Transcript Madde 20

SEHER BETÜL ALADA
4-B/ 021006820070055
KONU: TEMEL HAKLAR VE
ÖDEVLER
-HAK, HÜRRİYET VE ÖDEV
TANIMLARI
-GENEL HÜKÜMLER
-KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ
-SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE
ÖDEVLER
-SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER
• HAK:Kişiye hukuk düzeni tarafından tanınmış yetki,
özgürlük, olanak’ şeklinde de tanımlanabilir.
• 1.TEMEL HAKLAR: İnsan hakları Anayasalarda
somutlaşınca temel haklar haline gelirler. Başka deyimle
temel haklar, insan hakları kataloğundan pozitif hukuk
metinlerine geçen, somut özelliği belirgin haklardır. Yani
insan hakları mevzuatla ya da yargı kararıyla
tanındığında temel hak niteliği kazanmaktadırlar.
• .TEMEL ÖDEVLER: Anayasada temel ödevler temel
haklar gibi ayrıntılı bir biçimde düzenlenmemiştir.
Anayasa Md. 12 f. II bu konuda genel bir kural
içermektedir:
• ‘’ Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve
diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını ihtiva eder.’
• GENEL HÜKÜMLER
• MADDE 12: Temel Hak ve Hürriyetlerin Özelliği
• MADDE 13: Temel Hak ve Hürriyetlerin
Sınırlanması
• MADDE 14: Temel Hak ve Hürriyetlerin Kötüye
Kullanılmaması
• MADDE 15: Temel Hak ve Hürriyetlerin
Kullanılmasının Durdurulması
• MADDE 16: Yabancıların Durumu
Temel hak ve hürriyetlerin niteliği
Madde 12: Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz,
devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere
sahiptir.
Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması
Madde 13: Temel hak ve hürriyetler, özlerine
dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili
maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve
ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar,
Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum
düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve
ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması
Madde 14: Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden
hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez
bütünlüğü bozmayı ve insan haklarına dayanan
demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı
amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz
Temel hak ve hürriyetlerin kullanılmasının durdurulması
Madde 15: Savaş, seferberlik, sıkı yönetim, veya
olağanüstü hallerde, milletlerarası hukuktan doğan
yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun
gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması
kısmen veya tamamen durdurulabilir veya bunlar için
Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbirler
alınabilir.
Birinci fıkrada belirlenen durumlarda da, savaş
hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ölümler
dışında, kişinin yaşama hakkına, maddi ve manevi
varlığının bütünlüğüne dokunulamaz.
Yabancıların durumu
Madde 16: Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için,
milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.
• KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ
• MADDE 17: Kişinin Dokunulmazlığı, Maddî ve Manevî
Varlığı
• MADDE 18: Zorla Çalıştırma Yasağı
• MADDE 19: Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Özel Hayatın
Gizliliği ve Korunması
• MADDE 20: Özel Hayatın Gizliliği
•
• Özel Hayatın Gizliliği Ve Korunması
• MADDE 21: Konut Dokunulmazlığı
• MADDE 22: Haberleşme Hürriyeti
• MADDE 23: Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti
• MADDE 24: Din ve Vicdan Hürriyeti
• MADDE 25: Düşünce ve Kanaat Hürriyeti
• MADDE 26: Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti
• MADDE 27: Bilim ve Sanat Hürriyeti Basın
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Basın Yayımla İlgili Hükümler
MADDE 28: Basın Hürriyeti
MADDE 29: Süreli ve Süresiz Yayın Hakkı
MADDE 30: Basın Araçlarının Korunması
MADDE 31: Kamu Tüzel Kişilerinin Elindeki Basın Dışı Kitle
Haberleşme Araçlarından Yararlanma Hakkı
MADDE 32: Düzeltme ve Cevap Hakkı
Toplantı Hak Ve Hürriyetleri
MADDE 33: Dernek Kurma Hürriyeti
MADDE 34: Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı
MADDE 35: Mülkiyet Hakkı
Hakların Korunmasıyla İlgili Hükümler
MADDE 36: Hak Arama Hürriyeti
MADDE 37: Kanunî Hâkim Güvencesi
MADDE 38: Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar
MADDE 39: İspat Hakkı
MADDE 40: Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması
Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı
Madde 17: Herkes yaşama, maddi ve manevi varlığını
koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.Tıbbi
zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin
vücut bütünlüğüne dokunulamaz;rızası olmadan
bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.Kimseye
işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan
haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tabi tutulamaz.
