olağanüstü hal durumunda geçici bir süre
için söz konusu olabilir.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Milli güvenlik ve kamu sağlığı gerekçesiyle
bir grevin ertelenmesi sorumluluğu
hükümete bırakılamaz, grev erteleme
tarafların güven duyduğu bağımsız bir
organ tarafında yapılmalıdır.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Grev iki durumda sınırlanabilir
 Devlet adına yetki kullanan kamu görevlilerinin
çalıştığı kamu hizmetlerinde,
 Durması nüfusun tümünün veya bir bölümünün
yaşamını, kişisel güvenliğini veya sağlığını
tehlikeye atabilecek, kelimenin dar anlamıyla,
zorunlu/temel hizmetlerde,
 Tüm memurları kapsayan bir grev yasağı 87’ye
aykıdır.
Grev hakkına ilişkin kararlar
 Devlet adına yetki kullanan kamu görevlisi
(memur) kavramının çok geniş tanımlanması grev
hakkının sınırlanmasına yol açabilir. Bu tanım
sınırlı yapılmalıdır.
 Adliye personeli ve gümrük görevlileri devlet
adına yetki kullanan kamu görevlileridir. Bunların
grev hakkı sınırlanabilir.
İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi
Avrupa Konseyi
1950
Dernek kurma ve toplantı özgürlüğü
Madde 11
1. Herkes asayişi bozmayan toplantılar
yapmak, dernek kurmak, ayrıca
çıkarlarını korumak için başkalarıyla
birlikte sendikalar kurmak ve sendikalara
katılmak haklarına sahiptir.
Herkes vurgusu
 1 ve 14. Madde
 Ayırımcılık yasağı, 14. madde
 Bu Sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma,
cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal veya diğer kanaatler,
ulusal veya sosyal köken, ulusal bir azınlığa mensupluk,
servet, doğum veya herhangi başka bir durum bakımından
hiçbir ayırımcılık yapılmadan sağlanır.
 11. Maddeki örgütlenme hakkının öznesi herkes
 ILO ve ASŞ’dan farklı, çalışan yerine herkes
11. Madde konusunda İHAM tutumu
 İlk dönemlerde dar sözel yorum,
 1970’li yıllarda sendika hakkı ile toplu sözleşme
ve grev hakkı arasında ağ kurmamış,
 Toplu sözleşme ve grevi 11. Madde kapsamında
görmemiş,
 Ancak “üyelerinin çıkarlarını korumak için”
ifadesinin boş söz olmadığı vurgulanmıştır.
İHAM’ın geniş yorumu
 1990’lı yıllar
 Grev ve toplu pazarlık hakları sendika
özgürlüğünün içindedir, onunla bir bütün
oluşturur.
 Sendikal hakların bölünmezliği
 Gustafsson v. İsveç, Wilson v. İngiltere
davaları
İHAM-Türkiye Kararları
 6 Karar
 Demir-Baykara v. Türkiye
 Yapı Yol- Sen v. Türkiye kararları
 Bu kararlar ile 11 . Maddenin bir bütün
olarak sendikal hakları kapsadığı
kesinleşmiştir.
İHAM Kararları
 İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM)
11. Maddedeki sendika hakkını geniş
yorumlamakta ve bu hakkın toplu sözleşme
ve grev hakkını içerdiğini kabul etmektedir.
 1970’li yıllarda 11. Maddeyi dar yorumlayan
İHAM 2000’li yıllarda ILO denetim organları
ve SHAK kararlarına benzer içtihatları
kabul etmiştir.
İHAM: Demir-Baykara Kararı, 2006
Toplu Pazarlık Hakkı 11. Madde Kapsamındadır
 Tüm Bel Sen ile Gaziantep belediyesi arasındaki toplu iş
sözleşmesi konusunda
 Devlet olumlu düzenleme yapma yükümlülüğüne sahiptir,
olumlu düzenleme yapmayan devlet bu boşluğa dayanamaz.
