ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

Hande Seray TUNCAY

İSG Uzman Yardımcısı [email protected]

İSTANBUL-2014

2

İçerik



Patlayıcı Ortamlar



ATEX Nedir?



İlgili Mevzuat



Temel Kavramlar



Patlamadan Korunma Dokümanı

3

4



ATEX Nedir?

ATEX



Atmosphères explosibles ATEX kısaltması iki Avrupa Birliği Direktifini içermektedir: 94/9 EC ve 1999/92 EC.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Patlayıcı Ortamlar?

5

İlgili Mevzuat



94/9 EC

Equipment intended for use atmospheres (ATEX) in and protective potentially systems explosive



1999/92 EC

minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX)

6

İlgili Ulusal Mevzuat



1999/92 EC

minimum requirements for improving the safety and health protection of workers potentially at risk from explosive atmospheres (ATEX)



Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

7

2003-2013

 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik

2013...

 Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 8

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

9

Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik



3 Bölüm



14 Madde



4 Ek 30 Nisan 2013

tarihli ve

28633

sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Patlayıcı Ortamlar

11

Potansiyel Patlayıcı Ortamlar

• LPG Üretim, Dolum ve Dağıtım Tesisleri • Doğalgaz Santralleri • Petrol Rafinerileri • Un Değirmenleri • Trafo Merkezleri ve İmalathaneleri • Akaryakıt İstasyonları • Boya Fabrikaları • Fırın ve elektrostatik boya yapılan işyerleri • Deri imalathaneleri • Yağ üretimi • Kimyasal sanayi • Biyogaz üretimi • İlaç Sanayi • Metal sanayi 12

KAPSAM

6331 sayılı Kanun kapsamında patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanmaktadır.

13

İstisnalar

• Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması, • 1/4/2011 tarihli ve 27892 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (2009/142/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması, • Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretilmesi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi, 14

İstisnalar

• Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılan her türlü taşıma aracı hariç, uluslararası antlaşmaların ilgili hükümlerinin uygulandığı kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması, • Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri, 15

Patlayıcı Ortam

Patlayıcı ortam

 Y anıcı maddelerin

gaz, buhar, sis ve

atmosferik şartlar

tozlarının

altında hava ile herhangi oluşturduğu ve bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışım 16

İşverenin Yükümlülükleri

İşverenin temel yükümlülüğü olarak  Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla, yapılan işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri almak 17

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma

 Patlayıcı ortam

oluşmasını

önlemek  Patlayıcı ortamın

tutuşmasını

önlemek  Patlamanın

çalışanlara zarar

vermesini önlemek  Patlamanın

yayılmasını

önlemek 18

Patlamaların Önlenmesi ve Patlamadan Korunma

• Yanıcı Maddelerin İkameleri ile Değiştirilmesi • Kullanılan maddelerin konsantrasyonlarının azaltılması • Etkisizleştirme 19

Patlama Riskinin Değerlendirilmesi Bu riskin özel olarak değerlendirilmesinde;

• Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı , • Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri, • İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimleri, • Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü.

• Parlama veya patlama riski değerlendirilirken patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilir.

20

Patlamadan Korunma Dokümanı

Patlamadan korunma dokümanı

 İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanan dokümandır.

21

Patlamadan Korunma Dokümanı

Patlamadan korunma dokümanı

tespit edilmiş patlama tehlikelerini ve risk değerlendirme sonuçlarına ve patlamadan korunma hedefine ulaşmak için alınması gereken önlemleri açıkça göstermelidir. 22

Patlamadan korunma dokümanı

 Patlama riskinin değerlendirilmesi  İşyerinin ve/veya bölümlerinin sınıflandırılması  Tutuşturucu kaynakların belirlenmesi  Bölge sınıflandırılmasına uygun ekipman seçimi  Çalışma yerleri, uyarı cihazları, iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlanması,  Kullanılan kimyasalların güvenlik bilgi formları ( LEL-UEL) 23

Patlamadan korunma dokümanı

• Sorumluluklar ve gözetim alanları (işyerinin organizasyonel yapısı) • Çalışma prosesleri ve koruyucu önlemlerin kapsamı ve amacı • Potansiyel patlayıcı ortamın oluşma sıklığı • Boşalma kaynakları ve dereceleri • Kullanılan ekipmanların uygunluğu • Çalışanlara bu kapsamda verilen özel eğitimler • Asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde koordinasyon 24

Bölge( Zone)

0 1 2

Patlayıcı ortam sınıflandırılması

Gaz, buhar ve sis

hava ile halindeki yanıcı maddelerin karışımından oluşan patlayıcı ortamın

Oluşma sıklığı

Sürekli Ara sıra Çok düşük ihtimal

Devam etme süresi

Uzun süre ya da sık sık Normal çalışma koşullarında Çok kısa süre 25

Bölge( Zone)

20 21 22

Patlayıcı ortam sınıflandırılması

Havada bulut halinde bulunan

tozların

tutuşabilir patlayıcı ortam oluşturması Oluşma sıklığı

Sürekli Ara sıra Çok düşük ihtimal

Devam etme süresi

Uzun süre ya da sık sık Normal çalışma koşullarında Çok kısa süre 26

Toz Patlamaları

27

10% 10% 2% 6% 14% 24%

Toz Patlamaları

34% Tahıl tozu Ahşap tozu Sentetik malzeme Metal tozu Kömür tozu Kağıt tozu Diğer tozlar 28

Tehlikeli bölge sınıflandırması

Bu sınıflandırmalar varsayımsal olarak gerçekleştirilmemelidir.

TS EN 60079 serisi standartları • Ekipman seçimi • Ekipmanın koruyuculuk düzeyi (q, o...) • Tehlikeli bölgelerin yayılım sınırlarının belirlenmesi • Hesaplamalar 29

Tehlikeli bölge sınıflandırılması

30

Tehlikeli bölge sınıflandırması

Havalandırmanın patlayıcı ortamların oluşması üzerindeki etkisi 31

Tehlike bölge sınıflandırılması

32

Tutuşturucu kaynaklar

 Sıcak yüzeyler  Statik elektrik  Kıvılcım  Sıcak gaz  Açık ateş  Sürtünme  Elektrikli ekipmanlar  Mekanik ekipmanlar 33

5% 3% 6% 7% 8% 14%

Tutuşturucu kaynaklar

9% 9% 30% 9% Mekanik kıvılcım Statik elektrik Sürtünme Gizli içten içe yanan kaynaklar Açık ateş Sıcak yüzeyler Knediliğinden yanma Kaynak çalışması Elektrikli ekipman 34

Sıcaklık sınıfı

T1 T2 T3

Sıcaklık sınıfları

SICAKLIK SINIFLARI Maksimum Yüzey Sıcaklığı Sıcaklık sınıfı

450 300 200 T4 T5 T6

Maksimum Yüzey Sıcaklığı

135 100 85 35

Patlayıcı Ortamlarda Ekipman Kullanımı

• Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe (94/9/AT) uygun sertifikalandırılmış ekipmanların kullanımı gerekmektedir.

36

Organizasyonel önlemler



Çalışanların eğitimi



Yazılı talimatlar ve çalışma izni



Patlamadan Korunma Önlemleri

37

Organizasyonel önlemler

Çalışanların eğitimi

İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlar.

Yazılı talimatlar

Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işveren tarafından düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılır.

38

Organizasyonel önlemler

Çalışma İzni

• Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, çalışma izin sistemi uygulanır.

• Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak verilir.

39

Organizasyonel önlemler

• Gerekli durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanır.

• Patlamadan Korunma Dokümanında belirtildiği takdirde; bir tehlike durumunda çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye sistemi kurulur ve her an işler durumda bulunması sağlanır.

40

Patlama Etkilerinin Azaltılması

• Patlamaya ve patlama basıncına dayanıklı tasarım • Patlamanın boşalması- patlama rahatlaması • Patlamanın bastırılması • Alev ve patlamanın yayılmasının engellenmesi 41

Patlayıcı Ortamlarda

 • Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmesi • Acil durum planlaması • Tahliye prosedürleri • Acil durum eğitimleri 42

Patlayıcı Ortamlarda Kazalara Neden Olan Ekisklikler • Tehlikeli bölgede çalışma izin sisteminin olmaması • Patlayıcı ortama uygun makine ve ekipman kullanılmaması • Tehlikeli bölgelerde uygun havalandırmanın sağlanmaması • Patlama risk değerlendirmesinin yapılmaması • Gaz sızdırmazlık testlerinin gerçekleştirilmemesi • Statik yük boşalması • Yangınla mücadele sistemlerinin yetersizliği • Bakım onarım işlemlerinin uygun yapılmaması • Patlamadan korunma dokümanının hazırlanmaması • Kimyasalların yanlış depolanması ve kullanımı 43

Hande Seray TUNCAY

İSG Uzman Yardımcısı [email protected]

İSTANBUL, 2014