Meşru müdafaa hali, yakalama, yakalama ve
tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu
veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir
ayaklanma veya isyanın bastırılması, sıkıyönetim
veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği
emirlerin uygulanması sırasında, silah kullanılmasına
kanunun cevaz verdiği durumlarda meydana gelen
öldürme fiilleri, bu hükümlerin dışındadır.
Hukuk düzeni ‘’yaşama hakkı’’nı kimseye yaşam
üzerinde hiçbir şekilde tasarrufta bulunma izni
vermeyecek kadar önemser. Bu bakımdan onulmaz bir
hastalığa yakalanan bir kimseyi isteği üzerine ya da
büyük acılar içinde kıvranan bir yaralıyı acısına son
verme amacıyla öldürmek (ötenazi) pek çok ülkenin ceza
hukuku açısından adam öldürme suçudur.
Kişi, belirli durumlarda başkalarına sağlık
kazandırmak amacıyla bazı organları üzerinde tasarrufta
bulunabilir. Buna karşı, kişinin kazanç sağlama amacıyla
bedeni ve organları üzerinde tasarrufta bulunması
hukuka aykırıdır. Bu bakımdan, kan satılmasına ya da
çift organlardan birinin satılmasına ilişkin sözleşmeler
hükümsüzdür.
Zorla çalıştırma yasağı
Madde 18: Hiç kimse zorla çalıştırılamaz.Angarya yasaktır.
Kişi hürriyeti ve güvenliği
Madde 19: Herkes kişi hürriyeti ve güvenliğine
sahiptir.Yakalanma ve tutuklanma durumlarında, bir
küçüğün gözetim altında ıslahı, bir akıl hastası alkol
tutkunu veya bulaşıcı hastalık yayan bir kişinin
müesseselerde tedavisi, usulüne aykırı ülkeye girmek
isteyen veya sınır dışı edilen kişinin yakalanması
veya tutuklanması halleri dışında kimse hürriyetinden
yoksun bırakılamaz.
Özel hayatın gizliliği ve korunması
Özel hayatın gizliliği
Madde 20: Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı
gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve
aile hayatının gizliliğine dokunulamaz. Adli soruşturma
ve kovuşturmanın gerektirdiği istisnalar saklıdır. Hakim
kararı olmadıkça, gecikmesinde sakınca bulunan
hallerde de kanunla yetkili merciin emri bulunmadıkça,
kimsenin üstü, özel kağıtları ve eşyası aranamaz ve
bunlara el konulamaz.
Konut dokunulmazlığı
Madde 21: Kimsenin konutuna dokunulamaz. Hakim kararı
olmadıkça, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de
kanunla yetkili merciin emri bulunmadıkça, kimsenin
konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki
eşyalara el konulamaz.
Haberleşme hürriyeti
Madde 22: Herkes haberleşme hürriyetine sahiptir.
Haberleşmenin gizliliği esastır. Milli güvenlik, kamu
düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve
genel ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin
korunması gibi nedenler dışında haberleşme
engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz.
Yerleşme ve Seyahat hürriyeti
Madde 23: Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine
sahiptir. Suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik
gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi
gerçekleştirmek ve kamu mallarını korumak amaçlarıyla
kanunla sınırlanabilir. Vatandaşın sınır dışı edilememesi
de bu hürriyete dahildir
.
Din ve vicdan hürriyeti
Madde 24: Herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyetine
sahiptir. 14 üncü madde hükümlerine aykırı olmamak
koşuluyla şartıyla ibadet, dini ayin ve törenler
serbesttir.
Din ve ahlak eğitim ve öğretimi Devletin gözetim
ve denetimi altında yapılır. Bunun dışındaki din
eğitimi ancak kişilerin kendi isteğine ve küçüklerin de
kanuni temsilcisinin talebine bağlıdır. Kimse devlet
düzenini dine dayandırma veya siyasi veya kişisel
çıkar sağlamak için dini duyguları istismar edemez ve
kötüye kullanamaz.