 Toplu iş sözleşmesinin sendika özgürlüğünün ayrılmaz bir
parçası olduğu,
 Toplu sözleşme 11. Madde bağlamında üyelerin çıkarlarının
korunması için seçilen bir toplu eylemdir.
 İHAM ILO denetim organlarının yerleşik içtihatlarını
benimsemiştir.
 Kamu emekçilerinin toplu sözleşme hakkının dayanakları
arasında 11. Madde vardır.
 Sınırlama ölçütü: “yönetimin sert (zorunlu) çekirdeğinde
görev üstlenmiş kamu görevlileri”
İHAM: Karaçay Kararı, 2007
Toplu Eylemler 11. Madde Kapsamındadır
 2002’de KESK tarafından düzenlenen bir toplu
eyleme (iş bırakmaya) katılma konusunda, uyarı
cezası (657/124)
 “Başvuran barışçı toplantı özgürlüğünü
kullanmıştır”
 “Disiplin yaptırımı ne denli küçük olursa olsun,
sendikaların üyelerini, onların çıkarlarını savunmak
için grev günlerine veya eylemlere katılmaktan
caydırıcıdır”
 Verilen ceza demokratik bir toplum için zorunlu
değildir, 11. Madde ihlal edilmiştir.
İHAM: Satılmış ve diğerleri, 2007
İşi Yavaşlatma Toplu Eylemi 11. Madde Güvencesindedir
 Karayollarında çalışan kamu görevlilerinin üç saat işlerini
bırakarak işi yavaşlatmaları, eylem boyunca köprüden
geçenler ücret ödemedi, 657/125’e göre aylıktan kesme
cezası
 “Üç saatlik iş bırakma sendikal hakların kullanılması
bağlamında genel nitelikli bir toplu eylemdir”
 “Taraf devlet 11. Maddenin öngördüğü önlemleri almamışsa
kusurludur”
 “Madde 11’de yer alan ‘çıkarlarını korumak için’ terimleri boş
sözler değildir. Sözleşme, bir sendikanın kararlaştıracağı
toplu eylem yoluyla üyelerinin mesleksel çıkarlarını savunma
özgürlüğünü korumaktadır.”
İç Hukukun Uluslararası Hukuka
Aykırılığı
Anayasa 90. Madde
Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma
 “Usulüne
göre
yürürlüğe
konulmuş
milletlerarası
antlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında
Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine
başvurulamaz. (Ek Cümle: 7.5.2004-5170/7 md.) Usulüne
göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve hürriyetlere ilişkin
milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı
hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda
milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.”
Anayasa Hükümlerinin Bağlayıcılığı
 MADDE 11.–Anayasa hükümleri, yasama,
yürütme ve yargı organlarını, idare
makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri
bağlayan temel hukuk kurallarıdır.
 Kanunlar Anayasaya aykırı olamaz.
Sadece Yasarla Sınırlı Değil
 Anayasayı kapsar mı?
 Dar yorum: uluslararası antlaşmalar yasa ile
anayasa arasında bir yerdedir
 Geniş yorum: 14. Madde, “cumhuriyetin insan
haklarına saygıya dayalı olması” nedeniyle daha
ileri düzenlemeler içeren bir uluslararası sözleşme
esas alınmalı
 Anayasaya uygun antlaşmaya aykırı bir yasanın
geçersiz sayılması sorunu, bypass
 Özgürlük lehine yorum ilkesi (in dubio pro
libertate)
Ulusal Hukuka Üstünlük
 Çatışma durumunda uluslararası
antlaşmaların “esas” alınması
 Antlaşmanın yasalara üstün tutulması,
uyuşmazlığın ulusal hukuk bir tarafa
bırakılarak çözülmesi, ulusal hukukun ihmal
edilmesi
Yargı, Yasama ve Yürütmeyi Bağlar
 Yasalar ve antlaşmalarda aynı konuda
farklı hükümler bulunmasından doğan
“uyuşmazlıklar”
 Sadece yargı yerleri değil, idari organ ve
birimler için de bağlayıcı
 Antlaşmalara aykırı yasalar
çıkartılamaması
Bağlayıcılık antlaşmanın metniyle
sınırlı değil
 Antlaşmaların sözel/pozitif metinleriyle
sınırlı kalınamaz
 Uluslararası denetim organlarının kararları
da göz önüne alınmalıdır
Kamu Çalışanlarının (Görevlilerinin) Sendikal
Hakları Ne Durumda ?
