Transcript Prof.Dr. M.Banu Durukan Salı (Dokuz Eylül Üniv.)

BAĞIMSIZ DENETİM VE GÖZETİMDE
ULUSLARARASI GELİŞMELER VE
BAŞARILI ÜLKE UYGULAMALARI
PROF. DR. M. BANU DURUKAN
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
İŞLETME FAKÜLTESİ
Ankara
17 Eylül 2014
Akış

Bağımsız Denetim ve Denetim
Kalitesi

Bağımsız Denetimin Gözetimi

Genel Değerlendirme
Bağımsız Denetim ve Denetim Kalitesi
Bağımsız
Denetim
Muhasebe
Denetimin
Gözetimi
Denetimin amacı ve
çıktılarından
yararlananların
denetim kalitesi ile
ilgili beklentileri:
• Denetimin ilgili
taraflardan
etkilenmeden
mesleki yargı ve
şüphecilik
çerçevesinde
bağımsız olarak
gerçekleştirilmesidir.
Bağımsız Denetim ve Denetim Kalitesi
Kavramsal Faktörler
Etkileşimler
Kanun
Koyucular
Yargı Çevresi
Kurumsal
Yönetim
Sorumluları
Denetim
Kalitesi
Yönetim
Çıktılar
Girdiler
Kullanıcılar
Denetçi
Kaynak: IASSB, (2014), A Framework for Audit Quality – Key Elements that Create an Environment for Audit Quality, Şubat 2014, s. 5
Bağımsız Denetim ve Denetim Kalitesi
Uluslararası Menkul Kıymetler Komisyonları Örgütü (IOSCO)
tarafından 2002 yılında yayınlanan Denetçilerin Gözetiminin
Prensipleri
Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından 2004
yılında yayınlanan kalite güvencesi ile ilgili olan Üyelik
Yükümlülükleri Beyannamesi 1 (SMO 1)
IFAC tarafından yayınlanan denetim hizmeti veren şirketlerde
kalite kontrolünü düzenleyen Uluslararası Kalite Kontrol Standardı
1 (ISQC 1) ve Uluslararası Denetim Standardı 220 (ISA 220)
Avrupa Birliği de 2006 yılında denetim kalitesi ile ilgili
düzenlemeleri konu alan yeni 8. Direktifi ve Denetim Direktifini
yayınlamıştır.
16 Nisan 2014 tarihinde 2014/56/EU numaralı Konsey Direktifi ve
(EU) No 537/2014 numaralı Avrupa Birliği Parlamentosu ve Konseyi
Tüzüğü
Bağımsız Denetim ve Denetim Kalitesi
2005
IFAC bünyesinde Kamu Yararı Gözetim Kurulu (Public Interest
Oversight Board (PIOB))
Avrupa Komisyonu tarafından Avrupa Denetim Gözetim Kurumları
Grubu (European Group of Auditors’ Oversight Bodies (EGAOB))
2006
Uluslararası Bağımsız Denetim Otoriteleri Forumu (International
Forum of Independent Audit Regulators - IFIAR)
Bağımsız Denetim ve Denetim Kalitesi
Görünüşte
Bağımsızlık
Düşüncede
Bağımsızlık
• denetim şirketinin şirket
yöneticileri tarafından
belirlenmesi,
• denetim dışı hizmetlerin
denetim hizmeti ile birlikte
verilmesi,
• denetim şirketi ile şirket
arasındaki uzun süreli ilişki
• Ticari kaygılar
• Yeteri düzeyde
şüphecilikle yaklaşılmaması
Bağımsız Denetimin Gözetimi
IFIAR Üyesi Ülkeler
AB Eşdeğer Statüsü
Verilen Ülkeler
AB Üyesi Ülkeler
Abu Dabi
Lihtenştayn
Avusturya
Malta
Abu Dabi
Arnavutluk
Litvanya
Belçika
Hollanda
Avusturalya
Avusturalya
Lüksemburg
Bulgaristan
Polonya
Brezilya
Avusturya
Malezya
Kıbrıs
Portekiz
Kanada
Belçika
Malta
Çek Cumhuriyeti
Romanya
Çin
Brezilya
Moritus
Danimarka
Slovakya
Dubai Uluslararası Finans
Merkezi
Bulgaristan
Hollanda
Estonya
Slovenya
Guernsey
Kanada
Norveç
Finlandiya
İspanya
Endonezya
Hırvatistan*
Polonya
Fransa
İsveç
Man Adası
Danimarka
Portekiz
Almanya
İngiltere
Japonya
Hırvatistan*
Jersey
Dubai
Singapur
Yunanistan
Mısır
Slovakya
Macaristan
Malezya
Finlandiya
Slovenya
İrlanda
Singapur
Fransa
Güney Afrika
İtalya
Güney Afrika
Almanya
İspanya
Letonya
Güney Kore
Cebelitarık
Sri Lanka
Litvanya
İsviçre
Yunanistan
İsveç
Lüksemburg
Tayvan
Macaristan
İsviçre
Tayland
Endonezya
Çin Taipei
ABD
İrlanda
Tayland
İtalya
Türkiye
Japonya
İngiltere
Güney Kore
ABD
Kaynak: Deloitte ve FRC, (2013), Report on Independent Audit Oversight, s. 1.
Bağımsız Denetimin Gözetimi
Gözetim Otoritesi AB Şartları
Fonksiyon
Kayıt
(Registration)
İnceleme
(Inspection)
Soruşturma
(Investigation)
Yaptırım
(Enforcement)
IFIAR
İngiltere (FRC) ABD (PCAOB) Kanada
(CPAB)
Avusturalya
(ASIC)
Singapur
(ACRA)
Delege
edilebilir
(gözetim ile)
Delege
edilebilir
(gözetim ile)
Kabul edilen
Gözetim
diğer Danışma
Otoritesi
Otoritelerine
gözetim ile
delege edilmiştir
Gözetim
Otoritesi
Gözetim Otoritesi Gözetim
Otoritesi
Delege
edilebilir (ama
gözetim
otoritesi
inceleme
hakkını saklı
tutar)
Kamu Çıkarına
Haiz
İşletmeler
(PIE) – delege
edilemez;
Diğerleri
delege
edilebilir
Kamu Çıkarına
Gözetim
Haiz İşletmeler Otoritesi
(PIE) – gözetim
otoritesi;
Diğerleri
Danışma
Otoritelerine
gözetim ile
delege edilmiştir
Raporlama
Gözetim Otoritesi Kamu Çıkarına
yapanlar –
Haiz
gözetim
İşletmeler
otoritesi;
(PIE) –
halka açık
gözetim
olmayanlar –
otoritesi;
gözetim ile
Diğerleri –
CICA’ya
gözetim
delege
otoritesi ve
edilmiştir
ICPAS
Delege
edilebilir (ama
gözetim
otoritesi
soruşturma
hakkını saklı
tutar)
Kamu Çıkarına
Haiz
İşletmeler
(PIE) – delege
edilemez;
Diğerleri
delege
edilebilir
Kamu Çıkarına
Gözetim
Haiz İşletmeler Otoritesi ve
(PIE) – gözetim
SPK
otoritesi;
Diğerleri
Danışma
Otoritelerine
gözetim ile
delege edilmiştir
Gözetim
Otoritesi
Gözetim Otoritesi Gözetim
Otoritesi
Delege
edilebilir (ama
gözetim
otoritesi
yaptırım hakkını
saklı tutar)
Kamu Çıkarına
Haiz
İşletmeler
(PIE) – delege
edilemez;
Diğerleri
delege
edilebilir
Kamu Çıkarına
Gözetim
Haiz İşletmeler Otoritesi ve
(PIE) – gözetim
SPK
otoritesi;
Diğerleri
Danışma
Otoritelerine
gözetim ile
delege edilmiştir
Gözetim
Otoritesi
Gözetim Otoritesi Gözetim
ve bağımsız kurul Otoritesi
Bağımsız Denetimin Gözetimi
IFIAR
Gözetim AB Şartları
Otoritesi
Fonksiyon
Delege
--edilebilir
(gözetim ile)
İngiltere (FRC) ABD (PCAOB) Kanada
(CPAB)
Avusturalya
(ASIC)
Gözetim
Otoritesi
Standartlar
bağımsız
örgütler
tarafından
belirlenir
Standart
Belirleme
Sürekli
Mesleki
Eğitim
Denetim ve
Güvence –
gözetim
otoritesi
(halka açık
şirketler) /
AICPA
(halka açık
olmayan
şirketler)
Finansal
Raporlama –
Finansal
Muhasebe
Standartları
Kurulu
(FASB) /
SPK
Delege
--edilebilir
(gözetim ile)
Danışma
Otoriteleri
gözetim ile
Etik –
gözetim
otoritesi /
AICPA
Gözetim
otoritesi ve
eyalet
muhasebe
kurulları
AASB,
Muhasebe
Standartl
arı Kurulu
(AcSB) ve
Kamu
Güvence
Komitesi
(PTC)’ye
gözetim
ile delege
edilmiştir.
