Instrumenty europejskiej polityki społecznej

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• O historii, znaczeniu i zawartości Karty Praw Podstawowych; • KPP to zbiór fundamentalnych praw człowieka i obywatela UE, przyjęty w 2000 r. w Nicei i włączony jako obowiązujący do Traktatu o funkcjonowaniu UE w 2007 r.

• Karta chroni najważniejsze wartości : godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie, wymiar sprawiedliwości

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• O tym co w ramach ochrony wartości podlega zabezpieczeniu: Godność – ochrona życia, zakaz kary śmierci, klonowania, eugeniki Wolność – bezpieczeństwo, swoboda myśli, sumienia, religii itd. gromadzenia się stowarzyszania w partie, związki zawodowe i organizacje, pluralizm mediów

Na poprzednim wykładzie powiedzieliśmy sobie

• Równość – zakaz dyskryminacji, ochrona słabszych(dzieci,osób niepełnosprawnych) • Solidarność – prawo prac. do informacji, rokowań zbiorowych, godziwych warunków pracy, ZS i ochrony zdrowia; • Wymiar sprawiedliwości – prawo do sprawiedliwej i jawnej rozprawy, porady prawnej i adwokata • Mówiliśmy o powodach dla których Polska wyłączyła się ze stosowania KPP

Typologia instrumentów EPS

• Rodzaje instrumentów EPS : - Prawne - Analityczne - Instytucjonalne - Finansowe

Instrumenty prawne EPS

• Zasadniczo polityka społeczna ( zabezpieczenie społeczne) nie podlega w UE ustawodawstwu i regulacjom wspólnotowym; • Wyjątek stanowią kwestie związane z realizacją innych ważnych kwestii społecznych związanych bezpośrednio z budową wspólnego rynku i swobody przemieszczania

Instrumenty prawne EPS

• Obszary regulowane w ramach EPS ciągle się poszerzają, dotyczą m. in.

• Dialogu społecznego i dostępu do informacji; • Bezpieczeństwa i warunków pracy; • Uznawania kwalifikacji i kształcenia zawodowego; • Ekwiwalentności uprawnień emerytalno rentowych • Możliwości leczenia

Instrumenty prawne i analitycze EPS- rodzaje i znaczenie

• Rozporządzenia • Dyrektywy • Analizy ( raporty, zielone i biale księgi, agendy) ; • Zalecenia • Orzeczenia ETS

Instrumenty prawne - Traktaty

• Traktat to tzw, pierwotne prawo UE tzn że jest źródłem innych aktów prawnych. Traktat ma charakter konstytutywny.

• Obecnie wiele zapisów z wcześniej przyjętych Traktatach zebranych zostało w jeden Traktat o funkcjonowaniu UE • Prawo wtórne dzieli się na pięć kategorii o różnym znaczeniu.

Instrumenty prawne – prawo wtórne

• Rozporządzenia – odpowiednik ustaw krajowych, mają charakter wiążący i zasięg ogólny, podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Obowiązuje bezpośrednio tzn. nie wymaga transpozycji do prawa krajowego; • Dyrektywy – mają charakter wiążący co do rezultatu a nie metody, adresatami są wyłącznie kraje członkowskie mają swobodę w doborze środków implementacji. Obowiązek dostosowania wynika z art. 10 TWE

Instrumenty prawne – prawo wtórne cd.

• Decyzje – maja charakter indywidualny i konkretny ( określona sprawa i adresat). Tylko dla nich decyzja ma charakter wiążący. Tylko decyzje adresowane do wszystkich muszą być publikowane w Dz. U. UE • Opinie – nie mają mocy wiążącej, zawierają określone oceny, często dot. postępowań przed instytucjami i organami UE.

• Zalecenia – nie maja mocy wiążącej, sugerują podjęcie określonych działań.

Instrumenty prawne – prawo wtórne cd.

• Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje wydawane są przez radę Unii Europejskiej ( czasem w myśl zasady współpracy i współdecydowania przy współudziale PE); • Opinie i zalecenia może wydawać każdy z organów Unii.

• Oprócz tych aktów spotkać można : oświadczenie, deklarację, program działania, protokół, rezolucję, konkluzję, wnioski, komunikaty, obwieszczenie – czasem nają one charakter wiążący

Instrumenty instytucjonalne

• Realizatorzy unijni i krajowi EPS (krótkie przypomnienie): • Komisja Europejska • PE i Komisje ds.. Zatrudnienia i Spraw Socjalnych, Praw Kobiet i Równouprawnienia • ETS, Komitety doradczo – konsultacyjne • EFS i Agencje Wspólnotowe

Finansowe instrumenty EPS

• Fundusze strukturalne to podstawowy instrument służący wdrażaniu polityki spójności. Umożliwiają finansowanie strategii rozwoju gospodarczego i procesów dostosowawczych.

• Obecnie funkcjonują cztery fundusze strukturalne : Europejski Fundusz Społeczny ( zostanie szerzej omówiony) - EF Orientacji i Gwarancji Rolnej - EF Rozwoju Regionalnego Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa Fundusz Spójności

Finansowe Instrumenty EPS

• EF Orientacji i Gwarancji Rolnej (1964) – wspieranie przekształceń struktury rolnictwa oraz rozwoju obszarów wiejskich, przeznaczana na niego jest większość środków europejskich; • EF Rozwoju Regionalnego (1975) – niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego ( inwestycje produkcyjne, infrastruktura, lokalne inicjatywy rozwojowe, MSP) • Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (1993) – restrukturyzacja rybołówstwa ( rozwój hodowli ryb, portów, unowocześnienie floty

Finansowe Instrumenty EPS

• Fundusz Spójności (1994) – dla zapewnienia równowagi gospodarczej i społecznej. Obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, współfinansuje projekty w dziedzinie ochrony środowiska, sieci transeuropejskich, infrastrukturę transportu.

• W latach 2007 – 13 Polska otrzyma w sumie 87 miliardów euro, a do budżetu UE wpłaci 22 miliardy euro, czyli netto otrzyma 65 mld euro. • W nowej perspektywie finansowej : 2014- 20.

Europejski Fundusz Społeczny historia

• EFS powołano już w 1957 r. na mocy art.. 123 Traktatu o EWG ( ruszył 3 lata później; • Był wielokrotnie zmieniany i modernizowany: w l.1957 71 finansowano działania zwiększające szansę na zatrudnienie. Zarządzał nim Komitet Funduszu Społecznego ( rządy, ZZ, pracodawcy). Adresatami byli głównie przeszkalani i przesiedlający się pracownicy)

EFS , historia

• 1971 r. – reforma EFS: • Zwiększono jego zasoby i strukturę, rozszerzono działalność na wspieranie sektora państwowego i prywatnego oraz dostosowanie infrastruktury i miejsc pracy do potrzeb ON; • 1977-78 – finansowanie programów ułatwiających znalezienie pracy emigrantom, pierwsze programy adresowane do kobiet i długotrwale bezrobotnych;

EFS, historia

• 1983-88 – ze względu na wzrost bezrobocia wśród młodych powstały programy wsparcia zatrudnienia tej grupy ( finansowanie praktyk, staży, tworzenie miejsc pracy); • 1989-93 –ponowna reforma Funduszu ( dwukrotne zwiększenie środków, skoncentrowanie na polityce spójności, włączenie do polityki strukturalnej) Wprowadzono nowe zasady :koncentracji na celach, programowania wieloletniego, partnerstwa, dodatkowości (EFS tylko uzupełnia)

EFS, historia

• 1993 – 99 – ponowne zwiększenie środków i nowe inicjatywy ( równe szanse dla kobiet, zatrudnienie ON i wykluczonych, włączanie młodych w rynek pracy); • Po 2000 r. – budżet EFS to 30% Funduszy Strukturalnych, realizuje Europejską Strategię zatrudnienia.