 Kamu görevlilerinin sendika hakkı kısmen
tanınmıştır
 Sendika hakkının ayrılmaz parçası olan
toplu pazarlık ve grev hakkı önünde ciddi
engeller vardır.
Anayasa Madde 53: Toplu iş sözleşmesi hakkı (eski hali)
 İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumlarını ve
çalışma şartlarını düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma hakkına
sahiptirler.Toplu iş sözleşmesinin nasıl yapılacağı kanunla düzenlenir.
 (Ek: 23.7.1995-4121/4 md.) 128 inci maddenin ilk fıkrası kapsamına giren
kamu görevlilerinin kanunla kendi aralarında kurmalarına cevaz verilecek
olan ve bu maddenin birinci ve ikinci fıkraları ile 54. madde hükümlerine tabi
olmayan sendikalar ve üst kuruluşları, üyeleri adına yargı mercilerine
başvurabilir ve İdareyle amaçları doğrultusunda toplu görüşme yapabilirler.
Toplu görüşme sonunda anlaşmaya varılırsa düzenlenecek mutabakat metni
taraflarca imzalanır. Bu mutabakat metni, uygun idari veya kanuni
düzenlemenin yapılabilmesi için Bakanlar Kurulunun takdirine sunulur. Toplu
görüşme sonunda mutabakat metni imzalanmamışsa anlaşma ve
anlaşmazlık noktaları da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar
Kurulunun takdirine sunulur. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usuller
kanunla düzenlenir.
Anayasa Madde 53: Toplu iş
sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı
(yeni hali)
 Memurlar ve diğer kamu görevlileri, toplu sözleşme yapma
hakkına sahiptirler.
 Toplu sözleşme yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması halinde
taraflar Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurabilir. Kamu
Görevlileri Hakem Kurulu kararları kesindir ve toplu sözleşme
hükmündedir.
 Toplu sözleşme hakkının kapsamı, istisnaları, toplu sözleşmeden
yararlanacaklar, toplu sözleşmenin yapılma şekli, usulü ve
yürürlüğü, toplu sözleşme hükümlerinin emeklilere yansıtılması,
Kamu Görevlileri Hakem Kurulunun teşkili, çalışma usul ve
esasları ile diğer hususlar kanunla düzenlenir.
657’ye göre Toplu pazarlık ve Grev
 Madde 27: Grev Yasağı
 “Devlet memurlarının greve karar vermeleri, grev
tertiplemeleri, ilan etmeleri, bu yolda propaganda yapmaları
yasaktır.
 Devlet memurları, herhangi bir greve veya grev
teşebbüsüne katılamaz, grevi destekleyemez veya teşvik
edemezler.”
 Toplu pazarlığa ilişkin hüküm yok.
4688 Değişiklikleri:
BAŞTAN AŞAĞI AYKIRI
Sendikalaşma, sendika üyeliği
açısından
 4688 15. Maddede yer alan sendika
üyeliğine ilişkin yasaklar
 Sendika üyeliği konusunda asker ve
polisler dışındaki tüm kısıtlamalar
uluslararası hukuka aykırıdır.
 Taslakta aykırılıklar devam ediyor.
