Struchtúr na Cille

An bun struchtúr a bhíonn ar chill:

• Úsáideann na heolaithe micreascóip chun staidéar a dhéanamh ar chealla. •

2 cineál

( a) micreascóip sholais (b) leictreon mhicreascóp: Feictear cealla trí sholas a lonnradh tríothu. Ní mhéadaíonn an micreascóp solais cealla ach suas le 2,000 uair. Ceadaíonn sé seo struchtúir áirithe a fheiceáil sna cealla.

Léas leictreoin a sheoltar trín ábhar a bhíonn faoin micreascóp. Ceadaíonn sé seo an t-ábhar a mhéadú suas le

2,000,000 uair

Postéir do Cill Ainmhí Tipiciúil:

Déan Lipéidiú ar na: • • • • • • • • • Miteachoindre Citeaplasma Cillscannán Ribeasóim Núicleas (DNA) Pór Núicléach Scannán Núicléach Chromatín Líosasóim

Cill Planda tipiciúil:

• • • • • • • • Déan Lipéidiú ar na: Miteachoindre Citeaplasma Cillscannán Núicleas (DNA) Ribeasóim Cill Balla Folúisín Mór Cloraplastaí

Stuctúir na Chille: Ainmhí Plándaí

Clóraplast Miteachoindre Miteachoindre Citeaplasma Ribeasóim Folúisín Cillscannán Citeaplasma Núicléas *Pór núicleasach & Cromatin (DNA) lár Cill bhalla

Difríochtaí atá idir cealla na bplandaí agus cealla na n-ainmhithe:

Cealla na n-ainmhithe Cealla na bplandaí

Níl aon chill bhalla acu.

Bíonn cill bhalla.

Bíonn folúisíní an beag nó ní bhíonn aon folúisíní acu.

Bíonn folúisíní móra Níl aon clóraplastí acu.

Glas a bhíonn cealla plandaí mar go mbíonn clóraifill iontu.

Bíonn an

chlóraifill

laistigh den struchtúir ar a dtugtar

clóraplastí

Cill scannán

• Bíonn an chill scannán an thanaí (leictreon mhicreascóp). • Déanta as lipidí & phróitéiní • •

Feidhmeanna

Cruth ar an gcill & tacaíocht Ríalaíonn sé cén substaintí a tagann isteach is amach tríd an gcill -

membrane) Scannán Leath Tréscaoilteach (semi permeable Dé –chiseal lipídí & Próitéin

An Cillbhalla

• • Cillbhalla thart ar chealla plandaí. Tálann (secretes) an cíteplasma an cillbhalla.

Lastigh don cillballa bíonn an ______________

Feidhm

: tacaíocht

An Núicléas:

Feidhm:

Rialú an chill, sintisíu DNA, cilldeighilt srl..

Struchtúr (a) Scannán núicleach thart air an núicléas. (b) Póireanna sa núicléas (c) Núicléaplasma- sreabhach sa núicléas. • (d) Núiclín & chrómaitin sa núicleaplasma. Crómasóim: Ábhair géiniteach/oidhreachtúil. (DNA) In Orgánach, bíonn an DNA céanna i ngach uile ceall.

Miteacoindre:

Miteacoindre ag gach orgánaigh ACH na baictéar. Feidhm: Riospráid

na gceall. A lán miteacoindre i gcealla a mbíonn alán fuinnimh ag teastáil uathu m.s:

Tá a bhfoinse DNA féin ag miteachoindre ‘

Because mitochondria are structurally strong & protect the DNA they contain, mitochondrial DNA is useful for identifying victims of mass disasters, like the Tsunami, where the nuclear DNA in the cells could have been degraded or damaged. It is also often used in Cold Cases.

Clóraplastaí:

• Bíonn

lí clóraifill

iontu (dath glas ar phlandaí) • Struchtúr - Cruth dioscaí. Scannán seachtrach & scannán inmheánach

Feidhm an chlóraplast -

Déanann na chlóraplastaí carbaihiodráití ó sholas na gréine. Fótaisintéis.

Ribeasóim:

•

Aigéad ribeanúicleasach (RNA)

a dhéantar sna

ribeasóim

Feidhm:

próitéiní a dhéanamh.

Cealla Prócarótacha agus Eocarótacha

Prócarótacha Eocarótacha

1. Gan Núicléas 2. Gan Orgánáidí ms: chlóraplastaí,mitecoindre 3. Cealla beaga Bactéir 1 . Núicléas 2. Orgánáidí ms: chlóraplastaí,miteacoindre 3. Cealla móra ms: fungais, plandaí, ainmhí

Codanna Struchtúr

Lipidí & Próitéiní. Níl aon chruth cinnte

Feidhm

rialaíonn gabháil substaintí

Cillscannán Núicléas Núiclín Scannán Núicléach

DNA, RNA, próitéin Scannán plasma dúbailte Coimpléascach - próitéin

Póireanna Núicléach Folúisín Miteacoindre Ribeasóim Cillbhalla

Scannán timpeall crómasóim Rialaíonn sé an chill Spás sa cíteplasma Orgánáid le 2 scannán RNA & próitéin Ceallalós -polaisiúicrid Déantar RNA anseo Coinníonn sé an núicléas rialaíonn gabháil substaintí sa núicléas Stór uisce & salann Tarlaíonn riospráid anseo Déanann siad próitéiní Neart a chur sa planda & tacú leis Scannán dúbailte le clóraifill Tarlaíonn fótaisintéis anseo.

Chlóraplaist

Turg:

(a)Micreascóp Solais a úsáid (b) Cill Ainmhí ruaimnithe & neamh ruaimnithe a ullmhú (c) Cill Planda ruaimnithe & neamh ruaimnithe a ullmhú

• • • • • • O.B. Scríobh síos na sonraí faoi na turgnaimh ar cúl do cóipleabhair Teideal: Do breathniúcáin Hipitéis Modh a rinne tú an turgnaimh Conclúd/Torthaí a fhuair tú Pictúir do cad A CHONAIC tú faoin micreascóip