EFS – Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL)

• Całość środków z EFS na lata 2007 – 13 przeznaczona jest na realizację PO KL; • Celem tego programu jest wzrost zatrudnienia i spójności społecznej poprzez wsparcie: - Zatrudnienia - Edukacji Integracji społecznej Ułatwieniu dostosowywania się pracowników i przedsiębiorców do zmian w gospodarce Rozwój zasobów ludzkich na wsi - Budowa sprawnej administracji - Promocja zdrowia

EFS – PO KL

• PO KL finansowany jest tylko z EFS; • 30% dzielone jest centralnie, 70% regionalnie ( WUP i Regionalne Ośrodki EFS, także w Pile); • Stopa współfinansowania do 85%; • Wzmocnienie roli regionów.

Europejski Fundusz Społeczny

• EFS to główny instrument wspierania Europejskiej Strategii Zatrudnienia oraz rocznych wytycznych • Priorytety EFS obejmują : Aktywną politykę rynku pracy, Przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, - Kształcenie ustawiczne, Doskonalenie kadr dla gospodarki i rozwój przedsiębiorczości, Zwiększenie dostępu i uczestnictwa kobiet w rynku pracy.

EFS, cd

• Aktywna polityka rynku pracy to : Przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, zwłaszcza długotrwałemu; Wsparcie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych oraz młodych i powracających na rynek pracy.

EFS, cd

• Przeciwdziałanie wykluczeniu w ramach EFS to : • Ograniczenie marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy; • Utrzymanie zatrudnienia lub powrotu do życia zawodowego.

EFS, cd.

• Wsparcie kształcenia ustawicznego poprzez : Zwiększenie dostępu do rynku pracy i integrację z rynkiem pracy; Promowanie mobilności zawodowej ( dostęp do szkoleń, doradztwa i edukacji drugiej szansy); Utrzymanie i podwyższanie potencjału zatrudnieniowego osób

EFS, cd.

• Doskonalenie kadr i rozwój przedsiębiorczości: Rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków do tworzenia miejsc pracy Popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego organizacji pracy; Rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii ; - Promocja wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji kadry pracowniczej.

EFS, cd.

• Zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy : - Pomoc w uruchamianiu dz. gospodarczej; Zwiększanie dostępu kobiet do nowych miejsc pracy; Możliwość rozwijania kariery zawodowej; Zmniejszanie dysproporcji ze względu na płeć na rynku pracy.

EFS, cd.

• Beneficjenci EFS : • Osoby defaworyzowane na rynku pracy poprzez : - Edukacje i szkolenia zawodowe; - Pomoc w zatrudnieniu; Wyższej edukacji; Rozwój nauki i badań; - Tworzenie miejsc pracy.

EFS, cd.

• Beneficjenci EFS : Struktury i systemy poprzez: Poprawę systemu edukacji szkolen; Modernizacje usług zatrudnienia; Integrowanie systemu edukacji ze światem pracy; Tworzenie systemów przewidywania potrzeb w zakresie kwalifikacji oczekiwanych na rynku pracy

EFS, cd

• Inne korzyści z EFS : Zapewnienie dodatkowych środków; Podwyższanie świadomości społecznej - Rozpowszechnianie informacji Wsparcie rozwoju społ. informacyjnego i zrównoważonego rozwoju; Wzmocnienie więzi wspólnot lokalnych Zwiększenie zaangażowania mieszkańców Zwiększenie równości szans ( kobiety, osoby starsze i niepełnosprawne, mieszkańcy wsi)

Otwarta Metoda Koordynacji

• Definicja – międzyrządowa metoda zarządzania w UE, opierająca się na dobrowolnej współpracy państw członkowskich. Wprowadzona do obiegu podczas szczytu Rady Europejskiej w 2000 r. Ma zastosowanie w dziedzinach, w których trudno zastosować inne metody integracji, w szczególności instrumenty prawne.