Sendika türü ve tüzüklere ilişkin
aykırılıklar
 Sendika türü ve düzeyine ilişkin sınırlamalar
(Madde 4)
 Tüzüklerle ilgili ayrıntılı düzenleme zorunluluğu
(Madde7)
 Zorunlu organlarla ilgili sınırlamalar (madde 8)
 Zorunlu organların üye sayısı (madde 13)
 Birden çok sendikaya üye olma yasağı (Madde
14)
 ILO Normlarına Aykırı
Toplu sözleşmede temsil
 Toplu sözleşme heyetinde bütün
konfederasyonların gücü oranında temsili esas
olmalı,
 En çok üyeye sahip konfederasyona antidemokratik yetkiler tanınması ve diğer
konfederasyonların temsilinin zedelenmesi ILO
denetim organları kararlarına aykırıdır.
 Toplantı tutanağı anlaşma veya uyuşmazlık)
ortaklaşa imzalanmalı
İşyeri Sendika Temsilciliği
 Sayı azaltılıyor, etkinliği sınırlanıyor
 Sayı sınırlaması (2000’den çok çalışanda
7’den 3’e düşüyor)
 Süre sınırlaması (2 saat), yasada en az bir
süre belirlenip toplu iş sözleşmesiyle
artırılabilmeli
Aidat
 Tüzüklerde düzenlenmeli
 Aidat dışı kesinti de tüzüklerde
düzenlenmeli
 Dayanışma aidatı söz konusu olmamalı
Toplu pazarlık-toplu sözleşme
açısından
 Üye olsun olmasın tüm kamu çalışanlarını
kapsamalı
 Çok düzeyli olmalı
 Taslakta tek tip
 Genel ve hizmet işkolu düzeyinde toplu
pazarlık ve sözleşme söz konusu olmalı
Taraflar
 Konfederasyon üye oranında temsil
edilmeli
 Müzakere heyeti geniş tutulmalı
 Heyet başkanlığı heyet tarafından
saptanmalı
Teklif ve görüşmeler
 Kamu çalışanlarının tüm hakları teklif
konusu olabilmeli,
 Görüşmelerde süre sınırı-kısıtı olmamalı,
sendikalar diledikleri zaman görüşmeleri
kesip uyuşmazlığa gidebilmeli
Anlaşma-Uyuşmazlık
 Anlaşma ve uyuşmazlık kamu görevlileri
müzakere heyetinin ortak kararıyla olmalı
 Müzakere heyeti ortak yetkili olmalı
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu
(KGHK)
 Zorunlu tahkim, anti-demokratik
 Dolaylı grev yasağı anlamına geliyor
 Önerilen sayılar anti demokratik, kurulun bir
kanadı tümüyle hükümetim emrindeki
bürokratlardan oluşuyor.
 Sendikaların temsili diğerlerinin sayısına
eşit olmalı
Grevsiz toplu sözleşme
ISLATMAYAN SU
YAKMAYAN ATEŞ!
Grev ve toplu eylem açısından
 Mevcut yasal düzenleme açısından:
 Anayasa değişikliği Grev hakkının
kullanımını zorlaştırmıştır
 Zorunlu tahkim
 Yasa değişikliği de zorunlu tahkimi
öngörüyor
Grev engeli aşılabilir mi?
 Uluslararası hukuk açısından:
 Greve ilişkin yasak ve sınırlama
hukuksuzdur. 90. Madde çerçevesinde grev
ve toplu eylem yoluna başvurulabilir.
 Bugüne kadar olduğu gibi bu yol
kullanılabilir.
 Grev ve toplu eylem yolu açıktır
Grev engeli aşılabilir mi?
 İç Hukuk Açısından
 1) 657’deki grev yasağı kaldırılmalı
 2) Toplu görüşme öncesinde ve sırasında grev ve
toplu eylem hakkının kullanılması konusunda
anayasal bir engel söz konusu değildir.
 3) Anayasa KGHK kararlarının kesin olduğunu
söylemekte ancak bu kararların öncesine ilişkin
bir sınırlama getirmemektedir
Aykırılıklar yok hükmündedir!
 4688’in mevcut halinde ve değişiklik
önerilerinde ILO ve İnsan Hakları Avrupa
Mahkemesi kararlarına aykırılık taşıyan
hükümler
YOK HÜKMÜNDEDİR!