Singapur
(ACRA)
Muhasebe –
farklı
bağımsız
otorite;
Denetim –
gözetim ile
(denetim ve
meslek
muhasebe örgütüne
Hükümet; etik delege
– meslek
dilmiştir;
örgütleri
Etik –
tarafından
gözetim
oluşturulan
otoritesi
bağımsız
kurul)
Gözetim Meslek
Otoritesi örgütleri
Kaynak: Deloitte ve FRC, (2013), Report on Independent Audit Oversight, s. 111.
Gözetim
otoritesi
Bağımsız Denetimin Gözetimi
IFIAR Üyesi Sayısı
Şirket Tipi
4 Büyük Şirket
(Deloitte Touce
Tohmatsu,
Ernst&Young,
KPMG,
PricewaterhouseC
oopers)
Diğer 2 Global
Şirket
(BDO ve Grant
Thornton)
Diğerleri
Her
Yıl
Her
iki
yılda
bir
Her
üç
yılda
bir
Her 4
yıl veya
daha
fazla
süreyle
17
7
10
1
4
8
4
16
4
5
4
0
18
10
4
Kaynak: IFIAR, (2014), IFIAR 2013 Survey, s. 12.
İncelenmiyor
Bağımsız Denetimin Gözetimi
Yasal Düzenleme
Evet
Hayır
Denetim şirketleri size kayıt yaptırmak zorunda mıdır?
31
6
Size kayıt yaptırabilmeleri için denetçilere akreditasyon
veya sertifikasyon şartı getiriyor musunuz?
27
11
Muhasebecilerin genel meslek sınavları dışında denetçiler
için özel bir kayıt sınavı gerekiyor mu?
23
15
Sizin yasal bölgenizdeki kamu yararına haiz işletmelerin
yabancı denetçilerinin size kayıt yaptırması şartı var mı?
10
7
Yasal bölgeniz dışındaki yabancı denetçileri incelediniz mi?
5
32
Denetim şirketlerinin kayıtlanması için başka şartlarınız var
mı?
22
14
Yaptırımdan siz mi sorumlusunuz?
36
2
Yaptırım ile ilgili ayrı bir biriminiz var mı?
26
10
Cezalar kamuya açık olarak ilan ediliyor mu?
24
12
Diğer paydaşlarla (denetim komiteleri, akademisyenler,
yatırımcılar, diğer meslektaşlar, vb) iletişim kuruyor
musunuz?
27
9
Kaynak: IFIAR, (2014), IFIAR 2013 Survey, s. 13.
Bağımsız Denetimin Gözetimi
Cezai Müeyyide ile sonuçlanan
Soruşturmalar
Sayısı
%
27
59
6-10 Soruşturma
4
9
11-15 Soruşturma
1
2
>15 Soruşturma
6
13
Cevap vermeyen
8
17
46
100
1-5 Soruşturma
Toplam
Kaynak: IFIAR, (2014), IFIAR 2013 Survey, s. 14.
Genel Değerlendirme
Tek bir model tüm şartlara uymamaktadır. Her ülke kendi
şartlarına uygun bir model geliştirmektedir.
Ülkelerin sistemleri arasında uyum ve
eşdeğerliğin tanınır olması önemlidir.
Meslektaş denetimi ile meslek mensuplarından bağımsız
otoriteler tarafından yapılan denetim ile ilgili tartışmalar devam
etmektedir.
Gözetim otoriteleri denetim kalitesini artırmak ve bu yolla finansal
istikrarı korumak amacı ile ortaya çıkmıştır. Gözetim otoritelerinin
mevcut durumda denetim kalitesinin artmasına katkısının olduğu ise
tartışma konusudur.
Genel Değerlendirme
Şeffaflık, uzmanlık, profesyonellik ve ticarileşme üzerinde
durulması gerekli en önemli noktalardır.
Yasa koyucuların, meslek mensuplarının ve denetim şirketlerinin
yaklaşımları denetim kalitesini belirleyici ve gözetimin amacına
ulaşmasını sağlayıcı en önemli faktörlerdir.
Denetim kalitesi ile anlaşılması gereken sürdürülebilir denetim
kalitesidir ve bunun sağlanması ancak tüm paydaşların işbirliği
yapması ile mümkündür.
“Denetim kalitesi bir yolculuktur”
(CPAB, 2013, 8)
TEŞEKKÜR EDERİM…