Düşünce ve kanaat hürriyeti
Madde 25: Herkes düşünce ve kanaat hürriyeti sahiptir.
Kimse düşünce ve kanaatlerini açıklamaya
zorlanamaz, kınanamaz ve suçlanamaz.
Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
Madde 26: Herkes düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim
veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak
açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyetlerin
kullanılması, milli güvenlik, kamu düzeni ve güvenliği,
devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün
korunması, suçların önlenmesi ve cezalandırılması,
Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin
açıklanmaması, özel hayata müdahale edilmesi
amaçlarıyla sınırlanabilir. Örneğin, televizyonda terör
propagandası yapılamaz ya da ülkenin güvenliğini
sarsacak makaleler yayınlamaz.
Bilim ve Sanat Hürriyeti
Madde 27: Herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve
öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü
araştırma hakkına sahiptir.
Yayma hakkı, Anayasanın 1. , 2. ve 3. maddeleri
hükümlerinin değiştirilmesini sağlamak amacıyla
kullanılamaz.
Bu madde hükmü yayınların ülkeye girmesi ve
dağıtımının kanunla düzenlenmesine engel değildir.
Basın ve yayımla ilgili hükümler
Basın hürriyeti
Madde 28: Basın hürdür, sansür edilemez. Devlet, basın
ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır.
Devletin bütünlüğünü tehdit edecek, isyana teşvik
edecek, Devlete ait gizli belgelere ilişkin haberleri
yazanlar veya bastıranlar bu suçlara ait kanun hükümleri
uyarınca sorumlu olurlar.
Süreli ve Süresiz yayın hakkı
Madde 29: Süreli veya süresiz yayın önceden izin alma ve
mali teminat yatırma şartına bağlanamaz.
Basın araçlarının korunması
Madde 30: Basın araçları suç aleti olduğu gerekçesiyle
zapt ve müsadere edilemez veya işletilmekten
alıkonulamaz.
Kamu tüzel kişilerinin elindeki basın dışı kitle
haberleşme araçlarından yararlanma hakkı
Madde 31: Kişiler ve siyasi partiler Kamu tüzel kişilerinin
elindeki basın dışı kitle haberleşme araçlarından
yararlanma hakkına sahiptir.
Düzeltme ve cevap hakkı
Madde 32: Kişilerin haysiyet ve şereflerine dokunulması
veya kendileriyle ilgili gerçeğe aykırı yayınlar yapılması
hallerinde tanınır ve kanunla düzenlenir.
Toplantı hak ve hürriyetleri
Dernek kurma hürriyeti
Madde 33: Herkes önceden izin almaksızın dernek kurma
ve bunlara üye olma ya a üyelikten çıkma hürriyetine
sahiptir.
Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı
Madde 34: Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve
saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme
hakkına sahiptir.
Mülkiyet hakkı
Madde 35: Herkes mülkiyet ve miras hakkına sahiptir.
Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı
olamaz.
Hakların korunması ile ilgili hükümler
Hak arama hürriyeti
Madde 36: Herkes meşru vasıta ve yollardan
faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı
veya davalı olarak iddia ve savunma ile adli yargılanma
hakkına sahiptir.
Kanuni hakim güvencesi
Madde 37: Hiç kimse kanunen tabi olduğu mahkemeden
başka bir merci önüne çıkarılamaz.
Suç ve cezalara ilişkin esaslar
Madde 38: Kimse işlendiği zaman yürürlükte bulunan
kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı
cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda
o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza
verilemez.
İspat hakkı
Madde 39: Kamu görev ve hizmetinde bulunanlara karşı ,
bu görev ve hizmetin yerine getirilmesi ile ilgili olarak
yapılan isnatlardan dolayı açılan hakaret davalarında
sanık, isnadın doğruluğunu ispat hakkına sahiptir.
Temel hak ve hürriyetlerin korunması
Madde 40: Anayasada tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal
eden herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvuru
imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir.
SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER
MADDE 41: Ailenin Korunması
MADDE 42: Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi Kamu Yararı
Kamu Yararı
MADDE 43: Kıyılardan Yararlanma
MADDE 44: Toprak Mülkiyeti
MADDE 45: Tarım, Hayvancılık ve Bu Üretim Dallarında Çalışanların
Korunması
MADDE 46: Kamulaştırma
MADDE 47: Devletleştirme ve Özelleştirme
MADDE 48: Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti
Çalışma İle İlgili Hükümler
MADDE 49: Çalışma Hakkı ve Ödevi
MADDE 50: Çalışma Şartları ve Dinlenme Hakkı
MADDE 51: Sendika Kurma Hakkı
MADDE 52: Sendikal Faaliyet
Toplu İş Sözleşmesi Grev Hakkı Ve Lokavt
MADDE 53: Toplu İş Sözleşmesi Hakkı
MADDE 54: Grev Hakkı ve Lokavt
MADDE 55: Ücrette Adalet Sağlanması
Sağlık, Çevre Ve Konut
MADDE 56: Sağlık Hizmetleri ve Çevrenin Korunması
MADDE 57: Konut Hakkı
Gençlik Ve Spor
MADDE 58: Gençliğin Korunması
MADDE 59: Sporun Geliştirilmesi
Sosyal Güvenlik Hakları
MADDE 60: Sosyal Güvenlik Hakkı
MADDE 61: Sosyal Güvenlik Bakımından Özel Olarak Korunması
Gerekenler
MADDE 62: Yabancı Ülkelerde Çalışan Türk Vatandaşları
MADDE 63: Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması
MADDE 64: Sanatın ve Sanatçının Korunması
MADDE 65: Devletin İktisadî Ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları
Ailenin korunması
Madde 41: Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler
arasında eşitliğe dayanır. Her çocuk korunma ve
bakımdan yararlanma, ana ve babasıyla kişisel ve
doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir.
Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları
koruyucu tedbirleri alır.
‘’Ailenin sosyal yapısının yanı başında bugün
millet hayatında oynadığı rol, onun korunması
yolunda bir hükmün Anayasada yer almasını zorunlu
kılmıştır. Aileler için tanınan vergi indirimleri ve
kolaylıkları veya çeşitli yardımlar ailenin refahına
hizmet amacı taşır.
Devlet sadece çocukların eğitimiyle değil,
yetişkinlerin eğitimi çerçevesinde anne ve babanın
eğitim ve yetişmesiyle de ilgili önlemleri almak ve
teşkilatı kurmakla yükümlü kılınmıştır.
Madde, kanun koyucuya aileyi milletin temeli
olarak koruma, refahını ve huzurunu sağlama ödevini
de yüklemektedir.’’
Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi
Madde 42: Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun
bırakılamaz. İlköğretim kız ve erkek bütün vatandaşlar
için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.
Türkçeden başka hiçbir dil eğitim ve öğretim
kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak
okutulamaz ve öğretilemez.
Kamu yararı
Kıyılardan yararlanma
Madde 43: Kıyılar, Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır.
Kıyılar ve sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle
kamu yararı gözetilir.
Toprak mülkiyeti
Madde 44: Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini
korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini
önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı
bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak
sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Bu amaçla
dağıtılan topraklar bölünemez, miras hükümleri
dışında başkalarına devredilemez.
Tarım hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların
korunması
Madde 45: Devlet, tarım arazileri ile çayır ve meraların
amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, tarımsal
üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve
hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve
hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin
ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır.
Kamulaştırma
Madde 46: Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının
gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek
şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların
tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve
usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari
irtikaflar kurmaya yetkilidir.
Devletleştirme ve Özelleştirme
Madde 47: Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüsler,
kamu yararının zorunlu kıldığı hallerde devletleştirilebilir.
Çalışma ve sözleşme hürriyeti
Madde 48: Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme
hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak
serbesttir.
Çalışma ile ilgili hükümler
Çalışma hakkı ve ödevi
Madde 49: Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir.
Çalışma şartları ve dinlenme hakkı
Madde 50: Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan
işlerde çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği
olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak
korunurlar.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları
ve şartları kanunla düzenlenir.