Otwarta Metoda Koordynacji

• Celem OMC jest : -szybsza modernizacja UE, pogłębienie integracji, - rozszerzenie partycypacji obywateli na poziomie ponadnarodowym, zachęcenie do współpracy, umożliwienie wymiany dobrych praktyk

OMC cd.

• OMC odbywa się na poziomie ponadnarodowym i jest niemal całkowicie w rękach państw członkowskich; • OMC opiera się na miękkich mechanizmach prawa takich jak : • Wytyczne, wskazówki, porównywanie określonych standardów, wymiana doświadczeń i praktyk, określanie celów.

• OMC nie przewiduje oficjalnych sankcji za nie wdrażanie założeń.

OMC cd.

• 1.

2.

3.

4.

5.

Zasady Otwartej Metody Koordynacji : Pomocniczości – równowaga pomiędzy wspólnotą celów a odmiennymi realizacjami; Zbieżności – wspólnie każde państwo przyczynia się do podniesienia unijnej średniej Zarządzania przez cele – postęp w realizacji wspólnych celów określany jest za pomocą wskaźników ilościowych lub jakościowych, co pozwala na publiczną ocenę; Obserwowania – raportowanie i porównywanie działań, wywieranie nacisku na poprawę; Kompleksowość – wymusza działania międzyresortowe.

OMC cd.

• 1.

2.

3.

4.

5.

Działanie OMC: Rada Europejska formułuje program działania ( decyzja polityczna); Określenie wytycznych i wskaźników – na postawie propozycji KE przyjmuje je Rada. Wskaźniki są bardzo konkretne ; Plany działania – na podstawie wytycznych kraje członkowskie przygotowują narodowe plany działania Monitoring i ocena –tworzy się tablice porównawcze oraz pogłębia ocenę przez samorządy i OP; Korekta działań i wytycznych, propozycje legislacyjne, nowe instrumenty – etap zamykający i otwierający

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego

• Celem przepisów o koordynacji systemów ZS jest zapobieżenie negatywnym następstwom podlegania różnym przepisom z zakresu ZS w przypadku podejmowania pracy w innym kraju; • Chodzi o zapewnienie równego traktowania, opieki lekarskiej, świadczeń chorobowych, rodzinnych, emerytur i rent; • Skoordynowane przepisy wskazują w którym kraju osoba pracująca lub prowadząca działalność za granicą podlega ubezpieczeniom społecznym; • Gwarantują, że świadczenia nabyte w jednym państwie będą wypłacane jeśli osoba przeniesie się do innego.

Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego cd.

• Zasady : Równe traktowanie – ochrona przed dyskryminacją; Jedność stosowanego ustawodawstwa ( obowiązują tylko jedne przepisy); - Zachowanie praw nabytych oraz w trakcie nabywania – zapewnia , że świadczenia przyznane w jednym państwie sa przekazane osobie niezależnie od jej miejsca zamieszkania ( w UE); Sumowanie okresów ubezpieczenia w różnych państwach przy ustalaniu prawa do świadczenia.

Koordynacja systemów ZS cd

• Koordynacji w UE podlegają świadczenia z tytułu : choroby i macierzyństwa; - Inwalidztwa; - Emerytury; Dla osób pozostałych przy życiu; Wypadków przy pracy i chorób zawodowych; - Pogrzebu; - Bezrobocia; - Rodzinne.

Koordynacja systemów ZS cd.

• Prawo do świadczeń podlegających koordynacji mają : Pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę, zlecenie , agencyjną, sezonowi; Prowadzący działalność gospodarczą; - Rolnicy; Emeryci i renciści - Bezrobotni; Urzędnicy - Studenci - Duchowni - Funkcjonariusze