Sendika kurma hakkı
Madde 51: Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma
ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini
korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın
sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe
üye olma ve üyelikten çekilme hakkına sahiptir.
Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt
Toplu iş sözleşmesi hakkı
Madde 53: İşçiler ve işverenler, karşılıklı olarak ekonomik
ve sosyal durumlarını ve çalışma şartlarını
düzenlemek amacıyla toplu iş sözleşmesi yapma
hakkına sahiptirler.
128. maddenin ilk fıkrası kapsamına giren kamu
görevlilerinin kanunla kendi aralarında kurmalarına
cevaz verilecek olan ve bu maddenin birinci ve ikinci
fıkraları ile 54’üncü madde hükümlerine tabi olmayan
sendikalar ve üst kuruluşları, üyeleri adına yargı
mercilerine başvurabilir ve idareyle amaçları
doğrultusunda toplu görüşme yapabilirler. Toplu
görüşme sonunda anlaşmaya varılırsa düzenlenecek
mutabakat metni taraflarca imzalanır. Bu mutabakat
metni, uygun idari veya kanuni düzenlemenin
yapılabilmesi için Bakanlar Kurulunun takdirine
sunulur. Toplu görüşme sonunda mutabakat metni
imzalanmamışsa anlaşma ve anlaşmazlık noktaları
da taraflarca imzalanacak bir tutanakla Bakanlar
Kurulunun takdirine sunulur.
Aynı işyerinde, aynı dönem için, birden fazla toplu iş
sözleşmesi yapılamaz ve uygulanamaz.
Grev hakkı ve lokavt
Madde 54: Toplu iş sözleşmesinin yapılması sırasında,
uyuşmazlık çıkması halinde işçiler grev hakkın
sahiptirler.Bu hakkın kullanılmasının ve işverenin lokavta
başvurmasının usul ve şartları ile kapsam ve istisnaları
kanunla düzenlenir.
Ücrette adalet sağlanması
Madde 55: Ücret emeğin karşılığıdır.
Devlet, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir
ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan
yararlanmaları için gerekli tedbirleri alır.
Asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile
ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur.
Sağlık, çevre ve konut
Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması
Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama
hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre
kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların
ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde
sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde
tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek
amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp
hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve
sosyal kurumlarından yararlanarak, onları
denetleyerek yerine getirir.
Konut hakkı
Madde 57: Devlet, şehirlerin özelliklerini ve çevre şartlarını
gözeten bir planlama çerçevesinde, konut ihtiyacını
karşılayacak tedbirleri alır, ayrıca toplu konut
teşebbüslerini destekler.
Gençlik ve spor
Gençliğin korunması
Madde 58: Devlet, istiklal ve Cumhuriyetimizin emanet
edildiği gençlerin müsbet ilmin ışığında, Atatürk ilke ve
inkılapları doğrultusunda ve Devletin ülkesi ve
milletiyle bölünmez bütünlüğünü ortadan kaldırmayı
amaç edinen görüşlere karşı yetişme ve gelişmeleri
sağlayıcı tedbirleri alır.
Devlet, gençleri alkol düşkünlüğünden,
uyuşturucu maddelerden, suçluluk, kumar ve benzeri
kötü alışkanlıklardan ve cehaletten korumak için
gerekli tedbirleri alır.
Sporun geliştirilmesi
Madde 59: Devlet, her yaştaki Türk vatandaşlarının beden
ve ruh sağlığını geliştirecek tedbirleri alır, sporun
kitlelere yayılmasını teşvik eder.
Sosyal güvenlik hakları
Sosyal güvenlik hakkı
Madde 60: Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir.
Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve
teşkilatı kurar.
Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması
gerekenler
Madde 61: Devlet, harp ve vazife şehitlerinin dul ve
yetimleriyle, malul gazileri korur ve toplumda kendilerine
yaraşır bir hayat seviyesi sağlar.
Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına
intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.
Yaşlılar,Devletçe korunur. Yaşlılara Devlet yardımı ve
sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla
düzenlenir.
Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma
kazandırılması için her türlü tedbiri alır.
Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya
kurdurur.
Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları
Madde 62: Devlet, yabancı ülkelerde çalışan Türk
vatandaşların aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin,
kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin
sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve
yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gerekli
tedbirleri alır
Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması
Madde 63: Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve
değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla
destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır.
Sanatın ve sanatçının korunması
Madde 64: Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanatçıyı korur.
Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları
Madde 65: Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa
ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına
uygun öncelikleri gözeterek mali kaynaklarının
yeterliliği ölçüsünde yerine getirir.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
SİYASÎ HAKLAR VE ÖDEVLER
MADDE 66: Türk Vatandaşlığı
MADDE 67: Seçme, Seçilme ve Siyasî Faaliyette Bulunma Hakları
Siyasî Partilerle İlgili Hükümler
MADDE 68: Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Ayrılma
MADDE 69: Siyasî Partilerin Uyacakları Esaslar
Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı
MADDE 70: Hizmete Girme
MADDE 71: Mal Bildirimi
MADDE 72: Vatan Hizmeti
MADDE 73: Vergi Ödevi
MADDE 74: Dilekçe Hakkı
Türk vatandaşlığı
Madde 66: Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan
herkes Türktür.
Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür.
Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve
ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.
Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir
eylemde bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.
Vatandaşlıktan çıkarma ile ilgili karar ve işlemlere
karşı yargı yolu kapatılamaz.
Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları
Madde 67: Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun
olarak, seçme, seçilme ve siyasi parti içinde bulunma
ve halk oylamasına katılma hakkına sahiptir.
18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve
halk oylamasına katılma hakkına sahiptir.
Silah altında bulunan er ve erbaşlar ile askeri
öğrenciler, taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç
ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy
kullanamazlar.
Siyasi partilerle ilgili hükümler
Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma
Madde 68: Vatandaşlar, siyasi parti kurma ve usulüne göre
partilere girme ve partilerden ayrılma hakkına sahiptir.
Parti üyesi olabilmek için onsekiz yaşını doldurmuş
olmak gerekir.
Siyasi partilerin uyacakları esaslar
Madde 69: Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi
düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi ilkelerine uygun
olur. Bu ilkelerin uygulanması kanunla düzenlenir.
Kamu hizmetlerine girme hakkı
Hizmete girme
Madde 70: Her Türk, kamu hizmetlerine girme hakkına
sahiptir.
Hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden
başka hiçbir ayrım gözetilemez.
Mal bildirimi
Madde 71: Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde
bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri
kanunla düzenlenir. Yasama ve yürütme organlarında
görev alanlar, bundan istisna edilemez.
Vatan hizmeti
Madde 72: Vatan hizmeti her Türkün hakkı ve ödevidir. Bu
hizmetin Silahlı Kuvvetlerde veya kamu kesiminde ne
şekilde yerine getirileceği veya getirilmiş sayılacağı
kanunla düzenlenir.
Vergi ödevi
Madde 73: Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali
gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür.
Dilekçe hakkı
Madde 74: Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek
kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar
kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri
hakkında, yetkili makamlara ve TBMM’ ye yazı ile
başvurma hakkına sahiptir
• KPSS SORULARI
– 1982 Anayasası’nda düzenlenen dilekçe hakkı ne
demektir? (2004 KPSS)
A)Vatandaşların hak arama hürriyeti çerçevesinde
birbirlerinden davacı olabilmeleri
B)Vatandaşların siyasal parti kurmak amacıyla ilgili
makamlara dilekçe verebilmeleri
C)Vatandaşların bir dernek kurmak amacıyla ilgili
makamlara dilekçe verebilmeleri
D)Vatandaşların kamu ile ilgili dilek ve şikayetlerini yetkili
makamlara ve TBMM’ye yazılı olarak bildirebilmeleri
E)Vatandaşların Yüksek Seçim Kuruluna dilekçe
verebilmeleri
– 1982 Anayasası’nda, aşağıdakilerden hangisi sosyal
ve ekonomik haklar ve ödevler arasında
düzenlenmiştir? (2003 KPSS)
A)Mülkiyet hakkı
B)Dilekçe hakkı
C)Eğitim ve öğrenim hakkı
D)Süreli ve süresiz yayın hakkı
E)Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı